Stilte, rust en ruimte in de Kempen: referaten

Stilte, rust en ruimte in de Kempen enkele referaten van de studiemiddag in mei 2008

CENTRUM WAERBEKE

Intro Christa Truyen

educatief medewerker bij onze organisatie en projectverantwoordelijke voor ‘Stilte, rust en ruimte in de Kempen’. In een vorig professioneel leven (zo’n 17 jaar geleden) was zij verbonden aan het Provinciaal Instituut voor Hygiëne en dit als coördinator van de gezondheidsregio Turnhout.

Een week geleden mailde ik naar een vriendin en schreef o.a. dat ik nog een speech moest voorbereiden voor een ‘stiltestudiemiddag’. Ik kreeg als antwoord: Een speech? Waarom niet gewoon stil zijn?

Daar had ze een punt. Deze middag over stilte, rust en ruimte is vol met woorden, beelden en geluiden. We hebben er al een heleboel gehad én er zullen er nog vele komen.

Maar ik kan de meeste onder jullie geruststellen. Ik ga toch een doodgewone woordenvolle speech houden over stilte. Wat die vriendin aanraakte is de grote paradox van het thema van de dag. Enerzijds is er het groeiende besef van de noodzaak om in onze hectische samenleving meer aandacht te besteden aan de kwaliteiten van stilte, rust en ruimte.

Anderzijds is er de noodzaak om daaraan veel woorden aan te besteden en er allerlei acties rond te voeren of projecten op te starten. Deze studiemiddag is er één van.

Ruim twee jaar terug ontstond het idee bij Vormingplus Kempen om in ons vormingsluik ‘dagtochten over Kempense of maatschappelijke thema’s’ een tocht te lanceren met als naam ‘De Stille Kempen’.

Het zou een tocht worden waar de deelnemers kennis maakten met stilte, rust en ruimte in deze streek: vroeger en nu. Deze dagtocht is er nooit gekomen. Het werd een hele andere tocht. Het werd een reis die is al twee jaar bezig. In plaats van 1-dagsreizigers, engageerden vele mensen zich voor langere of iets kortere tijd voor stilte, rust en ruimte.

Wie zijn deze mensen?

Ze zijn van allerlei slag, disciplines en uit verschillende sectoren, (natuur- milieu en landbouwsector, de kunstwereld, het onderwijs, de gezondheidszorg, justitie,

ruimtelijke ordening, cultuursector, architectuur… )vanuit verschillende hoeken uit de Kempen, Vlaanderen en zelfs over de noordelijke landsgrenzen.

Meestal, zoniet altijd, heel druk bezette mensen, met veel bezigheden op professioneel en persoonlijk vlak, en met vaak maatschappelijke engagementen erbovenop.

Maar allen met één gemeenschappelijk besef: de waarde van stilte, rust en/of ruimte als een levensnoodzakelijke kwaliteit. Wat nu volgt is het verhaal van de tocht.

Ik ontmoette Dirk Sturtewagen tijdens een intervisiedag van onze collegaVormingplusorganisatie Arch’educ en geraakte meteen geboeid door zijn visie op stilte als onaantastbaar erfgoed en haar verbindend vermogen.

Het sloot heel sterk aan bij wat we als vormingsinstelling o.a. wilden doen met onze projecten. Mensen verbinden over verschillen heen. Dirk Sturtewagen werd daarom onze mentor en coach in het stilteproject. We kregen al meteen het

Eerste advies Zoek verbinding met partners in de regio. En die vonden we bij: Natuurpunt Educatie. Joke Flour, coördinator van deze landelijke gespecialiseerde vormingsinstelling, was onmiddellijk overtuigd en enthousiast. Het stiltethema kon o.a. nauw aansluiten bij de werking van Natuurpunt Educatie rond landschapsbeleving.

De gemeente Oud-Turnhout en het Hofke Van Chantraine, het kunst- en erfgoedcentrum van de gemeente, hadden eerder een aantal engagementen aangegaan met het Centrum Waerbeke.

Een intensieve samenwerking tussen deze organisaties lag voor de hand.

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 2

Tweede advies

dreven op het water van de fontein op het dorpsplein.

Onderzoek of er een maatschappelijk draagvlak is voor het thema in de regio.

Tijdens de gedichtendag zelf waren 400 schoolkinderen te gast in de tuin van het Hofke van Chantraine. De eigen gedichten veranderden de Aa-beek in een gedichtenstroom omringd door gedichtenbomen.

Voor een organisatie als Vormingplus Kempen is dit van cruciaal belang. Onze projecten zijn immers geënt op maatschappelijke thema’s. Maar was stilte wel zo’n thema? Niet iedereen was meteen overtuigd. ’t Is zo stil.

Meestal wordt er hard geroepen over bepaalde maatschappelijke onrechtvaardigheden, noden en tekorten. Wat heeft stilte te zeggen?

Daarom organiseerde we met onze partners in januari vorig jaar een klankbordontmoeting in het bezoekerscentrum van Landschap de Liereman.

Dirk Sturtewagen introduceerde het stiltewiel en zijn visie.

Het werd een boeiende ontmoeting met de rijkdom van de stiltekwaliteiten. Een 20-tal mensen uit verschillende disciplines waren aanwezig. Een aantal onder hen brachten een getuigenis over hun ervaring met stilte/ruimte in hun professioneel en/of persoonlijk leven. Nadien was er onder begeleiding van Jan Van Den Berghe, beheerder van Landschap De Liereman een wandeling door het gebied.

Deze klankbordontmoeting vroeg om een vervolg en groeide uit tot een stilteplatform die sindsdien regelmatig samenkwam.

Derde advies Kom naar buiten. Sluit aan bij wat er is.

Stilte en eenvoud, was het thema van de Vlaamse/Nederlandse gedichtendag van vorige jaar. Een ideale gelegenheid voor het Hofke Van Chantraine en de gemeente Oud-Turnhout om naar buiten te komen met een geïnspireerd stilteprogramma.

Zo werd meteen de deelname van de gemeente aan de portaalsite www. portaalvandestilte.be een week lang extra in de verf gezet.

In aanloop van de gedichtendag declameerden studenten in horecazaken; marktkramers gaven hun klanten een gedichtenflyer mee. Op de stilteroute kon men in de bibliotheek een videomontage bekijken met Oud-Turnhoutenaars die gedichten voorlazen; stiltegedichten luisterden de kerkportalen op en gedichten

Daarna was de tentoonstelling: moNUmenten van stilte in het Hofke Van Chantraine.

