HENRI #7

N°7 – HENRI – DRIEMAANDELIJKS LENTE 2017

"Soms kunnen we de waarheid niet aan" Toch geeft glacioloog Philippe Huybrechts feitenontkenners geen kans

HENRI

T NU ME ER E NOG M !

FEITEN

THE OPEN-MINDED AND BILI NGUAL MAGAZINE OF VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSE L

Leerstoel Fatima Mernissi wil mensen verbinden

Stefaan Smis believes strongly in human rights

Alumni scoren in de kunstwereld

HENRI Poincaré. Henri Poincaré, French mathematician and philosopher of science of the past century, but also passionate defender of the ­principle of "Academic ­Freedom". This principle that sets out that thinking should be solely based on facts is embedded in the charter of our university.

VUB explicitly considers free research as the foundation of education and research.

"La pensée ne doit jamais se soumettre, ni à un dogme, ni à un parti, ni à une passion, ni à un intérêt, ni à une idée préconçue, ni à quoi que ce soit, si ce n'est aux faits eux-mêmes, parce que, pour elle, se soumettre, ce serait cesser d'être."

Henri Poincaré (1854-1912)

VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL

2

HENRI LENTE 2017

Foto Lies Willaert ©

WOORD VOORAF

Madagaskar

Moeten we ons ernstig zorgen maken?

Het is een vraag die onwillekeurig in me opborrelt als ik denk aan de aanvallen die de wetenschap vandaag te verduren krijgt. In deze Henri laten we wetenschappers aan het woord over het post-truth-tijdperk. Onze glacioloog Philippe Huybrechts stelt dat er onder wetenschappers al twintig jaar een consensus is over het klimaatprobleem. Dat sommige mensen wetenschappelijke evidenties in vraag stellen – en daar zelfs succes mee oogsten – is verontrustend, maar niet nieuw.

Denk maar aan de evolutietheorie, die essentiële pijler van het wetenschappelijke denken over alles wat leeft en dan vooral ook over onszelf, onze oorsprong en onze plaats in het geheel. Het creationisme zit in de lift, een geloof dat haaks staat op wat Darwin en na hem vele duizenden wetenschappers hebben kunnen vaststellen. Geloof versus wetenschap.

Maar allebei zijn ze des mensen.

Mensen geloven graag datgene waar ze zich goed bij voelen. Voor som-

migen zijn ‘alternatieve’ feiten net zo waardevol als bewezen feiten. Zolang het om een minderheid gaat, hoeft dat niet dramatisch te zijn. Glacioloog Huybrechts zegt nooit rechtstreeks in debat te gaan met ontkenners van de klimaatopwarming of van de rol van de mens daarin. “Omdat je ze daardoor legitimiteit geeft, alsof er nog een andere kant van de medaille is.” Ik denk dat hij hier zeker een punt heeft. Zo is het ook zinloos om met iemand in discussie te treden die overtuigd van zijn eigen gelijk beweert dat Madagaskar in de Middellandse Zee ligt. Een dergelijke discussie zal niets veranderen aan de geografische ligging van Madagaskar, dus waarom zou je er dan tijd en energie in steken?

Wetenschappers en universiteiten moeten zich meer dan ooit richten op de overgrote meerderheid van mensen die wél openstaat voor ‘echte’ feiten. Ze moeten in een begrijpelijke taal onderzoeksresultaten uitleggen.

Ze moeten erop wijzen dat wetenschappers geen doemdenkers zijn die de pret komen vergallen, maar dat ze

net met nieuwe kennis, met nieuwe inzichten gebaseerd op echte feiten de sleutels aanreiken voor vooruitgang op alle vlakken. Technologische, medische en maatschappelijke vooruitgang in dienst van de mens.

En als er dan iemand blijft beweren dat Madagaskar in de Middellandse Zee ligt, dan glimlach je even en zeg je: “Yeah, sure.”

Caroline Pauwels ― H

In this edition of Henri, our scientists have their say on the post-truth era. The fact that certain people question scientific evidence - and can even become successful that way - is disturbing, but it's nothing new. Just think about the theory of evolution: faith versus science. People like to believe what makes them feel good. And as long as they're in the minority, that doesn't have to be a drama.

More than ever, scientists and universities must address the overwhelming majority of people who are open to 'real' facts.

They must explain the results of their research in language that's easy to understand. They must demonstrate that scientists aren't killjoy doom-mongers, but that they hold the key to progress on all fronts, through new knowledge, and through new insights based on facts.

HENRI LENTE 2017

3

I n h o u d HENRI N° 07 Lente 2017

20

DNA van de VUB

8

Alumni Tamara Berghmans en Martine Maris werden kunstexperts in Antwerpen. Ze vertellen hoe ze daar terecht zijn gekomen.

Werk aan de waarheid

Het denken moet zich houden aan de feiten, zei PoincarĂŠ nog. Maar hoe doe je dat in het post-factum en wat betekent dit voor de wetenschap?

26

De Denkplek

Professoren Annick Hubin en Viviane Jonckers denken in hun auto.

Foto Saskia Vanderstichele

Op de cover

4

Klimaatwetenschapper Philippe Huybrechts zegt nee tegen klimaatontkenners

HENRI LENTE 2017

28

Research uncovered

Human rights researcher Stefaan Smis is also a human rights activist. He explains why he remains optimistic under current developments.

Our campuses are real jungles! p.46 COLOFON

HENRI is het eigenzinnige, tweetalige magazine van de Vrije Universiteit Brussel en verschijnt 4 keer per jaar.

Redactieadres Dienst Marketing, Communicatie en Evenementen VUB, Pleinlaan 9, 1050 Brussel, marcom@vub.ac.be Verantwoordelijke uitgever Caroline Pauwels, rector

42

36

The B-spot.

Brussels, the Living Lab

De nieuwe leerstoel Fatima Mernissi De nieuwe leerstoel wil het gedachtegoed van de in 2015 gestorven Fatima Mernissi omzetten en bruggen bouwen. Leerstoelhoudster Iman Lechkar wil aandacht voor de diversiteit in onze samenleving.

Professor Stefaan Wouters shows us a typical Brussels gem, the Pianofabriek in Sint-Gillis, and tells us why it is his Living Lab.

Opgemerkt. Elk moment gebeurt er iets bijzonders aan de VUB De nieuwe SID-in stand lokt veel volk

16

Things we discovered Engineer makes robots less scary, older migrants have healthier lives, and lots more hot research findings

18

Simply great stuff Apes have anatomy for speech

19

Column. Die fröhliche Wissenschaft met Katleen Gabriels Sterrenstof

24

46

In zijn blootje gezet: seksisme in de studentenkringen

What lives and grows on our campuses?

25

48

Het uitstervende ras van de middenklassers reflecteert de grote vraagstukken

Green Team met durf

Zo veel meer dan studeren

’84' van Pollet & Pollet

34

Digest What's happened lately at VUB

40

All about them books What do AGE and Hadewijch Vandenheede have in common?

41

Redactieraad Ann Van Driessche, Edgard Eeckman, Geert Goessaert, Goedele Nuyttens, Lies Feron, Peter Van Rompaey, Sofie Verkest, Sicco Wittermans Realisatie Anja Otte, Aubrey Cornelis, Ebe Daems, Femke Coopmans, Gekko, Geert Goessaert, Lies Feron, Linda A Thompson, Tania Stadsbader

EN VERDER...

6

Hoofdredacteur Lies Feron

Infographic

Zo veel meer dan studeren

49

Spot on Aren’t they just fabulous?

50

Jong bloed. Young hearts beating for science Yoni Baert restores fertility

Foto’s Bas Bogaerts, Els De Nil, Jan Puttevils, Johan Martens, Saskia Vanderstichele Illustraties Pollet&Pollet Vertalingen Tim Peeters, Sally Tipper Eindredactie Arnold Vonk, Hélène De Keyser, Lies Feron, Sally Tipper Drukker Albe de Coker. Gedrukt binnen een ecologisch productieproces en met plantaardige inkten op Cocoon (milieuvriendelijk papier: 100% gerecycleerde FSC pulp, Europees Ecolabel) Henri 4x per jaar thuis ontvangen? Schrijf je in op vub.ac.be/henri

UNU-CRIS A VUB research centre in Bruges

HENRI LENTE 2017

5

12.01.2017 - 13:33 Ook in post-truth tijden zijn er nog zekerheden. De SID-ins bijvoorbeeld, provinciale beurzen waar instellingen voor hoger onderwijs zich voorstellen aan de student(e) in spe.

De universiteit met de mooiste campus tekent voor de fraaiste stand - terug in oranje blanje bleu. Met kraakverse brochures in de rekken en vooral hulpvaardige medewerkers om alle vragen te beantwoorden.

Zoals je op de foto kan zien, lokt de VUB-stand dit jaar dubbel zoveel volk als de inauguratie van what’s-his-name.

Want niets is ondenkbaar.

EN

Even a post-truth age has its certainties. Like our gorgeous stand at the higher education fairs being a trove of answers for every potential student with a truckload of questions.

Tekst Aubrey Cornelis Foto Jan Puttevils

6

HENRI LENTE 2017

OPGEMERKT

ELK MOMENT GEBEURT ER IETS BIJZONDERS AAN DE VUB

HENRI LENTE 2017

7

8

HENRI LENTE 2017

COVERSTORY

WERK WAARHEID AAN DE

Tekst Anja Otte

Feiten doen er niet meer toe, emoties des te meer. Dat komt door politici als Donald Trump, maar ook door ons zoekgedrag en gebruik van sociale media. Wat betekent dit voor de wetenschap, die zich toch beroept op feiten? Is het post-factum een bedreiging voor de wetenschap, of is het niet meer dan een modewoord?

Vier experten zijn somber.

T NU ME ER E NOG M N !

FEITE

In a post-truth climate, facts have become irrelevant. Emotions are what matter, even when they’re based on falsehoods. Does that pose a threat to science and scientists? Or is post-truth nothing more than the latest buzz word?

Science philosopher Karen François points out that an unfriendly climate is nothing new in science. Giordano Bruno was burned at the stake in 1600 for saying there was more than one solar system.

For fear of prosecution, the philosopher Descartes never published a book he had written on principles that should guide thinking. And How to Lie with Statistics is the title of a book published as far back as 1954.

Climate expert Philippe Huybrechts has experienced how sceptics, whom he calls the “denial industry”, have tried to cast doubt on human influence on climate change. “This has slowed down action for twenty years, but in the end rational thinking has won.”

People’s beliefs are never based on facts alone, says social psychologist Frank Van Overwalle. Things like emotions, expertise and consensus all play a role. The brain finds “simple truths” easier to digest; more complicated truths demand extra effort.

Science is not immune from post-truth, social media expert Rob Heyman warns, giving as an example Google Scholar, a search engine for scientific journals that’s based on non-transparent algorithms. Believing in the self-cleansing power of social media might be too optimistic, as entertainment value always prevails over truth and attention spans have become increasingly short.

Science may not be suffering from a post-truth climate, our panel concludes, but society might be. “This is where scientists should step in,” François says.

10

HENRI LENTE 2017

Alternatieve feiten: die term om 4 procent gecatalogeerd worden allerlei onwaarheden te vergoelijals ‘true’ en nog eens 11 procent ken had recht uit George Orwells als ‘mostly true’. Bij Clinton ‘1984’ kunnen komen, een roman ging het respectievelijk om 25 uit 1949 over procent ‘true’ en macht en propa26 procent ‘mostly “Ik denk dat ganda. Toch is hij true’. Er wordt dus we nog maar van heel recente pertinent gelogen in aan het begin makelij, geuit politieke campagnes van post-truth door een van de en Trump doet dat zitten.” medewerkers van onwaarschijnlijk Rob Heyman de Amerikaanse flagrant.” president Donald “Dat heeft te maken Trump. Vanuit met zijn kenmerkenhet Witte Huis worden allerlei de persoonlijkheid”, zegt sociaal psycholoog Frank Van Overwalvan zulke ‘alternatieve feiten’ le. “Zijn ego komt op de eerste verspreid, over bijvoorbeeld de plaats, hij aanvaardt geen kritiek grootte van het publiek tijdens de en vaart altijd tegen anderen inauguratie in Washington. uit. Hij begaat stommiteiten en Media reageren onthutst over de mensen zien dat. Zelfs zijn zo’n openlijk creatief omgaan ministers hebben uitdrukkelijk met de waarheid, en spreken over ‘post-truth’. Maar hoe nieuw is dat precies? Politici die creatief omspringen met feiten en complottheorieën die erin gaan als zoete koek bestaan tenslotte al veel langer. We leggen het voor aan vier specialisten, die ook kijken naar wat ‘alternatieve feiten’ betekenen voor de wetenschap, die zich beroept op feiten.

“Ik verwijs graag naar het boekje van Darrell Huff uit 1954”, zegt wetenschapsfilosofe Karen François: “How to Lie with Statistics. Statistieken en cijfers lijken objectief, maar toen al wisten ze dat je er perfect mee kan liegen, door een redenering om te keren, door een correlatie in een causaal verband te veranderen, door grafieken te vervormen of uit te vergroten. Post-truth is dus niet nieuw, wel de mate waarin het voorkomt. In 2016 heeft het enorme proporties aangenomen.

De fact-checking website PolitiFacts heeft de speeches van de Amerikaanse presidentskandidaten geanalyseerd. Van Trumps uitspraken kon amper

COVERSTORY

verklaard dat ze zich aan de wet gaan houden. Dat men dergelijke personen in bescherming neemt, is een typisch fenomeen, maar hoe lang lukt dat? Trump is een brokkenpiloot. Als zijn omgeving vindt dat hij te ver gaat, dan komt het tot een conflict en is een impeachment mogelijk.”

“Spektakel wint het van inhoud”, vult expert in sociale media Rob Heyman aan. “En allerlei algoritmes zwengelen dat verder aan.”

Van Overwalle: “Trump kristalliseert de post-truth maatschappij.”

