Corona en het uitvoeren van contracten

CORONA EN HET UITVOEREN VAN CONTRACTEN VRAGEN EN ANTWOORDEN

Kan je je als ondernemer beroepen op de corona- of Covid-19-crisis om een overeenkomst niet uit te voeren of om de uitvoering ervan te schorsen tot na de crisis? Of wat als jouw leverancier zich op de corona-crisis beroept om zijn verplichtingen niet na te komen? Eenvoudige vragen, maar geen eenvoudige antwoorden …

AUTEUR: ARDENT ADVOCATEN HERENTALS DIAMANTSTRAAT 8/239 2200 HERENTALS

ARDENT MECHELEN BATTELSESTEENWEG 455 GEBOUW E BUS 12 2800 MECHELEN

BEPALINGEN IN VERBAND MET OVERMACHT?

Eerst en vooral zal je moeten nagaan of de overeenkomst die je afsloot bepalingen bevatten in verband met overmacht: Wat is overmacht? Wat zijn de gevolgen ingeval van overmacht? Wie draagt het risico van overmacht? … Is er niets uitdrukkelijk overeengekomen door de partijen of blijven er onduidelijkheden, dan val je terug op de gemeenrechtelijke regeling zoals die onder andere in het Burgerlijk Wetboek is opgenomen en door de rechtspraak werd ingevuld.

Zo stelt artikel 1147 Burgerlijk Wetboek dat er geen aanleiding is om een schuldenaar wegens contractbreuk te veroordelen als de niet-nakoming het gevolg is van een ‘’vreemde oorzaak die hem niet kan worden toegerekend’’, en voegt artikel 1148 Burgerlijk Wetboek daaraan toe dat een schuldenaar geen schadevergoeding verschuldigd is wanneer hij ‘’door overmacht of toeval verhinderd is geworden zijn verbintenis na te komen’’.

MAAR WAT HOUDT OVERMACHT DAN IN ?

Het algemene principe is dat er sprake is van overmacht, wanneer er zich een externe en onvoorziene omstandigheid voordoet, die de nakoming van de verbintenis onmogelijk maakt en die niet aan de schuldenaar van de verbintenis kan verweten worden.

De onvoorzienbaarheid moet beoordeeld worden op het ogenblik van het afsluiten van de overeenkomst. Wat een maand geleden nog onvoorzienbaar

was, is dat niet zonder meer op vandaag. Wanneer een onderneming vandaag, in volle corona-crisis, een overeenkomst afsluit, maar naderhand haar contractuele verplichtingen niet blijkt te kunnen nakomen als gevolg van omstandigheden die vandaag gekend waren of voorzienbaar waren, zal het corona-virus en zijn gevolgen wellicht niet als een overmacht aanvaard worden.

De maatregelen die de overheid onlangs uitvaardigde, komen de rechtszekerheid ook niet ten goede. Zo zal de invulling van de begrippen “social distancing” en “essentiële sectoren” onvermijdelijk tot discussie leiden, ook bij de vraag of er sprake is van overmacht of niet. In vele gevallen worden ondernemers immers zelf gedwongen om beslissingen te nemen aangezien de overheid nalaat zelf duidelijkheid te creëren… We gaan

er van uit dat rechtbanken daarbij enige flexibiliteit zullen toepassen.

Daarnaast moet ook bekeken worden of de overeenkomst definitief niet kan uitgevoerd worden, dan wel slechts tijdelijk. In het eerste geval eindigt de overeenkomst (er kan geen uitvoering geëist worden), in het tweede geval wordt de uitvoering tijdelijk geschorst totdat de overmachtsituatie ophoudt. Ook hier zullen twijfelgevallen zijn.

GEVAL TOT GEVAL BEKIJKEN

Of het Corona-virus en zijn gevolgen in een concrete zaak als overmacht kunnen beschouwd worden, moet dan ook van geval tot geval beoordeeld worden, rekening houdende met de specifieke elementen van het dossier.

Hieronder geven we toch enkele voorbeelden als leidraad.

IK HEB EEN VOORSCHOT BETAALD OF ONTVANGEN. KAN IK DAT TERUGEISEN/ MOET IK DAT TERUGBETALEN?

