Onderzoeksrapport Vrouwen aan het stuur?

KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN

Vrouwen aan het stuur?

Een exploratief onderzoek naar de ervaring van de problematiek van bestuurslidmaatschap bij vrouw en in Kempense verenigingen.

Dr. Gijselinckx Caroline

Vormingplus Kempen

09 oktober 2009

Hoger instituut voor de arbeid

iii

INHO UDSTAFEL

Inhoudstafel

iii

HOOFD STUK 1

Onderzoeksopzet

5

HOOFD STUK 2

Methodologie

7

1. Ond erzoeksopzet

7

2. Schriftelijke enquête

9

3. Specifieke steekproefkenm erken

10

4. Kw aliteit van d e d ata

11

HOOFD STUK 2

12

Resultaten

Inleid ing

12

1. Problem atisering van vrou w elijk bestuurslid m aatschap

13

2 Drem pels voor bestuurslid m aatschap 2.1 Financiële d rem pels 2.2 Tijd sd rem pels 2.3 Persoonlijke d rem pels 2.4 Structurele d rem pels

15 15 16 18 18

3 Red enen w aarom m en geen bestuurslid (m eer) is

20

iv

Inhoudstafel

CON CLUSIE

22

Referenties

25

Bijlage 1

Bivariate analyses

26

Bijlage 2

Vragenlijst

38

5

HO O FDSTUK 1 O NDERZO EKSO PZET

Uit een recente stud ie van Vorm ingplus Kem pen i.s.m . m et d e H ogeschool Kem pen (Buellens & Storm s, 2007) en een sym posium over vrijw illige inzet georganiseerd d oor Vorm ingplus Kem pen (Schuer, 2007) kw am d e problem atiek van het vind en en behoud en van vrijw illigers in Kem pense verenigingen en van nieuw e bestuursvrijw illigers in het bijzond er naar vor en. H oew el vele vrouw en in d e Kem pen participeren aan het sociale en culturele leven , dringen vrouwen vaak niet door tot bestuursfuncties in verenigingen. In gem engd e verenigingen zijn het hoofd zakelijk m annen d ie d e bestuursfuncties bekled en, zeker op hog ere niveaus.

Maar ook in vrouw enverenigingen klinkt ook vaak d e verzuchting d at h et m oeilijk is om nieuw e vrouw elijke bestuursled en te vind en . Eens vrouw en toch een bestuursfunctie opnem en ervaart m en d at het niet eenvoud ig is hun blijvend engagem ent te verkrijgen.

Om d e levend igheid van d e problem atiek van vrouw elijk bestuurslid m aatschap in het Kem pense verenigingsleven in kaart te brengen en ald us na te gaan of het nood zakelijk is hierom trent actie te ond ernem en , gaf Vorm ingplus Kem pen H IVA-K.U.Leuven d e opd racht om verkennend e stud ie uit te voeren ond er d e vrouw elijke d eelnem ers van enkele grote evenem enten d ie Vorm ingplus in d e loop van d e m aand en m aart en april 2009 organiseerd e.

In overleg m et Vorm ingplus Kem pen w erd een schriftelijke vragenlijst opg esteld .

Vorm ingplus stond in voor d e verspreid ing ervan ond er d e vrouw elijke d eelnem ers van haar evenem enten d ie verzocht w erd en d eze ter plaatse in te vullen. Ind ien gew enst kond en d e respond enten een beroep d oen op begeleid ing d oor een m ed ew erker van Vorm ingplus Kem pen d ie vertrouw d w as m et het opzet van het ond erzoek en van d e vragenlijst. De respond enten w aren al d an niet zelf bestuurslid van een of m eerd ere verenigingen. H en w erd gevraagd of ze het belangrijk vonden dat vrouwen deel uit maken van het bestuur van verenigingen, of ze menen dat de vereniging(en) waar ze lid van zijn het moeilijk hebben om bestuursleden te vinden en welke drempels ze ervaren om aan het bestuur van een vereniging deel te nemen.

Bij d e respond enten d ie geen bestuurslid (meer) zijn w erd gepeild naar een aantal redenen waarom ze afgehaakt zijn of er nooit toegekomen zijn een bestuursfunctie in een

6

Een exploratief onderzoek

vereniging op te nemen. De enquĂŞtegegevens w erd en volled ig anoniem verw erkt.

Dit rapport om vat d e resultaten van d eze exploratieve an alyse.

Graag m aken w e hier van d e gelegenheid gebruik om Viviane Schuer en Martine Coppieters van Vorm ingplus Kem pen te bed anken voor hun input, feed back en logistieke steun, alsook alle respond enten voor hun bereid w illige m ed ew erking.

Eveneens een w oord van d ank aan enkele collegaâ€&#x;s voor hun zinvolle suggesties en bem erkingen, m et nam e Wim Van Opstal en Maxim e Loose en Sem Vand ekerckhove.

V rouwen aan het stuur?

7

HO O FDSTUK 2 METHO DO LO GIE

1. Onderzoeksopzet De problem atiek van d e d eelnam e van vrouw en aan het bestuur van vereniging en w ord t hier gezien als een specifieke variant van d e p roblem atiek van d eelnam e aan en vrijw illigersw erk in verenigingen. H et is tevens een variant van d e problem atiek van het d oorstrom en van vrouw en naar topfuncties in and ere organisaties zoals bed rijven en d e politiek. Inspiratie voor d it ond erzoek w erd d an ook gezocht in beid e literatuurstrom en.

Survey-ond erzoek naar verenigingsparticipatie in Vlaand eren toont aan d at, w anneer m en m annen en vrouw en vergelijkt van d ezelfd e leeftijd , van hetzelfd e opleid ingsniveau, m et d ezelfd e arbeid sm arktsituatie, m et d ezelfd e m ate van kerkelijke betrokkenheid , m et d ezelfd e hoeveelheid vrije tijd en m et hetzelfd e gezinsinkom en, m en ziet d at vrouw en m ind er kans hebben om bestuurslid van een vereniging te zijn d an m annen (Loose & Gijselinckx, 2007).

H et m oeilijk d oord ringen van vrouw en naar top -functies in organisaties w ord t in recent ond erzoek m et betrekking tot het bed rijfs- en politieke leven (Boorsm a & Yoo, 2001; Draulans, 2003; Draulans & Sm et, 2005; Fiers et al., 2006; Kroes & d e Grauw , 2005) beschreven als het fenom een van het „glazen plafond’. Deze benam ing w erd geïntrod uceerd in d e Verenigd e Staten bij d e publicatie „Breaking the Glass Ceiling: Can W omen reach the Top of A merica?‟ van Morrison, White & Van Velsor in 1987. H et w ord t d oor De Old e & Slinkm an (1999) ged efinieerd als ‘een barrière, die vrouwen ervan weerhoudt om boven een bepaald niveau in de organisatie uit te stijgen (...) een metafoor (voor) de cumulatieve uitkomst van ongelijkheid tussen de seksen in economisch en in sociaal opzicht’ (De Old e & Slinkm an, 1999).

Verklaringen voor d e lagere d eelnam e van vrouw en in besturen d ie in d e (internationale) literatuur w ord en aangehaald (Boorsm a & Yoo, 2001; Draulans, 2003; Kroes & De Grauw , 2005) w ijzen op een m engeling van psychologische en sociale factoren.

8

Een exploratief onderzoek

In d e eerste plaats w ord en er psychologische factoren aangehaald zoals: -

een lager zelfvertrouw en ,

-

een grotere zin voor zelfkritiek,

-

m ind er am bitie om d oor te groeien,

-

een hogere w eerzin tegen m achtsstrijd d ie vaak nod ig is om hogerop te kom en,

-

d e verd eeld e aand acht tussen gezin en professioneel of vrijw illig engagem ent d aarbuiten.

Als sociale factoren w ord en verm eld : -

het bestaan van m annelijke vooroord elen ten aanzien van vrouw elijke bestuurscapaciteiten,

-

het „old boysâ€&#x;-karakter van veel besturen , w aarbij het m annelijk overw icht in com binatie m et het feit d at m annen voor m annen kiezen om hen op te volgen of te vertegenw oord igen in besturen , w at ervoor zorgt d at vrouw en m ind er gevraagd w ord en,

-

cultuurverschillen tussen m annelijke en vrouw elijke stijlen van d enken en hand elen, w aarbij d e ongeschreven regels en vorm en in bestaand e besturen m asculien zijn,

-

het feit d at d e m ind erheid saantallen van vrouw en in overw egend m annelijke besturen niet toelaten een fu nd am enteel verschil te m aken,

-

het gebrek aan vrouw elijke rolpatronen op bestuursniveau,

-

d e grote tijd sinvestering d ie van bestuurd ers verw acht w ord t en m oeilijk te rijm en is m et het engagem ent van vrouw en ten aanzien van het gezin .