Heyman: “We bevinden ons allemaal in een filterbubbel: op het internet zitten we met gepersonaliseerde omgevingen, die op basis van ons gedrag en onze interesses bepalen wat we

te zien krijgen en wat we niet te zien krijgen. Wat we weten van de realiteit dus. Een voorbeeld is Google. Als jij en ik iets opzoeken op Google, dan krijgen we allebei een ander resultaat.”

“Daarbij komt dat zoekmachines en sociale media commerciële doeleinden hebben. Google moet ons relevante inhoud voorschotelen om te voorkomen dat we switchen naar een andere zoekrobot. Facebook wil ons vooral zo lang mogelijk blootstellen aan reclame. De inhoud die maakt dat we op Facebook blijven hangen is echter niet de meest gezonde voor ons als kritische mensen.

Dat zie je ook op krantenwebsites.

Bij de top vijf van meest gelezen artikels vind je zelden politieke hangijzers, die ons moeten aan-

belangen, maar vooral sensatie die inspeelt op ons brein. Informatiejunkfood.”

“Sociale media moeten dat ‘plakkerige nieuws’ waaraan iedereen blijft hangen, wel verspreiden om in de markt te blijven. Ze willen zoveel mogelijk de aandacht blijven opeisen. Dan maakt het niet uit hoe gortig of slecht de berichtgeving is. Algoritmes kunnen vooralsnog geen valse inhoud herkennen. Valse inhoud is bovendien vaak heel spectaculair, waar“Mensen zien door het nieuws hun omgeving trending wordt en als waarheid. niemand zich nog Pas later gaan afvraagt of het waar ze de addertjes is of niet. Iedereen onder het gras wil het eerst lezen zien.” en delen.”

Frank Van Overwalle

HENRI LENTE 2017

11

Iets anders is volgens klimaatwetenschapper Philippe Huybrechts de ‘ontkenningsindustrie’ die bewust twijfel wil zaaien over, in zijn vakgebied, de klimaatverandering door menselijke invloed. “De tactiek is dezelfde die gebruikt werd om het verband te ontkennen tussen “Wetenschap roken en longkanheeft altijd geker, tussen uitlaatbalanceerd in gassen en zure een politiek en regen, tussen de religieus debat.” spuitbussen en het Karen François gat in de ozonlaag…

Belangrijk daarbij is cherrypicking: in de literatuur op zoek gaan naar tegenstrijdigheden, zaken subtiel verdraaien, onzekerheden enorm uitvergroten… Terwijl er onder klimaatwetenschappers al twintig jaar geen discussie meer bestaat.” Hier is volgens hem echt sprake van post-truth, maar ook van een achterhoedegevecht, dat in de VS nog steeds plaatsvindt.

“De media hebben een nefaste rol gespeeld door een natuurwetenschappelijk probleem politiek te framen. Klimaatverandering werd voorgesteld als: je kan ervoor zijn of je kan ertegen zijn. Je kan er een mening over hebben.

Maar daar ging het helemaal niet over. Doordat men voortdurend het debat wilde organiseren, raakte het evenwicht zoek. 99,90 procent van de wetenschappers had een bepaalde opinie, terwijl amper vijf of zes mensen twijfel zaaiden. Toch werden die laatsten er altijd bij gesleurd.”

Waarin ligt de aantrekkingskracht van een fout idee?

Waarom willen mensen bijvoorbeeld per se geloven dat er een verband is tussen vaccinaties en autisme?

12

HENRI LENTE 2017

Van Overwalle: “Vanuit de psychologie weten we al veel langer dat niet alleen feiten maar ook veel andere zaken mensen beïnvloeden. Emoties, expertise, overeenstemming met anderen spelen allemaal een rol. Zelfs de hoeveelheid aan argumenten, ook als die inhoudelijk niet zo sterk zijn. Mensen percipiëren hun omgeving en nemen dat aan als waarheid. Pas later gaan ze de addertjes onder het gras zien. Dat vraagt extra cognitieve arbeid. Je kan mensen dus gemakkelijker verleiden met eenvoudige waarheden.”

François: “Mensen vormen hun overtuigingen niet louter op basis van rationele argumenten. Zelfs als twee partijen tegenover elkaar gaan zitten en al hun rationele argumenten op tafel leggen, kunnen ze elkaar daarom nog niet overtuigen.”

Huybrechts: “Mensen geloven niet graag dat de mens verantwoordelijk is voor de klimaatopwarming vanwege de enormiteit van het probleem. De enorme verandering die op ons afkomt, daar wil je je nog het liefst voor verbergen. Je denkt meteen dat dit onze welvaart, ons comfort en ons welzijn ingrijpend gaat aantasten. Dan geloven we nog liever dat het niet waar is.”

Van Overwalle: “Dat heeft te maken met hoe het brein werkt.

Het brein is gemaakt om zich stap per stap aan te passen aan de werkelijkheid. Als je plots geconfronteerd wordt met een werkelijkheid die onbevattelijk is, dan zeg je: nee, dat kan niet.”

François wijst erop dat de media hun macht positief kunnen aanwenden om het tij van alternatieve feiten te keren. “President Obama heeft daar in zijn afscheidsspeech nog toe opgeroepen.”

Van Overwalle: “Er moet een

nieuw evenwicht komen, zeker in de sociale media. Kranten zijn ook maar een bepaalde macht geworden door hun harde werk en overtuigingskracht. Zou er met de nieuwe sociale media ook geen dergelijk proces komen, door kritiek van buitenaf maar ook omdat mensen al dat getwitter beu zijn?”

Heyman: “Dat is wel heel optimistisch. Van reality tv werd ook gezegd dat we die beu gingen worden, maar daar heb ik nog niets van gemerkt. Voor radio bestond, luisterden mensen probleemloos naar lezingen van vier uur. Nu mag je al blij zijn als je vijf minuten aandacht krijgt.

Er is een probleem met de hoeveelheid informatie die op ons afkomt en de korte aandachtsspanne die we nog hebben.

Hetzelfde gesprek als we nu hebben was er ook toen televisie opkwam: alles moet korter, oppervlakkiger, sensationeler.

Maar die pendel is nog nooit teruggezwaaid. Wie kan het nu nog opbrengen om artikels van drie pagina’s te lezen?”

“Hoe meer spectaculaire onwaarheden op het internet worden gezet, hoe langer het ook duurt om bij de saaie waarheden te komen. Amusing ourselves to death, noemt Neil Postman dat. Hij waarschuwt voor de hoeveelheid rommel die we verwerken, waardoor geen tijd meer overblijft voor het belangrijke of noodzakelijke nieuws. Ik ben er niet zo zeker van dat dat voorbijgaat. Ik denk eerder dat we nog maar aan het begin van post-truth zitten.”

COVERSTORY

Hoe hoger opgeleid de bevolking, hoe minder die vatbaar is voor vals nieuws, zou je denken, maar dat blijkt niet het geval.

Van Overwalle: “Hoe hoog je ook opgeleid bent, emoties blijven hetzelfde.”

François: “Hoger opgeleiden zijn zich er hoogstens meer van bewust dat wat ze denken mee ingegeven is door emotie.

Daardoor kunnen ze eventueel bijsturen. Maar dat wil niet zeggen dat we enkel op basis van rationele argumenten denken.

Onze manier van redeneren is een iets complexere zaak.”

Hoe de juiste academische attitude de samenleving verder helpt De universiteit heeft als onderwijsinstelling een bijzondere taak als het over omgaan met valse feiten gaat. Wetenschapsfilosofe Karen François let er specifiek op dat doctoraatshouders een wetenschappelijke attitude hebben: “Onze studenten mogen gerust Wikipedia gebruiken, maar ze moeten wel het verschil kennen tussen Wikipedia en een international peer reviewed wetenschappelijk artikel. Ze moeten bovendien beschikken over competenties die disciplines en vakgebieden overstijgen en die ze ook buiten de academische wereld kunnen valoriseren: internationalisering, communicatievaardigheden, probleemoplossend vermogen, in een multidisciplinair team werken e.d. Die academische skills behouden ze, ook als ze niet in het wetenschappelijk onderzoek aan de slag gaan.”

“In de Doctoral Schools organiseren we bijvoorbeeld ook opleidingen als ‘Graphical design’ om data te leren presenteren. Want de grote meerderheid van de onderzoekers bij wie het misgaat, zijn geen psychopaten, maar onderzoekers die hun research design niet goed krijgen, die onvoldoende statistiek kennen of prutsen met data en referenties.”

“Het vermogen om hun wetenschappelijke bevindingen zo bevattelijk mogelijk voor te stellen ontbreekt inderdaad soms bij doctoraatsstudenten”, vult Van Overwalle aan. “Van mijn doctoraatsstudenten eis ik dat hun figuren op zich staan. Als ik een wetenschappelijk artikel onder ogen krijg, dan kijk ik eerst naar de figuur. Als ik daar al geen barst van begrijp, dan heb je gefaald.” my.vub.ac.be/phd/doctoral-schools

Groot-Brittannië heeft genoeg van experts, zei een belangrijk Brits politicus in de aanloop naar het brexitreferendum. Ook in de VS zit iedereen die tot de intellectuele “elite” behoort meer en meer in het verdomhoekje. Ziet u daarin een bedreiging voor de wetenschap?

François: “Niet meer dan vroeger. De omgeving is niet altijd zo vriendelijk geweest, van bij het prille begin. Kijk maar naar de godsdienstwaan bij de overgang naar de Moderniteit; de processen tegen Galileo, de brandstapel in Rome voor Giordano Bruno,die stelde dat er niet één zonnestelsel maar verschillende zijn. Het eerste boek van Descartes uit 1628, ‘De regels die het verstand moeten leiden’, heeft hij nooit gepubliceerd, de tijd was er niet rijp voor. Men heeft het manuscriptje na zijn dood in zijn binnenzak gevonden. Wetenschap heeft altijd gebalanceerd in een politiek en ook een religieus debat en dat zal niet veranderen. Populisten zullen nooit onze mening vragen, want daar hebben ze geen nood aan. En zolang Trump er niet in slaagt universiteiten op te doeken zal het wetenschappelijk

onderzoek doorgaan.”

Huybrechts: “Wetenschappelijke inzichten komen niet tot stand per referendum. De invloed op de wetenschappelijke praktijk is beperkt. Als ik kijk naar mijn branche: de manier waarop wij met klimaatmodellen omgaan, satellietbeelden interpreteren, dat opschrijven op een manier die wetenschappelijk verifieerbaar is, peer review…dat komt op geen enkele manier onder druk door wat in de media verteld wordt.”

“Natuurlijk is intimidatie gebruikt als tactiek. In de VS hebben wetenschappers voor congressional hearings moeten verschijnen en fraudeonderzoeken op hun dak gekregen. Een controverse kan de manier waarop de financiering tot stand komt beïnvloeden. Daar zijn enkele bekende voorbeelden van. In Australië heeft de conservatieve regering een bekend klimaatinstituut opgedoekt. Tegelijk heeft de controverse rond klimaatverandering net tot meer financiering geleid.”

Van Overwalle: “Zelfs in de politiek zie ik een tegenbeweging.

Minister van Volksgezondheid De Block hamert altijd op ‘evidence based’ beleid. Ze streeft ernaar om beslissingen te nemen op basis van wetenschappelijke inzichten. Sommige politici doen het op dat vlak heel goed.”

Hoor ik u nu zeggen dat de wetenschap nauwelijks lijdt onder het post-truth klimaat?

Heyman: “Dat de wetenschap de dans ontspringt, daar ben ik het niet mee eens. De algoritmes waarover ik het had, spelen ook in de wetenschap een rol.

De VUB – ikzelf trouwens ook – gebruikt Google Scholar om online journals te raadplegen.

HENRI LENTE 2017

13

De algoritmes hebben dus een invloed op de opzoekingen die we doen. En net als bij journalisten moeten onze artikels wel gelezen worden. Impactfactoren bepalen hoe belangrijk we zijn.

De evaluatie van funding en projecten wordt ook meer en meer gedelegeerd aan algoritmen. Via Google Scholar bepalen die wie wat van ons leest. Dat bepaalt dan weer wie ons citeert, en wie ons citeert bepaalt onze impactfactor. We zijn daar nog erger in dan gewone burgers, die geen publicatiedruk ervaren.”

Van Overwalle: “Als we bezorgd zijn, is dat niet in de eerste plaats voor “Ik weiger in een de wetenschap, debat te zitten maar wel voor de met ontkenners, maatschappij.” omdat je die Huybrechts: “Bij daardoor het aanpakken van legitimiteit geeft. het klimaatproAlsof er nog een bleem hebben we andere kant van 20 jaar vertraging de medaille is.” opgelopen. De Philippe consensus onder Huybrechts wetenschappers nu was er 20 jaar geleden ook al.”

François: “Het fenomeen post-truth kan ook een belangrijke rol spelen bij populisme en totalitarisme en daar is het aan de wetenschappers om de vinger aan de pols te houden.”

Hoe moeten we omgaan met onwaarheden in het publieke debat?

François: “Hoe dan ook hebben we als wetenschappers de fundamentele taak minstens te proberen om foutieve communicatie recht te zetten.”

Huybrechts: “Zelf heb ik altijd geweigerd om in een debat te zitten met een ontkenner, omdat je die daardoor legitimiteit geeft, alsof er nog een andere kant

14

HENRI LENTE 2017

van de medaille is. Wel heb ik in interviews altijd geprobeerd waanideeën en slechte argumenten te ontkrachten. Maar nooit rechtstreeks. Als wetenschapper ben je ook niet altijd getraind om dat goed te doen. We zijn in de eerste plaats opgeleid om met peers te communiceren, niet met het grote publiek.”

François: “Daarom is het jammer dat een vak als argumentatietheorie geen sokkelopleiding is voor elke eerste bachelor. Zelf ga ik in de dagelijkse omgang altijd in tegen argumenten die geen steek houden, net zoals ik tegen racisme inga. Ik kan het niet laten.”

Heyman: “We dragen allemaal een verantwoordelijkheid.

