kleurrijk gekleurdverleden verleden
Nederland telde ooit honderden verffabrieken en ambachtelijke verf- en inktmakers: van kleinschalige familiebedrijven tot robuuste ondernemingen met industriële potentie. ‘Kleurrijk Verleden’ gaat terug in de tijd en verhaalt op basis van fragmenten uit de rijke geschiedenis van de Nederlandse verf- en drukinktindustrie. In deze aflevering: de vroegere Haagse Verf- en Vernisfabriek Doelfray op de bres voor stopverf etende spreeuwen.
Kennelijk bij gebrek aan beter, doen hongerige spreeuwen zich in de winter van 1925 tegoed aan verse stopverf. Dat weten ze tussen het glas van ‘broeikassen’ in het Westland vandaan te peuteren. Met schade als gevolg. Als er mensen zijn die roepen dat er voortaan gif doorheen moet om hun honger voorgoed te stillen, zijn de rapen gaar. Niet alleen vogelbeschermers zijn daar faliekant op tegen, maar ook een producent van stopverf uit die tijd: de in Den Haag gevestigde verffabriek Doelfray. Gebruik van gif zou “niet genoeg ontraden kunnen worden”, laat de directie van de Haagse verffabriek dagblad Het Vaderland in een ingezonden brief weten. Dat spreeuwen dan blijkbaar dol zijn op stopverf, verbaast de fabrikant overigens niet. “We kunnen dit alleen verklaren door het feit dat de laatste jaren de kwaliteit van stopverf zeer verbeterd is. Vroeger maakte men stopverf uit allerlei afval. Doch de laatste tijd staan de houders van kassen erop dat alleen met zuivere belegen lijnolie verwerkte stopverf gebruikt wordt. Deze heeft een aangename zoete lucht en daar komen de spreeuwen op af.” Voor de Doelfraydirectie is het spreeuwenrelaas echter meteen aanleiding proeven te nemen met stopverf die geen kwaad kan bij vogels.
Bron stopverfaffaire De affaire barst los na berichten in ‘De Westlander’ waarin wordt gemeld dat de stopverf etende spreeuwen als ‘grote last’ worden ervaren door de tuinders en vergiftigd zouden moeten worden. In overleg met de directie van Proeftuin Westland nemen lokale ‘Stopverffabrikanten te Naaldwijk’, de firma Bospoort en Verhagen, proeven met het door de stopverf vermalen van
26
Verffabriek Doelfray op de bres voor stopverf etende spreeuwen
Op de Westlandse kassen van nu, heeft een spreeuw meestal niks meer te zoeken (foto: Mediamiek).
gif. Gif dat in die tijd beter bekendstaat onder de naam ‘Parijsch groen.’ “Natuurlijk dient men voorzichtig te zijn met kippen die er ook van mochten snoepen en met kinderen die er mede willen spelen”, aldus de krant, die tussen neus en lippen door meldt dat het goedje voor de stoppers zelf niet gevaarlijk zou zijn, “mits ze voor het boterhameten eerst de handen wassen.”
Nuttige, beschermde vogel Media die hier lucht van krijgen, denken er het hunne van. “Het blad schijnt er niet aan te denken dat de spreeuw tot de nuttige, beschermde vogels behoort, welke het niet vrijstaat te vangen of te doden zonder speciale vergunning aan eigenaren of gebruikers van gronden of wateren, waar deze vogels schade toebrengen”, reageert bijvoorbeeld de Nieuwe Rotterdamsche Courant in zijn kolommen. Voor de Nederlandse Vereniging van Bescherming van Vogels is de affaire aanleiding ‘onverwijld’ bij het ministerie van Landbouw aan te dringen op het bevorderen van onderzoek. En om proeven te nemen met bijvoorbeeld “bruine teer, petroleum, enz. om de schade tegen te gaan zonder nuttige vogels te verdelgen.” De spreeuwen afschieten helpt in elk geval niet, weet
De Westlander. In Den Haag is het vooral vogelkenner en –liefhebber W. Tolsma, die het opneemt voor de spreeuwen: “Wie meent dat de Westlanders door deze vogelmisère tot het inzicht gebracht zouden zijn, dat het niet meer dan mensenplicht is in barren wintertijden de vogels te helpen, heeft het glad mis. Men grijpt er liever naar vergift. Ze zullen daar die vermaledijde spreeuwen wel krijgen”, aldus de schrijver van het boek ‘Den Haag als vogelstad’ in dagblad Het Vaderland. Tolsma heeft wel een oplossing: “Strooi wat voedsel in tijden van nood en de dieren zullen heus wel van de broeiramen afblijven”, aldus de vogelliefhebber, die zijn betoog afsluit met de oproep een Westlandse vereniging voor vogelbescherming op te richten. “Op hulp uit Den Haag kunt ge desgewenst rekenen.”
Zonder gif De directie van Proeftuin Westland doet in januari 1926 uit de doeken hoe de vlag er bijhangt. ”Vele middelen worden aanbevolen ter vervanging van stopverf. En al helpt dit niet voor de gestopte kassen en al is het oude, beproefde stopmiddel niet zomaar van de baan, ze zullen zo veel mogelijk worden getoetst op de Proeftuin Westland. En zo is er kans dat we ook zonder vergif – dat is nog nooit aangewend – de grote economische schade kunnen beteugelen”, zo verzekert de directie in ‘De Westlander.’ Of de Proeftuin daar ook uiteindelijk in is geslaagd, is niet bekend. Als de zaak eenmaal lijkt te zijn geluwd, roept Handelsonderneming Kralingen uit Rotterdam de ‘Heren Tuinders’ in het Westland tussentijds in advertenties op geen stopverf meer te gebruiken maar ‘Conserva’, een middel dat volgens het bedrijf “absoluut alle aantrekkingskracht voor vogels mist” en “beter is dan de beste stopverf, omdat ze steeds enigszins elastisch blijft.”