In overleg m et Vorm ingp lus Kem pen w erd ervoor geopteerd vrouw en te vragen of ze belang hechten aan participatie van vrouw en aan besturen van verenigingen, hoeveel vrouw en er verhoud ingsgew ijze lid zijn van het bestuur van d e vereniging(en) w aar ze d esgevallend lid van zijn, of z e m erken d at in d e verenigingen w aar ze lid van zijn d e rekrutering van vrouw en problem atisch verloopt, en w elke d rem pels ze ervaren om zelf bestuurslid te zijn. Volgend e d rem pels voor d eelnam e aan besturen van verenigingen bij vrouw en bevraagd : -

com binatiem oeilijkhed en d ie m en ond ervind t ond ervind en m et and ere taken en engagem enten ,

of m eent

te

zullen

V rouwen aan het stuur?

9

-

persoonlijke interesses en vaard ighed en ,

-

financiële kosten d ie m en m eent of ond ervind t d at bestuurslid m aatschap m et zich m ee brengt,

-

kenm erken van d e huid ige m anier van besturen d ie m en nood zakelijk acht om te verand eren opd at bestuurslid m aatschap aantrekkelijker zou zijn voor m eer vrouw en.

Daarnaast peild en w e bij niet-bestuursled en ook naar d e red enen w aarom m en geen bestuurslid (meer) is, w aarbij w e een ond erscheid m aken tussen structurele en persoonlijke red enen.

2. Schriftelijke enquête De ervaring van d e problem atiek van het vrouw elijk bestuurslid m aatschap in Kem pense verenigingen, w erd ond erzocht aan d e hand van een schriftelijke enquête. De vragenlijst w erd getest tijd ens een pilootenquête op 7 februari 2009.

De d efinitieve enquête w erd afgenom en ond er vrouw elijke d eelnem ers aan een aantal grote evenem enten en vorm ingen d ie Vorm ingplus Kem pen in d e period e tussen begin m aart en eind m ei organiseer d e. De respond enten w erd gevraagd d e vragenlijst ter plaatse in te vullen. Desgevallend kond en ze bij het invullen hulp vragen aan een m ed ew erker van Vorm ingplus Kem pen d ie vertrouw d w as m et het opzet van het ond erzoek en d e vragenlijst. De enquête leverd e 244 ingevuld e vragenlijsten op.

De vragenlijst, opgesteld in nauw overleg m et Vorm ingplus Kem pen, bevat vragen naar het belang d at vrouw en hechten aan d e d eelnam e van vrouw en aan het bestuur van verenigingen, d e m oeilijkhed en d ie d oor d e vereniging(en) w a ar ze lid van zijn ervaren w ord en om vrouw elijke bestuursled en te rekruteren, d e d rem pels d ie ze ervaren om aan het bestuur van een vereniging d eel te nem en en een aantal achtergrond kenm erken d ie in d e literatuur d oorgaans verbond en w ord en m et participatie aan het verenigingsleven, zoals leeftijd , opleid ingsniveau, gezinssam enstelling, socio-professionele situatie, socialisatie tot participatie aan (bestuur van) verenigingen in het oud erlijk m ilieu (Loose et al., 2007). Eveneens w erd gevraagd naar d e participatie van d e eventuele partner aan (het bestuur van) verenigingen en w erd nagegaan van w elk type vereniging(en) d e respond enten op het ogenblik van d e bevraging (bestuurs-)lid zijn. De volled ige vragenlijst is w eergegeven in bijlage 2.

10

Een exploratief onderzoek

3. Specifieke steekproefkenmerken De steekproef vertoont een aantal specifieke kenm er ken d ie d eels het gevolg zijn van d e rekruteringsm ethod e van d e respond enten, d eels ook van het profiel van d e d eelnem ers aan activiteiten en vorm ingen van Vorm ingplus Kem pen .

Vooreerst zijn alle respond enten vrouw en. Bovend ien w erd een eerd er oud er publiek bereikt. De gem id d eld e leeftijd is 52 jaar, d e jongste is 21 jaar, d e oud ste 79 jaar. 18% is tussen 21 en 40 jaar, 37% is tussen 41 en 55 jaar en 41% is oud er d an 55.

Verrew eg d e m eeste respond enten hebben op het ogenblik van d e enquĂŞte geen inw onend e kind eren m eer (60%), 21% heeft inw onend e kind eren oud er d an 18 jaar, 8% heeft kind eren tussen 13 en 18 jaar oud en 10% heeft kind eren van 12 jaar en jonger. 30% van d e ond ervraagd e vrouw en heeft voltijd s w erk, 27% w erkt d eeltijd s en 43% w erkt niet (meer). 34% heeft een d iplom a van ten hoogste lager secund air ond erw ijs, 31% van het hoger secund air ond erw ijs en 35% van het hoger ond erw ijs. Maar liefst 58% van d e respond enten is bestuurslid op het m om ent van d e enquĂŞte, 13% is voord ien ooit bestuurslid gew eest, 29% w as nooit bestuurslid .

De top -5 van type verenigingen w aar d e ond ervraagd e vrouw en actief lid of bestuurslid van zijn, zijn vrouw enverenigingen (36% van d e ond ervraagd en ), culturele verenigingen (27%), vakbond en (23%) en sportverenigingen (19%), op d e voet gevolgd d oor verenigingen d ie hulp bied en aan zieken, bejaard en en gehand icapten (18%) en verenigingen in het kad er van hulp aan fam ilie, buurt en kind eropvang (16%). H oew el d e ond ervraagd e vrouw en d us w el vaak actief lid zijn van een sportvereniging is slechts 2% hier bestuurslid van en slechts 1% van d e ond ervraagd en is bestuurslid van een vereniging voor hulp aan fam ilie, buurt of kind eropvang (w ellicht kan d it laatste er ook m ee te m aken hebben d at hulp aan fam ilie, buurt of kind eropvang vaak inform eel w ord t gebod en en d erhalve d oor d e respond enten aanged uid als iets w aar ze een actieve bijd rage aan leveren, m aar d at d it niet in een form eel verband m et een bestuur w ord t georganiseer d ).

Bestuursled en vind en w e vooral terug in d e vrouw enverenigingen (32% van d e bestuursled en), culturele verenigingen (15%) en vakbond en (15%). 10% van d e bestuursled en is d it in een vereniging voor hulp aan bejaard en, zieken en gehand icapten.

Kortom , d e w ijze van rekrutering van d e respond enten leverd e een steekproef op m et gem id d eld oud ere, vrouw elijke bestuursled en , d e m eesten actief in vrouw enverenigingen, culturele verenigingen en vakbond en, niet (meer) of d eeltijd s w erkend en over het algem een zond er zorg voor jonge inw onend e kind eren.

V rouwen aan het stuur?

11

4. Kw aliteit van de data De keuze om alleen vrouw en te bevragen leid t er uiteraard toe d at geen vergelijkingen tussen m annen en vrouw en kunnen w ord en gem aakt. Maar d it w as d an ook niet het opzet van het ond erzoek. De bed oeling van d it ond erzoek w as in eerste instantie d e m ening en ervaringen van d e vrouw en te leren kennen.

De steekproef is zeker niet representatief voor d e populatie van Kem pense vrouw en. Ze benad ert w el d e populatie van vrouw en d ie d eelnem en aan d e activiteiten van Vorm ingplus Kem pen. De populatiekenm erken w erd en afgetoetst bij m ed ew erkers van Vorm ingplus Kem pen d ie op het zicht kond en inschatten of d e gerealiseerd e steekproef sterk afw ijkend is van d e d eelnem ers aan hun activiteiten en vorm ingen . Men bevestigd e d at d e steekproef niet sterk afw ijkt van d e d eelnem ers aan activiteiten en vorm ingen van Vorm ingplus Kem pen.

Een volgend e beperking van d e d ata kom t voort uit het feit d at d e enquêtes in verschillend e interview -settings, m et elk hun eigen kenm erken, w erd en afgenom en. Een m arkt-gebeuren, georganiseerd d oor Vorm ingplus Kem pen, w aar d e enquête in een stand van Vorm ingplus Kem pen kon w ord en bekom en en ingevuld is een and ere interview setting d an een boottocht tijd ens d ew elke ied ere d eelnem er een enquêteform ulier kreeg en d it is w eer and ers d an een klassikale activiteit w aar expliciet tijd en ruim te w erd gecreëerd voor het invullen van d e vragenlijst. Deze verschillend e interview settings kunnen d e kw aliteit van d e verkregen gegevens beïnvloed en.

Voor zover w e d e kanttekeningen bij d e kw aliteit van d e gegevens in het achterhoofd houd en en d e resultaten enkel interpreteren als d e ervaring en d e m ening van d e ond ervraagd e vrouw en, hoeft d it alles geen probleem te zijn.

Bed oeling is om Vorm ingplus Kem pen toe te laten een eerste zicht te krijgen op d e levend igheid van d e problem atiek bij haar vrouw elijke achterban en d e nood aan actie d ienaangaand e bij en m et d e betrokken verenigingen te kunnen inschatten.

V rouwen aan het stuur?

