Welke toekomst is er voor kantoren?

DE TOEKOMST VAN KANTOREN

Ja, er is nog toekomst voor de stad, én voor kantoren in de stad. Maar met de coronapandemie wordt de omslag versneld naar kantoren als ontmoetingsplaatsen, multifuntioneel, en met nog meer focus op circulair bouwen. Zo bleek op de virtuele Voka-Vastgoedclub van eind april, die inzoomde op de rol van kantoren in de hoofdstad.

Tekst: Mathieu Wouters en Jan Van Doren

NAAR EEN CITY OF PEOPLE

Covid veroorzaakt niet het einde van de stad en ook niet dat van de kantoren, opende Pascal Smet, Brussels staatssecretaris bevoegd voor stedenbouw. “Mensen willen sociale contacten. De stad is daar dé plaats voor. Voor Brussel betekent dat nog meer de omslag maken naar van een city of cars naar een city of people waarbij de ruimte eerlijker verdeeld wordt tussen wagens en mensen.” Voor kantoren ziet Smet een gelijkaardige trend: juist omwille van die nood aan sociaal contact, blijft de werkplaats noodzakelijk, al gaat ze meer fungeren als ontmoetingsruimte. Voor zowel de kantoren en de wijken waarin ze liggen geldt: we evolueren van het mono- naar het multifunctionele waar ontspanning, wonen en werk door elkaar lopen. Om die transitie te versnellen, wil Smet werk maken van begeleidende maatregelen: versnelde, digitale, vergunningsprocedures, projectvergaderingen met alle betrokken partijen om latere procedureslag te vermijden, een betere publiek-private samenwerking.

ZIN IN DE NOORDWIJK

Het ZIN-project in de Noordwijk is voor Smet zo’n voorbeeld van een multifunctioneel kantoor in een wijk die dat moet worden. Martine Rorif, COO van ontwikkelaar Befimmo bood een inkijk in de transformatie van de huidige WTC-torens 1 en 2 waarbij van de 110.000m², 40.000m² naar appartementen, hotel, sportfaciliteiten, horeca en rooftopgarden gaat. Recyclage en circulariteit staan centraal in deze ontwikkeling. Zo worden de ondergrondse verdiepingen en circulatiekernen behouden. Van wat wel afgebroken wordt, krijgt 95% een nieuw leven. ZIN in Noord zou midden 2023 klaar moeten zijn.

MULTI AAN HET BROUCKÈREPLEIN

Met Multi presenteerde Frederik Jacobs, architect bij CONIX RDBM Architects, het eerste gebouw in Brussel dat koolstofvrij van energie zal voorzien worden. Samen met ontwikkelaars Immobel en Whitewood kozen ze voluit voor circulariteit: 89% van de materialen op de site werden hergebruikt en elementen uit andere bouwprojecten worden in dit ontwerp geïntegreerd. Een bijkomende moeilijkheid, aldus Jacobs, is de onzekerheid over de beschikbaarheid van materialen op het moment van realisatie. Voor de oplevering van Multi wordt gemikt op begin 2022. DUURZAME EN MULTIFUNCTIONELE TOEKOMST

“Kantoren kennen inderdaad een strategische shift”, bevestigde Martine Rorif de stelling van Pascal Smet tijdens het afsluitende

Het ZIN-project in de Noordwijk speelt in op de trend naar multifunctionaliteit en huisvest naast kantoren ook appartementen, een hotel, sportfaciliteiten, horeca en een rooftopgarden.

panelgesprek. “Dat wisten we al voor corona. Ontmoeting, co-creatie en opleiding worden de kerntaak van kantoren.” Rorif ziet Befimmo daarbij als facilitator voor ondernemers, niet als loutere verhuurder van kantoren. Sven Lenaerts, CSR manager bij Immobel, ziet grote uitdagingen voor nieuwe wijkontwikkelingen. “Willen we weg van die monofunctionaliteit, dan moet de publieke ruimte dezelfde evolutie volgen als de gebouwen die we aanpakken. In onze projecten denken we na over de activiteiten in de gelijkvloerse verdiepingen om de identiteit van de buurt vorm te geven en geven we lokale initiatieven een kans.”

In de kantoren van de toekomst ziet Valérie Vermandel, Chief Development Officer (verantwoordelijke voor de strategische richting en ontwikkeling van het bedrijf) bij vastgoedbeheerder Whitewood, een cruciale rol voor welzijn. “Dat uit zich bijvoorbeeld in hoogwaardige ventilatie met gescheiden stromen voor zuivere en gecontamineerde lucht.” Hergebruik van materiaal op de site zelf of via urban mining (recuperatie van waardevolle materialen uit gebouwen bij de renovatie of afbraak ervan) is een tweede element dat in het denkproces van ontwikkelingen moet gebeuren.

De grootste evolutie is die naar duurzamere gebouwen. Volgens Lenaerts moeten we naar een totale CO²-neutraliteit of zelf positiviteit. “Je kunt beweren dat je gebouw fossielvrij is, maar het kan zijn dat door bepaalde materiaalkeuze de embodied carbon enorm hoog is. Je moet het totale plaatje maken, over de totale levensduur.” Meetinstrumenten zoals een materialenpaspoort voor gebouwen zullen een grote hulp zijn, maar daar heeft de sector nog grote stappen te zetten, was het panel het eens.

Deze editie van de Vastgoedclub was een initiatief van Voka Metropolitan en Voka Vlaams-Brabant en zoomde in op het Brusselse vastgoedwezen. Maar ook de VlaamsBrabantse projecten krijgen de nodige aandacht. Zo hield de Vastgoedclub op 11 juni halt in de Druivenstreek voor een bezoek aan het kantorenpark “The Woods” in Hoeilaart, van ontwikkelaar Immobel. Daar werden ook de plannen voor het bedrijventerrein Rameis in Overijse, ontwikkeld door Patrimmonia Real Estate, uit de doeken gedaan.

Ook in het najaar plant de Voka-Vastgoedclub nog bezoeken aan vastgoedprojecten in onze provincie en Brussel. Neem dus geregeld een kijkje op www.voka.be/activiteiten. Wil je zeker op de hoogte gehouden worden van de volgende editie? Contacteer dan Eric De Pessemier, adviseur ruimtelijke ordening via eric.depessemier@voka.be.

Martine Rorif (Befimmo), Sven Lenaerts (Immobel) en Valérie Vermandel (Whitewood) in debat. De conclusie: kantoren van de toekomst moeten evolueren naar multifunctionele ontmoetingsplekken die duurzaam en circulair ontwikkeld worden.