A 19th-century Staffordshire figure of St Patrick.
Figura Świętego Patryka pochodząca z XIX wieku, Staffordshire.
St Patrick as a boy on Slemish Mountain, wood carving by Imogen Stuart.
Św. Patryk jako chłopiec na górze Slemish, rzeżba z drewna, autorka: Imogen Stuart.
This resource has been developed as part of Down County Museum’s Peace III Community History Project, which has been funded by the European Union’s PEACE III Programme, managed by the special EU Programmes Body and delivered by the North Down, Ards and Down Councils Cluster.
The aim of this project is to build positive relations between and within communities in Down, North Down and Ards, through participation in programmes of activities which explore issues of cultural or community identity and diversity; promote learning about the beliefs, customs and traditions of different communities and explore the part played by local people and communities in world, national and regional movements and changes.
The Museum is working with a number of groups to achieve this by examining five distinct themes. This booklet is part of the religious and cultural identity theme which seeks to enable a range of community, church and youth groups to explore issues around religion and cultural identity.
Ten projekt jest realizowany jako część Peace III Community History Project finansowanego przez European Union’s PEACE III Programme, zarządzanego przez Special EU Programmes Body i realizowanego przez North Down, Ards and Down Councils Cluster.
Celem tego projektu jest tworzenie pozytywnych relacji wewnątrz społeczności i pomiędzy społecznościami zamieszkującymi Down, North Down i Ards poprzez uczestnictwo w programie, dzięki któremu mieszkańcy tych regionów odkrywają swoją kulturową i społeczną tożsamość i odrębność, poznają wierzenia, zwyczaje i tradycje innych grup, a także dowiadują się jaką rolę odgrywają w światowych, narodowych i lokalnych przemianach.
Muzeum współpracuje z wieloma grupami aby osiągnąć zamierzone cele poprzez działania w pięciu wybranych tematach. Publikacja ta jest związana z tematem kulturowej i religijnej tożsamości i ma dotrzeć do szerokiego grona społeczności kościelnych i młodzieżowych, aby zgłębiać tematykę związaną z religijną i kulturową tożsamością.
This project has been funded by the European Union’s PEACE III Programme, managed by the Special EU Programmes Body and delivered by the North Down, Ards and Down Councils Cluster.
Ten projekt został ufundowany przez European Union’s PEACE III Programme, zarządzany przez Special EU Programmes Body i zrealizowany przez North Down, Ards and Down Councils Cluster.
Published 2014 by Down County Museum
First Edition 2014
First Impression 2014
Text by Mike King
Copyright ©Down County Museum
ISBN 978-0-9927300-2-4
Copyright has been acknowledged to the best of our ability. If there are any inadvertent errors or omissions, we shall be happy to correct them in any future editions. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, scanning, recording or otherwise without the prior written permission of the copyright owners and publishers of this book.
The authors have asserted their right under the Copyright, Designs and Patents Act 1988, to be identified as authors of this work. A catalogue record of this book is available from the British Library.
Designed by Circle Creative Communications
Printed by GPS Colour Graphics
Front cover image: Saul Church (Photo: Patricia Pyne)
Back Cover image: Downpatrick High Cross (Photograph: Tony Corey, NIEA)
Opublikowano w 2014 r. przez Down County Museum
Wydanie pierwsze 2014 r. Pierwszy nakład 2014 r.
Autor: Mike King
Copyright ©Down County Museum
ISBN 978-0-9927300-2-4
Prawa autorskie stron trzecich nie zostały naruszone. Jeśli w tekście zawarte są jakiekolwiek błędy lub ominięcia, dołożymy wszelkich starań, by poprawić je w przyszłych edycjach.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana, przechowywana w systemie wyszukiwania oraz przekazywana w jakiejkolwiek formie lub za pomocą jakichkolwiek środków elektronicznych, mechanicznych, fotokopii, skanowania, nagrywania lub innych, bez przedniej pisemnej zgody posiadaczy praw autorskich i wydawców tej książki. Autorzy potwierdzają swoje prawa autorskie do tej pracy na podstawie Ustawy o prawie autorskim, projektach i patentach (Copyright, Designs and Patents Act) z 1988 roku. Wpis katalogowy tej książki jest dostępny w British Library.
Although everyone has heard of St Patrick, not everyone is familiar with the places in County Down where he first established Christian churches in the landscape. The aim of this booklet and accompanying exhibition is to explore some of the local sites and monuments which are linked to the early missionary work of St Patrick and his followers, and to his Early Christian legacy in County Down.