Telkens als we een bericht ‘leuk’ vinden, helpen we het verder verspreiden. Terwijl we eerst moeten nagaan of het waarachtig is of niet. Eigenlijk hebben we te veel menselijke verantwoordelijkheid naar algoritmes geoutsourcet. Daar moeten we ons vragen bij stellen. De nieuwsverspreiding door robotten laten doen, wat zijn de voor- en de nadelen daarvan? Hoever kunnen we daarin gaan? Als een politieke drukkingsgroep massaal een bericht op Facebook verspreidt en leuk vindt, dan pikt het algoritme dat op als een trend en trends worden versterkt. Daar zijn we ons maar beter van bewust. Wie zijn die groepen? Is nieuws georkestreerd of is het echt? Je krijgt een valse neutraliteit, waarover transparantie moet komen. Die ontbreekt nu volledig, zodat we er ook niet kritisch over kunnen zijn.” ― H

© - Deborah Puylaert © - Deborah Puylaert

Frank Van Overwalle is a professor of social psychology. Among other projects, he leads the Social Brain, which studies social judgements like stereotyping, and works with Breinwijzer, a non-profit organisation that monitors neuroscience and publicises it among a wider audience.

Karen François is a professor in philosophy of science attached to the Centrum voor Logica en Wetenschapsfilosofie (Centre for Logic and Philosophy of Science). She researches the role of maths and statistics in society and in science. As director of the Doctoral School of Human Sciences, she is in charge of training for about 600 PhD students.

© - Deborah Puylaert

Rob Heyman is a researcher affiliated with the imec-SMIT research centre. He studied philosophy of science and communication and is doing a PhD in EMSOC research on the subject of advertising and privacy in social media.

Philippe Huybrechts is a lecturer in climatology and glaciology, attached to the geography department and the Earth System Science research group. He studies glaciers and ice caps and their interaction with the climate system. He is a member of the Intergovernmental Panel on Climate Change an international organisation that plays an important role in communication about climate change.

HENRI LENTE 2017

15

THINGS WE DISCOVERED

Engineer makes robots less scary

Creating a humanoid robot that doesn’t look scary is not easy

Robots are increasingly being used for communication with humans – in healthcare, for example. However, designing a humanoid is no easy task. One of the major challenges robot builders encounter is creating a humanoid robot that doesn’t look scary or revolting.

Most people feel uncomfortable around bad imitations of animals and people – a phenomenon known as the ‘uncanny valley effect’.

Gabriël Van De Velde, a recent graduate in civil engineering, has developed a technique that allows extremely fine-tuned control over the way a robot’s mouth moves.

Offshore drilling sheds new light on meteor strike that killed the dinosaurs About 66 million years ago, a massive minutes, the rocks moved a distance of 30km. meteorite hit the Earth in the Gulf of Mexico.

Professor Claeys: “Collision is the most common geological process in the solar system.

The impact was so big that it wiped out an estimated 75% of all animal species – including This unique terrestrial case study helps us understand cratering processes that have most dinosaurs. The resulting Chicxulub crater shaped the surface of many planetary bodies has a diameter of 180km and now lies below within the solar system. It also documents the Earth’s surface. In April and May 2016, how the energy released by the impact was a team of researchers including Professor transferred to the global Earth system.”

Philippe Claeys performed offshore drillings down to 1,335 metres under the seabed, with results that contradict existing models. The The Science article via vubtoday.be/meteorite-crater team published first analysis of the samples in Article in the New York Times: nyti.ms/2eL6aED the journal Science.

It describes the cratering process of the asteroid that created the Chicxulub crater.

It hit the Earth’s surface with such force that it pushed rocks – which at that time were 10km beneath the surface – farther downwards and then outwards. Those rocks then moved inwards again towards the impact zone and up to the surface, and then again collapsed downwards and Hundred of metres of core were pulled up from under the Gulf of Mexico outwards. In a matter of a few

16

HENRI LENTE 2017

He created an algorithm that starts with 52 photos of mouth shapes in a human face, automatically applying a number of reference points on them that correspond to points on the robot’s lips. Through mathematical transformations, it is possible to compare the two mouths and indicate the differences with a set of arrows. These indicate whether the strings that control the mouth need to be tightened or loosened to achieve exact mirroring.

Gabriël Van De Velde on scriptieprijs.be via vubtoday.be/less-scary-robots

Cell breakthrough offers potential to slow tumour growth Dendritic cells are cells that activate our immune system. It was always thought that tumours suppressed these cells and thus blocked our defence mechanisms against cancer. Professor Jo Van Ginderachter (VIB-VUB) and his team have now discovered two types of dendritic cells that can be found in tumours but nonetheless activate the immune system.

They were even able to use them as a sort of vaccine that slowed tumour growth. The study opens new perspectives for innovative immunotherapies and was published in Nature Communications.

Link to the article: vubtoday.be/slower-tumour

A breakthrough in research does not mean the same thing as a breakthrough in medicine.

If you have questions regarding this or other medical research, please email patienteninfo@vib.be

New hope for patients with type 1 diabetes An international team – including Professor Harry Heimberg’s BEtacel NEogenese research group – has shown that a neurotransmitter that’s also used as a food supplement induces the recovery of insulin-producing beta cells. The study was published in the journal Cell.

Type 1 diabetes is characterised by a selective destruction of beta cells found in the pancreas. They produce the hormone insulin, which aids the body's absorption of food sugars.

Until now, healing has been impossible since researchers have never succeeded in restoring affected beta cells.

Earlier research showed that it was possible for mice to produce new beta cells through genetic manipulation of neighbouring glucagon-producing alpha cells. These alpha cells were transformed into beta cells. But for use in humans, researchers needed to find a substance that induced these cellular conversions without the genetic manipulation. They found it in GABA, a neurotransmitter already present in our system that is also available as a food supplement.

Read the article via vubtoday.be/diabetes

Observation of insulin-producing cells (red) in the pancreas of healthy control mice (left), mice with diabetes (middle) and mice with diabetes that were treated with GABA for three months (right)

Older migrants have healthier lives Belgium is gradually ageing and becoming more diverse. The differences in life expectancy between migrants and native residents have often been the subject of research, but until now that research has never focused on the differences among the 50-plus generation themselves.

With colleagues

Historian seeks recognition of war children In December, Gerlinda Swillen published De wieg van WOII (The Cradle of WWII). The book is the culmination of her research into Belgian-German war children, for which she interviewed more than 120 people.

Over the course of World War II, numerous children were born in occupied Belgium – and in Germany – to Belgian women and German men. They are war children in the strictest sense: without the war their parents would most likely not have met. These children found themselves in a very precarious situation immediately after birth, with neither legal nor social protection. The situation remains the same for war children born today.

With her work, Swillen, a researcher at RHEA (Research center for Gender, Diversity and Intersectionality), wants to draw attention to the plight of war children, whose status is yet to be acknowledged by any international human rights treaty.

from RU Groningen in the Netherlands, Professor Hadewijch Vandenheede has done just that. And what did they find? Older migrants live more healthily than their native counterparts.

However, there are significant discrepancies between subgroups, and between men and women within those subgroups. Non-western migrant men, for example, have less chance of developing cardiovascular diseases or cancer.

Researchers believe this is due to a healthier diet and drinking less alcohol. Non-western migrant women, however, suffer more from cardiovascular illnesses.

Read the article via vubtoday.be/older-migrants

Non-western migrant men have less chance of developing cancer HENRI LENTE 2017

17

SIMPLY GREAT STUFF. REDELIJK (EIGEN)WIJS

Apes

have anatomy for

speech

Planet of the Apes – the ever-popular cult film where talking apes rise to power – might not be so far-fetched after all. At least not when you consider the anatomy of the creatures’ voice channel.

Researchers including Professor Bart De Boer of the Artificial Intelligence Lab have recently established that apes meet the physical requirements for speech. According to their findings, in anatomical terms, apes should be able to produce enough different voice sounds for discernible speech

– although they wouldn’t sound exactly like humans. De Boer mimicked the speech registers of apes using a computer model, and the findings were published in Science Advances in December.

So why can’t apes speak? It’s probably because their brains aren’t suitable, so they aren’t capable of learning new sounds. Despite repeated attempts, no one has been able to train monkeys to talk – not even chimpanzees raised by humans from birth. For decades, many scientists attributed this inability to limitations in the larynx, tongue and lips.

But an international team of researchers has looked at the speech organs of apes through X-radiation and found that they were more flexible than first assumed.

The scientists made recordings of the organs while the apes produced sound, ate or assumed certain facial expressions.

The goal was to find out how an ape’s voice would sound if the animal had a human brain. This model shows they would be able to produce many different sounds – more than enough to produce thousands of different words.

The article, including audio examples, via vubtoday.be/apes-speech

Planet of the Apes – de razend populaire cultfilm waarin sprekende apen de macht hebben – is misschien niet eens zo ver gezocht. Een internationaal team van wetenschappers, waaronder Bart De Boer van het Artificial Intelligence Lab, heeft vastgesteld dat apen aan de fysieke voorwaarden voldoen om te kunnen praten. Waarom apen dan niet kunnen praten? Waarschijnlijk omdat hun hersenen daarvoor niet geschikt zijn.

18

HENRI LENTE 2017

DIE FRÖHLICHE WISSENSCHAFT. DE ACHTERKANT VAN HET WETENSCHAPSBEDRIJF

Sterrenstof Foto Saskia Vanderstichele

Onlangs herbekeek ik de documentairereeks Cosmos: A Spacetime Odyssey.

De reeks brengt het vervolg op de successerie Cosmos: A Personal Voyage met Carl Sagan uit de jaren 1980. In A Spacetime Odyssey gidst astrofysicus Neil deGrasse Tyson de kijker door de kosmische evolutie. Met zijn spaceship of the imagination daalt hij af naar de diepste zeebodem of scheurt langs zwarte gaten.

Cosmos schenkt ook broodnodige aandacht aan vrouwen in de wetenschap. Onder meer de baanbrekende ontdekking van astronome Cecilia Payne (19001979) komt aan bod. Payne doctoreerde aan Radcliffe College (nu Harvard University).

In haar doctoraal proefschrift Stellar Atmospheres had zij het initieel bij het rechte eind met haar bevinding dat sterren voornamelijk uit waterstof en helium bestaan. Die conclusie druiste echter in tegen het heersende wetenschappelijke paradigma en op aanraden van Henry Norris Russell stelde ze de bevinding alsnog in vraag.

Achteraf stelde Russell vast dat Payne gelijk had. Hij erkende

haar ontdekking, al wordt die nog al te vaak onterecht aan hem toegeschreven.

Payne werd in het Verenigd Koninkrijk geboren, maar week uit naar de VS, omdat in eigen land geen wetenschappelijke toekomst mogelijk was. Aan de universiteit van Cambridge kon ze wel lessen volgen, maar niet in eigen naam afstuderen. Dat konden vrouwen er pas offici-

KATLEEN GABRIELS • Dr. in de Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen • Postdoctoraal onderzoeker aan de VUB en aan onderzoekscentra ETHU (Centrum voor Ethiek en Humanisme) en CEMESO (Culture, Emancipation, Media & Society)

eel in 1948. Payne was een wegbereider op de winding road die de universiteit was - en helaas nog vaak is - voor vrouwen. De huidige situatie in Amerika, ooit ‘the land of the free’ voor Payne, stemt inmiddels veel minder hoopvol, met een president die zich laatdunkend uitlaat over wetenschap, vrouwen graag ‘by the pussy’ grijpt en de ignorante Betsy DeVos voordroeg als minister van Onderwijs.

Wat mijn ergernissen aan Trump betreft, biedt de ‘kosmische kalender’ van Cosmos troost. Daarop wordt de 13,8 miljard jaren oude geschiedenis van het universum samengeperst in 365 dagen. Eén dag beslaat bijna 40 miljoen jaren.

De kalender start met de Big Bang. Het begin van onze jaartelling valt op 31 december om 23:59:55. De wetenschappelijke methode begint vier seconden later, om 23:59:59. Op de kosmische kalender duurt ons leven onnoemelijk veel korter dan één seconde. De gedachte dat we slechts een momentopname zijn, opgebouwd uit sterrenstof, werkt soms zalvend. — H HENRI LENTE 2017

19

20

HENRI LENTE 2017

Tamara Berghmans (links) en Martine Maris werden kunstexperts in Antwerpen

DNA VAN DE VUB

Culturele bagage uit Brussel Tamara Berghmans is sinds 2010 curator van de vaste collectie in het Antwerpse FotoMuseum, Martine Maris zorgt al meer dan vijf jaar voor de werken en tentoonstellingen in het Rubenshuis.

Ze vertellen hoe ze daar kwamen.

"Verschillende werkcolleges stuurden ons Brusssel in."

Tekst Femke Coopmans

‘Als ik had geweten dat ik conservator van het Rubenshuis zou worden, dan had ik misschien beter in Leuven gestudeerd’, stelt Martine Maris verrassend. ‘Daar lopen de meeste specialisten in oude kunst rond. Ik merk het verschil bij de collega’s. Die komen bijna allemaal uit Leuven en kregen soms erg specifieke vakken. Tegelijk vind ik het juist sterk dat kunstgeschiedenis aan de VUB zo’n brede opleiding is. Je kunt er veel kanten mee uit.

Dat is in onze sector geen overbodige luxe, want zoveel mooie jobs zijn er niet. Onze brede basis, flexibiliteit en een kritische, open geest helpen dan absoluut.’

Had jij wel altijd een bijzondere interesse voor de oude meesters?

Martine Maris: ‘Oei. Niet per se. Ik had ook aan de VUB al meer richting oude kunst kunnen gaan, hoor. Maar dat deed ik dus niet. Mijn thesis ging over iets heel anders. En toch kwam ik hier terecht. Ik deed hier mijn stage, keerde nadien terug als vrijwilliger en nog een keer voor een tentoonstellingsproject. Het werd een combinatie van toeval en laten zien wat ik kon. Het juiste moment, de juiste plaats, de juiste mensen. Ik werkte uiteindelijk vijf jaar aan het collectiebeleid en de collectieregistratie bij de Stad Antwerpen, bereidde er de MAS-verhuis voor en met die ervaring ben ik teruggekeerd naar het Rubenshuis. Hier combineer ik collectiebeleid met tentoonstellingen.’

