9 minute read
Publicaties & promoties
Rick Benjamins en Wouter Slob, Levensduiding in het licht van transcendentie: de theologie van Jörg Lauster.
Kampen: Uitgeverij Van Warven 2021, 124pp., € 16,95.
Advertisement
In dit boek geven Benjamins en Slob een inleiding in de theologie van Jörg Lauster, die in 2022 – vertraagd door de coronapandemie – de Vrijzinnige Lezing zal houden. Lauster is hoogleraar in München en een vooraanstaande Duitse liberale theoloog. Zijn werk, aldus de auteurs van deze Nederlandse inleiding, is breed maar gegroepeerd rondom de ervaring van transcendentie als centrale notie. Er is taal over het transcendente nodig om aan de opgedane ervaring uitdrukking te geven. Het werk van Lauster wordt in dit boek over de volle breedte belicht: van de renaissance in Florence naar het schriftprincipe in de moderne theologie en een update van de godsdiensthermeneutiek. Er is ruime aandacht voor zijn schitterende cultuurgeschiedenis van het christendom en zijn krachtige verdediging van het neo-protestantisme.
Theo Boer, Stef Groenewoud en Wouter de Jonge, Leven met euthanasie. Geliefden vertellen over hun ervaringen.
Utrecht: KokBoekencentrum 2020, 240 pp., € 20.
Bij circa één op de twintig overlijdens is er in Nederland sprake van euthanasie. Dit boek is een bundeling van ruim veertig ervaringsverhalen van mensen die op een bepaalde manier betrokken zijn (geweest) bij euthanasie bij een naaste. Wat betekent deze ‘goede dood’ voor direct betrokken naasten? Hoe ervaren zij dit? In deze bundel, verschenen in de context van het PThUproject Moral Compass, is geen selectie toegepast, alleen eindredactie. Het boek, dat door vriend en vijand wordt geprezen, biedt daardoor een unieke inkijk in de positieve en de problematische kanten van euthanasie. Voor mensen die voor zichzelf euthanasie overwegen, voor hun naasten, maar ook voor artsen en predikanten is het een waardevolle bron van inzichten. Het boek wordt besloten met een beschouwing over de mooie en de schaduwkanten van euthanasie, en met een samenvatting van de adviezen die nabestaanden aan anderen willen geven.
Gert van Klinken, Nes Ammim: Protestants in the Young State of Israel, 1952-1967.
ReLiC Studies in Dutch Religious History Volume 5. Hilversum: Verloren 2021. 414 pp., € 40,00.
Over de naoorlogse omslag in de betrekkingen tussen protestanten en Joden bestaat al een ruime hoeveelheid literatuur, die echter vooral betrekking heeft op Europa en Amerika. Over de ontwikkeling van deze relatie binnen Israël is minder bekend. In dit boek wordt die relatie besproken aan de hand van pogingen van Zwitserse, Nederlandse, Duitse en Amerikaanse protestanten om een christelijke kibboets in Galilea te stichten, wat resulteerde in het nog altijd bestaande Nes Ammim. Doelstelling van de stichters, die aanvankelijk vooral sceptische reacties opriep, was een op solidariteit gebaseerde ontmoeting met het Joodse volk. Het bronnenonderzoek voor deze studie laat zien dat ook andere betrokkenen het project kritisch volgden: de Arabische Israëli’s, de Joodse leden van de christelijke kerken, en de Druzen die gronden verkochten ten behoeve van dit protestantse project. Dat werd in de Israëlische samenleving met grote aandacht gevolgd, tot in de Knesset toe. Het boek bespreekt niet alleen de concrete inzet van protestanten voor de relatie Kerk-Israël maar ook de reactie daarop van de Israëlische samenleving. Veel thema’s van de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw blijven actueel tot op de huidige dag.
Frits de Lange, Eindelijk volwassen. De wijsheid van de tweede levenshelft.
Utrecht: Ten Have Utrecht 2021. ISBN 9789025907853, € 20,99 (e-book € 9,99)
Twee narratieven domineren in onze samenleving het beeld van ouder worden: dat van de leeftijdsloze oudere die forever young blijft en dat van de ouderdom als uitsluitend verval en verlies. Waar het eerste beeld een illusie verkoopt, is het tweede een domper. Frits de Lange ontwikkelt in dit boek een aantrekkelijk, inspirerend derde scenario: de wijze oudere. Hij put daarvoor uit klassieke bronnen van de filosofie maar ook uit recent onderzoek in de gerontologie. Zelfkennis en zelftranscendentie vormen de kernmomenten van wijsheid. In de tweede levenshelft – wanneer die begint is niet aan een leeftijd gebonden – leren we onszelf beter kennen en relativeren. Dat wordt zichtbaar in concreet gedrag. Wijsheid helpt je om met meer compassie naar de wereld te kijken, je in te spannen voor toekomstige generaties en minder bang te zijn om te sterven.