Bijna duizend fotografen uit Vlaanderen en Nederland namen in 2005 deel aan ‘Fotografie van de stilte’, een fotowedstrijd op initiatief van Centrum Waerbeke rond stilte als leefkwaliteit. De fototentoonstelling reisde door Vlaanderen in de gemeenten met een potentieel stiltegebied. In maart 2007 hield die voorlopig voor de laatste keer halt in Oud-Turnhout.

Het werd een dubbeltentoonstelling met een fotoselectie uit (on)zichtbare mensen’ van Dominique Van Huffel. (Burgemeester Kersemans verwees er al naar) In de rand van de tentoonstelling waren er gedichten over stilte, het resultaat van een sociaalartistiek schrijfproject in Turnhout met maatschappelijk kwetsbare volwassenen dat in 2005 plaatsvond rond het verhaal ‘Vlieglessen van een Vlegel’ van Sarah R. Harris.

Het is al gezegd. De Noorderkempen is rijk aan potentiële stiltegebieden. Bij de opening van de tentoonstelling kregen de gemeentelijke mandatarissen en ambtenaren uit de omgeving de kans om kennis te maken met de diverse aspecten van stilte als leefkwaliteit. Gastspreker Joris Capenberghs.

In die zelfde periode organiseerde Natuurpunt Educatie een aantal succesvolle stiltewandelingen in Landschap De Liereman. Eén ervan was voor de mensen van ’t Antwoord. Een vereniging waar armen het woord nemen. Het was voor meesten een eerste maar verrassende ontmoeting met de natuur.

Daarna werd het meer dan een jaar lang stil. Ogenschijnlijk, want achter de schermen werd er door velen hard gewerkt aan het vierde advies.

Vierde advies Zoek verbinding in de regio vanuit een gemeenschappelijk/herkenbaar stiltethema.

‘Stille gebieden’, is zo’n herkenbaar thema. Maar tegelijkertijd ook controversieel, want vaak verkeerd begrepen. Velen associëren het met pure akoestische stilte, waar geen enkele (landbouw)activiteit is toegestaan. En dan heb ik het nog niet over de vraag die sommigen stelde: En mogen er dan ook nog vogeltjes zingen?

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 3

Je ziet: Stilte is niet zo maar op één, twee, drie uit te leggen.

Oud-Turnhout, bij monde van Leo Van Miert, schepen van milieu en RO in OudTurnhout, wilde wel een voortrekkersrol spelen in het stilteverhaal en collega’s/ beleidsverantwoordelijken polsen naar hun interesse om een gezamenlijk stilteproject op te zetten.

Maar dat doe je niet met lege handen. Een tekst, een brochure om het stilteonderwerp te illustreren zou handig zijn. Het zou meteen vorm geven aan het draagvlak dat er in de Kempen groeide rond het thema en tegelijkertijd ook een middel zijn om dat draagvlak te vergroten. Dit was de aanleiding om brochure ‘Stilte, rust en ruimte in de Kempen’ te ontwikkelen.

Velen mensen van de klankbordontmoeting, maar ook anderen schreven hun visie op stilte vanuit hun persoonlijke en/of professionele achtergrond. Hun bijdrage vormden de basis voor de brochure.

Geen sinecure.

We moesten het oorspronkelijke opzet: een visietekst schrijven over het thema, snel verlaten. En het drong tot ons door.

Niet in het minst de samenwerkingspartners, maar ook de deelnemers van de platform en ook vrienden, kennissen, collega’s van hen heel nauw betrokken waren bij het project, ook de RTV-ploeg die de kortfilm maakte.

Er is door vele mensen heel veel tijd en energie gestoken in het realiseren van de brochure, de kortfilm en deze studiemiddag, ondanks hun drukke agenda. Daarom wil ik van de gelegenheid graag gebruik maken om hen hiervoor hartelijk te bedanken.

Deze studiemiddag, om het thema ‘stilte, rust en ruimte in de Kempen’ te lanceren aan de hand van de brochure en de film, is zeker niet het eindstation van onze reis.

Het is slechts een tussenhalte. Bedoeld om anderen kennis te laten maken met deze kwaliteiten. Bedoeld om jullie ervoor warm te maken, om jullie te inspireren om hiermee iets te doen in je eigen organisatie.

Het is een uitnodiging om mee op reis te gaan. Om over te gaan tot actie en beweging én…. stilte en rust.

Een aanrader.

Stilte heeft vele stemmen En die meerstemmigheid ervan is juist een kernkwaliteit. De brochure werd daarom opgevat als een bloemlezing van stilte kwaliteiten. Het stiltewiel/bloem vormde de basisstructuur. In de brochure vind je inleidende teksten, praktijkvoorbeelden en persoonlijke citaten, veel mooie foto’s uit de Kempen en vooral veel…. witruimte.

Eén beeld zegt meer dan 1.000 woorden. Daarom kozen we ervoor om ook een korte film aan te bieden samen met de brochure.

Bijna trapten we in de val om de vele stiltekwaliteiten in 5 minuten in te blikken. Van stilte en rust zou er dan niet veel meer sprake zijn.

We gooiden het daarom over een andere boeg.

Vijf mensen, betrokken bij het stilteplatform of de tekst waren bereid om in beeld te komen. Het werden vijf portretten van mensen in hun professioneel leven en hun lijntje naar de stilte.

Er is het afgelopen twee jaren een heel traject afgelegd. Het was ook een leerrijke tocht. Velen leerden ‘stilte’ beter kennen.

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 4

De roep om stilte Jef Kersemans

burgemeester van de gemeente Oud-Turnhout. Hij is al aan zijn derde ambtstermijn toe. In al die tijd heeft hij ervoor geijverd om Oud-Turnhout op de kaart te zetten als groene gemeente met recreatiemogelijkheden. Hij is zelf immers een gepassioneerd loper en fervent fietser. In het natuurgebied de Liereman vindt hij de door hem zeer gewaardeerde stilte en rust.

Stilte en rust, we hebben er allen behoefte aan. Zeker in deze steeds maar onrustiger wordende maatschappij. Zo zijn mijn vrouw en ik vorig jaar tijdens de kerstvakantie een keer naar de Cisterciënzer Zusters in de abdij van Bouillon getrokken op zoek naar die stilte en die rust. En we hebben ze gevonden in die abdij en in die prachtige natuur van Bouillon aan de Semois.

het vervolgproject “Portaal van de Stilte”, een ontwikkelingsgericht project rond cultureel erfgoed en gelanceerd ter gelegenheid van de jongste Vlaams-Nederlandse Gedichtendag op 25 januari 2007. Hiermee zijn we ons bewust een voortrekkersrol te spelen in de Antwerpse Kempen. Maar Oud-Turnhout is hierin niet alleen. Ze is één van de 14 gemeenten in Vlaanderen

Vandaag groeit zienderogen de maatschappelijke vraag naar beleving van rust en stilte. Stilte en rust als collectieve waarde wordt traditioneel met het platteland geassocieerd. In drukke tijden is het platteland voor veel mensen –zowel voor bewoners als voor bezoekers van buitenaf­– een gemeenschappelijke ruimte waar je tot rust kan komen.