12

HO O FDSTUK 2 RESULTATEN

Inleiding In d it hoofd stuk w ord en d e resultaten beschreven van d e exploratieve analyse naar d e ervaren problem atiek van vrouw elijk bestuurslid m aatschap in Kem pense verenigingen, zoals ond erzocht bij vrouw elijke d eelnem ers aan enkele evenem enten en vorm ingsinitiatieven van Vorm ingplus Kem pen. De afhankelijke variabelen zijn: -

-

-

het belang d at d e respond enten hechten aan d e participatie van vrouw en in besturen van verenigingen , d e verhoud ing van vrouw elijke bestuursled en op het totaal aantal bestuursled en in d e vereniging(en) w aar m en lid va n is (enkel bevraagd bij led en van verenigingen), d e m ate w aarin m en m eent d at verenigingen w aarin m en actief of bestuurslid is m oeilijkhed en ervaren om nieuw e vrouw elijke bestuursled en aan te trekken (vijf punten antw oord schaal, enkel bevraagd bij led en van verenigingen), d rem pels voor bestuurslid m aatschap d ie vrouw en ervaren: o com binatiem oeilijkhed en d ie m en ond ervind t of m eent te zullen ond ervind en m et and ere taken en engagem enten (6 uitspraken op een vijfpunten antw oord schaal) o persoonlijke interesses en vaard ighed en (2 uitspraken op een vijfpunten antw oord schaal) o kosten d ie m en m eent of ond ervind t d at bestuurslid m aatschap m et zich m ee brengt (4 uitspraken op een vijfpunten antw oord schaal) o kenm erken van d e huid ige m anier van besturen d ie m en nood zakelijk acht om te verand eren opd at bestuurslid m aatschap aantrekkelijker zou zijn voor m eer vrouw en (9 uitspraken op een vijfpunten antw oord schaal)

V rouwen aan het stuur?

-

13

red enen w aarom m en zelf geen bestuurslid (meer) is (6 uitspraken op een vijfpunten antw oord schaal, enkel bevraagd bij niet-bestuursled en)

De afhankelijke variabelen w erd en ged ichotom iseerd . Dit w il zeggen d at d e antw oord en d ie oorspronkelijk op een vijfpunten schaal w erd en gegeven herleid w erd en tot tw ee categorieën: akkoord of niet, d at laatste inclusief geen m ening.

De hierna gepresenteerd e analyses van d eze d ichtom e variabelen hebben telkens eerst betrekking op d e globale steekproef (univariate analyse) om na te gaan w at het aand eel vrouw en is d at het belangrijk vind t d at er vrouw en aan het bestuur van verenigingen d eelnem en, d at aangeeft d at haar vereniging het m oeilijk heeft om nieuw e bestuursled en aan te trekken, en tenslotte d at d rem pels ervaart/ ervaren heeft om bestuurslid te w ord en .

Vervolgens w ord t in een bivariate analyse nagegaan w elke verschillen er tussen verschillend e categorieën van respond enten te vind en zijn: bestuursled en en nietbestuursled en, oud eren en jongeren (d e leeftijd w erd d aartoe opged eeld in vier kw artielen), vrouw en m et kind eren jonger d an 12 versus and eren, vrouw en d ie voltijd s, d eeltijd s of niet (meer) tew erkgesteld zijn en vrouw en m et een hoog, een m id d en of laag opleid ingsniveau . Ook w erd telkens nagegaan of er verschillen te vind en zijn naargelang het type vereniging w aarvan respond enten al d an niet bestuurslid of actief lid zijn. Daartoe w erd en d e oorspronkelijke 17 categorieën verenigingen uit d e vragenlijst herleid tot 6: jeugd - en vrouw envereniging, politieke vereniging en vakbond , sportvereniging, cultuur - en hobbyvereniging, helpend e vereniging, and ere vereniging. Tot d eze laatste ca tegorie behoren d e bestuursverenigingen (schoolbestuur, oud ercom ité, buurtcom ité) en verenigingen voor and ere m aatschappelijke inzet (milieuvereniging, verenigingen zoals Am nesty International, Wereld w inkel ed .).

Enkel significante verschillen w ord en verm eld . Een ged etailleerd e w eergave van d e resultaten van d eze bivariate analyses w ord t w eergegev en in bijlage 1.

1. Problematisering van vrouw elijk bestuurslidmaatschap De overgrote m eerd erheid van d e respond enten (97%) vind t het belangrijk d at vrouw en participeren aan het bestuur van verenigingen. 24% m aakt d aarbij d e kanttekening d at het ervan afhangt om w elk type vereniging het gaat. Dit resultaat geeft op overtuigend e w ijze aan d at het voor d e respond enten w el d egelijk van belang is d at verenigingen vrou w elijke bestuursled en hebben. Een ind icatie van w aarom ze hier belang aan hechten, vind en w e in hun antw oord en op volgend e uitspraken, geïnspireerd d oor een ond erzoek van d e N ed erland se

14

Een exploratief onderzoek

ond ernem ingsorganisatie VN O-N CW (2001) naar d e red enen w aarom vrouw en ond ervertegenw oord igd zijn in topfuncties van N ed erland se bed rijven. 1 Tabel 1 Belang van participatie van vrouw en in het bestuur voor verenigingen H elem aal eens

Eens

N och eens/ N och oneens 3,0%

Een vereniging m et vrou w en in het bestu u r 73,0% 22,8% w ord t and ers bestu u rd d an één m et enkel m annen, w ant vrou w en letten op and ere zaken d an m annen (n=237).

H et is niet goed voor het im ago van d e 4,0% 2,7% 4,0% vereniging d at er vrou w en in het bestu u r ervan zitten (n=223).

H et aantal m annen en vrou w en in het 13,1% 23,4% 36,0% bestu u r van een vereniging m oet in verhou d ing zijn m et het aantal m annen en vrou w en in een vereniging (n=222).

Bron: Enqu ête H IVA-K.U.Leu ven – Vorm ingp lu s Kem p en, voorjaar 2009

Oneens

H elem aal oneens

1,2%

0,0%

24,7%

64,6%

22,1%

5,4%

Respond enten beam en vooral d at verenigingen m et vrouw en in het bestuur and ers w ord en bestuurd d an verenigingen d ie enkel d oor m annen w ord en bestuurd om d at vrouw en op and ere zaken letten d an m annen (96% is het eens tot helem aal eens m et d eze uitspraak). Ze ontkennen m et klem d at het niet goed zou zijn voor het im ago van een vereniging om vrouw en in het bestuur te hebben (89% van d e respond enten is het oneens tot helem aal oneens m et d eze uitspraak). Dat d e sam enstelling van een bestuur van een vereniging in evenred igheid zou zijn m et het aantal m annen en vrouw en in d e vereniging w ord t niet d oor ied ereen belangrijk gevond en. De m eerd erheid (36%) is het noch eens noch oneens m et d eze uitspraak, iets m eer respond enten (36,5%) gaat erm ee akkoord , 27,5% niet .

Vrouw en tussen 41 en 55 jaar gaan significant m ind er vaak akkoord m et het evenred igheid sprincipe d an jongere en oud ere respond enten . Voltijd s w erkend en gaan significant m ind er akkoord d an d eeltijd s of niet -w erkend en.2 Meer bevestiging van d eze stelling vind en w e bij actieve of bestuursled en van jeugd - en vrouw enverenigingen, van bestuursverenigingen (verenigingen in het kad er van school- en buurtw erking) en verenigingen voor m aatschappelijke inzet (zoals Wereld w inkel, Am nesty International, etc.). H oger opgeleid e vrouw en huld igen d an w eer vaker w el het evenred igheid sprincipe, m aar d it verband is niet significant.

1 http :/ / w w w .vno-ncw .nl/ w eb/ show ?id =94746&articlecod e=250&articletyp e=foru m 2

Zie bijlage 2 voor een u itgebreid e w eergave van d e resu ltaten van d e bivariate analyses.

V rouwen aan het stuur?

15

37% van d e respond enten d ie lid zijn van een vereniging en inform atie verstrekten over het aantal vrouw en in het bestuur van hun vereniging (n=76) en het totaal aantal bestuursled en m eld en d at het bestuur van hun vereniging 100% vrouw elijk is. In 71% van d e gevallen bestaat het bestuur uit d e helft of m eer vrouw en. Over het algem een zijn vrouw en d us w el goed vertegenw oord igd in d e besturen van d e verenigingen w aar d e respond enten lid van zijn. Uiteraard is d it voor 100% het geval in vrouw enverenigingen, m aar ook in d e and ere verenigingen w aar d e respond enten lid van zijn nem en vrouw en d eel aan het bestuur.

De overgrote m eerd erheid van d e respond enten d ie zelf actief lid of bestuurslid zijn van een vereniging, m eent d at d ie vereniging problem en ond ervind t bij het rekruteren van nieuw e bestuursled en. Slechts een vierd e (24%) d enkt d at haar vereniging m oeilijk nieuw e vrouw elijke bestuursvrijw illigers vind t (n=162).