Joyce Rondaij, Primo Levi na God. Verhalen van een nieuwe Bijbel.
Hilversum: Verbum 2021. ISBN 9789493028418. € 24,95, E-Book € 7,95.
Hoe kun je schrijven over de mens en God na Auschwitz? Het ‘na’ in de boektitel verwijst naar het verlies dat Auschwitz veroorzaakte en de uitdaging die het betekende voor het denken over de mens en God, zowel in het werk van de Italiaans-Joodse scheikundige en schrijver Primo Levi, als in de theologie en filosofie. Het boek, de Nederlandse vertaling van Rondaij’s dissertatie, focust op drie thema’s: onrechtvaardig lijden, chaos en schepping, en goed en kwaad. Het toont aan hoe Levi schreef over de mens en God na Auschwitz, en hoe zijn representaties theologisch gelezen kunnen worden ‘na God’. Daarvoor brengt Rondaij Levi’s werk in gesprek met denkers als Richard Kearney, Emmanuel Levinas en Catherine Keller. Levi’s werk laat het belang zien van religieuze teksten om het verhaal van de mens te vertellen. Hij transformeert deze teksten, en geeft ze nieuwe betekenissen in nieuwe contexten. Hiermee zet hij de religieuze taal in voor een van de functies die het altijd heeft gehad: betekenisverlening aan het zo complexe menselijk bestaan.
Benno van den Toren, Joseph Bosco Bangura en Dick Seed (redactie). Is Africa Incurably Religious? Secularization and Discipleship in Africa. Regnum Studies in Mission.
Oxford: Regnum 2020.
De bijdragen in deze bundel bevragen de wijdverbreide gedachte dat Afrika ‘ongeneeslijk godsdienstig’ (John Mbiti) zou zijn en dat secularisatie dus geen relevant thema is voor het verstaan van geloof, kerk en maatschappij in dit continent. Verschillende bijdragen bestuderen vormen van secularisatie in de regio en in de Afrikaanse diaspora. De eerste essays focussen op voorchristelijke culturele en godsdienstige tradities. Hoewel het moderne secularisatiebegrip hier niet zomaar van toepassing is, argumenteren de auteurs dat die tradities een voedingsbodem kunnen vormen voor secularisatie. Andere bijdragen bestuderen mogelijke vormen en aspecten van secularisatie in de moderne tijd, bijvoorbeeld in het hoger onderwijs en in relatie tot de opkomst van het neopentecostalisme. Dit deel bevat ook een aantal regionale impressies vanuit Afrika en de diaspora. Het laatste deel stelt de vraag wat deze secularisatieprocessen betekenen voor christelijk discipelschap in Afrika en de diaspora. Deze bundel is de vrucht van twee conferenties in Cairo en Yaoundé van het Evangelical Theological Seminary in Cairo, de Faculté de Théologie Evangélique de Bangui en de PThU, met steun van onder meer de Gereformeerde Zendingsbond en Kerk in Actie.
Mirella Klomp, Playing On. Re-staging The Passion after the Death of God (Theology in Practice 10).
Leiden, Brill 2020, € 55,- (Het boek is door de PThU open access gemaakt en is op de website van de uitgever gratis te downloaden als e-book.)
Christelijk geloof is in de 21e-eeuwse Nederlandse samenleving niet verdwenen, maar veranderd in een ambivalent spel. Tv-spektakel The Passion laat zien dat media daarin belangrijke spelers zijn geworden, aldus Mirella Klomp, praktisch theoloog en liturgiewetenschapper bij de PThU, in haar nieuwe boek. Tien jaar lang bestudeerde ze The Passion. In haar boek brengt ze de gedaantewisseling van christelijk geloof in de Nederlandse samenleving in kaart. Zo zijn Nederlanders schijnbaar ‘aan God voorbij’, maar gaan ze in een virtuele processie bijvoorbeeld wel swipend achter het kruis van Jezus aan. Klomp: ‘Dat speelse is kenmerkend voor religie vandaag. Dat heeft iets veranderlijks, vluchtigs en rommeligs. Maar waarom zou God daarin niet met mensen mee willen spelen?’ In haar boek duidt ze de verandering van christelijk geloof niet alleen met behulp van o.a. antropologische, sociologische, rituele, filosofische en mediatheorieën, maar stelt ze ook de vraag hoe je kunt spreken over God ‘na de dood van God’.
