ŠUŠARA EKO DESTINACIJA
SRCE DELIBLATSKE PEŠČARE zvanični turistički vodič
Postanak sela Šušara Iz borbe Vrščana sa filokserom nastalo je selo Šušara. Deliblatska peščara ostala je bez ove bolesti vinove loze, pa su vrščani nastojali da u peščari podignu novi vinograd. Godine 1887. izabran je kao pogodan potes Šušara u blizini Izbišta. Na početku akcije za sadnju vinograda u Šušari u Vršcu se javilo 187 zainteresovanih i oni su „predbeležili” 3875 jutara. Želja je bila da se ovde podignu loze otporne na filokseru i kasnije prenesu u Vršac. Uporedo sa sađenjem vinograda vršena je i kolonizacija Šušare pod vrlo povoljnim uslovima. Godine 1890. naselje je dobilo ime Fejerov majur (Fejer teleb) a po mađarskom državnom sekretaru Miklošu Fejeru. Prvi kauk iz Šušare donet je u Vršac 15. oktobra 1893. godine. Šušara je postala samostalna opština 1925. godine, a do tog vremena je pripadala prvo Deliblatu a kasnije Izbištu.
***
Šušara se nalazi na severozapadnom, a više centralnom položaju Deliblatske peščare i danas broji oko 370 stanovnika. Naselje je razvučeno jednim šorom i tri manja na dužini blizu 4.5 km a sastav stanovništva je pretežno mađarske nacionalnosti, oko 70%. Ostatak čine Srbi 27% i 3% ostale nacionalnosti. Ono što krasi Šušaru, pored čistog i zdravog vazduha velike peščarske fabrike, je netaknuta priroda. Poseban estetski izgled stepskih prostora tokom većeg dela godine daju šafran, kukurek, ljubičice, perunike, divlji zumbul, đurđevak, gorocvet, vinca, banatski i stepski božur. Tu lepotu pripomažu i grmovite formacije kleke, gloga, kaline, žutike, ruja, i osobito bagremova, borova, lipe, hrasta i niz drugih vrsta grmlja i drveća.
Ljubitelji lova, biolozi, planinari i svi ostali zaljubljenici u prirodu imaju sve vidove rekreacije kroz šetnju, džoging, sport i ostale vidove izletničkog turizma, uživaju na svežem vazduhu u neposrednoj okolini Šušare. Turizam: Na području Deliblatske peščare, pretežno na njenim rubovima, postoje izvanredni uslovi za razvoj školskog, izletničkog, naučnog, sportsko-rekreativnog i zdravstvenog turizma. Lokaliteti: Stara Šušara, ostaci nekadašnjeg naselja. Rošijana, Flamunda i Crni vrh, prirodni spomenici Zagajička brda i Dumača su po svojoj konfiguraciji terena i visini posebno atraktivni za planinarstvo i orijentiting takmičenja.
Informacije: Mesna Zajednica Šušara Tel: 013/39-00-39 Turistički info centar Vršac Tel: 013/83-24-30
Šušara raspolaže najstarijim vodovodom na ovim prostorima. Još u doba Marije Terezije završen je i pušten u eksploataciju, godine 1905. Crpljenje vode je vršeno putem vetrenjače, čiji ostaci govore o tom velikom poduhvatu za ono doba. Zanimljivosti Najveći deo radnje filma „Ko to tamo peva” odvijao se u Deliblatskoj peščari. Tu su snimani i filmovi „Boj na kosovu”, „Belo odelo”, „Sv. Đorđe ubiva aždahu” i mnogi drugi.
Deliblatska peščara Po pitanju postanka Deliblatske peščare mišljenja naučnika nisu ujednačena i često su suprotna. Većina naučnika se slaže da je pesak ovde donesen radom vode reka Tamiš, Brzava, Karaš, Nera i Moravica gradeći neku vrstu delte, donosile su sa okolnih planina erodirani materijal i taložile ga stvarajući veliku zajedničku plavinu. Posle oticanja voda Panonskog mora na ovom mestu su ostale ogromne naslage peska. Lesne naslage, koje se nadovezuju na pesak, stvarane su taloženjem eolskog materijala dejstvom severozapadnih i severnih vetrova. Deliblatska peščara se nalazi na krajnjem jugoistoku Vojvodine, u južnom Banatu, od Dunava, između sela Dubovac i Banatska Palanka, prema severozapadu do Vladimirovca, na teritoriji pet opština: Kovin, Vršac, Bela Crkva, Alibunar i Pančevo. Ima status specijalnog rezervata prirode, sa površinom od 29.639,59 ha. Deliblatska peščara je geomorfološka formacija eolskog porekla, nastala u deluvijumu, pripada retkom prirodnom fenomenu, jedinstvenom u Evropi, sa moćnim naslagama eolskog peska i izraženim dinskim reljefom. Nevezani pesak je nekada bio izuzetan problem, jer se pod dejstvom košave razvejavao širokim prostorima Panonske nizije. Zbog toga je Deliblatska peščara nazvana “Evropska sahara”, ili “najstrarija pustinja u Evropi”. Dine žutog i sivog peska, sa maksimalnim visinskim kotama blizu 200 metara nadmorske visine (Pluc - 192 m, Crni vrh 189 m), pravilnog su jugoistočnog-severozapadnog (SE-NW) pravca prostiranja, kao sto je usmeren i ceo kompleks Deliblatske peščare. Fizičke osobine peska u tlu uslovljavaju specifičnu hidrologiju i mezoklimu Deliblatske peščare, tako da površinskih vodotokova nema, a vodonosni horizonti su na većim dubinama,