De overeenkomst kan de gevolgen van overmacht bepalen. Meestal wordt dit vermeld in de algemene voorwaarden. Lees die dus eerst na. Is er geen bijzondere regeling voorzien in de overeenkomst, val je terug op de gemeenrechtelijke regels. Of je daadwerkelijk het betaalde of ontvangen voorschot terugkrijgt of moet terugbetalen, zal afhangen van de vraag of de uitvoering van de overeenkomst definitief dan wel tijdelijk onmogelijk geworden is.

Indien de uitvoering definitief onmogelijk is, ontstaat er een terugbetalingsverbintenis in hoofde van de ontvanger van het voorschot. Bij een tijdelijke onmogelijkheid is dit niet het geval, aangezien de uitvoering van de overeenkomst louter tijdelijk opgeschort is.

DE BESLISSING VAN DE OVERHEID ALS SCHARNIERMOMENT

Aangezien de maatregelen van de overheid de afgelopen dagen dikwijls veranderd zijn, moet overmacht beoordeeld worden aan de hand van de op dat moment geldende voorschriften. Vóór het afkondigen van de lockdownmaatregelen werd de uitvoering van de overeenkomst in sommige gevallen louter bemoeilijkt door het coronavirus. Een voorbeeld hiervan is de aannemer die niet voldoende personen kan inzetten op een werf en daardoor de overeengekomen uitvoeringstermijn niet kan naleven. Indien het uitvoeren van de overeenkomst enkel bemoeilijkt wordt, is er geen sprake van overmacht.

De lockdown-maatregelen hebben er echter voor gezorgd dat bepaalde ondernemingen gesloten moesten worden. Een onderneming die een leveringsverplichting heeft ten aanzien van een klant, maar door de beslissingen van de overheid moet sluiten, is in de complete onmogelijkheid om haar verplichtingen uit te voeren: deze onderneming kan zich dan ook beroepen op overmacht.

ALS MIJN LEVERANCIER NIET LEVERT, IS DAT OVERMACHT VOOR MIJ?

Als een aannemer een overeenkomst afgesloten heeft om een woning te bouwen, maar hij krijgt geen beton aangeleverd, wat gebeurt er dan? In dit geval is het cruciaal om na te gaan waarom de aannemer zijn verbintenissen niet kan nakomen.

Als de aannemer afhankelijk is van de aanlevering van grondstoffen of goederen vanuit een regio waar er door overheidsmaatregelen geen productie of transport kan gebeuren, zal dit ongetwijfeld als overmacht beschouwd worden. Ligt de reden voor het niet-aanleveren van beton elders? De aannemer kwam bijvoorbeeld reeds voor de uitbraak van het corona-virus zijn betalingsverbintenis ten aanzien van zijn leverancier niet na, dan kan de aannemer wellicht geen overmacht inroepen.

Dit zal bijgevolg geval per geval beoordeeld moeten worden.

PRAKTISCH ADVIES:

1. Wanneer je vreest jouw verplichting niet te kunnen uitvoeren, communiceer dan tijdig met jouw medecontractant: wacht dus niet tot het laatste moment (waardoor je eigenlijk ook jouw klant, leverancier … voor schut zet). 2. Communicatie leidt meestal tot begrip: als je afspraken maakt over het niet uitvoeren van werken of uitstel, het niet halen van leveringsdata… bevestig dat dan steeds schriftelijk. 3. Verwijs in jouw communicatie met klanten, leveranciers … steeds naar de maatregelen die de overheid oplegt én naar jouw specifieke situatie (een werknemer is besmet waardoor iedereen thuisblijft, mijn leverancier kan/mag/wil niet leveren, we mogen niet werken want zijn geen essentiële sector en kunnen de social distancing niet garanderen …). 4. Verwijs in jouw communicatie met jouw klanten, leveranciers … steeds naar de maatregelen die jezelf had genomen om de impact van de corona-crisis te voorkomen (“mijn mensen werken al twee weken

van thuis, maar toch zijn we nu geconfronteerd met…”, “onze ploegen worden al weken niet meer gemengd om besmetting te voorkomen, maar toch …”, “Wij hebben telewerk voorzien maar daarmee kunnen we spijtig genoeg onze productie niet op peil houden” …). 5. Zorg dat je voldoende bewijsstukken verzamelt die je nodig hebt om de overmacht en de maatregelen die jezelf reeds nam aan te tonen. 6. Houdt de richtlijnen van jouw beroepsorganisatie in het oog: indien de richtlijnen van de overheid niet helemaal duidelijk zijn, dan zal interpretatie mee kunnen gebruikt worden indien er later discussie zou rijzen.