Respond enten uit d e m id d enste leeftijd scategorie (tussen 46 en 60) m eld en significant vaker rekruteringsproblem en d an jongere en oud ere respond enten.

Ook ond er d e respond enten d ie actief of bestuurslid zijn van een politieke vereniging bevind en er zich m eer d ie vind en d at hun vereniging m oeilijk vrouw elijke bestuursled en vind t. Respond enten d ie actief of bestuurslid zijn van een bestuursvereniging (schoolbestuur, oud ercom ité, buurtcom ité) of een vereniging d ie zich voor een m aatschappelijk d oel inzet (zoals m ilieuverenigingen, Wereld w inkel, Am nesty International,…) m eld en aanzienlijk m ind er d at hun vereniging m oeite heeft m et het rekruteren van vrouw elijke bestuursled en.

2 D rempels voor bestuurslidmaatschap We peild en naar d e d rem pels d ie respond enten erv aren ten aanzien van bestuurslid m aatschap. De respond enten w erd gevraagd te antw oord en vanuit hun persoonlijke situatie, niet in algem ene zin.

Er w erd en vier types van d rem pels ond erscheid en: financiële kosten, d e com binatie m et and ere engagem enten , d e inschatting van d e eigen capaciteit om bestuurslid te zijn, zijn persoonlijke voorkeur en organisationele kenm erken .

2.1 Financiële drempels Tabel 2 geeft d e resultaten w eer voor d e globale steekproef w at d e financiële d rem pels betreft. Eén vijfd e van d e respond enten is het eens m et d e stelling d at bestuurslid m aatschap veel geld kost en d at het veel geld kost vanw ege d e consum m aties d ie m oeten betaald w ord en. Eén d erd e vind t d at het veel kost aan vervoer.

16

Een exploratief onderzoek

Als w e verd er nagaan w ie d eze respond enten zijn d ie lid m aa tschap een kostelijke zaak vind en, d an zien w e d at respond enten m et jonge kind eren (jonger d an 12 jaar) het eerd er kostelijk vind en d an and eren en d at actieve of bestuursled en van sportverenigingen d eze stelling aanzienlijk m ind er vaak beam en .

Respond enten d ie d eeltijd s w erken gaan m ind er vaak akkoord m et d e uitspraak d at bestuurslid m aatschap veel kost aan consum m aties, net zoals actieve en bestuursled en van politieke verenigingen en vakbond en. Significant m eer respond enten d ie d e stelling beam en vind en w e d aarentegen ond er d e actieve en bestuursled en van cultuur- en hobbyverenigingen en van helpend e verenigingen.

Tabel 2:

Financiële drempels voor bestuurslidmaatschap H elem aal Eens

Eens

N och eens/ N och oneens

Oneens

H elem aal oneens

Financiële drempels 1. Bestu u rslid zijn kost veel geld 2,4% 19,8% 21,7% 39,1% 13,0% (*) (n=207).

2. Bestu u rslid zijn kost veel aan consu m m aties (*) (n=216).

3,3% 18,4% 38,3% 25,7% 13,6% 3. Bestu u rslid zijn kost veel aan vervoer (n=217).

11,5% 25,8% 39,6% 18,4% 4,6% (*) In d e vragenlijst w erd en d eze item s ontkennend geform u leerd om resp ons-set u it te slu iten.

H ier w ord en ze voor d e d u id elijkheid evenw el allem aal in d ezelfd e richting geform u leerd w eergegeven.

Bron: Enqu ête H IVA-K.U.Leu ven – Vorm ingp lu s Kem p en, voorjaar 2009

2.2 Tijdsdrempels Tabel 3 geeft d e resultaten w eer voor d e tijd sd rem pels d ie m en m ogelijks als bestuurslid zou kunnen ervaren. Dat het veel tijd kost om bestuurslid te zijn, d aar is d e overgrote m eerd erheid (85%) van d e respond enten het m ee eens. Men vind t het vooral m oeilijk te com bineren m et een betaald e baan (68%) en een gezin m et jonge kind eren (61%). 41% vind t bestuurslid m aatschap m oeilijk te com bineren m et and ere verenigingsactiviteiten, 32% van d e respond enten vind t d e com binatie m et het huishoud en m oeilijk, alsook m et d e zorg voor fam ilie, vriend en en buren.

27% ziet bestuurslid m aatschap m oeilijk te com bineren m et and ere hobby‟s.

Als w e d an nagaan w ie com binatieproblem en m eld t, d an zijn het vooral jongere, (voltijd s) w erkend e vrouw en d ie het m oeilijk te com bineren vind en m et een huishoud en. Actieve en bestuursled en van jeugd - en vrouw enverenigingen vind en d it significant m ind er d an d e and eren. Actieve en bestuursled en van sportverenigingen vind en significant m ind er vaak d at bestuurslid m a atschap m oeilijk te com bineren valt m et and ere verenigingsactiviteiten en actieve en

V rouwen aan het stuur?

17

bestuursled en van verenigingen d ie zich m aatschappelijk inzetten (m ilieuverenigingen, Wereld w inkel, Am nesty International,…) vind en m ind er vaak d an d e and ere respond enten d at bestuurslid m aatschap m oeilijk gecom bineerd kan w ord en m et and ere hobby‟s. Deeltijd s w erkend en m eld en iets m ind er vaak d an d e and eren d at het m oeilijk te com bineren is m et een betaald e baan, m aar d it verschil is niet significant.

Tabel 3:

Tijdsdrempels H elem aal Eens

Eens

N och eens/ N och oneens

Oneens

H elem aal oneens

1. H et is m oeilijk om bestu u rslid m aatschap te com bineren m et een d ru kke baan 16,7% 44,6% 12,9% 21,5% 4,5% (n=186).

2. H et is m oeilijk om bestu u rslid m aatschap te com bineren m et d e zorg voor het 3,0% 29,3% 27,8% 29,8% 10,1% hu ishou d en (*) (n=198).

3. H et is m oeilijk om bestu u rslid m aatschap te com bineren m et een gezin m et 20,1% 47,9% 16,6% 10,7% 4,7% jonge kind eren (n=169).

4. H et is m oeilijk om bestu u rslid m aatschap te com bineren m et d e zorg om 3,5% 29,1% 25,6% 32,2% 9,5% fam ilie, vriend en, bu ren (*) (n=199).

5. H et is m oeilijk om bestu u rslid m aatschap te com bineren m et and ere 11,8% 29,6% 30,0% 22,7% 5,9% activiteiten in verenigingen (n=203).

6. H et is m oeilijk om bestu u rslid m aatschap te com bineren m et and ere hobby‟s 2,4% 24,4% 30,1% 32,5% 10,5% (*) (n=209). (*) In d e vragenlijst w erd en d eze item s ontkennend geform u leerd om resp ons -set u it te slu iten.

H ier w ord en ze voor d e d u id elijkheid evenw el allem aal in d ezelfd e richting geform u leerd w eergegeven.

Bron: Enqu ête H IVA-K.U.Leu ven – Vorm ingp lu s Kem p en, voorjaar 2009

18

Een exploratief onderzoek

2.3 Persoonlijke drempels Tabel 4 geeft d e resultaten w eer van d e bevraging om trent d e persoonlijke d rem pels d ie vrouw en ervan zoud en kunnen w eerhoud en om bestuurslid te w ord en. Aan bestuursled en w erd d aarbij gevraagd retrospectief te antw oord en, nam elijk te antw oord en w at ze d achten voord at ze bestuurslid w erd en. Men m eld t d aarbij vooral d at m en liever m et concrete d ingen bezig is d an m et bestuursactiviteiten (56%). 27% van d e respond enten d enkt ook niet over d e kennis en vaard ighed en te beschikken om bestuurslid te zijn. Bestuursled en zeggen d aarbij significant m ind er d eze persoonlijke d rem pels ervaren te hebben d an niet-bestuursled en. H oe hoger opgeleid m en is, hoe m ind er m en schijnt te tw ijfelen aan zijn eigen kennis en vaard ighed en. En actieve en bestuursled en van vrouw en- en jeugd verenigingen stellen ook m ind er vaak d an d e and eren d at ze voord ien d achten d at ze liever m et concrete activiteiten bezig w aren.

Tabel 4:

Persoonlijke drempels H elem aal Eens

Eens

N och eens/ N och oneens

Oneens

1. Ik d enk d at ik niet over d e kennis en vaard ighed en beschik 11,6% 15,3% 20,8% 30,6% om bestu u rslid te zijn (n=216).

2. Ik ben liever m et concrete activiteiten bezig d an m et 21,7% 35,0% 21,6% 17,1% bestu u rsactiviteiten (n=222).

Bron: Enqu ête H IVA-K.U.Leu ven – Vorm ingp lu s Kem p en, voorjaar 2009

H elem aal oneens

21,8%

5,4%

2.4 Structurele drempels Wat zou er volgens d e respond enten verand erd m oeten w ord en opd at bestuurslid m aatschap aantrekkelijker zou zijn? Deze vraag peild e vooral naar structurele kenm erken van bestuurslid m aatschap d ie als een d rem pel zoud en kunnen w ord en ervaren .