Vormingplus Kempen, de regionale volkshogeschool in het arrondissement Turnhout, had interesse om in de regio het thema “Stilte” te verkennen en te onderzoeken of er een maatschap- pelijk draagvlak bestaat voor de kwaliteiten ‘Stilte, Rust en Ruimte’ in de Kempen met de bedoeling om samen met andere partners in de regio educatieve projecten op te zetten.

Om de levensverrijkende stilte en rust te ontdekken, moet men dus niet uitsluitend naar Bouillon trekken. Men kan die ook ontwaren hier in onze “stille” Kempen en ook heel speciaal in onze gemeente Oud-Turnhout. Een nog vrij jonge gemeente van 150 jaar. Voorheen behorende tot de stad Turnhout, maar hiervan mits veel inzet en geduld afgescheiden. Een zeer residentiële gemeente en dus rijk aan vele talentvolle burgers en bovendien aan uitzonderlijk prachtige natuurgebieden.

Een gemeentelijk natuurreservaat van een kleine 200 hectare, en vele honderden hectare erkend natuurlandschap de Liereman. De natuur,’t is de belangrijkste blikvanger van het Oud-Turnhoutse visitekaartje. Een natuur die we moeten koesteren, gemeentebestuur samen met de vele geëngageerde en noest werkende natuurvrienden o.a. die van natuurpunt.

Natuurpunt Educatie, een erkende gespecialiseerde vormingsinstelling actief rond de thema’s natuur, milieu en landschap zoekt hoe ze nieuwe doelgroepen kan bereiken. Hiervoor boort ze nieuwe thema’s aan waarbij natuur in een breder kader wordt geplaatst. Stilte, rust en ruimte en het ervaren van het landschap zijn elementen waarmee zij in de toekomst aan de slag wil. Vanuit die visie en vermits Oud-Turnhout reeds initiatieven rond dit thema had betoond, ontstond er een samenwerkingsverband tussen Vormingplus Kempen, Natuurpunt Educatie, de cultuurdienst en het Hofke van Chantraine van Oud-Turnhout. Dit met een spoedig resultaat: in 2007 werd in Oud-Turnhout een programma uitgewerkt rond de gedichtendag met als thema ‘Stilte en Eenvoud’.

Het is dan ook niet zo verrassend, maar wel verdienstelijk dat op initiatief van toenmalig schepen van milieu Dirk Peeters het gemeentebestuur in 2005 deelnam aan het fotografieproject “Fotografie van de stilte” van het Centrum Waerbeke.

Dominique Van Huffel, één van de 8 laureaten ontving de eervolle vermelding van Oud-Turnhout. Het volgende jaar, in 2006, besliste het college in te tekenen op

De samenwerking tussen de partners verstevigde zich en mondde uiteindelijk uit in de organisatie van deze studiedag.

Hiervoor kozen we bewust voor deze lokatie: het paterspand te Turnhout. Niet omdat Oud-Turnhout niet iets gelijkaardigs zou te bieden hebben, wij kennen immers de priorij van Corsendonk. Maar omdat stilte en rust-beleving ook in steden een belangrijke kwaliteit is die moet gekoesterd worden. We kozen vooral voor deze

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 5

lokatie omwille van de centrumfunctie van de stad Turnhout.

Een stilte- en rustbeleid is bij voorkeur een grensoverschrijdend beleid. • Op gemeentelijk vlak kan er tussen verschillende beleidssectoren gewerkt worden: tussen cultuur, erfgoed, jeugd, onderwijs, natuur, milieu, gezondheidszorg en toerisme. • Op regionaal niveau stellen we vast dat het arrondissement Turnhout een groene regio is en dat de Noorderkempen een groene sikkel heeft die in aanmerking komt als potentieel stiltegebied. • De erfgoedconvenant die Turnhout samen met Oud-Turnhout, Vosselaar en Beerse eerstdaags wenst af te sluiten, biedt heel wat kansen om rond stilte en rust als immaterieel erfgoed projecten te ontwikkelen. Het kan een eerste belangrijke stap zijn in een intergemeentelijk stilte- en rustbeleid. Oud-Turnhout wil hierin een voortrekkersrol spelen.

Indien een gemeentebestuur een stilte- en rustbeleid wil voeren is het uitermate belangrijk dat hogere overheden dit beleid mee ondersteunen. Niet alleen financieel, maar vooral op beleidsmatig vlak.

Hiertoe blijkt recent een gunstige wind te waaien. Op 26 maart ll. lanceerde Kris Peeters, Minister van plattelandsbeleid, de STER-campagne ( de rust-en

stiltebeleidcampagne). Hierbij roept de minister besturen, instellingen en verenigingen op tot het opstarten en uitbouwen van projecten die bijdragen tot het beleven van stilte- en rustkwaliteit op het Vlaamse platteland.

De minister cofinanciert maximum 50% van de totale kostprijs van het project, met een maximum van 20.000 euro per project.

De 244 grondgebieden die als mogelijke werkingsgebieden in aanmerking komen voor de projecten worden nominatief aangeduid en ,spijtig voor ons, de regionaal stedelijke gebieden zoals deze van Turnhout, komen, lijkt ons, hiervoor niet in aanmerking.

Ook het provinciebestuur blijkt initiatieven die her en der genomen worden ter bevordering van stilte- en rustbeleving genegen te zijn. Nochtans heeft ze nog geen besluit genomen tot concrete ondersteuning van dergelijke inspanningen.

Beste genodigden, het actief bezig zijn met het thema stilte en rust binnen onze gemeente de laatste jaren leidde bij beleidsmensen en bij medewerkers tot een ander en dieper inzicht in het belang van het stiltethema. Volgend jaar wordt 150 jaar Oud-Turnhout gevierd en het stiltethema zal daarin zeker zijn plaats krijgen.

Want laten we ervan maar overtuigd zijn. Wat ooit een zwakte was van onze regio, wordt nu meer en meer een sterkte en zelfs een troef.

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 6

Stilte als draagvlak voor ruimtelijke ordening of vice versa Dirk Peeters ex-schepen van Oud-Turnhout en medewerker bij de Groen! fractie in het Vlaams parlement.