Joseph Bosco Bangura, Pentecostalism in Sierra Leone: Contextual Theologies, Theological Education and Public Engagements. SITMA 19.
Hamburg: Missionshilfe Verlag, 2020.
Onderzoekers afkomstig uit Pinkstergemeenten in de West-Afrikaanse subregio onderzoeken zelden de opkomst van de pinksterbeweging in Sierra Leone, het alom geprezen eerste protestantse zendingsveld in tropisch Afrika. Terwijl de rol van de bevrijde Afrikaanse slaven in de vroege verspreiding van het christendom in de regio goed gedocumenteerd is, zijn er veel minder pogingen gedaan om de meer recente kerkelijke ontwikkelingen te documenteren die veroorzaakt zijn door de opkomst van nieuwere pinkster- en charismatische bewegingen in Sierra Leone. In dit boek onderzoekt PThU-postdoc Joseph Bosco Bangura de opkomst van pinksterbewegingen en charismatische bewegingen en bespreekt hij hoe contextuele theologie, theologisch onderwijs en publieke betrokkenheid de pinksterbeweging in Sierra Leone herdefiniëren.
Publicaties &promoties
Gemeenschap als missie
Promotie Berdine van den Toren (20 mei)
Is gemeenschap nog wel mogelijk in een geïndividualiseerde maatschappij en een globaliserende wereld? Deze vraag staat centraal in het proefschrift Community as Mission. The Church Mission Society as Gift and Call in an Individualised and Globalised World, waarop Berdine van den Toren-Lekkerkerker aan de PThU Groningen promoveerde. Haar promotores waren prof. dr. Henk de Roest en prof. dr. Kirsteen Kim (Fuller Theological Seminary, Pasadena, CA).
Op basis van een case studie naar de geleefde realiteit van de Church Mission Society gemeenschap stelt Van den Toren de vraag hoe een georganiseerde gemeenschap, met zowel een lokaal als een wereldwijd karakter, kan worden ervaren en begrepen. Dit leidt tot een theologische reflectie in gesprek met sociologische overwegingen rond de vraag hoe een zendingsgemeenschap deel kan zijn van de Missio Dei.
Van den Toren (1964) begon haar theologische studie aan de Reformatorische bijbelschool in Zeist. Haar mastergraad behaalde ze in 2009 aan Regent College in Vancouver. Sinds 1997 werkt zij in theologisch/missiologisch onderwijs, eerst in de Centraal Afrikaanse Republiek en later bij de Church Mission Society, met een speciale focus op Franssprekend Afrika en Azië. Daarnaast werkt ze sinds april 2021 als interim-directeur bij de Nederlandse Zendingsraad.
Doel en praktijk van de hervormde evangelisatievereniging
Promotie Teije Osinga (1 juli)
Hervormde evangelisatieverenigingen in Nederland 1855-1951 naar doelstellingen en praktijk. Dat is de titel van het proefschrift, waarop Teije Osinga promoveerde aan de vestiging Groningen van de PThU. Zijn promotores waren prof. dr. Hans-Martin Kirn en dr. Gert van Klinken.
Het onderzoek laat zien dat het, vooral na de Doleantie, een voornaam verenigingsdoel was om samen met andere hervormde orthodoxen tenminste de lokale gemeente en zo mogelijk ook de landelijke kerk om te buigen in de eigen, gewenste richting. Behalve orthodox waren ze dus ook hervormd en kerkelijk gericht. Bekende kerkelijke instrumenten als pastorale zorg, godsdienstonderwijs, maar ook onderlinge verenigingen deden zich onder de posten veelvuldig voor. En zoals een predikant leiding gaf aan een kerkelijke gemeente, zo leidde hun voorganger – meestal een godsdienstonderwijzerevangelist – op vrijwel identieke wijze zijn evangelisatiepost.
Teije Thomas Osinga (1951) volgde de opleiding tot onderwijzer aan de Christelijke Kweekschool te Sneek. Later studeerde hij theologie in Groningen. Hij was predikant in Garyp, Oudega en Oudemirdum-Nijemirdum-Sondel.
