01-voorwerk+inleiding
10-03-2005
11:26
Pagina 8
van de bijbelse geschriften. Dit handboek opent met drie bijdragen die betrekking hebben op uiteenlopende tekstsoorten. De eerste twee zijn van de hand van Jan Fokkelman en gaan over het bijzondere van verhalende prozateksten en over nieuwe ontdekkingen in het onderzoek naar poëtische teksten. De derde inleiding, geschreven door Joop Smit, bespreekt de nieuwtestamentische brieven in het licht van retorische conventies die in de Oudheid gangbaar waren. Voor verdere theoretische verdieping zij verwezen naar de boeken die aan het slot van deze bijdragen vermeld worden. Vervolgens komen in De Bijbel literair alle boeken uit de Hebreeuwse Bijbel en het Nieuwe Testament aan de orde; en verder ook de zogenaamde deutero-canonieke geschriften. In dit handboek worden de geschriften uit het zogenaamde Oude Testament niet gepresenteerd in de volgorde waarin zij te vinden zijn in christelijke bijbeluitgaven. In plaats daarvan is gekozen voor de driedeling van de Hebreeuwse Bijbel, die een heel eigen zicht geeft op de Schrift. Het eerste deel, de Thora, bevat de eerste vijf boeken van de Bijbel. Het tweede deel, de Profeten, valt uiteen in de ‘vroege profeten’ (Jozua, Richteren, I en II Samuël, I en II Koningen) en de ‘late profeten’ (Jesaja, Jeremia, Ezechiël en de twaalf kleine profeten). Het derde deel wordt aangeduid als de ‘Geschriften’ en daartoe behoren Psalmen, Job, Spreuken, vervolgens ook de ‘feestrollen’ (Ruth, Hooglied, Prediker, Klaagliederen, Ester) en ten slotte Daniël, Ezra, Nehemia en I en II Kronieken. De deutero-canonieke geschriften zijn geplaatst tussen de boeken uit de Hebreeuwse Bijbel en de geschriften van het Nieuwe Testament. Wat het Nieuwe Testament betreft volgt dit handboek de gebruikelijke volgorde, maar hiervan is op grond van literaire overwegingen tweemaal afgeweken: Lucas en Handelingen worden hier gepresenteerd als een doorlopend verhaal; de brieven aan de Kolossenzen en aan de Efeziërs worden in één bijdrage besproken vanuit het nieuwe inzicht dat Efeziërs een later commentaar is op Kolossenzen. Een belangrijk doel van De Bijbel literair is te laten zien dat de bijbelse literatuur gekenmerkt wordt door een rijke verscheidenheid. De afzonderlijke boeken stammen uit verschillende eeuwen, ze hebben elk hun eigen stof, zijn ongelijk van lengte, verschillen van elkaar qua genre, en hebben elk hun eigen achtergrond en toon. Toch hebben de veertig bijbelgeleerden die aan dit nieuwe handboek hebben meegewerkt, het hun toebedeelde bijbelse geschrift zoveel mogelijk vanuit dezelfde vensters bekeken. In de regel starten zij met een voorstel voor de structuur van het bijbelboek in kwestie. De opbouw wordt visueel verduidelijkt aan de hand van handzame overzichten, die in dit handboek telkens een eigen pagina krijgen. Het structuurvoorstel vormt het vertrekpunt voor een beschrijving van de gedachtegang van het behandelde bijbelboek, met in dat kader ook aandacht voor de taal en stijl. Een vast onderwerp is verder het verschijnsel van de intertekstualiteit. Hiermee zijn aantoonbare relaties tussen teksten uit verschillende bijbelboeken bedoeld. Het eenvoudigste voorbeeld daarvan zijn citaten en allusies. Het begrip intertekstualiteit is echter veel breder. Het duidt erop dat in een tekst patronen en betekenislijnen zijn verwerkt uit andere teksten. Voor de uitleg van boeken uit het Nieuwe Testament is intertekstualiteit volstrekt onmisbaar. Vele nieuwtestamentische teksten maken immers gebruik van stof uit Thora, Profeten en Geschriften. Het bijzondere van De Bijbel literair is dat dit handboek ook uitdrukkelijk een plaats inruimt voor intertekstuele verbanden binnen de Hebreeuwse Bijbel of het Oude Testament. Ook daar zien we hoe latere boeken inhaken op beweringen uit eerdere boeken. Dit inhaken hoeft
8