Ruimtelijke Ordening is zijn dada. Al zo’n kleine 20 jaar is hij op politiek vlak begaan met dit thema.

Een uitdagende vraag die om een antwoord schreeuwt of een mijmering maar toch boeiend is.

Eerst een voorbeeld. Dat maakt het heel wat concreter want 10 minuten is snel voorbij.

1. Frankrijk - Dordogne - Cadouin Twaalfde eeuwse romaanse kerk en klooster verscholen in de heuvels en bossen langs de Dordogne op de weg naar Santiago.

Een alom bekende halte voor de pelgrims vroeger en nu. Een ruïne maar nu gerestaureerd en gedeeltelijk omgevormd tot jeugdherberg met Europese gelden.

Geld dat nu wel eens goed werd besteed.

Monnikencellen omgevormd tot gastenverblijf met behoud van vloeren, ramen en reuzenhouten boekenkasten. De rust in jezelf, je kamer, het klooster en het ganse dorp voelbaar aanwezig.

Respect is hier een begrip, een woord dat bij de ganse omgeving, het ganse dorp past. Respect voor wat het ooit was en respect voor wat het nu nog steeds is en nog worden zal. Buiten de openingsuren en de huisregels geen geboden en verboden.

Wel een uitnodiging voor kunstbeoefening, muziek, sport, toerisme, recreatie, horeca en zelfs jacht en cross.

Tegelijk is dit een verhaal dat veel ruimer is dan de bescherming van een waardevol monument. Zulke verhalen kennen we bij ons ook en tegelijk verdwijnt er nog veel te veel van ons historisch patrimonium, van onze collectieve geschiedenis. En als we er een wedstrijd over organiseren winnen de Limburgers (weer).

• Dit is een verhaal van een streek ‘un région’ die zijn eigenheid probeert te bewaren.

• Een cultureel verhaal van ruimtebehoud gedragen door de wettelijke onderlegger van de ruimtelijke ordening. Of is het net andersom? Een cultureel verhaal dat de drager is voor de wettelijke ruimtelijke ordening?

• Een verhaal van mensen en verenigingen, arbeiders en ondernemers die hun troeven uitspelen want dat is mensenwerk. Mensen die gaan voor het behoud en tegelijk de verdere ontwikkeling, reanimatie en revitalisatie van hun streek naar haar draagkracht en met behoud van de eigenheid.

• En verhaal dat niet samenhangt met een reeks verbodsbepalingen en met het geheven vingertje maar met een – zelden uitgesproken – volksverlangen.

Zelden uitgesproken want de massa klaagt, zwijgt en….denkt er dan het zijne over.

Vooral het laatste is van ontzettend groot belang. De eigenheid, de uitstraling het karakter van de omgeving die ons allen dwingt tot verwondering, tot beleving tot ondergaan en tot respect. Tot behoud en tot collectieve verantwoordelijkheid gedragen door de mensen.

(Duidelijk is dat stilte en rust hier breder zijn dan alleen maar het ontbreken van al dan niet storende geluiden. Het gaat wel degelijk over het samenspel van stilte, rust en ruimte)

2. Dichter bij ons – weer in Limburg – vinden we ook dergelijke voorbeelden.

Ignace Schops (van het regionaal Landschap Kempen en Maasland) kreeg niet voor niets vorige maand de belangrijkste natuurbehoudprijs ter wereld: de Amerikaanse ‘Goldman Prize’ of wat ze in de filmwerend een Oscar plegen te noemen.

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 7

(efkens in Knack en dan ook nog eens op Terzake en de kous is af?) Neen, het werk is zeker nog niet af en moet nog op vele plaatsen beginnen zelfs. Beschouw dit maar als een startschot.

Want ze gaan daar ook nog een stap verder: naar een ruimtelijke ordening die drager wordt van een verhaal van streekontwikkeling? Het wordt nu interessant want het wordt zelfs een economische verhaal waarbij centen rollen.

Natuur, landschap en open ruimte: motor van streekontwikkeling – het kan dus.

Voorbeeld: enkele cijfers van Limburg • betrokken gebied is 75.000 ha groot • 300.000 mensen wonen daar • 12 gemeenten en het provinciebestuur • 14 organisaties (natuur, jacht, toerisme, landbouw • 91 % van de Vlaamse planten- en diersoorten komen in dit gebied voor: dus een zeer hoge graad van kwetsbaarheid.

• op 10 jaar tijd is het aantal fietsers gestegen tot 700.000/jaar • op basis van een beslissing van de VR van 2002 werd het eerste nationaal Park in 2006 in deze streek geopend “Nationaal park Hoge Kempen”.

• onderzoek van toerisme Limburg leert dat dit voor de streek jaarlijks 16.530.000 Eur economische return oplevert.

Economen (Peter Noels van Petercam bvb) zeggen nu al dat dit meer opbrengt dan het ganse verhaal van “Vlaanderen transitland” in Vlaanderen In Actie (VIA) dat ons alleen maar ontzettend veel dreigt te kosten zonder economische return. Zelfs als we ons land open kappen van het Deurganckdok tot Hasselt – Luik. NV Afbraak gaat aan de slag.

3. Landschappelijke sterktes in de Kempen Dat model klakkeloos en snel overnemen voor de Kempen zal wel niet gaan, hoeft ook niet, maar het kan voor ons wel inspirerend werken en werkmethoden aanreiken want als we de Kempen even bekijken vanuit de luchtballon dan zal opvallen dat ‘de stille Kempen’ al lang niet meer bestaat en dat er duidelijke ruimtelijke verschillen zijn tussen het Noorden en

het Zuiden van de Kempen.

• in het Noorden wordt de Kempen gekenmerkt door een grote open ruimte.

Turnhout is wellicht de enige Vlaamse stad omgeven door zo veel open ruimte met een hoge kwaliteit aan landschap- en natuurwaarden.

• in het Zuiden is de natuur ook nog sterk aanwezig (Netevallei, belangrijkste broedvogelgebied na het Zwin) maar valt de stedenrij Mol – Geel – Herentals op alsook een zeer sterk doorgedreven industrialisering en multimodale verkeersmodi langs het Albertkanaal en de snelweg E313.

Zowel het Noorden als het Zuiden van de Kempen kennen op het vlak van hun mobiliteit een sterke Oost-West relatie.

Ondanks een toenemende druk op de open ruimte door industrie, wonen en verkeer blijft de Kempen een mooie en aangename streek om te wonen, te recreëren en te werken. We beseffen echter te weinig dat de schone en stille Kempen een uithangbord is en net daarom een economische troef betekent. De economen onder ons weten wat schaarste betekent....

