BRUSSEL TIJDENS WOI
Weerwerk tegen Duitsers, de tijd en zichzelf De weerbarstige Brusselaars onder de knie krijgen, is weinigen gegeven. Daar weten de Duitsers alles van. Honderd jaar na de Eerste Wereldoorlog lijkt ook nu niemand vat te hebben op de hoofdstad. Verzet en eigenzinnigheid, twee sleutelwoorden in de zoektocht naar het verhaal achter de identiteitscrisis. "De Belgische hoofdstad is een mosselbank, verloren in een zee van faro en gemakkelijke scepsis," oordeelde de Naamse kunstenaar Félicien Rops aan het einde van de 19e eeuw. In Parijs moest je zijn voor het moderne leven. De Oostenrijkse neuroloog Sigmund Freud was daarentegen wel vol bewondering. "Brussel was wondermooi: een indrukwekkende stad met heerlijke gebouwen en straatnaamborden in het Frans en Vlaams," schreef hij aan zijn verloofde. Het was niet de eerste keer en het zou niet de laatste keer zijn dat de stad de meningen verdeelde. We spoelen door naar 17 november 1918. Als een held, triomfantelijk en in een wagen gezeten, komt burgemeester Adolphe Max aan in Brussel. Zes dagen na het einde van de Eerste Wereldoorlog groet een mensenzee aan beide kanten van de weg zijn oorlogsburgemeester. Op anderhalve maand na heeft hij de volledige strijd, de grootste die de wereld tot dan toe had gekend, vanuit een Duitse gevangenis moeten volgen. Subtiel verzet Toch is het er in Brussel nooit gewelddadig aan toegegaan. "In tegenstelling tot wat er bij de forten rond Luik en Antwerpen gebeurde, werd er niet gevochten om de hoofdstad. Enkele dagen na een karavaan van hevig gewonde burgers uit Wallonië, trok de Duitse bezetter met een indrukwekkende optocht van soldaten door de straten van Brussel." Aan het woord is Frank Staeren, een robuuste leraar geschiedenis in een school in het hart van de stad. Gepassioneerd door beide wereldoorlogen gaat hij in zijn vrije tijd op zoek naar overgebleven militair materieel. "Er zijn schoten gelost in Brussel, maar er hebben gedurende de vier jaren oorlog geen grote militaire acties plaatsgevonden," zegt hij met een zweem van teleurstelling in zijn blik over de stad waar hij al vijftien jaar lesgeeft. Wat had hij het toch graag gehad over de wreedaardige spelletjes die zovele mensen toen het leven hebben gekost. "Het verzet hier was subtieler." Correctie: het verzet was eigenzinnig. Want hoe verklaar je anders dat een burgemeester onthaald wordt op een manier die tegenwoordig enkel nog monarchen en Amerikaanse presidenten te beurt valt? Vanaf het begin doet Max zijn uiterste best om vreedzaam elke vorm van vergelding door de bezetter te voorkomen. Op 26 september 1914 weigert Max de bijdrage die Brussel moet leveren voor de oorlog nog langer te betalen. Zijn onbuigzame houding en zijn ongehoorzaamheid tegenover de Duitse bezetter leiden tot zijn arrestatie.