Foto Johan Martens

Wat dacht je dan toen je aan het studeren was? Waar ging je thesis bijvoorbeeld over?

Maris: ‘Ik ging aanvankelijk meer richting architectuur. Ik heb er zelfs aan gedacht om helemaal voor architectuur te kiezen, maar vond bestuderen uiteindelijk toch interessanter dan ontwerpen. Mijn thesis maakte de koppeling tussen architectuur en geschiedenis. Dat historische aspect vind ik in het Rubenshuis trouwens ook boeiend. Het gaat niet alleen over schilderijen, maar over heel de persoon, zijn leefwereld, hoe het atelier draaide, over de familieman, de diplomaat… Je bent er nooit over uitgepraat. Dat is fijn, maar het is ook frustrerend. Het is weinigen gegeven een expert op Rubens te zijn. Wat dat betreft kijk ik bijvoorbeeld enorm op naar een man als Arnout Balis, emeritus professor van de VUB. Ik kreeg indertijd les van hem en nu werken we vaak samen, hij is voorzitter van het Centrum Rubenianum.’

Maar Rubens was toch maar één man?

Maris: ‘Ja, maar wat een gigant!

De collega’s die met het Corpus Rubenianum bezig zijn, met de oeuvrecatalogus van Rubens, zijn daar in de jaren ’60 mee begonnen en hebben nu de ambitie om het tegen 2020 af te krijgen. Het wordt een hele boekenreeks met alleen maar zijn kunstwerken.

Een titanenwerk!’

Ancient art, applied art, modern art; Grobbendonk or New York. Wherever you look, you’ll find art and culture experts from VUB. Tamara Berghmans has been curator of the permanent collection of the Antwerp Museum of Photography (FOMU) since 2010, while Martine Maris has been responsible for the works and exhibits at the Rubens House for more than five years.

“If I had known I would end up as a conservator in the Rubens museum, I would probably have been better off studying in Leuven, as they have more specialities in ancient art,” says Maris.

“But at the same time, art history at VUB is a very broad programme and it makes you very flexible. And that’s not a luxury, as there are not very many beautiful jobs in this sector.”

Berghmans discovered her passion in her junior year: for her, it’s all about photography. “I wouldn’t be able to function in any other environment,” she says. “During the history of photography class in my third year, a whole new world opened up to me. I was the first in my family to attend university, and we didn’t visit museums back then.”

What did their student years mean to them? “The small scale and personal approach do wonders for your selfconfidence,” says Berghmans. “And then there is Brussels, of course,” Maris adds. “Numerous assignments and seminars would send us into the city, and my kot was walking distance from the Royal Museums of Art and History.”

HENRI LENTE 2017

21

Welk gezicht wil je het FotoMuseum geven?

Berghmans: ‘Wij gaan voluit voor jong.

Daarmee bedoel ik niet dat we enkel hedendaagse fotografie tonen, maar we gaan voor een frisse en dynamische aanpak van zowel actuele als historische thema’s. Ons team is jong en maar liefst 20% van onze bezoekers is jonger dan 26.

Ik heb het dan over individuele bezoekers, niet over schoolgroepen. We willen daar dan ook sterk op focussen. Doordat fotografie leeft bij de jeugd is het voor ons wel makkelijker om aanknopingspunten te vinden dan voor het Rubenshuis, denk ik.’

Maris: ‘Voor ons is het inderdaad moeilijk om jongeren te bereiken. Wij krijgen bezoek van kinderen en volwassenen, vaak toeristen.’

‘De persoonlijke aanpak aan de VUB doet wel iets met je zelfvertrouwen’, vindt Berghmans (rechts). ‘En er is ook Brussel, natuurlijk!’, zegt Maris (links).

Maakte jij ook zo’n bijzondere beweging om in het FotoMuseum te eindigen, Tamara?

Tamara Berghmans: ‘Ik ben kunstgeschiedenis gaan studeren omdat ik er niets van kende. Ik was de eerste in mijn familie die naar de universiteit ging. Wij “Kunstgeschiegingen niet naar een denis aan de museum thuis. Voor mij VUB geeft je was alles nieuw. Toen een brede basis. we in de eerste licentie Geen overbodifotogeschiedenis kregen, ge luxe, zo veel ging een wereld voor mij mooie jobs zijn open. Zo had ik nog nooit er niet in deze naar foto’s gekeken. Mijn sector.” thesis ging over fotografie, Martine Maris mijn doctoraat ook. Ik zag erg veel mogelijkheden in deze jonge discipline, het onderzoek evolueert nog volop en ik dacht dat ik daar wel mijn steentje aan kon bijdragen. Na mijn afstuderen gaf ik eerst een jaar fotogeschiedenis aan de Antwerpse Academie en terwijl ik aan mijn doctoraat begon, ging ik in Leiden de Master Photographic Studies bijstuderen.

Ik werkte in Amsterdam in het Stedelijk Museum, in het Rijksmuseum en ging daarna ook fotogeschiedenis geven aan de VUB. Onderzoek bracht mij al geregeld

22

HENRI LENTE 2017

naar het FotoMuseum en dat was ook de plek waar ik terecht wou komen. Tijdens een opening raakte ik aan de praat met waarnemend directeur Pool Andries et voilà! Anders dan Martine ben ik dus heel sterk één richting uit gegaan en ik zie mezelf ook niet in een andere omgeving.

Ik ben alleen maar met fotografie bezig.’

Heb je bij fotografie niet dezelfde frustratie als bij Rubens: je kunt er nooit alles over weten?

Berghmans: ‘Dat is met alles zo! Je kiest een onderwerp dat interessant lijkt, begint te lezen, te onderzoeken, alles te bekijken…

Maar er is inderdaad heel veel.

Er komen ook voortdurend nieuwe dingen bij. Dat heb je met Rubens toch minder…

Maris: ‘Het gebeurt nog wel, hoor! Maar inderdaad veel minder.’

Berghmans: ‘Wij hebben naast het historische luik de hedendaagse dingen die erbij komen, dat klopt. En ik moet dat allemaal zien te volgen voor aankoop. Spannend!

Maar het collectieplan zorgt dan altijd voor houvast. Op dit moment werken we aan een nieuw plan, met heel onze jonge ploeg. Iedereen die bij het museum werkt is tussen 20 en 45 jaar. Na een aantal pensioneringen nam een nieuwe generatie vol motivatie het over.’

Op welke manier houden jullie rekening met het publiek als jullie een tentoonstelling opzetten?

Berghmans: ‘Wij werken nooit echt voor één doelgroep. Eerst gaan we op zoek naar een concept. Wat zit er in de collectie? Wat kunnen we nog vertellen? Wat is urgent? Als we eenmaal dat concept hebben, houden we een brainstorm waar ook de mensen van publiekswerking bij zijn. Zij denken meteen na over de verhalen die kunnen aanslaan. We proberen ook jongerengroepen te betrekken en werken soms ook samen met initiatieven zoals Amuseevous, zij willen jongeren en musea dichter bij elkaar brengen. Niet alle ideeën zijn haalbaar, maar we pikken eruit wat interessant kan zijn. Het duurt wel even tot duidelijk wordt welke richting een tentoonstelling precies uit zal gaan en welke kleinere verhalen of workshops we er nog rond kunnen bouwen. Interactie met het publiek is belangrijk. Zo konden bezoekers onlangs hun foto ophangen aan onze Wall of Fame in de gang en bedachten we een systeem met like-stickertjes. Dat heeft heel goed gewerkt.’

Maris: ‘Bij ons wordt de keuze van de tentoonstelling ingegeven door het onderwerp. Bij voorkeur gaat het over Rubens, maar we kunnen ook focussen op bijvoorbeeld een type schilderij. Zo ging ‘Kamers vol Kunst’ over de schilderij-

en van kamers vol met… schilderijen, een exclusief Antwerps product dat in de 17e eeuw heel populair was. Het zijn bij ons vooral de kunsthistorici die bekijken wat we kunnen vertellen. Als voor hen eenmaal de knoop doorgehakt is, zitten we samen met publiekswerking en communicatie. We hebben een kleine ploeg, op zo’n brainstorm zitten we met z’n allen rond de tafel. We proberen daarbij altijd de brug te maken naar iets dat voor mensen vandaag nog herkenbaar is. Dat is onze grote uitdaging.’

Met welke grote projecten zijn jullie op dit moment bezig?

Maris: ‘2018 wordt voor Antwerpen een themajaar rond Barok. Wij zijn daarbij een van de belangrijkste partners. Voor 2018 bereiden we twee grote tentoonstellingen voor, één in het voor- en één in het najaar.

De eerste gaat over Rubens als designer en toont zijn objecten in ivoor, zilver en brons. In het najaar van 2018 brengen we een oeuvretentoonstelling van Michaelina Wautier, een tijdgenote van Rubens en zeer onterecht onbekend. Zij werkte op kleinere schaal, maar moest qua ambitie niet onderdoen voor Rubens.’

Berghmans: ‘Wij hebben negen tentoonstellingen per jaar, enkele daarvan zijn

eigen collectietentoonstellingen en ik stel die samen. Vorige week ging ‘Selleslags pakt uit’ open. Centraal staan de archiefdozen en -rekken van fotograaf Herman Selleslags. Hij schonk zijn archief en dat van zijn vader vorig jaar aan ons museum en wij wilden het publiek laten zien hoe zo’n fotografenarchief eruitziet. Minstens 250.000 stuks zitten erin.

Er staan nog een paar mooie projecten op stapel, waaronder een tentoonstelling plus boek over het Belgische fotoboek. En verder zijn we volop aan het inventariseren, een online database aan het uitbouwen en de verhuis aan het voorbereiden naar onze nieuwe, energy low climate control depottoren. Om je een idee te geven: de meeste fotomusea hebben om en bij de 80.000 stuks, wij hebben meer dan een miljoen objecten. Oh, en aan het Barokjaar doen wij mee met een tentoonstelling van Paul Kooiker, een Nederlandse fotograaf die vollere dames uitkiest als model.’

Hoe komt het volgens jou dat er zoveel VUB’ers op de mooiste cultuurposten terechtkomen?

Berghmans: ‘Fotografie kreeg aan de VUB sowieso een mooie plaats en ik was een van de eersten die doctoreerde over fotografie. Dan gaan er al direct meer

deuren open. Dat ik in Nederland ging studeren, was ook een van mijn betere beslissingen. Werkcolleges in kleine groepjes en ik wist waarover ik babbelde… ik voelde mij daar geweldig goed. Dus voor mij is het de combinatie van kansen die ik aan de VUB “Voor mij was kreeg en een internationaalles nieuw. le ervaring. Maar waarom Maar toen ik zoveel van de VUB…?’ fotogeschiedeMaris: ‘Er is ook Brussel, nis kreeg, ging natuurlijk! Het speelde pas echt een een beperkte rol toen wereld voor mij ik een universiteit koos, open.” maar tijdens mijn studies Tamara heb ik de culturele rijkdom Berghmans van Brussel wel als een luxe ervaren. Verschillende opdrachten en werkcolleges stuurden ons de stad in. Mijn kot lag op wandelafstand van de KMKG. Voor andere musea en de stad zelf moest ik niet langer dan een kwartier op de metro zitten. Oude meesters, moderne kunst, architectuur…

Het maakte het allemaal wat concreter.

Mijn man, die ik aan de VUB leerde kennen, doceert industrieel erfgoed aan de universiteit. Ook op dat vlak heeft Brussel veel te bieden.’ — H

CultuurVUB’ers

Het zijn er niet weinig, de VUB-alumni die een mooie weg afleggen in de cultuursector.

Ze komen terecht op de meest bijzondere plaatsen. Een selectie: • Martine Maris - conservator Rubenshuis - www.rubenshuis.be • Tamara Berghmans - curator & onderzoeker FotoMuseum Antwerpen - www.fotomuseum.be • Barbara Temmerman - coördinator Heemkunde Vlaanderen - www.heemkunde-vlaanderen.be • Dominiek Dendooven - wetenschappelijk medewerker In Flanders Fields www.inflandersfields.be • Eve Demoen - curator Modemuseum Hasselt www.modemuseumhasselt.be • Joyce Paesen - exhibitions officer Salisbury Museum www.salisburymuseum.org.uk

• Francesca Van de Pitte - conservator moderne beeldhouwkunst van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) www.fine-arts-museum.be • Georges Petitjean - directeur Museum of Contemporary Aboriginal Art in Utrecht (AAMU) - www.aamu.nl • Ineke Steevens - directeur NAVIGO Nationaal Visserijmuseum Oostduinkerke www.navigomuseum.be • Irene Rossi - pr/press/talentscout Couleur Café - www.couleurcafe.be • Koen Bollen - dramaturg Kunsthuis Opera & Ballet Vlaanderen - operaballet.be

• Katelijne De Backer - director Art New York & Aqua Art Miami - www.aquaartmiami.com www.artnyfair.com • Liliane De Wachter - curator Museum Hedendaagse Kunst Antwerpen (MUHKA) - www.muhka.be • Paul Dujardin - CEO Bozar - www.bozar.be • Philip Meersman - cultuurfunctionaris GC Pianofabriek - www.pianofabriek.be • Werner van Hoof - curator Historisch Huis Museum Plantin-Moretus www.museumplantinmoretus.be

HENRI LENTE 2017

23

ZO VEEL MEER DAN STUDEREN

In zijn blootje gezet: seksisme in de studentenkringen Tekst Aubry Cornelis Foto Emily Schenach - de Moeial Studentenblad de Moeial bond begin december de kat de bel aan. In het artikel Ik voel me sle(ch)t: Seksisme in het kringleven getuigden vier meisjes onder fictieve namen over de vrouwonvriendelijke kantjes van sommige kringactiviteiten.

Zo werd de seksistische dimensie van schachtenverkiezingen aan de kaak gesteld. Ook slutshaming kwam aan bod: “Het concept (van dopen, nvdr) vind ik echt prima,” zo zegt Ella, een van de vier getuigen, “maar het is spijtig dat het soms zo seksistisch moet zijn.”