Willen we die recreatieve en economische troef in handen houden, moet echter de druk op de open ruimte en de toenemende versnippering dringend ophouden.

Met zijn laagbeekvalleien, bossen, heiderelicten en stuifduinen. De scheidingskam tussen het Maas- en Scheldebekken (een unieke plaats in West Europa ligt hier slechts 5 km Noordwaarts) heeft ook onze Kempen sterke landschappelijke potenties. De Kempen staat met 3 gebieden op de kaart met kwaliteitscriteria bij de afbakening van regionale landschappen, hier een beetje abstract genoemd: • Westelijke Noorderkempen • Oostelijke Noorderkempen • Zuiderkempen.

Deze streken kennen wij ter plaatse beter onder de namen:

3.1. Noorderkempen met de kolonies Merksplas en Wortel als kernen en met Vennengebied en Landschap de Liereman In dit kader past ook de verdere uitwerking van stiltegebied Noorderkempen.

Zonder dat dit gepaard moet gaan met het geheven vingertje kan dit veel kansen bieden aan landschaps- en natuurbeleving.

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 8

Een stiltegebied van die omvang kan een drager worden van culturele en sportieve landschapsbeleving: wandelen, fietsen, joggen, paardensport, mountainbike, fotografie, schilder- en dichtkunst (naar het voorbeeld van het Pajottenland en het Waasland). Draagvlak hiervoor kan geleverd worden door de gemeentebesturen en de sectoren toerisme, natuur, landbouw, sport en cultuur.

3.2. Zuiderkempen met De Merode als kloppend hart In dit centraal gelegen gebied van 1.500 ha tussen de Nete- en Demervallei dient er zich hier een enorme kans aan. Het op 29 maart 2004 ondertekende “charter de Merode” vormt daarvoor een goede vertrekbasis.

Dit werd ondertekend door de gemeenten Geel, Laakdal, Westerlo, Herselt, Tessenderlo en Scherpenheuvel-Zichem, alsook de Stichting Kempens Landschap, Natuurpunt, het Vlaams gewest en Vlaams leefmilieuminister Jef Tavernier.

De ondertekenaars schaarden zich achter een gemeenschappelijke ontwikkelingsvisie die kansen biedt voor zachte recreatie, landbouw, natuurontwikkeling en lokale economische projecten. Groen! wil van de Merode het kloppend hart maken van een regionaal landschap.

Dat reikt tot belangrijke poorten als Geel, Westerlo/ Olen, Diest en Aarschot.

Sinds de ondertekening van het “Charter De Merode” is een stuk van de gecreëerde dynamiek spijtig genoeg verdwenen. De verschillende belanghebbenden geraken het niet eens over wie eigenaar en/of beheerder wordt van welk deel van de Merode. Partners plooien zich terug en vergeten hun engagementen van weleer.

In plaats van ervoor te zorgen dat voor de regio

wordt uitgepakt met een mooi visitekaartje, dat fietsers en wandelaars extra moet prikkelen om af te zakken naar de Kempen.

3.3. De Kempense heuvelrug en de Kleine Nete als blauw-groene ader…..biedt soortgelijke perspectieven Duidelijk is dat onze Kempen de troeven heeft voor verdere natuur- en landschapsontwikkeling, toerisme, recreatie, historiciteit landbouw en cultuur. De Kempen heeft ook de kansen om zijn eigenheid te uiten, beter uit te werken en sterker vorm te geven Maar….

- ontbreekt het ons niet aan de wil om er echt iets van te maken?

- hebben we ook de ambities ze verder uit te spelen?

- grijpen we ze ook aan?

• aanwezigheid van draagvlak • op een ondergeschikte maar faciliterende rol voor de overheid die kansen creëert en kansen geeft • een overheid die later waakt over een correcte uitvoering.

Het uitgesproken instrument daartoe: regionaal landschap.

Werken aan een draagvlak met vele peilers is de opdracht van de huidige generatie. Stilte, rust en ruimte en het behoud en de beleving ervan is er zo één. Partners en samenwerkingsverbanden brengen de peilers samen.

Gemeenten, stadsregio, diensten voor toerisme, provinciebestuur….e.a. partners kiezen hun doelgroepen en hun instrumenten.

- en vooral: willen we dit samen doen?

Vorming, communicatie en informatie, overleg en samenspraak zijn de methodieken.

4. Hoogste tijd voor een gedurfd beleid van de overheid

Van onderuit wordt vorm gegeven en aandacht geschonken aan de stilte en de beleving ervan. Ze is immers inherent verbonden aan open ruimte en landschap. Stilte is onlosmakelijk gekoppeld aan visuele schoonheid en (be) verwondering.

Een gedurfd beleid gebaseerd op keuzes voor de toekomst (dus OF) en als we kiezen is het niet en/of en niet en/en. We kiezen voor het één en kiezen dus NIET voor het andere.

Behoud van open ruimte en landschapszorg wordt gemeenschapszorg met tal van actoren.

Hier opteren we dus duidelijk NIET voor het kleurloze compromis waarin mensen zich niet herkennen en zich alleen maar miskend door voelen.

Beperkende maatregelen uit de ruimtelijke ordening en de natuurzorg worden soms in vraag gesteld maar tegelijk ook aanvaard, gedragen en niet gecontesteerd.

Compromisvoorstellen “waar geen passie meer in zit, en die, paradoxaal genoeg geen draagvlak meer hebben (citaat Gaston Remmers) die geen draagvlak meer hebben bij de ‘mensen’.

Met minder wordt meer mogelijk. We dragen immers samen die verantwoordelijkheid en schuiven ze niet langer af op de anonieme “Wet”. We zien er de meerwaarden van. Sluitstuk blijft de wetgeving en handhaving die verdere aantasting en verloedering een halt toe moet roepen. Het is dan wel een wetgeving die

Die keuzes zijn gebaseerd op: • een lange termijnvisie (50 jaar)

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 9

gedragen is en kan rekenen op het begrip v(an velen. We zullen samen zijn of niet zijn. Een zaak van puur lijfsbehoud.

Maar net onze Antwerpse provincie is de enige de nog geen enkel regionaal landschap heeft – (wel een Bestendige Deputatie die sociale woningen wil gaan bouwen in kasteelparken???!!!) Dat is te betreuren omdat door de dynamiek van een gedragen regionaal landschap een streek zich positief kan uiten. (Maar het is ook een keuze zie vb oprichting Middenkempen – te ééndimensionaal.)

Nochtans is een regionaal landschap eerder een overlegmodel dan een “organisatie, een beheersvorm”.

Dialoog is hierbij structureel ingebakken en dus verzekerd.