80% van d e respond enten d enkt d at m en het tijd stip van d e vergad eringen beter zou m oeten laten overeen kom en m et d e uurroosters/ vrije tijd van d e m ensen.

74% m eent d at het nut van d e activiteiten van het bestuur d uid elijker zou m oeten zijn en 73% stelt d at het niet altijd d ezelfd e m ensen zoud en m ogen zijn d ie d e touw tjes in hand en hebben. 65% van d e respond enten m eent d at m en m eer vrouw en zou kunnen aanzetten om bestuurslid te w ord en als d e plaats van d e vergad eringen m ind er ver zou zijn. 61% stelt d at het niet als een verplichting zou m ogen aanvoelen om te trakteren. 56% van d e respond enten vind t d at verplaatsingen financieel vergoed zoud en m oeten w ord en. 52% van d e respond enten d enkt d at bestuurslid m aatschap aantrekkelijker zou zijn als het over

V rouwen aan het stuur?

19

het algem een m ind er tijd zou eisen. Tenslotte m eent 38% d at bestuurslid m aatschap aantrekkelijker zou zijn als d e vereniging m eer vrijheid zou laten aan het bestuur.

Tabel 5:

Structurele drempels.

H elem aal eens

Eens

N och eens/ N och oneens

Oneens

H elem aal oneens

1. Er zou m ind er vergad erd m oeten w ord en, en m eer actie 24,1% 28,2% 30,9% 15,9% 0,9% gevoerd m oeten w ord en (n=220).

2. De vereniging zou m eer vrijheid m oeten laten aan het bestu u r 14,0% 24,2% 41,9% 15,8% 4,2% (n=213).

3. De verp laatsingen zou d en financieel vergoed m oeten w ord en 29,3% 27,0% 21,6% 16,2% 5,9% (n=222).

4. De p laats van d e activiteiten en vergad eringen zou d en m ind er ver 31,5% 33,8% 21,9% 9,1% 3,7% m oeten zijn (n=219).

5. H et nu t van d e activiteiten van het bestu u r zou d u id elijker 31,6% 42,5% 19,8% 4,2% 1,9% m oeten zijn (n=212).

6. H et tijd stip van d e vergad eringen zou beter m oeten overeenkom en m et d e 45,7% 34,7% 15,1% 2,3% 2,3% w erkroosters/ vrije tijd van d e m ensen (n=219).

7. Er zou d en niet steed s d ezelfd e m ensen d e tou w tjes in hand en 43,2% 30,0% 20,9% 4,5% 1,4% m oeten hebben (n=220).

8. H et zou niet als een verp lichting m ogen voelen om te 43,0% 17,9% 18,8% 11,7% 8,5% trakteren (n=223). (*) In d e vragenlijst w erd en d eze item s ontkennend geform u leerd om resp ons -set u it te slu iten.

H ier w ord en ze voor d e d u id elijkheid evenw el allem aal in d ezelfd e richting geform u leerd w eergegeven.

Bron: Enqu ête H IVA-K.U.Leu ven – Vorm ingp lu s Kem p en, voorjaar 2009

N iet w erkend en en oud eren vind en vaker d an and eren d at verplaatsingen vergoed zoud en m oeten w ord en, net zoals actieve en bestuursled en van helpend e verenigingen. Actieve en bestuursled en van sportverenigingen vind en d it significant m ind er vaak.

N iet-beroepsactieven en oud eren (55 plussers) beam en vaker d an and eren d at het beter zou zijn als het niet als een verplichting zou aanvoelen om te trakteren.

Actieve en bestuursled en van vakbond en en politieke verenigingen schijnen hier m ind er vaak een probleem in te zien.

20

Een exploratief onderzoek

Moed ers m et jonge kind eren (min 12 jaar) en zestig -plussers vind en vaker d at het nut van d e activiteiten van het bestuur d uid elijker zou m oeten zijn, terw ijl leid inggevend e w erkend en d it significant m ind er nod ig vind en.

Actieve en bestuursled en van vakbond en en politieke verenigingen gaan aanzienlijk vaker akkoord m et d e stelling d at er m ind er verga d erd en m eer actie gevoerd zou m oeten w ord en.

Actieve en bestuursled en van verenigingen voor m aatschappelijke inzet (Am nesty International, Wereld w inkel,…) vind en significant vaker d at het bestuur m eer vrijheid zou m oeten krijgen van d e vereniging.

N iet w erkend en en niet leid inggevend e w erkend en vind en vaker d at d e tijd stippen van d e vergad eringen beter zoud en m oeten overeen kom en m et d e uurroosters/ vrije tijd van d e m ensen.

3 Redenen w aarom men geen bestuurslid (meer) is Aan niet-bestuursled en w erd een aan tal extra item s voorgelegd d ie peilen naar een aantal structurele red enen w aarom ze geen bestuurslid (meer) zijn . Meest bijval kregen d e uitspraken „om d at het m e niet m eer interesseert‟ (33%) en „om d at d e vergad eringen te langd rad ig zijn‟ (30%). 25% van d e niet-bestuursled en stelt d at het hen gew oon nooit gevraagd w erd . N iet kunnen op m om enten d at d e vergad eringen d oorgaan bleek voor 22% van d e niet -bestuursled en een probleem .

17% is geen bestuurslid (meer) om d at ze het gevoel hebben d at er niet naar hen w ord t geluisterd en 10% vind t d at het bestuur van hun vereniging een m annenclub is.

Een gebrek aan interesse w ord t vooral gem eld d oor jonge m oed ers m et kind eren jonger d an 12 jaar en het gevoel hebben d at er niet naar hen w ord t geluisterd w ord t significant vaker als red en opgegeven d oor lager opgeleid en.

V rouwen aan het stuur?

Redenen w aarom men geen bestuurslid (meer) is .

H elem aal Eens N och Oneens eens eens/ N och oneens 1. Ik ben geen bestu u rslid (m eer) om d at m en het m ij niet 9,8% 16,3% 19,8% 26,7% gevraagd heeft (n=86).

2. Ik ben geen bestu u rslid (m eer) om d at het bestu u r van 3,8% 6,4% 17,9% 37,2% d e vereniging een m annenclu b is (n=78).

3. Ik ben geen bestu u rslid (m eer) om d at d e 9,5% 20,3% 24,3% 23,0% bestu u rsvergad eringen te langd rad ig zijn (n=74).

4. Ik ben geen bestu u rslid (m eer) om d at d e 6,8% 14,9% 27,0% 29,7% bestu u rsvergad eringen vallen op een m om ent d at ik niet kan (n=74).

5. Ik ben geen bestu u rslid (m eer) om d at ik het gevoel heb 8,0% 9,3% 21,3% 36,0% d at er niet naar m ij w ord t gelu isterd (n=75).

6. Ik ben geen bestu u rslid (m eer) om d at d it m e niet m eer 10,7% 22,7% 28,0% 18,7% interesseert (n=75).

Bron: Enqu ête H IVA-K.U.Leu ven – Vorm ingp lu s Kem p en, voorjaar 2009

21

Tabel 6:

H elem aal oneens

27,9%

34,6%

23,0%

21,6%

25,3%

20,0%

22

Een exploratief onderzoek

CO NCLUSIE

Wat leert ons d eze oefening? Vooreerst d at d e overgrote m eerd erheid van d e ond ervraagd e vrouw en het erg belangrijk vind t d at vrouw en d eelnem en aan het bestuur van verenigingen. Vrouw elijk bestuurslid m aatschap lijkt evenw el niet erg geproblematiseerd te w ord en d oor d e respond enten. In d e m eerd erheid van d e verenigingen w aar ze lid van zijn, zitten vrouw en aan het stuur en d e m eerd erheid van d e respond enten d ie actief of bestuurslid zijn van een vereniging zegt niet het gevoel te hebben d at hun vereniging grote pr oblem en ond ervind t m et het rekruteren van vrouw elijke bestuursled en. H ierbij d ienen w el d e specifieke kenm erken van d e steekproef in het achterhoofd gehoud en te w ord en: d e gem id d eld e respond ente is 52 jaar, bestuurslid of actief in vrouw enverenigingen, culturele verenigingen of vakbond en, w erkt niet m eer of d eeltijd s en heeft geen zorg voor jonge inw onend e kind eren. De conclusie d at het niet zo problem atisch gesteld is m et d e d eelnam e van vrouw en aan besturen van verenigingen m ag d us zeker niet zond er m eer veralgem eend w ord en.

Bij navraag w elke d rem pels vrouw en m enen te ond erkennen, kom t volgend globaal patroon naar voren. Een m ind erheid van d e respond enten gaat akkoord m et d e stellingen d at bestuurslid m aatschap financieel gezien veel zou kosten. Vervoerskosten kom en als voornaam ste financiĂŤle kost naar voren , voornam elijk bij jonge m oed ers (met kind eren jonger d an 12 jaar). Traktatiekosten w ord en vooral problem atisch gevond en d oor actieve en bestuursled en van vrouw en - en jeugd verenigingen en helpend e verenigingen.

