Niet voor de school maar voor het leven

Eind augustus openden de scholen weer hun deuren. Een opluchting voor sommige ouders, die even op adem moesten komen na een lange vakantieperiode van continue interactie met het nageslacht. Bij de licht euforische sfeer van de eerste schooldagen draag je als ouder de vrucht van je lendenen welgemoed over aan het instituut school.

De pubers zelf vinden die eerste schooldag meestal niet zo leuk, want ze weten wat hun te wachten staat: porties huiswerk, proefwerken, spelling- en grammaticalessen en wiskundesommen. En verder: alle aandacht bij de les, want: Non scholae sed vitae discimus. Niet voor de school maar voor het leven leren wij.

Dat laatste komt bij de jeugd meestal niet goed aan. Ook heb ik met dit parmantige adagium moeite: al liggen na 55 jaar de werkwoordtijden van de onregelmatige Oudgriekse werkwoorden op –μί mij nog zo aan het hart, ik weet nog steeds niet wat deze kennis mij aan praktische en sociale voordelen voor het leven heeft opgeleverd. Ik geef toe: kennis van de oude talen vormden een steun bij het aanleren van de moderne talen. Ook bevorderde de vertaaloefening uit de moeilijke tekst naar het Nederlands het analytische vermogen. Maar vertaalboekjes waaruit gespiekt kon worden, waren er ook. Bij dat spieken moest je wel voorzichtig zijn. In de Anabasis (een boek vol oorlogsgeweld) schreef Xenophon letterlijk: “Vervolgens werd van Cyrus afgeslagen het hoofd en de hand die rechts zit”. Dat diende je zo te vertalen! Maar in het vertaalboekje las je: “Op het slagveld werden Cyrus’ hoofd en rechterhand afgehakt”. Als je dat zo vertaalde, wist de docent dat je gespiekt had. De volgorde van de beschreven handelingen bleef intussen heel merkwaardig.

Het instituut ‘school’ hebben we van de Romeinen geërfd. In 1964 zong France Gall nog een liedje waarin Kareltje de Grote de schuld kreeg voor de oprichting van de scholen: Qui a eu cette idée folle un jour d’inventer l’école? C’est ce sacré Charlemagne. Een historische vergissing, maar wel een leuk liedje! De bijbetekenis ‘onderzoek ’ van het Latijnse schola sluit aan bij het Griekse σχολή dat ‘vrije tijd’ betekent: de oude Grieken lieten hun slaven het huishouden doen, waardoor zij tijd overhielden om genoeglijk over de vraagstukken des levens na te denken.