Bestaande projecten rond natuur, bos, recreatie, landbouw en agrarisch natuurbeheer krijgen een ruimer klankbord en toetsingskader.

Provinciale domeinen en bosgroepen en terreinbeheerders kunnen hierin geïntegreerd worden.

Zo wordt de Kempen (na Limburg) de tweede regio in Vlaanderen waar er gebiedsdekkend regionale landschappen actief zouden kunnen worden.

De oprichting van deze overlegstructuren kan gekoppeld worden aan natuur- en landinrichtingsprojecten om juridische hefbomen te hebben voor de verdere landschapsontwikkeling.

De oprichting ervan hoeft geen concurrentie te betekenen voor de bestaande terreinbeheerders als Stichting Kempens Landschap en Natuurpunt, die wat betreft het verwerven en beschermen van Kempense landschappen belangrijk werk verrichten.

Integendeel, in het regionaal landschap kan hun werking versterkt worden.

Daar worden alle actoren, besturen én privésector samen gebracht om het draagvlak voor de open ruimte als troef voor de streek te vergroten.

Kempense natuurpareltjes zoals het Turnhouts Vennengebied, de Liereman in OudTurnhout, de Kempense heuvelrug moeten er wel bij varen.

De lopende afbakeningsprocessen van de bos-, natuur- en landbouwstructuur in Neteland en Noorderkempen moeten hiervoor kansen en zekerheden bieden.

In die zin is het RSV nu al een gemiste kans die veel potentie had maar die politiek is doodgemaakt.

• Nu nog verdwijnt er dagelijks 5 ha open ruimte • er wordt in Turnhout geen werk gemaakt van het stadsbos wegens geen prioriTIJD • de groene Bentelvinger wordt voor de mensen niet veilig gesteld en er komt geen inrichtingsplan voor.

• Wanneer gaan we eindelijk werk maken om ruimte terug te winnen: dat wordt dus de opdracht voor het herziene RSV.

5. Investeren om te laten renderen De Europese middelen voor de plattelandsontwikkeling werden in de Europese meerjarenbegroting onlangs beperkt maar we zullen die middelen moeten aanspreken om onze streek op dit vlak uit te bouwen. Gemeentebesturen op zich staan alleen te zwak om zulke projecten te coördineren en te trekken. Daarom lijkt een ‘Kempen-coördinator’ wel wat. Hij kan op zoek naar fondsen en hij coördineert het overleg.

Landbouw en toerisme zijn niet de sterkste economische sectoren maar in dit verband - en zeker in de Kempen - toch wel belangrijk.

• Weten we bijvoorbeeld dat bijna de helft van alle overnachtingen van de provincie Antwerpen in de Kempen zijn?

• Weten we dat er jaarlijks meer dan 20.000 wandelaars Landschapspark ‘de Liereman’ in Oud-Turnhout bezoeken? Dat betekent ook een financiële meerwaarde voor onze streek want ze doen meer dan wandelen alleen.

• En wanneer zijn we eindelijk klaar voor een jeugdherberg in het Turnhoutse????

• Medewerkers van de stadsregio legden begin 2007 een interessant idee voor om de natuurwaarden van deze streek ook toeristisch en cultureel te vertalen. Om de schoonheid van de natuur en de stilte in deze streek uit te dragen zou het project enorme meerwaarde kunnen betekenen.

Indien gerealiseerd in combinatie met “Turnhout 2012” “Turnhout cultuurstad” zou dit een eerste “quick win” kunnen zijn, een eerste bijdrage in de opstap en creatie van een draagvlak voor een regionaal landschap.

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 10

Maar er is meer te doen want daarbij moeten we…

De boer meer en beter inschakelen in deze economie De landsbouw is in evolutie op verschillende vlakken. Enerzijds lijdt de landbouw onder de toenemende druk op de open ruimte. Anderzijds zijn er de milieu- en gezondheidsproblemen met overbemesting en sproeistoffen. De vervuiling van oppervlakte- en grondwater met nitraten blijft zorgwekkend. Zeker in de Kempen en West-Vlaanderen. Daartegenover staat dat de landbouw een spectaculaire vooruitgang heeft geboekt in de strijd tegen de verzuring.

Ook in de landbouwsector zelf groeit langzaam het besef dat de klassieke industriële landbouw zijn grenzen heeft overschreden. Meer en meer boeren schakelen over naar een meer duurzame landbouw of gaan op zoek naar nieuwe teelten en activiteiten.

Ook de biologische landbouw zit bij de consument in de lift.

Een diversificatie maakt de boer bovendien minder conjunctuurafhankelijk. En die diversificatie is noodzakelijk want het gemiddeld inkomen in de landbouw is weer maar eens gedaald.

Een eerste belangrijke opportuniteit is de boer als natuur- en landschapsbeheerder.

De mogelijkheden voor de landbouwers om - al dan niet samen - met natuurverenigingen aan agrarisch natuurbeheer te doen zijn de laatste jaren sterk toegenomen:

Vlaams gewest en de Stichting Kempens Landschap de bestaande mogelijkheden van agrarisch natuurbeheer op een meer offensieve maar toegankelijke manier overbrengen aan de landbouwers.

Naast deze landschapszorg kunnen de boeren een meer vooraanstaande rol spelen in onze energievoorziening: denken we maar aan de wind- en zonne-energie, aan energiewinning uit biomassa. Dit zijn geen synoniemen voor de zogenaamde ‘biobrandstoffen’.

Een derde kans wordt de landbouw geboden als de boer zich inschakelt in de toeristische ontwikkeling van een streek. In het buitenland (Nederland, Groot Brittannië, Frankrijk, Spanje) is er een uitgebreid netwerk van hoevetoerisme.

Naarmate de kwaliteit van het landschap toeneemt, nemen ook de mogelijkheden van dit toerisme toe via het opzetten van een netwerk van boerderijverblijven of het promoten van streekproducten. Zeker nu de toekomst van de intensieve landbouw ook door Europa in vraag gesteld wordt, zijn alternatieve vormen van inkomen noodzakelijk.

Tenslotte - en ten vierde - kunnen de landbouwers ook gevraagd worden om samen met de gemeenten mee te werken aan de uitbouw van de wandelnetwerken (o.a. trage wegen). Want zij kennen als geen ander hun streek. (makkelijk verhaal, structuur is er, alleen nog het personeel benoemen en hupsakee, Peeters heeft het geregeld….)

• boeren zouden financieel kunnen aangemoedigd worden om over te schakelen naar biologische landbouw, zeker in kwetsbare gebieden (bvb buffergebieden langs natuurgebieden).