bušeni bunari dubine od 100-400m i tri stalne prirodne bare. U manjim depresijama jugoistočnog dela, u “Niskoj peščari”. Peščaru karakterišu velike dnevno-noćne i letnje-zimske amplitude kolebanja temperature vazduha i površine tla, rani jesenji i pozni prolećni mrazevi, deficit vlage u tlu leti, uz intenzivnu sunčevu radijaciju, kao i izrazit sušni period tokom leta i jeseni. Košava je dominantni vetar, koji često duva uraganskim brzinama (do 180 km na sat). Deliblatska peščara se odlikuje specifičnim i ekstremnim ekološkim uslovima staništa, koji su uslovili specifičan živi svet, sa dominantnom zastupljenošću karakterističnih peščarskih i stepskih vrsta. Mase živog peska vejača danas su, uglavnom, vezane vegetacijom, koja je nastala pošumljavanjem tokom poslednjih 180 godina. Od ukupne površine Deliblatske peščare, šume pokrivaju 61%, žbunasta vegetacija 19%, travna zajednica 14% i 5% su ostale površine. Sadašnje stanje prirodnih vrednosti Deliblatske peščare rezultat je dugogodišnjeg gazdovanja antropogenog uticaja, naročito na prirodne procese koji se odvijaju. Žbunasta vegetacija se nalazi u ekspanziji, naročito glog i kleka, na površinama pod travnim formacijama. Za područje Deliblatske peščare od autohtonih vrsta drveća karakteristični su: hrastovi, lipe, topole - među kojima su neke grupe starije od vremena poslednjeg razaranja ekosistema i biocenoze Peščare. Posebno mesto i značaj ima kleka, kao pionirska vrsta, a zatim glog, ruj, smreka i druge vrste. Od unetih vrsta dominantno mesto ima bagrem, a zatim crni i beli bor. Flora Deliblatske peščare ima preko 900 vrsta, značajno je prisustvo brojnih rariteta, relikata i endema, kao što su: Pančićev pelen, banatski božur, stepski božur, stepski badem, serpet, panonski kozinac, gorocvet, kovilje, Kitaibelova ljubicica, preko 10 retkih
vrsta orhideja. Za ovo područje karakteristične su bujne populacije kleke, jedinog samoniklog četinara Panonske nizije. Fauna Deliblatske peščare je, takođe, veoma specifična i raznovrsna, sa brojnim raritetima i endemima među tipičnim peščarskim, stepskim i šumskim vrstama, kao na primer: mraviji lav - od insekata; banatski soko, orao krstaš, orao kliktaš, pšelarica - od bogate ornitofaune; stepski skočimiš, slepo kuče, stepski tvor, tekunica, zatim brojni predstavnici lovne divljači (divlja svinja, srna, jelen, lisica i dr.) - od sisara. Vuk na Peščari ima jedina stalna staništa u Vojvodini. Na području Deliblatske peščare zastupljeno je oko 40 biljnih i preko 200 životinjskih vrsta, u statusu prirodnih retkosti, za čija su stanista propisani rezimi najstrožije zaštite prvog stepena. U postupku izrade “Crvene knjige flore Srbije”, sačinjena je Crvena lista sa spiskom preko 400 vrsta biljaka, od kojih preko 50 vrsta raste na prostoru Deliblatske peščare. Zavod za zaštitu prirode Srbije, u okviru rada na valorizaciji prirodnih vrednosti Deliblatske peščare, na lokalitetima Hatavice, Dubovački rit, Labudovo okno (Stevanove ravnice) ušća Karaša i Nere, Ada Čibuklija i Ada Žilava, Kajtasovačke livade, Dumača, Zagajička brda, Velika i Mala pustara - pašnjaci severno i južno od sela Šušare, Brandibul, Državni pesak, Vekerle i još nekoliko manjih lokaliteta uz obodni deo granice Rezervata. Osnovni cilj predloženog proširenja granica Rezervata jeste da se ukupan biodiverzitet oboda Deliblatske peščare objedini u jednu prirodnu celinu sa centralnim delom Peščare. Na taj način u Rezervat bi se uključili i prostori koji predstavljaju važna prebivališta i migratornu stanicu ptica močvarica, kao i prirodna mrestilišta brojnih vrsta ihtiofaune.
ŠUŠARA EKO DESTINACIJA * SRCE DELIBLATSKE PEŠČARE Oda Deliblatskoj peščari Ako iko ikada ikoga na svetu, svojom lepotom može da očara onda to ume da učini samo ona, namiguša - Deliblatska peščara, a posebno njena ćerka, ušuškano mestašce Šušara.
Milivoj Kovijanić
Izdavač NVO Promocija Vršac Turistička organizacija opštine Vršac, Trg pobede 1, Vršac, Tel. 013/832-999, 832-430, fax 013/838-050, www.to.vrsac.com, toovrsac@yahoo.com Projekat finansiran od strane zajedničkog programa UN-a u Srbiji