Maar het zijn vooral tijdskosten d ie w ord en ervaren en d aarbinnen d an als voornaam ste d e com binatie m et een d rukke baan en een gezin m et jonge kind eren , uiteraard vooral gem eld d oor jonge m oed ers en voltijd s w erkend en . Deeltijd s w erkend en beam en iets m ind er vaak d at bestuurslid m aatschap m oeilijk te com bineren is m et w erk, m aar d it verband is niet significant .

Qua persoonlijke drempels is het feit d at m en liever w il bezig zijn m et concrete activiteiten d e voornaam ste. Bestuursled en m eld en m ind er d an niet-bestuursled en d at ze niet d achten over d e juiste kennis en vaard ighed en te beschikken en liever m et concrete activiteiten w ild en bezig zijn. Enerzijd s kan het verschil tussen bestuursled en en niet-bestuursled en te w ijten zijn aan het feit d at bestuursled en

V rouwen aan het stuur?

23

w ellicht zelfzekerd er zijn en m eer geïnteresseerd zijn in bestuursactiviteiten d ie het concrete bezig zijn overstijgen (het zogenaam d e selectie-effect). And erzijd s is een d eel van d e verklaring w ellicht ook gelegen in het feit d at bestuursled en ond ertussen ook ervaringen hebben opged aan d ie voor een zekere vertekening zoud en kunnen zorgen. Dit laatste zoud en w e als een socialisatie-effect kunnen om schrijven, m aar hoe groot d it is kunnen w e niet zeggen op basis van d e d ata.

Als respond enten gevraagd w ord t w at er volgens hen zou m oeten verand eren om m eer vrouw en in besturen van verenigingen te krijgen, d an stelt d e m eerd erheid d at het tijd stip van d e vergad eringen beter overeen zou m oeten kom en m et d e uurroosters/ vrije tijd van d e m ensen, d at het nut va n d e activiteiten van het bestuur d uid elijker zou m oeten zijn en d at het niet altijd d ezelfd e m ensen zoud en m oeten zijn d ie d e touw tjes in hand en hebben. Ook zou d e plaats van vergad eren niet veraf gelegen m ogen zijn. Tw ee d erd e van d e respond enten vind t ook d at het niet als een verplichting zou m ogen aanvoelen om te trakteren. Iets m eer d an d e helft van d e respond enten is voorstand er van het terugbetalen van vervoerskosten en gaat akkoord m et d e stellingen d at er m eer actie gevoerd en m ind er vergad erd m oet w ord en en d at het over het algem een m ind er tijd in beslag zou m ogen nem en.

Vooral oud eren geven aan d at verplaatsingen vergoed zoud en m oeten w ord en en d at het niet als een verplichting zou m ogen aanvoelen om te trakteren. Actieve en bestuursled en van help end e verenigingen vind en ook d at vervoerskosten terugbetaald zoud en m ogen w ord en. Jonge m oed ers w illen een d uid elijker nut zien van bestuursvergad eringen, zod at het d uid elijk is d at ze hun kostbare tijd niet verd oen. Werkend e respond enten in leid inggevend e functies vind en m ind er vaak d at het nut van vergad eren d uid elijker m oet zijn. Misschien hebben ze d oor hun w erkervaring d e vaard igheid om d e bestuursvergad eringen van verenigingen nuttiger en efficiënter in te vullen? Of m isschien ligt het er eenvoud igw eg aan d at ze het vergad eren m eer gew oon zijn? Respond enten d ie actief of bestuurslid zijn van politieke partijen en vakbond en w ensen significant vaker d at er m eer actie zou gevoerd w ord en, terw ijl actieve en bestuursled en van bestuursverenigingen (schoolbestuur, oud ercom ité, buurtcom ité) en verenigingen d ie zich inzetten voor m aatschappelijke d oelen (milieuvereniging, Am nesty International, Wereld w inkel, e.d .) vaker akkoord gaan m et d e stelling d at het bestuur m eer vrijheid zou m oeten krijgen van d e vereniging. N iet-w erkend en en niet-leid inggevend e w erkend en vind en d at w eer vaker d at het tijd stip van vergad eren beter zou m oeten afgestem d w ord en op d e uurroosters/ vrije tijd van d e m ensen.

Als niet-bestuursled en gevraagd w erd red enen op te geven w aarom ze geen bestuurslid (meer) zijn, d an zijn d e voornaam ste red en een gebrek aan interesse (vooral gem eld d oor jonge m oed ers m et kind eren jonger d an 12 jaar) en het feit d at m en er niet voor gevraagd w erd . Toch gaat het hier m aar om een d erd e, respectievelijk een vierd e van d e respond enten d ie d eze red enen beam en. De and ere uitspraken kond en op nog m ind er bijval rekenen en er kond en geen patronen in d e antw oord en ged etecteerd w ord en.

24

Een exploratief onderzoek

Wil m en inw erken op d e d rem pels voor vrouw elijk bestuurslid m aatschap, d an lijkt d eze eenvoud ige, exploratieve stud ie erop te w ijzen d at m en enerzijd s besturen m oet aanpassen aan d e kenmerken van de vrouwen d ie erin participeren of d ie m en w il aantrekken. Zo lijkt d it ond erzoek aan te geven d at, w il m en m oed ers m et jonge kind eren aantrekken in het bestuur, m en het nut van het vergad eren scherper m oet stellen w il m en ze kunnen overhalen er hun kostbare tijd aan te spend eren.

And erzijd s zijn er ook organisatie-specifieke drempels d ie een bepaald type organisatie m oet overw innen, m aar een and er niet opd at bestuurslid m aatschap voor vrouw en er aantrekkelijk(er) zou zijn . Zo blijken respond enten bv. m eer actie te w illen voeren in politieke verenigingen en vakbond en, of w ensen actieve en bestuursled en van bestuursverenigingen of verenigingen d ie zich inzetten voor een m aatschappelijk d oel d at het bestuur m eer vrijheid m oet krijgen vanw ege d e vereniging . De verplichting voelen om te trakteren is d an w eer m eer een probleem d at vooral in cultuur- en hobbyverenigingen en van helpend e verenigingen ervaren w ord t. Voor helpend e verenigingen zou het nuttig kunnen zijn vervoerskosten te vergoed en .

A lgemene werkpunten voor besturen zijn d an w eer het goed afstem m en van het tijd stip van vergad eren op d e agend aâ€&#x;s van d e (potentiĂŤle) d eelnem ers en zorgen voor vold oend e rotatie zod at niet telkens d ezelfd e m ensen d e touw tjes in hand en (moeten) hebben. Mensen vragen om bestuurslid te w ord en blijft uiteraard een basisvoorw aard e om nieuw e vrouw en aan het stuur te krijgen.

V rouwen aan het stuur?

25

REFERENTIES

Buellens K. & B. Storm s (2007), V rijwilligers onder de loep – een literatuurstudie.

Turnhout: Vorm ingplus Kem pen.

Boorsm a, P. & S.H . Yoo (2001), Forum ond erzoek ond er topm anagers (en vrouw en d ie het m oeten w ord en): d eeltijd houd t vrouw en uit d e top. Forum : 7(2001)13: 10-19.

Draulans, V.J.R. & M. Sm et (2005), Over cultuurverandering en betere doorstromingskansen voor vrouwen en mannen in organisaties en bedrijven. Tielt: Lannoo.

Draulans, V. (2003), „The glass ceiling : reality or m yth ? A gend er analysis of lead ership‟ Ethical Perspectives, 10(2003)1: 66-77.

Fiers, S., S. Scheepers, S. Debunne & A. Van Uytven (2006), Trajecten van vrouwen in de Belgische politiek: resultaten van de focusgroepen voor voorstel tot empowermentstrategie.

Brussel: Instituut voor Gelijkheid van Vrouw en en Mannen.

Kroes, M. & D.A.H . De Grauw (2005), V rouwen in besturen van culturele instellingen.

Rotterd am : RISBO. Loose, M. & C. Gijselinckx (2007), „Wie participeert er toch? Patronen en factoren van verw achte en onverw achte participatie aan het verenigingsleven in Vlaand eren‟ pp.

114-140 in: Pickery, J. (ed ). V laanderen Gepeild! 2007. Brussel: Stud ied ienst van d e Vlaam se Gem eenschap.

Maes, D. (2005), „Koplopers gezocht. Leid erschap groeit in heem kund ige kringen‟ M ores, 6(2005)3: 25-28.

Morrison A.M., R.P White & E. Van Velsor (1987), Breaking the glass ceiling: can women reach the top of A merica? Read ing: Ad d ison-Wesley.

Old e, C. & E. Slinkm an (1999), Het glazen plafond: een inventarisatie van cijfers, literatuur en onderzoek met betrekking tot de doorstroom van vrouwen naar de top. Den H aag: Elsevier Bed rijfsinform atie.