After student magazine de Moeial published the testimony of four students about the sexist side of campus life, VUB's student community organised its own debate, with arguments, counter-arguments and self-criticism.

Alle media pikten het verhaal op. Puike journalistiek van de Moeial, maar ook een moeilijke situatie voor de VUB en diens studentikoze gemeenschap.

Beide scharen zich achter de waarden van het humanisme en verbinden zich ertoe die uit te dragen.

De intrinsieke waarde en de

gelijkwaardigheid van alle menNu de mediastorm geluwd is, sen is het fundament van hun gaat het debat momenteel in progressieve wereldbeeld. de luwte verder. Studentikoze platformen - de kringen dus - werken De reacties lieten dan ook niet op zélf aan een oplossing. Die moet zich wachten. In een Facebookbericht veroordeelde de unieke folklorector Caroline ristische tradities “Je kan toch Pauwels seksisme van de VUB sterker evengoed dan ooit verenigen streng, maar stelde een superleuk met de humanisze ook meteen haar kringleven tische waarden vertrouwen in de hebben zonder waarop ze steunen. studentengemeendat seksistische Dan slaagt Nelke schap: “Onze studenkantje?’ Daar Ramael, auteur van ten worden opgeleid was het me om het Moeial-artikel, tot zelfonderzoek en te doen.” verantwoordelijkheid. in haar doel: “Ik Nelke Ramael Die nemen ze ook. vroeg me steeds Ik vertrouw op hen, vaker af: ‘Je kan zoals zij op ons kuntoch evengoed nen rekenen.” Geen een superleuk blinde veroordeling of vermanend kringleven hebben zonder dat vingertje, wel een op te rapen seksistische kantje?’ Daar was het handschoen. me om te doen.”

Studenten nemen het voortouw Bij Studiekring Vrij Onderzoek (VO) liepen ze toch al met het idee rond iets rond het thema te doen. Ze organiseerden een debat. Moderator Otto Cartrysse blikt terug: “Niemand verliet de eigen beginpositie, maar zowel de Moeial als de studentenkringen werkten constructief wederzijdse misverstanden weg. Tegelijk werd het seksismetaboe gesloopt. Het is nu bespreekbaar.”

In eigen boezem kijken Studiekring VO publiceerde na het debat nog een nota. Daarin staat: “Het is gemakkelijk om kritisch te zijn voor het onbekende, kritisch zijn voor familie, vrienden, of de eigen groep is een veel grotere uitdaging, maar laat dat nu net de essentie zijn van het Vrij Onderzoek.” Laten we die rake analyse uitzonderlijk besluiten met: Amen. — H

Ik voel me sle(ch)t: seksisme in het kringleven www.demoeial.be/artikels/11041/Ik-voel-me-slecht-Seksisme-in-het-kringleven.dhtml Studenten debatteren over seksisme vubtoday.be/seksime Seksisme op de VUB door de bril van het Vrij Onderzoek vubtoday.be/vrij-onderzoek

24

HENRI LENTE 2017

'84 POLLET & POLLET

Het stripproject

De naam van het project – ‘84’ – is afgeleid van George Orwells roman '1984'.

Het stripduo Pollet & Pollet stelt zich met ‘84' op als onderzoekers, nieuwsgierig naar de pijnpunten en de successen van de samenleving.

De personages zijn voornamelijk figuren uit de middenklasse. Een klasse die op het punt staat te verdwijnen? Pollet & Pollet laten hen reflecteren over de grote vraagstukken.

DE DENKPLEK WAAR DENKEN ONZE PROFESSOREN? Foto Saskia Vanderstichele

De denkplek van prof. in de ingenieurswetenschappen Annick Hubin en prof. in de computerwetenschappen Viviane Jonckers is hun auto.

Was het eerst schuldgevoel om het feit dat ze met de auto naar het werk reden, en mateloze ergernis over de vele files en vertragingen, is hun auto nu office, denkplek en Living Lab. Hubin doet onderzoek naar autobatterijen en Jonckers ontwerpt softwaretalen.

Hubin (links): “Ik denk vaak na over hoe we ons onderzoek relevanter kunnen maken. Een tijd geleden stond ik in een file te wijten aan doorgeroeste elektriciteitspalen. Het zette me aan om ons onderzoek naar corrosiedetectie richting valorisatie te pushen en de opstart van de spin-off Zensor te ondersteunen.”

Jonckers: “Ik verbaas mij keer op keer over hoe bizar gedrag van individuele chauffeurs toch resulteert in functionele verkeersstromen. Ik droom van zelfrijdende auto’s in een extreem autodeelmodel. Software hiervoor kan niet afhangen van een centrale infrastructuur; het moet spontaan optredend gedrag kunnen managen.”

EN

The thinking spot of professors Annick Hubin, Engineering Sciences, and Viviane Jonckers, Computer Sciences, is their car.

Where do you think?

Tell us: today@vub.ac.be

26

HENRI LENTE 2017

HENRI LENTE 2017

27

28

HENRI LENTE 2017

RESEARCH UNCOVERED

"Human rights are more important than ever" Professor Stefaan Smis says human rights ideals will adapt to the challenges of the multi-ethnic, multi-religious society we are living in.

Text Linda A Thompson

We photographed Stefaan Smis at Sint-Gillisvoorplein pre-metro station, where the walls are covered in excerpts from the Universal Declaration of Human Rights.

The design, by Françoise Schein, is called Dyade.

For Stefaan Smis (48), a professor in international law and international human rights law, human rights have never been so important. This view puts him somewhat at odds with the critics, who proclaimed the arrival of a “post-human rights world” following the refugee crisis that rocked Europe in 2015; in 2016, more people died trying to cross the Mediterranean than ever before.

These commentators contend that if Europe, the birthplace of the 1950 European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, is able to violate refugees’ human rights with such impunity, those standards have lost all relevance.

A human rights mirror According to Smis, that’s looking at things in reverse. “More than ever, these human rights standards are relevant for what is happening: not only the refugee crisis but so many other things,” he says.

Human rights in particular, he says, offer the framework that allows us to identify abuses, hold governments accountable and take them to task when they commit abuses. “These standards are a kind of mirror that explains to states: ‘Look, this is what you have to live with and uphold, and if you don’t, well, then you are violating them,’” he says.

A moral dilemma International human rights research, the discipline Smis practises, studies the

Photo Bas Bogaerts conventions, charters and declarations that enshrine human rights, as well as their application. “We start from the sources of international human rights law, and we try to interpret the instruments and see what they mean in practice,” he explains, pointing out that such research offers judges, lawyers and NGOs the tools to apply the human rights legislation in practice.

“I knew so “That’s important, because many people you explain what the law is who had been saying,” he says. “To apply killed during the law, you need to know the Rwandan its contents and you need to genocide that know how it can be applied it was difficult to – what are its limits, how to represent these interpret certain provisions clients” and analyse how judges have applied it.”

Smis should know: he has spent more than two decades in human rights research. Initially, however, his career took a different route.

After completing a master’s degree in international and comparative law at VUB, Smis he joined a Brussels law firm in the early mid-1990s, where he mostly took cases that revolved around refugee law and immigration law. Smis, however, wanted to practise human rights law and international law more broadly, and ideally combine the two.

These doubts were compounded by what he describes as a moral dilemma. The firm he worked for took cases representing individuals who had perpetrated human HENRI LENTE 2017

29

rights abuses during the 1994 Rwandan PhD research project and was promoted genocide, and Smis too was called upon to full professor soon after at the age of to defend such clients. “I knew so many 33. people who had been killed during the genocide, so it was a very difficult question Walking the walk for me to be involved as a lawyer to defend The red line in Smis’ career since then has those who had committed extreme human been to let his academic work also bear rights abuses.” fruit on the ground. He identifies as a human rights researcher, lawyer and activist; Growing up, Smis spent protracted periods as a man with a mission. “As a human of time in both Rwanda, Congo and Belgium. His father, a director rights lawyer, you are often of a local mining company, also a human rights activist.

“As a human was Belgian and his mother It’s something you do because rights lawyer, was Congo-born, and you believe in it,” he says. “You you are often the family moved around want to help people; you want also a human between the three counto train people to be able to rights activist” tries depending on where apply human rights.” the professional activities Over the last two decades, of Smis’ father took them.

Smis has walked that walk.

When Smis was 18, he With a couple of other decided to attend university in Belgium, a professors, for instance, he launched a move he describes as an "obvious choice" project with the Catholic University of at that time.

Bukavu in the Democratic Republic of A handful of years later, back at the Congo, using federal funds distributed Brussels law firm, Smis made up his mind: by the Flemish Inter-University Council. he couldn’t stay there. He would enter the Massive human rights violations took place world of research instead. His entrance in the eastern part of the erstwhile Belgian into academia went more smoothly than colony between 1994 and 2003, and five he could have hoped: he joined a four-year million people are estimated to have died in the conflict. “We created a human rights centre in Bukavu to monitor human rights violations, to train people to respond to these human rights violations and also to The Universal Declaration of Human Rights. do research at PhD level,” he says.

A milestone document The centre offers a year-long postgraduate The Universal Declaration of Human Rights, law degree in international human rights adopted by the United Nations General law, and Smis teaches intensive two-week Assembly in 1948, was a milestone document courses to groups of 20 to 30 students that for the first time established fundamental there every year, during the Easter or summer holidays. On those trips he teaches as human rights to be universally protected and much as six hours a day, “to teach as much inherent to all human beings. They include the as possible within a couple of weeks”, he right to life, liberty and security of person, to explains. His students are typically local a fair and public hearing by an independent judges, lawyers, lawmakers, human rights and impartial tribunal, the right to freedom of defenders and NGO officials. thought, conscience and religion, the right to a “Through training these people who are realnationality, the right to marry and to start a family, as well as many others. The declaration also ly involved, we will have people with greater established, for instance, that no one should expertise in human rights,” he explains. “If be subjected to torture, to arbitrary arrest, or judges can better apply human rights be held in slavery or servitude, and that no one law, if people in the police or in the army should be arbitrarily deprived of his property. are more conscious of human rights, this might change the situation on the ground.” www.mensenrechten.be Smis also co-founded a non-profit organisation to help local educators teach human

30

HENRI LENTE 2017

rights in secondary schools – the Flemish Organisation for Human Rights Education (www.vormen.be). His desire to make a difference motivates him to supervise a dozen PhD students from around the world, and to take the attendant logistic and technological challenges in his stride – even when that means rescheduling late-night Skype video calls with a researcher in the DRC because the electricity there has cut out.

A world in flux Smis entered the world of human rights research when the West was in a state of flux, with the end of the Cold War and the break-up of the Soviet Union resulting in new power lines. These major geopolitical events called for a reckoning with the traditional human rights doctrine. “This was a democratisation period in international relations, and self-determination played an important role in that,” Smis says.

The right to self-determination had traditionally been defined as the right to be decolonised in the 1960 and 1970s.

Over the two next decades, however, there was a push for reinterpretation, to explore whether this could be defined more broadly as the right for independent peoples to secede from existing countries – for instance, the Catalans from Spain or the Flemish from Belgium – or as the basis in international law for democratic governance.

“We started to rethink self-determination as a right; we posed the question of what the right to self-determination could mean in another approach,” Smis explains. “Self-determination is not only about becoming independent; it is also about peoples deciding for themselves how they want to be ruled and governed, through democratic means. The right to democratic governance entered into the realm of international law. That was something very new, as until then international law had been interested only to a limited extent in how states were organised,” Smis explains.

This reinterpretation also meant a shift in the traditional Western emphasis on human rights as individual rights – the right to freedom from discrimination, to be free from torture – to a collective human rights approach. “I started to focus on collective

“Learning to live with diversity means a constant search for new balances”

rights, so groups who possess rights, which is in contrast to most of human rights research,” he says.

perceive their land rights and access to resources. The 2007 Declaration on the Rights of Indigenous Peoples confirmed their rights to lands, territories and resources, Smis explains. “But the question is, how Indigenous peoples do these indigenous peoples themselves Today, Smis still focuses on collective perceive these rights? Do these rights human rights in his research, and the recognised at the international level mean rights of indigenous peoples in particular. the same as what the indigenous peoples His research developed in tandem with a traditionally see as their rights?” growing attention to the right of indigenous The research project, which Smis is workpeople at the international level. These ing on with two colleagues, awareness-raising efforts one of them a member of culminated in the UN’s “We created a an indigenous community, adoption of the Declaration human rights attempts to address these on the Rights of Indigenous centre in Bukavu questions by focusing on Peoples in 2007, the result of to monitor such written sources as two decades of discussions. human rights poems, songs and letters 143 UN member countries violations” published by and about Guaagreed that particular rights rani and Mapuche over the for indigenous peoples past three centuries. should be recognised; for The tentative conclusion is that the Guarani instance, the right not to be assimilated and Mapuche conceive their land rights and the right to use traditional medicines differently. “In our Western world, land and and health practices. land rights are closely linked to property As part of one of his current projects, Smis and property rights. We also see our propis examining how the indigenous peoples erty rights as something that has commerof Guarani and Mapuche in Latin America

cial value, something that you can sell for money,” Smis explains. “For the Guarani and Mapuche, in contrast, property has value because you can use it, and because their ancestors used it, their descendants will use it, the entire community uses it,” he says.

A shifting focus With his research and his work as an activist, Smis continually tries to strengthen the human rights framework. By shifting the focus from individual to collective rights, he has bolstered it against criticisms that human rights have too Western a focus on individual rights only. His conviction is that looking at human rights from a perspective other than that of the West might just strengthen the framework as a whole.

“Human rights at the international level very much have a Western content, but this doesn’t mean other cultures do not know the concept of human rights; they exist in all kinds of societies,” he says. That’s why it’s interesting to look at human rights not just from an international perspective, but also from a regional one, he argues.

