COVERVERHAAL
Struikelblokken
“Er zijn vrijzinnigen die niets van religie moeten hebben. Voor hen is wetenschap de bron van alle kennis. Anderen nemen die wetenschappelijke benadering als uitgangspunt, maar merken dat er daarnaast vragen zijn die onbeantwoord blijven. Daar kan religie een rol in spelen. In Vlaanderen is vrijzinnigheid sterk gekoppeld aan niet-godsdienstig, niet-confessioneel. Maar bijvoorbeeld in Nederland heb je vrijzinnige protestanten die zeer liberaal omgaan met hun religie. In die zin kun je ook perfect een vrijzinnige moslim zijn. Met hoofddoek. Je benadert geloof dan niet als iets dat gegeven is en waaraan je je moet onderwerpen, maar als iets waar je als mens zin aan geeft. En je mag dat ook in vraag stellen. Uiteindelijk is religie altijd mensenwerk. Mensen die zich onderwerpen, doen dat zelf. Er is in de religie niets dat hen daartoe dwingt. Op die manier kun je vanuit een vrijzinnig perspectief de extremistische bewegingen deconstrueren. Mensen zijn zelf verantwoordelijk en daar kun je hen ook op aanspreken.”
Vrij onderzoek en religie Julie Umbrain, voorzitter van de Studiekring Vrij Onderzoek (VO), onderschrijft dat: “Op het eerste gezicht zijn de VUB en religie onverenigbaar. Omdat Poincaré al in zijn slagzinnen schrijft dat het denken niet aan een dogma – godsdienst dus – onderworpen mag zijn. Maar ik begrijp niet in welke mate ik ervan uit mag gaan dat iemand die religieus is niet aan vrij denken kan doen. Vrij denken doen we omdat we op zoek zijn naar een antwoord. Door middel van debat, door gedachten te delen, door jezelf in vraag te stellen. Bij vrij onderzoek hoort het proces waarin je tijdens een vraagstelling zelf bepaalt wanneer een antwoord voor jou volstaat. Ik ga ervan uit dat de basis waarop wij argumenten bouwen wetenschappelijk is. Maar misschien kan die basis in een ander kader ook religie zijn? Zolang religie maar niet als excuus wordt gebruikt. Zolang wij zo ver mogelijk kunnen gaan in ons debat. Dogmatische religie, dat is zoals racisme, daar kun je niet mee vooruit. Na een tijdje loopt de weg dood.”
“Dogmatische religie, dat is zoals racisme, daar kun je niet mee vooruit.” Julie Umbrain
Mohammed Ben Siamar ziet het toch net iets anders: “Tot nu toe zijn religie en vrij onderzoek, of religie en wetenschap, nooit goed samengegaan. Eerst had je de greep van de godsdienst op het onderzoek en dat was niet goed. In de tweede helft van de vorige eeuw groeiden de twee steeds meer uit elkaar, maar ook dat bleek geen oplossing. Anders zouden we hier vandaag dit interview niet doen. Godsdienst en cultuur moeten terug naar elkaar groeien, maar niet ten nadele van het ene of het andere. Ze mogen op gelijke hoogte komen. Bijvoorbeeld: atheïsten geloven niet in creationisme, maar het zou goed zijn als ze mensen met creationistische ideeën respecteren en met hen in dialoog gaan.” Kan dat? “Ja, dat kan. Wat mij betreft sluit het ene het andere niet uit.” Terwijl Mohammed Ben Siamar een pleidooi voert voor verschillende interpretaties van teksten, haalt hij daar toch een zeer heikel punt aan. Voor Werner de Saeger is het duidelijk: “Via een kritische en wetenschappelijke benadering moeten we tegen een pseudowetenschap zoals het creationisme ingaan.”
De bubbel “Wij leven ook maar in onze bubbel, dat besef ik”, besluit Julie Umbrain. “Ons denkkader wordt ook beïnvloed door het nieuws dat we bekijken, de krant die we lezen, de vrienden die we hebben. En zo gaan wij soms ook uit van ons grote gelijk. Het ging zelfs zo ver dat het Vrij Onderzoek een imago van dogmatisch atheïsme kreeg. Ja, dan falen we wel in onze taak, vind ik. Wat wij willen, is het licht laten schijnen over donkere plekken in de samenleving. Religie hoort daarbij. En we willen duidelijk maken wat de V in VUB betekent. Dans alsof niemand kijkt, breng je presentatie aan een publieke spreekstoel, draag een religieus gedicht voor en stel maar de meest domme vragen. Je bent student. Je bent vrij. Alles mag. Want wie zijn wij om iets op te leggen? Dat is betweterig en brengt niemand iets bij.” HENRI MAART 2016
13