26

Een exploratief onderzoek

BIJLAGE 1 BIVARIATE ANALYSES

In ond erstaand e tabellen w ord en d e resultaten van d e bivariate analyses w eergegeven. N aast d e uitspraak (in vet ged rukt) w ord t w eergegeven hoeveel respond enten van het totaal aantal respond enten d at d e uitspraak beoord eeld heeft akkoord gingen m et d e uitspraak (bv. bij d e evenred igheid sregel: 81 van d e 222 respond enten d ie d eze uitspraak beoord eeld hebben zijn het helem aal eens of eens m et d eze uitspraak, m .a.w . 36,5% van d e respond enten is het eens m et d e uitspraak d at het aantal m annen en vrouw en in het bestuur evenred ig m oet zijn aan het aantal m annen en vrouw en in d e vereniging.

Vervolgens volgen d e resultaten van d e bivariate analyses. We construeerd en kruistabellen w aarbij w e nagingen of verschillend e categorieën van respond enten verschillend reageerd en op d e betreffend e uitspraak. Zo m aakten w e kruistabellen m et d e variabelen leeftijd , opleid ingsniveau, betaald w erk, inw onend e kind eren jonger d an 12 jaar, bestuurslid en actief of bestuurslid van een bepaald e categorie van verenigingen.

De variabele leeftijd telt vier categorieën w aarbij in elke categorie telkens evenveel respond enten (25%) zitten. Verm its d e gem id d eld e leeftijd 52 jaar is en d e m eeste respond enten rond d ie gem id d eld e leeftijd zitten, zijn d e m id d elste leeftijd scategorieën d ie w aar d e leeftijd suiteind en zich het d ichtst bij elkaar bevind en.

De variabele ond erw ijsniveau w erd herleid tot d rie categorieën: laag betekent ten hoogste een d iplom a lager secund air ond erw ijs, m id d en betekent hoger secund air ond erw ijs en hoog betekent hoger ond erw ijs (hogeschool of universiteit).

De variabele betaald w erk bestaat uit d e categorieën voltijd s w erk, d eeltijd s w erk en geen betaald w erk.

De variabele inw onend e kind eren jonger d an 12 jaar is een d ichotom e variabele: m en heeft geen inw onend e kind eren jonger d an 12 jaar of men heeft er w el.

Ook d e variabele bestuurslid is een d ichotom e variabele: m en is bestuurslid of m en is het niet.

Vervolgens w erd en aparte variabelen aangem aakt voor actief of bestuurslid m aatschap van bepaald e types verenigingen w aarbij m en telkens w el of niet (d ichotoom ) actief of bestuurslid is van een bepaald e cluster van verenigingstypes. De 17 types van verenigingen in d e vragenlijst w erd en herleid t ot

V rouwen aan het stuur?

27

6. Zo is er telkens een variabele voor actief of bestuurslid m aatschap van: 

vakbond en/ w erkgeversverenigingen/ politieke verenigingen



jeugd - en vrouw enverenigingen sportverenigingen



sportverenigingen



hobby- en culturele verenigingen



helpend e verenigingen. H ierond er vallen verenigingen zoals het Rod e Kruis of d e vrijw illige brand w eer, m aar ook verenigingen zoals Welzijnszorg of and ere verenigingen d ie plaatselijk hulp verlenen aan bejaard en, zieken en gehand icapten. Ook georganiseerd e hulp aan vriend en, buren, fam ilie valt ond er d eze categorie.



and ere verenigingen. H ierond er vallen d e bestuursverenigingen (oud ercom ité, schoolraad , buurtcom ité) en d e verenigingen d ie zich inzetten voor een m aatschappelijk d oel (Am nesty International, Wereld w inkel,…)

In d e tabellen w ord en telkens enkel d e variabelen w eergegeven w aar er tussen d e categorieën een significant verschil ontd ekt kon w ord en. Variabelen w aarbij d e antw oord en van d e respond enten uit verschillend e categorieën (bv. verschillend e leeftijd scategorieën) niet significant van elkaar verschillen w ord en niet w eergegen in d e tabel. In d e tw eed e kolom van d e tabel w ord en telkens d e w aard en van d e significantietoets w eergegeven (χ2, d f en p). De d erd e kolom om schrijft d e categorieën van d e betreffend e variabele (bv. d e vier leeftijd scategorieën), d e vierd e kolom geeft d e absolute aantallen w eer van d e respond enten uit d ie categorie d ie akkoord gaan m et d e uitspraak en d e laatste kolom is het percentage van respond enten d at binnen d ie categorie akkoord gaat m et d e uitspraak.

Bv. d e tabel m .b.t. d e beoord eling van d e uitspraak “het aantal m annen en vrouw en in het bestuur m oet evenred ig zijn aan het aantal m annen en vrouw en in d e vereniging” laat zich als volgt lezen: De variabele leeftijd geeft significante verschillen.

Van d e respond enten tussen 21 en 45 jaar gaan er 22 of 39,3% akkoord m et d e evenred igheid sregel. Van 46 tot 53-jarigen gaat 22,4% akkoord , van d e 54 tot 60jarigen is 22,4% akkoord . En van d e 60-79-jarigen gaat 48,8% akkoord m et d e uitspraak.

De categorie respond enten tussen 46 en 53 gaat d us significant m ind er akkoord m et d e evenred igheid regel d an d e and ere en d e categorie 60-79-jarigen gaat significant m eer akkoord .

28

Een exploratief onderzoek

Evenredigheidsregel Het aantal mannen en vrouwen in het bestuur moet evenredig zijn aan het aantal mannen en vrouwen in de vereniging (totaal akkoord: 81 van 222 = 36,5%) Leeftijd

Betaald werk

Jeugd/vrouw-vereniging

2

χ =8.127, df=3, p=0.043

2

χ =4.705, df=2, p=0.095

2

χ =3.859, df=1, p=0.049

21-45

22

39,3%

46-53

13

22,4%

54-60

23

41,1%

61-79

22

48,8%

Voltijds

18

26,1%

Deeltijds

25

40,3%

Geen

38

41,8%

Geen actief of

42

31,3%

39

44,3%

45

31,5%

36

45,6%

bestuurslid Wel actief of bestuurslid Andere vereniging (*)

2

χ =4.366, df=1, p=0.037

Geen actief of bestuurslid Wel actief of bestuurslid

(*) schoolbestuur, buurtcomité, vereniging die zich inzet voor een maatschappelijk doel (Amnesty International, Wereldwinkel,…)

V rouwen aan het stuur?

29

Rekrutering van vrouwelijke bestuursleden Indien u zelf actief of bestuurslid bent van één of meerdere verenigingen. Hoe gemakkelijk vindt elk van deze verenigingen dan, voor zover u weet, vrouwelijke bestuursleden (resultaten voor vereniging1) – (totaal moeilijk: 39 van 162 = 24%) Leeftijd

Politiek/vakbond

2

χ =7.000, df=3, p=0.072

2

χ =2.710, df=1, p=0.100

21-45

4

11,1%

46-53

13

33,3%

54-60

13

33,3%

61-79

9

20,9%

21

20,0%

18

31,6%

26

29,3%

13

17,8%

Geen

actief

of bestuurslid Wel actief of bestuurslid Andere vereniging (*)

2

χ =2.854, df=1, p=0.091

Geen

actief

of bestuurslid Wel actief of bestuurslid (*) schoolbestuur, buurtcomité, vereniging die zich inzet voor een maatschappelijk doel (Amnesty International, Wereldwinkel,…)

Financiële drempels Bestuurslid zijn kost veel geld (totaal: 46 van 207 = 22,2%) Kinderen jonger dan 12

Sportvereniging

2

χ =4.783, df=1, p=0.029

2

χ =4,916, df=1, p=0.027

Ja

45

24,5%

Neen

1

9,5%

42

25,5%

4

9,5%

Geen

actief

of bestuurslid Wel actief of bestuurslid

30

Een exploratief onderzoek

Bestuurslid zijn kost veel aan consummaties (totaal: 46 van 206 = 22,3%) Betaald werk

Politiek/vakbond

2

χ =5,692, df=2, p=0.058

2

χ =4,243, df=1, p=0.039

Voltijds

15

23,8%

Halftijds

7

11,9%

Geen

24

28,6%

Geen actief of

38

26,2%

8

13,1%

24

18,6%

22

28,6%

23

17,6%

23

30,7%

21-45

13

23,6%

46-53

15

27,8%

54-60

26

50,0%

61-79

25

50,0%

Laag

32

50,0%

Midden

16

25,4%

Hoog

26

34,7%

Voltijds

22

33,8%

Halftijds

16

26,7%

Geen

43

46,7%

bestuurslid Wel actief of bestuurslid Hobby/cultuur-vereniging

2

χ =2,762, df=1, p=0.097

Geen actief of bestuurslid Wel actief of bestuurslid

Helpende vereniging

2

χ =4,726, df=1, p=0.030

Geen actief of bestuurslid Wel actief of bestuurslid

Bestuurslid zijn kost veel aan vervoer (totaal: 79 van 211 = 37,4%) Leeftijd

2

χ =13.496,

df=3,

p=0.004

Onderwijsniveau

Betaald werk

2

χ =8,477, df=2, p=0.014

2

χ =6,735, df=2, p=0.034

V rouwen aan het stuur?