HENRI LENTE 2017

31

It’s perhaps also why he sounds a hopeful note when asked about the human rights dilemmas in our increasingly diverse society, while admitting the challenges ahead are great. “More and more, we see people from different religions, different cultures and societies in Europe, and the question is: How can we manage this? Is there not a tension between the right to religion and the right to free speech, for instance?” he says.

Nevertheless, Smis is cautiously optimistic that human rights will adjust with developments in society at large. “We see in daily life that things are changing slowly, but it is a constant search for new balances, between different types of cultures, and where you have to learn to live with diversity,” he says. Some might argue that such a balance is but a fool’s dream, but Smis believes in a consensus: “Everything will depend on the conversation in society at large and the consensus that will ultimately flow from this,” he says. “Every country will respond to this differently and different paths will be taken depending on its political culture.” — H

Onderzoek, missie? Bij Stefaan Smis, prof. in de mensenrechten maar ook mensenrechtenactivist, vloeit het allemaal naadloos in elkaar over. Het is zijn overtuiging dat mensenrechten werkelijk universeel zijn. Eenmaal als norm vastgelegd zijn ze volgens hem het instrument bij uitstek om regeringen verantwoordelijk te houden. Hij ziet het als missie om door onderzoek en activisme de mensenrechten een steviger kader te geven, zodat ze onder andere bestand zijn tegen de kritiek dat zij slechts een Westerse uitvinding zijn met weinig oog voor de wijze waarop andere volkeren mensenrechten beleven. Momenteel concentreert zich zijn onderzoek rond de rechten van inheemse volkeren. Als activist zette hij onder meer een mensenrechtencentrum in Bukavu in het turbulente Oost-Congo op. Ook al spreken pessimisten nu van het “post-mensenrechten-tijdperk”, toch blijft Smis ervan overtuigd dat de mensenrechten meer dan ooit nodig zijn en dat zij zich zullen aanpassen aan de multiculturele, multireligieuze samenleving waarin wij leven. "De rechten van de mens zijn geen statisch gegeven; zij passen zich aan nieuwe contexten aan."

32

HENRI LENTE 2017

27 March - 15 May 2017 Humans of Syria

Building D - Brussels Humanities, Sciences & Engineering Campus

Humans of Syria Photo Exhibition showing resilience courage resourcefulness hope

in Syria

VUB DIGEST

VUB investigates of lab animals Intelligent machines at 10th CPDP conference The annual Computer, Privacy and Data Protection (CPDP) conference was held in January. The event, which began as an initiative of research groups at VUB, the University of Namur and the University of Tilburg, has since grown to become an essential event for those working on privacy and data protection, in politics, academia and business. The event is celebrating its 10th anniversary this year under the theme ‘The age of intelligent machines’, with subjects such as the implications of Brexit for data protection, the EU-US Privacy Shield, the digital rights of children, discriminatory algorithms, and many more. www.cpdpconferences.org

In November, animal rights group GAIA released footage containing undercover images of the animal testing unit at Health Campus in Jette. The video was recorded for GAIA by an animal carer, who worked at the unit for three months and also recorded conversations with staff members. “GAIA has found repeated and grave animal suffering, including numerous shortcomings and breaches of law that were meticulously recorded on tape and paper by our investigator,” the organisation said. (www.gaia.be) VUB immediately started an internal investigation, to verify whether the documented situations and actions are in line with the legislation and with its own ethical guidelines, and to see how and where existing internal procedures must be tightened. The university is also cooperating fully with the external investigation that Brussels state secretary for animal welfare Bianca Debaets has ordered, and is in direct contact with GAIA. The need to use lab animals for research into cures for life-threatening diseases such

footage as cancer, diabetes and Parkinson’s is not questioned in this case, not even by GAIA. It is commonly known that VUB plays a global pioneering role in the research for viable alternative methods, such as in vitro techniques with stem cells, and will continue to invest in them. “As ever, we are constantly looking for advances in quality of care and a better infrastructure, and we will continue our research into in vitro systems as a viable alternative,” says dean Peter In’t Veld. “Our people are currently working very hard on that. We are proud of their resilience, their commitment and unceasing zest for work in these trying times.”

Investments in newer research infrastructure with the most modern techniques have been planned for some time. “With those changes, we explicitly aim to push the boundaries of housing and general care of lab animals,” adds vice rector Karin Vanderkerken. The plans for the new animal testing unit may now come to fruition even sooner.

To be continued.

New course to focus on Middle East and North Africa VUB plans to introduce an English-language master’s in Middle East and North Africa Studies. The programme will focus on history, politics, law and literature. As Brussels is a melting pot of nationalities, among which are many people from the Middle East and North Africa, VUB wants to meet the need for knowledge about the regions.

It means the university will be fulfilling its role as a pioneer, addressing trends in society through research and education.

34

HENRI LENTE 2017

VUB Social FOLLUW US @VUBRUSSEL VUB @VUBrussel · 5 u

Reduce workload to improve professors’ lives

places. More information:

VUB plans to reduce its professors’ workload by providing better counselling, launching competence management, establishing an email policy and examining work-life balance. The goal is to transform VUB into a leading point of reference for work and study. This human resources policy is based on the conclusions of scientific research into professors’ workload by sociology research group TOR. An employee satisfaction survey is scheduled for 2018, to evaluate the effects of all the measures.

VUB @VUBrussel • 29 oktober 2016

vubtoday.be/workload

Revolution in medicine awards Francqui Chair on genetherapy for professor Thierry VandenDriessche | bit.ly/2lbgqlx | @Ugent

VUB @VUBrussel · 11 december 2016 VUB-wiskundige Ingrid Daubechies wordt gehuldigd met Gouden Erepenning | bit.ly/2h5XCZf | proficiat VUB @VUBrussel · 8 u Brussel is de grootste studentenstad van Vlaanderen. Dat verdient een feestje | bit.ly/2kRnrgW | Save the date! #VUBrusselt#vub VUB @VUBrussel · 1 december 2016 Bomb alert on campuses Etterbeek and Jette.

Please remain calm and go to offical gathering

Het staat er nog niet en het wint al een prijs. Dat belooft voor ons nieuwe zwembad.

VUB spin-offs: First medicine gets closer to market, plus world premiere for tissue chip Zwembad VUB onderscheiden als voorbeeldgebouw Het VUB-zwembad is onderscheiden met de titel van 'voorbeeldgebouw' door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het is een van de tien laureaten …

VUB @VUBrussel • 10 februari 2017 Of onze studenten ondernemend zijn? | VUB-student mag aan de slag met eigen start-up dankzij @KBC_be | bit.ly/2lvpnZS

Biotech company Ablynx has applied to the European Medicines Agency to bring to market its first medicine, for the treatment of the rare blood disease aTTP. If all goes to plan, the medicine will be available to buy from the beginning of next year.

Meanwhile, PharmaFluidics has raised €2.7 million of additional funding to launch its technology. It has developed a chip via which biological material such as blood, tissue and

plasma can be separated into thousands of component parts for further analysis. www.ablynx.com www.pharmafluidics.com

INSTAGEM

Gefällt 184 Mal vubrussel Home sweet home, back on our beautiful campus after a long trip with a rollercoaster of weather conditions! #deweekvan #theweekof #vub #skikot #KEPSOLVRG #ookeenbeetjeLWK

HENRI LENTE 2017

35

“De leerstoel doet wat de VUB beoogt: muren slopen”

DE NIEUWE LEERSTOEL FATIMA MERNISSI

Iman Lechkar wil met de Fatima Mernissi leerstoel bruggen bouwen De Marokkaanse sociologe Fatima Mernissi streed voor gendergelijkheid, mede op basis van islamitische teksten. Ze overleed in 2015. Iman Lechkar is de eerste houdster van de nieuwe Fatima Mernissi leerstoel. "We moeten de diversiteit van onze samenleving centraal zetten."

Tekst Ebe Daems en Geert Goessaert Foto Els De Nil “Zelf heb ik pas kennisgemaakt met Fatima Mernissi nà mijn studies,” zegt Iman Lechkar. Een verrassende uitspraak. Iman Lechkar is namelijk houdster van de “Dignity is to have a dream, a strong one, which gives nieuwe leerstoel you a vision, a world where you have a place, where whaFatima Mernissi van tever it is you have to contribute makes a difference.” de VUB. Maar ze wil er een punt mee maken: eigenlijk zou de onlangs gestorven Marokkaanse sociologe en feministe niet mogen ontbreken in het menswetenschappelijke curriculum. Mernissi bouwde bruggen, in het bijzonder tussen de academische samenleving en de brede samenleving.

Fatima Mernissi, bruggen bouwen met ideeën En laat dit nu net de De Marokkaanse sociologe Fatima Mernissi (1940doelstelling zijn van 2015) is wereldwijd bekend met haar baanbrekende de leerstoel Fatima werk en haar strijd als feministe voor gendergelijkheid.

Mernissi, die donderOp basis van de analyse van islamitische teksten toondag 26 januari in de de ze aan dat islam en gendergelijkheid hand in hand Brusselse Kaaistukunnen gaan. Mernissi bleef niet in de ivoren toren van dio’s van start ging de universiteit zitten, maar ging in dialoog met onder met de inaugurale andere het middenveld en theologen. lezing van Iman Volgens prof. Sarah Bracke, verbonden aan het RHEA Lechkar. is Mernissi’s gedachtegoed vandaag actueler dan ooit: Het idee van de vubtoday.be/fatima-mernissi leerstoel Fatima Mernissi komt van Foto: Fragment uit het filmportret van Fatima Mernissi Vlaams Parlementsdat Saddie Choua, visueel artieste, documentairemaaklid Yamila Idrissi en ster en schrijfster, in opdracht van de VUB maakte.

Saïda Sakali, project-

coördinator bij de Koning Boudewijnstichting.

Zij vonden het opmerkelijk dat er aan de VUB niets specifieks gedoceerd werd rond de islam, noch dat er onderzoek naar werd verricht.

Terwijl de universiteit uitgerekend in Brussel gelegen is: een stad waar een groot deel van de inwoners moslim is. Toen Mernissi op 30 december 2015 overleed, vonden ze de tijd rijp om dat manco aan te kaarten. Met als resultaat dus de oprichting van de leerstoel met de naam van de Marokkaanse sociologe.

Hoe is men voor de leerstoel Fatima Mernissi bij u terechtgekomen?

Iman Lechkar: “Dat is via Sarah Bracke gegaan. Zij is onderzoekster bij RHEA, het Expertisecentrum Gender, Diversiteit & Intersectionaliteit van de VUB. Ze kende me nog van de universiteit van Leuven, waar ik mijn docto“Een universiteit raat in de sociale en culturele heeft ook een antropologie heb behaald. Ze maatschappelijwist dat ik gespecialiseerd ben ke opdracht” in de situatie van de islam in de seculiere, westerse en Belgische context en had weet van mijn werk rond bekeringen tot de islam en de gecompliceerde islamitische identificaties na de gebeurtenissen van 9/11 en de daaropvolgende ‘war on terror’. Dat maakte mij in haar ogen de ideale leerstoelhoudster.”

Welke raakpunten ziet u tussen uw specialisatie en de leerstoel?

Lechkar: “O, dat zijn er heel veel. Zo ben ik een tijd lang heel actief bezig geweest met en rond het artistieke en culturele middenveld. Ik wou weten hoe daar werd omgegaan met de HENRI LENTE 2017

37

DE NIEUWE LEERSTOEL FATIMA MERNISSI

VUB recently created a three-year chair inspired by the work and ideas of Moroccan sociologist Fatima Mernissi. Much like Mernissi herself, the university wants to build bridges between the academic world and society. VUB – in collaboration with the wider social sector – is aiming to realise a cross-pollination between the diverse Brussels populations and in doing so create a more inclusive society. Chair holder Iman Lechkar elaborates on the thinking behind the chair and explains why it is essential to familiarise people with non-European perspectives and frames of reference.

diversiteit van culturen en religies en hoe men er te midden van die bonte verscheidenheid in slaagde iedereen mee te krijgen in een gemeenschappelijk verhaal.

Maar wat me ook heel hard interesseert, is wat de VUB aan die context, dat verhaal kan bijdragen. Dat rijmt dan weer perfect met wat rector Caroline Pauwels bedoelt met haar uitspraak dat de VUB muren moet slopen.

De leerstoel Fatima Mernissi is een concretisering van hoe de universiteit dat zal doen, namelijk door een verbinding te maken met de bredere samenleving – en in Brussel betekent dat ook zich bezinnen over hoe je met de zogenaamde moslimkwestie moet omgaan.

Maar ook los daarvan is “De diversiteit Brussel op zich al een van onze superdiverse samenleving. samenleving Minderheden vormen er moet centraal de meerderheid. Ik zie de staan in leerstoel als een antwoord beleidsplannen” op de vraag hoe je in zo’n context tot een mooie kruisbestuiving kunt komen richting inclusieve maatschappij. Dat was overigens ook wat Fatima Mernissi betrachtte: een verbinding maken tussen het oosten en het westen, tussen mannen en vrouwen.”

Dat is dus het doel van de leerstoel: verbindingen maken?

Lechkar: “Jazeker. Op twee manieren zelfs. De eerste is academisch. Dat is mijn

38

HENRI LENTE 2017

taak. Maar er is ook een maatschappelijke doelstelling, waarbij we een alliantie willen aangaan met organisaties als Citizenne, de KVS, Femma, D’Broej, Moussem en andere. Dat zijn organisaties die zich inzetten rond vrouwenkwesties, minderheden, kunst en jongeren. Want je mag niet vergeten: een universiteit heeft niet alleen een onderwijs- en onderzoeksopdracht, ze heeft ook een maatschappelijke opdracht.”

de leerstoel kunnen bewerkstelligen.“ Hebben jullie met de leerstoel dan concrete plannen om het beleid te beïnvloeden?

Lechkar: “Ja, het is zeker de bedoeling van de leerstoel om beleidsmakers en overheden inzichten mee te geven. Ook zij moeten gevoed worden en hebben good practices nodig. We zullen politici uitnodigen, een blog bijhouden en rapporten publiceren. We moeten de overheid herinneren aan haar verantwoordelijkheid: het beleid moet meer cohesie en een inclusievere samenleving realiseren."