6. Tot slot: Draagvlak = mensenwerk

• de financiële tegemoetkomingen voor beheersovereenkomsten inzake natuurbeheer en de uitbreiding van de ondersteuning in het kader van het Programma voor Plattelandsontwikkeling (PDPO 2001-2007) zijn onderbenut.

Met de komst van het tweede Plattelandsprogramma (2007-2012) werden spijtig genoeg slechts beperkte mogelijkheden gecreëerd.

• Een verhaal van integratieve dialoog die leidt tot een creatief compromis en geen stellingenoorlog en geen conflict dat leidt tot een reactief compromis. (dixit Gaston Remmers)

• elke Kempense gemeente kan bovenop de premie van het Vlaams gewest een aanvullende vergoeding van 30% invoeren voor bijvoorbeeld perceelrandbeheer, botanisch beheer, nestbescherming, ontwikkeling van kleine landschapselementen enz.. In sommige gemeenten bestaan reeds dergelijke subsidiemogelijkheden.

Vertegenwoordigers van natuur- en landbouworganisaties kunnen samen met het

Duidelijk voor mij is dat dit ‘structureel’ verhaal een verhaal is van geëngageerde, bekommerde mensen.

• Een verhaal met een belangrijke - maar slechts beperkte - rol voor een sturende overheid die kansen geeft.

• Een verhaal van mensen die werk maken van hun innerlijke rust waarover Gaston Remmers een knap essay schreef. Een verhaal van mensen die content zijn en geen te zware claims op de buitenwereld leggen om hun eigen ongenoegen weg te werken in een kortstondig en vernietigend consumptiegedrag.

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 11

Dat verhaal biedt ontzettend veel kansen in ons dicht bevolkte Vlaanderen…(btw dat is net de reden waarom Limburg die internationale prijs in de wacht sleepte) Stad en platteland zijn niet langer elkaars tegengestelden maar worden complementair aan elkaar en de relaties worden geïntensifieerd.

Enkele belangrijke randvoorwaarden dienen dan wel gelijktijdig vervuld te zijn: • Een leefbaar platteland met een eigen dynamiek dat voor iedereen beter bereikbaar wordt; • investeren in verkeersvriendelijke, stedelijke woonkwaliteit met meer ontmoeting, minder vervreemding, meer leven en minder overleven en met meer kwalitatief stedelijk groen.

• een natuur die beschermd wordt om zijn intrinsieke waarden en zijn genetische rijkdom; • Daarnaast - en gelijktijdig - zullen we ook moeten investeren in landschapsherstel want gelukkig is nog niet alles onherstelbaar verloren.

Deze complementariteit en dit samenspel is dus nu geen of/of verhaal van een keuze maar wel een opdracht van formaat, eentje van en/en.

En daarom en als besluit is het antwoord op de inleidende vraag – wat mij betreft alleszins – ondubbelzinnig JA. Een wisselwerking “stilte-mensen-ruimte” en omgekeerd “ruimte-mensen-stilte” zal onze streek, onze Kempen echt op de kaart zetten tot nut van ’t algemeen en van iedereen.

Dirk Peeters, Turnhout, 8 mei 2008

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 12

Verwonderd Myriam Berghmans

Als coördinator van de dienst vrije tijd, sport en vrijwilligerswerk werkt ze al 16 jaar binnen het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum in Geel. Vanuit het voortdurend bezig zijn met anderen en haar zoektocht naar de ultieme bewustwording van haar bestaan in relatie met anderen, zoekt ze jaarlijks gedurende enkele weken andere horizonten op. Het ontdekken van ‘stilte’ tijdens één van die tochten bracht haar ertoe dit binnen te brengen in haar werksituatie.

In 2003 verbleef ik enkele weken in Tibet, een land dat eenheid vormt met zijn religieuze tradities . Het was voor mij een nieuwe mijlpaal in mijn eenzame zoektocht naar de ultieme bewustwording. Als moderne mens ben ik gedreven door ambitie en glorificatie van mijn eigen ego om op het dak van de wereld te willen staan, maar als spiritueel geïnteresseerde mens geeft het mij meer voldoening om onder de indruk te zijn van de aanwezigheid van volkomen stilte. Het loslaten van de voortdurende gedachtenstroom en het één worden met de basisfrequentie van leegte werkte zo helend, dat ik de nood voelde dit ook binnen te brengen binnen mijn eigen werkveld van de psychiatrie. De innerlijke ruimte die ik hervond geeft me meer kans voor diepe ontmoeting. Een langzaam proces van innerlijke ommekeer in een ‘praatgrage’ wereld.

Meermaals had ik de ervaring dat in de persoonlijke levenssfeer van mensen in het algemeen maar vooral van mensen met een psychische beperking stilte levensnoodzakelijk is. Sommigen van hen hebben geen band meer met zichzelf, noch met de ander of de omgeving, met niemand in de samenleving.

Mensen die in een gespannen toestand leven vertonen dikwijls een verhoogde gevoeligheid voor geluid. Vanuit hun onzekerheid en verwardheid vertoeven zij als in een woestijn of op een bergtop – alleen – niet of nauwelijks in de mogelijkheid om verbinding te maken met hun innerlijke onaangetaste alomtegenwoordige wijze kern.

In mijn dagelijks contact met patiënten van het OPZ – waar ik mensen begeleid in hun zoektocht naar een gezonde vrijetijdsbeleving - ervaar ik meermaals dat er nood is aan rust en stilte. Innerlijke stilte kan je gedachten even stilleggen. Het is genieten in het nu. Je staat open voor wat er omgaat in je binnenste in harmonie met wat er in en rondom jezelf gebeurt,ook al is het enkel chaos en lijden dat je kan observeren.

Als hulpverlener ben ik verwonderd over de kracht van de inspiratie die opkomt bij stiltemomenten, zonder dat ik deze moet zoeken. Voor de mens die psychisch lijdt kan stilte ademruimte scheppen, kan het hem of haar weer ontvankelijk maken voor zuivere impulsen van binnen- of buitenaf en wekt het zo opnieuw verwondering voor het leven.

De uitnodiging tot waarnemen van wat er is geeft energie en herstelt de brug naar het leven. Het laat mensen afdalen vanuit het hoofd – met zijn duizend-en-één wisselende gedachten – naar de diepte van het hart.

Dit heilzaam betreden van de binnenwereld kent wel een aantal voorwaarden: respect, tact, privacy, ontvankelijkheid, verwondering, tederheid, eigenheid, bescheidenheid, openheid en verdraagzaamheid. . Eigenschappen die ik zelf in mijn zoektocht door het leven terugvond in de religieus geïnspireerde stiltebeleving van een Tibetaanse gemeenschap in Ladakh, waar ik enige tijd in zeer primitieve omstandigheden mocht vertoeven.