Leidinggevend werk

Vrouw/jeugd-vereniging

31

2

χ =7.568, df=2, p=0.023

2

χ =4.853, df=1, p=0.028

Ja

13

35,1%

Neen

24

27,6%

Nvt

44

47,3%

Geen actief of

42

31,6%

39

46,4%

45

32,4%

36

46,2%

Voltijds

26

43,3%

Deeltijds

20

36,4%

Geen

18

21,7%

Ja

14

37,8%

Neen

32

40,0%

Nvt

18

22,2%

21-45

18

39,1%

46-53

23

46,9%

54-60

14

25,5%

61-79

9

20,9%

bestuurslid Wel actief of bestuurslid Cultuur/hobby-vereniging

2

χ =4,055, df=1, p=0.040

Geen actief of bestuurslid Wel actief of bestuurslid

Tijdsdrempels Bestuurslid zijn kost veel tijd (totaal: 193 van 226 = 85,4%) Geen signif. Verschillen Moeilijke combinatie met huishouden (totaal: 54 van 198 = 32,3%) Betaald werk

Leidinggevend werk

Leeftijd

2

χ =8.028, df=2, p=0.018

2

χ =6.448, df=2, p=0.040

2

χ =9.312, df=3, p=0.025

32

Jeugd/vrouw-vereniging

Een exploratief onderzoek

2

χ =3.291, df=1, p=0.070

Geen actief of

44

37,3%

20

25,0%

bestuurslid Wel actief of bestuurslid

Moeilijke combinatie met jonge kinderen (totaal: 115 van 169 = 68,0%) Geen significante verbanden

Moeilijke combinatie met zorg voor familie, vrienden, buren (totaal: 65 van 199 = 32,7%) Geen significante verbanden

Moeilijke combinatie met betaalde baan (totaal: 114 van 186 = 61,3%) Geen significante verbanden Deeltijds werkenden vinden het iets minder moeilijk, maar niet significant

Moeilijke combinatie andere verenigingsactiviteiten (totaal: akkoord 84 van 203 = 41,4%) Sportveren.

2

χ =4,373, df=1, p=0.037

Geen actief of

74

44,8%

10

26,3%

41

31,3%

15

19,2%

bestuurslid Wel actief of bestuurslid

Moeilijke combinatie met andere hobby’s (totaal: 56 van 209 = 26,8%) Andere vereniging (*)

2

χ =3,629, df=1, p=0.057

Geen actief of bestuurslid Wel actief of bestuurslid

(*) schoolbestuur, buurtcomité, vereniging die zich inzet voor een maatschappelijk doel (Amnesty International, Wereldwinkel,…)

V rouwen aan het stuur?

33

Organisationele drempels Verplaatsingen zouden vergoed moeten worden (totaal: 125 van 222 = 56,3%) Betaald werk

Leidinggevend werk

Leeftijd

Sportvereniging

2

χ =9.932, df=2, p=0.007

2

χ =11,715, df=2, p=0.003

2

χ =13.239, df=3, p=0.041

2

χ =6.124, df=1, p=0.013

Voltijds

30

44,1%

Deeltijds

31

51,7%

Geen

64

68,1%

Ja

17

47,2%

Neen

42

46,2%

Nvt

66

69,5%

21-45

16

28,6%

46-53

15

28,8%

54-60

23

41,8%

61-79

24

52,2%

Geen actief of

110

60,1%

15

38,5%

73

51,4%

52

65,0%

bestuurslid Wel actief of bestuurslid Helpende vereniging

2

χ =3.842, df=1, p=0.050

Geen actief of bestuurslid Wel actief of bestuurslid

Het zou over het algemeen minder tijd moeten eisen (totaal: 111 van 213 = 51,6%) Geen significante verschillen

De plaats van vergadering zou minder ver moeten zijn (totaal: 143 van 219 = 65,3%) Geen significante verschillen

34

Een exploratief onderzoek

De vereniging zou meer vrijheid moeten laten aan het bestuur (totaal: 82 van 215 = 38,1%) Leeftijd

2

χ =8.243, df=3, p=0.041

21-45

16

28,6%

46-53

15

28,8%

54-60

23

41,8%

61-79

24

52,2%

Er zou minder vergaderd en meer actie gevoerd moeten worden (totaal: 115 van 222 = 52,3%) Vakbond/politieke

2

χ =2.716, df=1, p=0.099

Geen actief of

76

48,7%

36

60,9%

bestuurslid Wel actief of bestuurslid

Het nut van de activiteiten van het bestuur zou duidelijker moeten zijn (totaal: 157 van 212 = 74,1%) Leeftijd

Leidinggevend werk

Kinderen jonger dan 12

2

χ =7.210, df=3, p=0.065

2

χ =6.141, df=2, p=0.046

2

χ =3.995, df=1, p=0.046

21-45

44

78,6%

46-53

35

68,8%

54-60

35

66,0%

61-79

40

87,0%

Ja

20

58,8%

Neen

66

73,3%

Nvt

71

80,7%

Geen kind < 12

136

72,0%

Kind < 12 jaar

21

91,3%

Het zouden niet altijd dezelfde mensen moeten zijn (totaal: 161 van 220 = 73,2%) Geen significante verschillen

V rouwen aan het stuur?

35

Het tijdstip van de vergaderingen zou beter overeen moeten komen met de uurroosters/vrije tijd van de mensen (totaal: 176 van 219 = 80,4%) Leidinggevend werk

2

χ =9.720, df=2, p=0.008

Ja

23

63,9%

Neen

81

88,0%

nvt

72

79,1%

Het zou niet als een verplichting mogen aanvoelen om te trakteren (totaal: 136 van 223 = 61%) Betaald werk

Leidinggevend werk

Leeftijd

Vakbond/politieke

2

χ =10.025, df=2, p=0.007

2

χ =11.159, df=2, p=0.004

2

χ =12.289, df=3, p=0.006

2

χ =7.290, df=1, p=0.007

Voltijds

34

49,3%

Deeltijds

33

55,9%

geen

69

72,6%

Ja

17

47,2%

Neen

48

53,9%

nvt

71

73,2%

21-45

29

50,9%

46-53

26

49,1%

54-60

38

69,1%

61-79

39

76,5%

Geen actief of

107

66,5%

29

46,5%

bestuurslid Wel actief of bestuurslid

36

Een exploratief onderzoek

Persoonlijke drempels Ik denk dat ik niet over de juiste kennis en vaardigheden beschik (totaal: akkoord 58 van 216 = 26,9%) Opleidingsniveau

Bestuurslid Ja/Nee

2

χ =8.000, df=2, p=0.018

2

χ =8.419, df=1, p=0.004

Laag

26

40,6%

Midden

16

25,8%

Hoog

14

19,2%

Geen

36

36,4%

22

18,8%

bestuurslid Wel bestuurslid

Ik ben liever met concrete activiteiten bezig dan met bestuursactiviteiten (totaal: 124 van 222 = 55,9%) Bestuurslid Ja/Nee

2

χ =9.269, df=1, p=0.002

Geen

66

67,3%

Wel bestuurslid

58

46,8%

Geen actief of

83

61,5%

41

47,1%

bestuurslid

Vrouw/Jeugdvereniging

2

χ =4.421, df=1, p=0.035

bestuurslid Wel actief of bestuurslid

V rouwen aan het stuur?

37

Redenen w aarom men geen bestuurslid (meer) is Ik ben geen bestuurslid (meer) omdat dit me niet meer interesseert (totaal: 25 van 75 = 33,3%) Kinderen jonger dan 12

2

Ď&#x2021; =3.428, df=1, p=0.064

Geen kind < 12

20

29,9%

5

62,5%

jaar Kind < 12 jaar

Ik ben geen bestuurslid (meer) omdat ik het gevoel heb dat er niet naar mij wordt geluisterd (totaal: 13 van 75 = 17,3%) Onderwijsniveau

2

Ď&#x2021; =4.910, df=1, p=0.086

Laag

6

28,6%

Midden

1

4,2%

Hoog

5

18,5%

Ik ben geen bestuurslid (meer) omdat ze het me niet gevraagd hebben (totaal: 22 van 86 = 25,6%) Geen significante verschillen

Ik ben geen bestuurslid (meer) omdat het bestuur van de vereniging een mannenclub is (totaal: 8 van 86 = 10%) Geen significante verschillen

Ik ben geen bestuurslid (meer) omdat de vergaderingen doorgaan op momenten dat ik niet kan (totaal: 16 van 74 = 21,6%) Geen significante verschillen

Ik ben geen bestuurslid (meer) omdat de vergaderingen te langdradig zijn (totaal: 22 van 74 = 29,7%) Geen significante verschillen

38

BIJLAGE 2 VRAGENLIJST

Een exploratief onderzoek