Toch, die organisaties en dat middenveld, die bestaan al lang. Wat kan een universiteit daaraan toevoegen?

Lechkar: “Het transversale, de overbruggingsfunctie. Wat het middenveld doet, is heel interessant, maar wie zijn de verschilU kwam pas na uw universitaire studies lende actoren? Eigenlijk willen we doen in aanraking met Fatima Mernissi. Hoe wat Mernissi ook deed: niet kiezen voor komt dat? één actor, maar bruggen bouwen. Door de Lechkar: “Ze is heel bekend in de Arabische wereld en de Maghreb, maar ik ben universiteit in dat middenveld te brengen gevormd in het Belgische onderwijssyskun je daar zaken analyseren, inzichten teem. Mijn ouders zijn nooit naar school verwerven, academisch innovatief werk geweest dus ik kreeg die niet-westerse doen. Ook voor het middenveld zelf is dat intellectuele tradities noch interessant, want daardoor thuis noch op school mee. krijgt hun werk visibiliteit, “Die hele waaier Het onderwijs heeft een wordt hun netwerk versterkt. van cultuur en verantwoordelijkheid om ook Zo organiseren wij voor de tradities is andere referentiekaders en lancering van de leerstoel onontbeerlijk soorten kennis aan te bieden een netwerkevent waar al voor alle dan de westerse. Door die onze partners aanwezig studenten” andere referentiekaders aan zijn. Dat klinkt voor de hand te bieden, kan het onderwijs liggend, maar het is een de diverse Europese populamanier om iedereen samen ties positief beïnvloeden in hun zoektocht te brengen en elkaar te leren kennen. en hun zijn. Ze kunnen zich inschrijven Geen overbodige luxe, want ook al weten in historische, literaire en intellectuele al die organisaties van de andere wat ze tradities. Die stamboom is belangrijk doen, echt samengewerkt hebben ze nog om sterkere, loyalere en evenwichtigere niet. Het is de VUB die, met de leerstoel, burgers te krijgen. Jongeren willen de die synergie heeft gerealiseerd en die verbinding maken, maar kunnen dat niet katalysatorrol heeft opgenomen.” zelf. Aangezien het niet in het curriculum aan bod komt, worden hun betrokkenheid Waarom vindt u deze leerstoel zo noodzakelijk? en welbevinden minder gevoed. Daardoor Lechkar: “Onze samenleving is heel divers, verlopen schooltrajecten minder goed en islamitische gemeenschappen vormen haken sommige jongeren af.” een belangrijk deel van de populatie, maar er is een heel grote kloof tussen minderheKan men stellen dat de leerstoel voor den en meerderheid op alle samenlevingsiedereen, moslims en niet-moslims, een domeinen: media, onderwijs, tewerkstelemanciperende rol kan spelen? ling, huisvesting … Om die kloof weg Lechkar: “De modale Belg heeft uiteindelijk ook maar dat ene referentiekader. Bij te werken moet de diversiteit van onze hen is er ook een grote honger naar kennis. samenleving centraal staan in beleidsplanDat zie je ook aan het grote aantal inschrijnen en structuren. Ik denk dat we dat met

Leerstoelhoudster Iman Lechkar en masterstudente Jana Miah werken beiden academisch rond Fatima Mernissi.

Ze ontdekten haar gedachtegoed pas na hun studies en vinden de andere perspectieven die zij aanbiedt verrijkend.

vingen voor de inauguratie. Als je kijkt naar recente onderzoeken over het beeld dat Vlamingen hebben van moslims, dan denkt tachtig procent dat moslimmannen onderdrukkers zijn en -vrouwen onderdrukt.

Die stereotypen moeten we wegwerken.

Als bij leerkrachten en werkgevers de visie heerst dat moslimjongens onderdrukkers zijn, heeft dat een destructieve invloed.

Zo creëren we een ander soort genderongelijkheid, waarbij vrouwen wel kansen krijgen omdat ze bevrijd moeten worden, maar mannen vanaf hun schoolcarrière in de marge geduwd worden. Fatima Mernissi probeert naar gendergelijkheid te werken en daar moeten wij ook over waken.”

Nog een laatste vraag: wat is het thema van uw inaugurale lezing?

Lechkar: “Een goede vraag! Mijn lezing draagt de titel ‘De Brusselse mix: geweld, islam en gender’. Het gaat over Brussel. Of beter: het geweld waarmee de Brusselaars en alle Belgen geconfronteerd werden op 22 maart 2016, de dag van de aanslagen.

Die afschuwelijke gebeurtenissen wil ik exploreren en in verband brengen met

andere soorten geweld die evenwel niet als zodanig bestempeld worden. Ik bedoel daarmee het materiële geweld dat achter fenomenen als werkloosheid en socio-economische achterstellingsmechanismen schuilt. Zonder een causaal verband te willen leggen, ben ik namelijk van mening dat dit materiële geweld een invloed uitoefent op dat andere geweld, dat terroristisch, fysiek of crimineel van aard is. Een andere soort van geweld dat ik wil belichten, is het symbolische geweld van de debatten die in de naam van de neutraliteit worden gevoerd rond het dragen van een hoofddoek of het slachten voor het offerfeest.

De vraag die ik mij daarbij stel, is wat die neutraliteit inhoudt in een samenleving die al lang niet meer homogeen samengesteld is. Ziedaar in grote lijnen wat ik wil vertellen.” — H FATIMA MERNISSI LEERSTOEL

Leerstoel Fatima Mernissi – de agenda • Onderzoeksluik: onderzoek naar de connectie tussen de islam en het Westen.

• Maatschappelijk luik: platform bieden om kruisbestuiving mogelijk te maken.

• Vanaf 4 maart: vierdelige activiteitenreeks ‘Slam the City: academia meets society’.

• Op 28 maart in GC De Markten: activiteitenreeks met de lezing ‘Moeten moslimvrouwen gered worden?’.

• Een documentaire over de ex-rapper Napoléon. Hij was onder andere rapper bij Tupac tot hij zich tot de islam bekeerde.

Gevolgd door een lezing van Hisham Aidi (Columbia University) over de New Muslim Youth Culture.

• Een salongesprek over sharia en de vermeende linken met seksisme, machismo en patriarchaat. En wat betekent de sharia in relatie tot het Westen?

• Het slotmoment op 30 november, de sterfdag van Fatima Mernissi, met onder andere ‘Automne’, een toneelstuk van Fatima en Asma Houri over vrouwelijkheid in een Marokkaanse context. www.vub.ac.be/leerstoel/fatima-mernissi

ALL ABOUT THEM BOOKS

The Coming of AGE of Hadewijch Vandenheede The book AGE. From the anatomy of life to the architecture of living. This sixth Crosstalks book is an appealing selection of research, reflections, projects and activism exploring ageism. Above all, it’s a narrative celebrating life, solidarity and the empowerment of all people whatever their age. vub.ac.be/age The woman The research focus of Hadewijch Vandenheede, assistant professor in sociology, is ethnic, gender and socioeconomic equalities, and the intersection between them. With Patrick Deboosere she contributed to the book AGE with the article “Live longer, work longer?” on increased life expectancy in relation to labour.

The questionnaire In the salons of the 19th century, the questionnaire as a kind of personality test was a common parlour game. In 2009, Vanity Fair dusted off this somewhat lazy interview technique and it found popularity once again. Let’s play along with Hadewijch Vandenheede.

What is your idea of perfect happiness?

Many little everyday things in life: reading a book, swimming, especially in the open air, our little son roaring with laughter…

Where would you like to live?

Oxford, in the UK What is your most marked characteristic?

Thoroughness What do you consider your greatest achievement?

Finishing my PhD in difficult circumstances What is your greatest fear?

Cognitive decline Which historical figure do you most identify with?

Florence Nightingale, John Snow and Rudolf Virchow, because they combined statistics and medicine to improve population health.

Moreover, they were all socially engaged. Virchow even considered social inequality to be the cause of diseases, which required political action Who or what would you like to have been?

I would like to have been an instrument, a cello

How would you like to grow old?

Living in a small cottage in the English countryside with my partner, surrounded by books, while still being able to go for regular strolls How would you like to die?

Suddenly Which words or phrases do you most overuse?

It depends on the time of the year: if I’m teaching, I certainly overuse “odds ratio” What is your current state of mind?

Engaged What is your most treasured possession?

My laptop What for you is the deepest misery?

Being lied to What is the quality you most like in a man?

Great sense of humour What is the quality you most like in a woman?

Great sense of humour What is your motto?

Live and let live

Win one of five copies of AGE! Email marcom@vub.ac.be.

Winners will be notified in June

Prof. Hadewijch Vandenheede researches on ethnic, gender and socio-economic equalities

AGE. From the anatomy of life to the architecture of living.

The UNU-CRIS is based in the Abbey of Ter Duinen in Bruges

VUB is taking over the United Nations Research Center A beautiful global research spearhead, with medieval town, the Institute for European Studies UNU-CRIS, de Belgische campus van de United chocolate, lace (IES) at its vanguard.

Nations University in Brugge, maakt voortaan and Colin Farrell formeel deel uit van de VUB. Het onderzoek Crafty solutions are all things that van UNU-CRIS is gericht op regionale integraThe UNU-CRISwill focus on regionmake Bruges fatie wereldwijd, met een focus op de grenzen mous. Adding to al integration matters in a global van de globalisering en haar relatie tot welzijn, the list, Bruges is context. ‘Global Public Goods’ will coöperatie en nationalisme. be the core focus of its activities, also well known researching the boundaries of as the seat of globalisation and its relationship the College of to wealth, cooperation and nationEurope, the EU’s alism - themes that very own ‘Oxbridge’. are very much in the It is less well known VUB will news today. that Bruges also undertake one Anthony Antoine, hosted a United major research the IES’ Executive Nations University project with Director and a Campus.After a call UNU-CRIS every Bruges native, is for interest initiated year. currently at the by the Flemish helm of UNU-CRIS government, VUB as its Interim and the University Director. He comof Ghent have now ments: “First and foremost, this teamed up to re-launch this camnew development strengthens the pus. 9 February 2017 marked the official launch of the ‘new’ United VUB’s research potential to help Nations University Institute on forge the creative solutions that Comparative Regional Integration European and world policy makers need to tackle the major global Studies, the UNU-CRIS. problems of today. Secondly, it Based in the Abbey of Ter Duinen, allows us to be part of a project it is set to become a new VUB in which the Flemish government

is investing significantly. And last but not least, UNU-CRIS gives VUB a strong foothold in Bruges and West-Flanders.”

Research agendas VUB will undertake one major research project with UNU-CRIS every year. Antoine: “We are expecting about 25 researchers to work there in the first phase of the project, a number that can be extended to 40. All will be from the Economy, Political Science and Law faculties.

UNU-CRIS UNU-CRIS stands for United Nations University Institute on Comparative Regional Integration Studies. It was established in 2001 as one of the 13 research and training institutes of the United Nations University (UNU) network. UNU is the academic arm of the United Nations, headquartered in Tokyo.

Cris.unu.edu

HENRI LENTE 2017

41

Where imagination comes to life 100 years ago, pianos were built here. Today, Professor Stefan Wouters comes to the Pianofabriek to be inspired by contemporary artists Text Lies Feron Photo Saskia Vanderstichele

42

HENRI LENTE 2017

THE B-SPOT – BRUSSELS, THE LIVING LAB

HENRI LENTE 2017

43

We meet Stefan Wouters, professor in performance art and curator of the Belgium PerforProf. Stefan Wouters liet ons zijn Living Lab mance Festival, in zien. Het is de Pianofabriek in Sint-Gillis, the Pianofabriek in waar hij al menig pareltjes in performance Sint-Gillis. Today art kon zien en hij op de hoogte blijft van de it’s a training centre, trends en ontwikkelingen. a city lab, an arts En wat is JOUW Living Lab? Laat het ons workshop and a weten via today@vub.ac.be community centre, but, as its name indicates, the main building was originally a piano factory. It was built at the end of Belgian Performance the 19th century on the founFestival dations of the Monterey Fort, a Stefan Wouters founded his own citadel in the south of Brussels, event, the Belgium Performance known at the time as ObbrusFestival, which has carved out a sel. The Spanish governor and niche between events such as the Monterey count Juan Domingo BANG festival, organised by the Mendez de Haro y Fernández de VUB KultuurKaffee, the Brussels Córdoba had it built in 1672.

Underground Poetry Festival and The main building of the Pianothe Yam festival. The Belgium fabriek was erected in 1898 by Performance Festival, which the Gunthers, a family of German wrapped its third edition last Seppiano builders who settled in tember, this time set up shop on Brussels in 1845. Their pianos campus. “I thought it’d be fun to were acclaimed the world over. have it on campus,” says Wouters.

They had all the trademark “It quite literally made it impossible qualities of traditional, built-tofor students to miss it.” last German pianos, combining https://sites.google.com/site/ attention to both sound and mebelgiumishappening/ chanical engineering. They could withstand rough handling, and were a favourite in both schools and homes. Between the wars, every local conservatory owned a Gunther piano.

After World War II, the factory and its name were acquired by the Vanderelst family, who owned one of Europe’s then leading piano restoration businesses.

From 1966, the factory only restored pianos. The company finally closed in 1977, by which point a second-hand Gunther had Vluchtigheid en verzet. Sporen van het become more expensive than a internationaal happeninggebeuren in België offers a history of the Belgian brand-new, Japan-built piano.

Win dit boek

scene, with a particular focus on the early performative works between 1965 and 1966.

Email marcom@vub.ac.be to win a copy.

44

HENRI LENTE 2017

No movie theatre Wouters meets us in the snug bar of the Pianofabriek, to

"When it comes to art, it's really important that you always go and watch it yourself"

this is that every location is only explain why he chose this place temporarily used to show perforas his B-spot. He talks about the mance art; these volatility of perforspaces in truth mance art, both “The Pianofabriek weren’t designed in time and space. stages for this type of art.”