Het prachtig pad naar die vriendelijke stilte laat ons leven vanuit een diepere rust.

Ruimte scheppen voor stilte is dus niet alleen een recht , maar ook een denkverandering en leefverandering .

Waar ik nu wil voor ijveren is het scheppen van een fysieke ruimte waar dit proces in al zijn facetten voor meer mensen kan plaats vinden. Een plek binnen ons ziekenhuis waar je gedachteloos mag zijn, waar je vrij kan ademen en volkomen jezelf mag zijn, waar je je innerlijke afhankelijkheid leert zien, waar je misschien mensen ontmoet die je kunnen helpen je te oriënteren op een nieuwe wereld, die je innerlijke verten en bevrijdende horizonten laten zien. Ik ben er zeker van dat binnen deze ruimte uiteindelijk stilte het werk doet!

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 13

Stilte en ruimte, basis voor vorming Ilse Van Gorp is professioneel verbonden aan de Strategische Projectenorganisatie Kempen en neemt de

functie van coördinator van Digidak waar. Digidak is een project dat zich richt op het dichten van de digitale kloof. Het laat mensen op een heel laagdrempelige manier kennis maken met nieuwe media. Digid@k is bovendien ook een sociaal tewerkstellingsproject

o Laagdrempelige leeromgevingen ICT

INLEIDING •

 Inbedding in organisaties -> computers naar mensen brengen

Vraag van Christa o Enthousiast ja

 Leerdrempels overwinnen

o Persoonlijk leven o Maar hoe vanuit mijn werkveld te benaderen o Even tijd nodig om een beeld te vormen via het stilteplatform

•

kleine lokalen, vertrouwde omgeving, gratis, kleine groep, korte modules

•

Geen lessen, maar sensibilisering

 Eigen methodiek

o Stiltebloem en de verschillende benaderingen

o Specifieke doelgroepen: senioren, kortgeschoolden, lage inkomensgroepen

o Openheid en luisterbereidheid

DEELNEMERS DIGID@K •

KADERING •

Toelichting werkveld: Digid@k o Digitale kloof aanpak

Dus starten met o Moeilijker doelgroepen  Zetten niet zelf de stap naar opleiding

 Niet iedereen heeft toegang

 Hebben vaak negatieve leerervaringen

 Mensen hebben leerdrempels

 Hebben te weinig zelfvertrouwen

 Niet iedereen wil alles weten over ICT

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 14

o Allochtoon

o Onze visie op vorming:  We starten van een concrete leervraag

o Kortgeschoold

 Stimuleren van daaruit om verder te gaan

o - > oververtegenwoordigd op de arbeidsmarkt

 Zeer ervaringsgericht

o Vooral: langdurig werkzoekend

 Met één leerdoel: wegnemen van leerdrempels  Minder is meer

•

Waarom vinden zij geen werk o Niet voldoende competenties

o Belangrijkste:

 Arbeidsattitudes (vb naar huis gaan in het midden van de dag, gewoon thuisblijven als men ziek is) -> individuele begeleiding, competentiegesprekken

 Scheppen van een vertrouwensband •

Veilige omgeving

 Technische competenties (geen opdrachten op tijd kunnen uitvoeren, niet voldoende pc kennis voor een administratieve job) -> door combinatie werk/opleiding

 Dus: vooral eerst kunnen luisteren !!!

•

Om contact te maken: Dale Carneggie 1936, zo maakt u vrienden en goede relaties

•

Om vanuit de persoonlijke situatie een vertaling te kunnen maken naar de vorming

•

Om leervragen te kunnen detecteren

TEWERKSTELLING •

4 kansengroepen o Mensen met een handicap o 50+

o Laag zelfbeeld  Geen zicht op eigen competenties (verkeerde inschatting)  Cirkel van mislukking •

Onze aanpak o Eerst eigenwaarde opkrikken o Geloof in zichzelf o Ruimte creëren voor gesprek  Al bij intake -> werk afstemmen op de persoonlijke situatie  Via individuele begeleidingen op de werkvloer  Via competentiemetingen

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 15

•

Resultaat o Men legt een traject af  Hiervoor ruimte geven o Tijdens de stille momenten komt men zichzelf tegen  Soms stort iemand ineen  En vind zichzelf dan weer terug

BESLUIT o Ruimte creëren voor fouten

•

Rode draad:

 Telkens opnieuw beginnen

o Luisteren en luisterbereidheid

 Motiveren

o Openheid en empathie o Om als leraar iets te kunnen overbrengen, moet je eerst een vertrouwensband creëren

o Empathie  Een stuk meegaan

o En ruimte geven om een traject af te leggen

 En toch grenzen trekken •

Voor jezelf

•

Ook voor de deelnemers (een kader schetsen)

o Visietekstje in de publicatie

•

Ruimte geven en streng zijn kan samen gaan

o Gras groeit niet door eraan te trekken

•

Dezelfde dingen in de werkgroep

Stilte, rust en ruimte in de Kempen 16

Een uitgave van Vormingplus Kempen Samensteller: Christa Truyen Vormgeving: Vormingplus Kempen Publicatiedatum: mei 2008 Verantwoordelijke uitgever: Martine Coppieters, Otterstraat 109/4, 2300 Turnhout

Stilte, rust en ruimte in de Kempen Vormingplus Kempen begeleidt verschillende projecten van verenigingen, buurten, gemeenten, ...

Uit die ervaringen leren we.

En dat willen we niet alleen voor ons houden.

Met deze reeks hopen we inspiratie en aanzetten te geven om samen leven prettiger te maken.

Volgens Kamagurka is stilte het laatste taboe. Hij zou wel eens gelijk kunnen hebben. We lijken wel bang geworden te zijn voor de stilte. Stilte is in de hectische en lawaaierige 21ste iets abnormaals geworden. Geen evidentie meer die overal voor het grijpen ligt, maar een luxegoed waarnaar je op zoek moet gaan. De stilte is kostbaar, nu meer dan ooit.

Daarom moeten we ze koesteren, beleven en waarderen.

Dat kan op veel manieren. 120 geïnteresseerden uit alle sectoren van de maatschappij bezochten op 8 mei 2008 de themadag over “stilte, rust en ruimte in de Kempen” om te bezinnen hoe stilte en rust kunnen worden gepromoot en gevrijwaard.

In deze pdf vind je een aantal referaten van die studiemiddag.

Vormingplus Kempen

VZW

www.vormingpluskempen.be