“Performance art performance isn’t space-specific; art. I like staying it doesn’t have a Community centre up to date, fixed location of Neither was the because I want its own,” he says.

Pianofabriek, to integrate the “There’s not really which in its current most recent one particular place form opened in developments we visit to see per2008, after a long into my lessons.” formance art. It’s trajectory and not like a cinema, extensive renovation works. In 1978, for instance, where the Brussels state secretary the purpose of our visit is clear for Dutch-language culture, Vic to us in advance – to watch a Anciaux, bought the building next movie.” door, and the cultural centre and Brussels is currently a global non-profit Trefcentrum Obbrussel leader in performance art, he was born. The building consisted explains. “The city has a number of two separate houses; the many of really big players like Wiels, Kaaitheater with its Performatik Flemings active in the local social biennial, Beursschouwburg with and cultural life rebuilt the houses its Bâtard festival. Even Bozar in their spare time, transforming and the KMSKB have taken up them into a gathering place that the art form. What’s special about doubled as a children’s and youth

to Wouters, is key to the atmosphere it evokes and with which a connection can be built. And it is that atmosphere that drives Wouters here. It’s a continual quest for new experiences. Visiting the Pianofabriek also means visiting VUB alumnus Philip Meersman, the centre’s cultural officer and curator of the Poetry Underground Festival. “The Pianofabriek also stages performances. I like staying up to date about ongoing shifts and trends in performance art, because that’s what I’m passionate about From the past to the present and because I want to integrate Wouters recently published a the most recent debook based largely velopments into my on the Belgian “The Pianofabriek lessons. That’s why happening in 1965 is a true I chose this place and 1966, Vluchcommunity tigheid en verzet as a Living Lab.” centre. There’s a (Evanescence And sometimes, great openness and Resistance), Wouters, who and people can with a particular comes from bring their own focus on the early Antwerp, just sits ideas.” performative works at the bar, enjoying

by Panamarenko, what he discovered Hugo Heyrman, when he moved Wout Vercammen, Bernd Lohaus to Brussels. “Brussels is not an and Yoshio Nakajima. open book. You always have to “My aim is to keep both the hislook for it. But once you know torical and theoretical framework your way around it, Brussels is of performance art relevant,” he fantastic.” — H says. “I always try to establish a connection between my research into the history of performance art and the present.” That’s another reason why he likes going to the Pianofabriek.

We come to the crux of our conversation. The space, according He also introduces the place to his students, “to show them a location that’s maybe slightly less well-known but is nevertheless a place where a lot happens.”

He wants to offer them a direct experience of performance art, rather than just focusing on its theory. “When it comes to art, it’s really important that you always go and watch it for yourself. This is especially true for performance art, which is so heavily focused on the audience’s experience.”

club, a volleyball club, a film club, and much more. In 1982, Rika Steyaert, a Brussels member of parliament for the Christian party CVP, bought the adjacent piano factory. She declared that the centre would open its doors to the many local migrant associations. At the beginning of the 1990s, the various buildings were combined into one community centre – De Pianofabriek. It would be 2002, however, before the necessary renovation works could begin.

Wouters is drawn to the Piano-

fabriek precisely because of its wide range of activities and its vibrant energy. “This is not your typical space, because it’s a true community centre,” he says. “There’s a great openness and people can bring their own ideas. For instance, I once saw the international theatre school Lassaad, based not far from here, perform their interpretation of Kurt Schwitter’s Ursonate – a classic avant-garde piece, but one that’s rarely performed. I love the thrill of finding such gems in unexpected places.

HOW TO GET THERE? 7

3

35'

1. Tram 7 from Etterbeek Station (direction Vanderkindere) 2. Alight at Churchill. Tram 3 (direction Esplanade) 3. Alight at Horta. Walk 4 minutes. Journey time 35 minutes HENRI LENTE 2017

45

What lives and grows at VUB? Green spaces cover about 50% or 8,000 hectares of the territory of Brussels.

VUB's two main campuses are part of this ecosystem. There are even snakes in Jette.

Fauna

21

species of mammal - including bats and 565 resident students

Destination of the VUB campuses in the Regional Development Plan • Etterbeek: “green space, breeding ground for green continuity” • Jette: “protection area of the green city of the second crown”

169,209m2 total campus surface area • 132,320m2 Etterbeek • 36,889m2 Jette

82

species of bird of which 64 are on the red list

> 15

species of butterfly

> 10

species of reptile and amphibian

46

HENRI LENTE MAART2017 2017

> 25

species of arthropod

City jungle in Etterbeek At Brussels Humanities, Sciences & Engineering Campus you can spot the brimstone, the fox, the serotine bat and rare orchids such as the bee orchid and the pyramidal orchid.

A number of rare, vulnerable and endangered bird species fly around campus, such as the common redpoll, the common redstart, the meadow pipit and the fieldfare. The Eurasian wryneck, the whinchat and the common snipe are at the point of extinction. The peregrine falcon circles buildings F and G and even has its own nesting box. And have you spotted the kingfisher near the pond behind the rectorate building?

Have you seen the movie about wild animals in Brussels yet? www.bruzz.be/nl/nieuws/ documentaire-over-oprukkendbrussels-wild-trailer

487 trees

Flora

80of tree species

38 tall timber fruit varieties

2,000m2

climbing plants

(orchard Jette)

Jette’s reservoir of species In the tall tree orchard at Brussels Health Campus you can find a number of rare fruit species, such as the Pajotse Jefkespeer or the Berglander apple, as well as numerous types of mushrooms, the endangered fieldfare and the Epipactis helleborine orchid. And did you know you can find grass snakes?

Striving for more biodiversity As of 2014, VUB is no longer using pesticides for its landscape maintenance and it practises differentiated mowing. The results? Rare orchids have returned to the grassland between building M and the pond. In Etterbeek, the VUB GreenTeam have sowed a wildflower meadow and with a number of biology students and student organisation Atalanta it has set up an insect hotel between the student residences. www.vub.ac.be/ATALANTA/ my.vub.ac.be/greenteam-vub

> 200 species of mushrooms

104

solitary shrubs

20,583m2 solid bush 2,098m hedges

1,025m2

ornamental perennial grasses

4,060m2

ground cover plants and 70,012m2 perennials lawn

150

1,417m2

water and shore plants

species of flower and herb

Van links naar rechts: studenten Lycia Van Roy, Leendert Plaetinck, Angela Pisani, Younes Rifaad.

Green Team met durf Laatstejaarsstudenten Lycia, Leendert, Angela en Younes willen duurzaamheid praktisch vertalen. Zij zijn het brein achter de sorteereilandjes, de bloemenweide met insectenhotel en Boeren en Buren… En nu stampten ze ook de online competitie Green Impact uit de grond.

Tekst Tania Stadsbader

VUB’s Green Team have launched the Green Impact project, which trains students and pairs them up with teams of staff so they can coach them to become the greenest department.

Teams win prizes including a bronze, silver or gold medal for their actions. The idea of teams empowers existing sustainability champions to make a change within their department, and allows for bottom-up participation that complements the more structural changes of the university.

Groen, mét impact Lycia Van Roy legt de context van het project uit: “Studenten hebben wel iets met duurzaamheid. Maar vaak missen ze net dat tikkeltje durf om professoren aan te spreken en cultuurverandering in gang te

48

HENRI LENTE 2017

Foto Bas Bogaerts

zetten. Wij geven hen nu de tools om zelfs personeel mee te trekken in dat verhaal.

Met Green Impact.”

De idee? Studenten en personeel steken de koppen bij elkaar om de ecologische voetafdruk van de universiteit te verkleinen.

Daarmee is de VUB de eerste universiteit buiten Groot-Brittannië die meedoet aan het door de UNESCO bekroonde ‘engagement’ programma.

Studenten krijgen een opleiding om afdelingen te helpen uitblinken als ’meest groene op de campus’. Zo’n 20 - veelal internationale - studenten doen mee. Er zitten zeven afdelingen in de race.

“Eind 2016 startte onze pilot”, vertelt Angela Pisani. “Hoe werkt het? De diensten geven via de online toolkit hun inspanningen in en behalen brons, zilver of goud. Met concrete acties dingen ze mee naar de sustainable

hero, de innovation of engagement, of student leadership award, enzovoort. We zetten een afsluitend event op touw dat al die inspanningen beloont.”

Leendert Plaetinck is alvast heel enthousiast: “Green Impact kan ook een toegevoegde waarde betekenen in het curriculum. Met Green Impact verdiep je vaardigheden zoals teamwerk, presenteren, kwaliteit bewaken, initiatief nemen e.d. Wie weet kan Green Impact ooit ook studiepunten opleveren?” vubtoday.be/green-impact

Jonge helden gezocht Het volledige Green Team studeert dit academiejaar af. Zin om de fakkel over te nemen? greenteam@vub.ac.be.

SPOT ON

Prof Miguel D’haeseleer receives €58,000 for MS research In January, Professor Miguel D’haeseleer and his team received €58,000 from the Charcot Foundation for their research into cerebral blood flow in multiple sclerosis (MS).

Chronically reduced cerebral blood flow can lead to a decline in cognitive function, fatigue and progressive loss of neurons, all of which are elements that can appear in MS. www.fondation-charcot.org/nl/laureaten-sclerose-onderzoek-charcot-fonds Prof Luk Van Langenhove’s IES team to lead €2.4m EU diplomacy project Professor Luk Van Langenhove and his team from IES will be coordinating the European Leadership in Cultural, Science and Innovation Diplomacy project (EL-CSID), which has received €2.4 million funding from the European Union’s Horizon 2020 programme. The project aims to identify how the EU and its member states can develop a good policy environment for culture and science diplomacy. www.el-csid.eu/

Prof Jean Bourgain wins Silicon Valley’s Nobel Prize for maths VUB alumnus and world-famous mathematician Professor Jean Bourgain has won the Breakthrough Prize, known as the Nobel Prize of Silicon Valley. The prize, worth €2.7 million, was founded by Mark Zuckerberg and Yuri Milner.

Bourgain was honoured for his multiple transformative contributions to analysis, combinatorics, partial differential equations, highdimensional geometry and number theory. breakthroughprize.org/Prize/3

Prof Karin Vanderkerken and postdoc Kim De Veirman win prize for myeloma research In December, Professor Karin Vanderkerken and postdoc researcher Kim De Veirman received the Brian D. Novis Research Award, worth $80,000, from the International Myeloma Foundation for their work on finding a new approach that targets residual, dormant cancer cells in myeloma, a blood cancer. www.myeloma.org/research/ brian-d-novis-research-grants

Prof Clement Hiel invited to White House In January, Professor Clement Hiel received a prestigious prize from former US president Barack Obama. His company, Composite Support & Solutions, won the Tibbetts Award for a radar tower made from composite materials that click together like Lego blocks. The Tibbetts Award is an annual prize for a person who stimulates technological innovation. www.sbir.gov/about-tibbettsawards

Prof Wim Thiery in Forbes 30 under 30 Europe American magazine Forbes has named Profesor Wim Thiery one of the most important young innovators in Europe. He is professor in the department of Hydrology and Hydraulic Engineering. Using a global climate model, he studies the historical and future influence of irrigation on climate extremes. www.forbes.com/profile/ wim-thiery/

Prof Luc De Vuyst again chosen as Highly Cited Researcher Professor Luc De Vuyst of the department of BioEngineering Sciences has again been listed on the Highly Cited Researcher list compiled by Clarivate Analytics to recognise leading researchers in the sciences and social sciences around the world. hcr.stateofinnovation.com/

Prof Steffen Ducheyne wins Frans Van Cauwelaert prize Professor Steffen Ducheyne has received the Frans Van Cauwelaert prize for his research into the development of scientific method from the 17th to the 19th century. The prize is handed out annually to an original work, in Dutch, of outstanding scientific worth. http://www.kvab.be/fondsprijzen.aspx?prid=9 Prof Didier Caluwaerts wins Ignace Vanderschueren prize Professor Didier Caluwaerts has won the 2017 Ignace Vanderschueren prize, awarded to particularly relevant PhD work, for his PhD, Confrontation and Communication: Experiments on deliberative democracy in linguistically divided Belgium. His research is best known through the G1000 citizens summit; his ideas have influenced and encouraged democratic participation by citizens beyond our borders. vubtoday.be/award-g1000-theorist

HENRI LENTE 2017

49

JONG BLOED. YOUNG HEARTS BEATING FOR SCIENCE

Restoring fertility Yoni Baert tries to find therapies for sterile men Yoni Baert (°1987) is postdoctoral researcher at BITE, the research unit Biology of the Testis. His research focusses on finding therapies that restore fertility in sterile boys and men.

He aims to develop a culture system that allows the production of sperm in the laboratory - “in-vitro spermatogenesis” – by using state-ofthe-art 3D bioprinting technology.

To learn more about in-vitro spermatogenesis, Baert spent eight months at the Karolinska Institutet in Stockholm, Sweden.

Yoni Baert BLOGT OP WTNSCHP.BE

50

HENRI LENTE 2017

INYRMF: 2006, the International Network for Young Researchers in Male Fertility was founded. Baert joined the board in 2013 and will be organising the 2017 edition held in Brussels.

Microscopy: Specific proteins are associated with the transformation of spermatogonial stem cells into sperm cells. These proteins can be stained using immunofluorescence and studied under a microscope.

Testicular tissue bank: More than 10 years ago, the Biology of the Testis group in collaboration with the UZ Brussel hospital were one of the first in the world to offer testicular tissue cryopreservation. Now, material from roughly 100 patients has been stored.

3D bioprinting: The 3D bioprinter allows dispensing of cells, layer by layer, to build a living 3D tissue. Baert uses the 3D bioprinter of the UGent research groups Polymer Chemistry & Biomaterials and Tissue Engineering.

Sweden: The time spent in Sweden gave Baert the opportunity to see the famous aurora borealis in Swedish Lapland, experience dog sledging and travel through the beautiful landscape.

INFO DAGEN

18 MAART 2017 25 MAART 2017 23 APRIL 2017 02 SEPTEMBER 2017

NIETS IS ONDENK BAAR

www.vub.ac.be/infodag