It is still possible to visit the place where St Patrick arrived in 432 AD, at the mouth of the River Slaney, and to see the churchyard where his first barnchurch must have stood at Saul. As we know that Patrick lived and died here, he was probably familiar with every corner of Lecale, and baptised many of its inhabitants.
Każdy chyba słyszał o świętym Patryku, ale na pewno nie każdy zna miejsca w hrabstwie Down, gdzie ów święty założył pierwsze chrześcijańskie kościoły. Celem tej publikacji i wystawy jest przedstawienie kilku miejscowości oraz zabytków związanych z wczesną pracą misjonarską świętego Patryka i jego uczniów oraz z wczesnochrześcijańskim dziedzictwem, które pozostawił on w tym hrabstwie.
Nadal można odwiedzić okolice ujścia rzeki Slaney, gdzie święty Patryk przybył w roku 432. Można również zobaczyć dziedziniec w Saul, gdzie miał powstać pierwszy kościół w kształcie stodoły. Jako że święty Patryk żył i zmarł właśnie w tych stronach, najprawdopodobniej znał on każdy zakamarek w Lecale i ochrzcił tam wielu jego mieszkańców.
Saul Church, built in 1933 to commemorate St Patrick’s arrival in 432 AD (Photo: Patricia Pyne). Kościół w Saul, zbudowany w 1933 roku w celu uczczenia przyjazdu Świętego Patryka w 432 roku (Zdjęcie: Patricia Pyne).
St
Św. Patryk jako chłopiec na górze Slemish, rzeźba z drewna, autorka Imogen
The ‘island’ of Lecale or Magh Inis (the island plain) was a very special place for St Patrick. He arrived here in about 432 AD to begin his mission to bring Christianity to the Irish people. He made a barn into his first church at Saul, and he later died there, before being buried on the Hill of Down, in modern-day Downpatrick.
St Patrick, a Briton, was brought to Ireland for the first time as a slave, when he was only 16 years old. He later escaped, probably to Gaul (France), before returning home to western Britain to be reunited with his parents.
Patrick’s time in Ireland and his Christian calling led him to return as a missionary, and he was successful in winning over kings and baptising thousands of people during his later life.
Półwysep Lecale lub Magh Inis był szczególnym miejscem dla św. Patryka. Przybył on tam w 432 r. w celu nawrócenia Irlandczyków na chrześcijaństwo. Przebudował stodołę na pierwszy kościół w Saul, gdzie później zmarł, by następnie zostać pochowanym na Wzgórzu Down, w dzisiejszym Downpatrick. Św. Patryk, Bryt, w wieku 16 lat został przywieziony do Irlandii jako niewolnik. Później udało mu się uciec prawdopodobnie do Galii (obecnie tereny Francji i Belgii), a następnie wrócił do domu rodzinnego na zachodzie Brytanii. Czas spędzony przez Patryka w Irlandii oraz jego chrześcijańskie powołanie skłoniły go do powrotu tam w roli misjonarza. Udało mu się zjednać przychylność królów i podczas swojego życia zdołał ochrzcić tysiące ludzi.
We are lucky to have some of Patrick’s own writings, namely his Confessio and a letter to the soldiers of Coroticus, a king who ruled in western Britain. We also have stories of Patrick’s life written down in the late 7th century by two churchmen of Armagh, named Muirchú and Tirechan. Together with archaeological discoveries from local sites, this evidence can tell us a lot about early medieval Down, where the foundations of Irish Christianity were laid.
Over the centuries, St Patrick has been depicted in different ways, depending on how he was viewed at the time. As we do not know what he really looked like, each generation has its own idea of how he might have appeared.
Mamy to szczęście, że zachowały się pisma św. Patryka, a mianowicie jego Wyznania oraz list, który napisał do żołnierzy króla Coroticusa, władającego zachodnią Brytanią. Dysponujemy także różnymi opowieściami z życia tego świętego, spisanymi w XII w. przez dwóch duchownych z Armagh, zwanych Muirchú i Tirechan. Razem z archeologicznymi odkryciami z miejscowych stanowisk źródła te mówią nam wiele o wczesnym średniowieczu w Down, gdzie narodziło się irlandzkie chrześcijaństwo.
Na przestrzeni wieków wygląd świętego Patryka był przedstawiany różnie, zależnieod tego, jak wyobrażano go sobie w poszczególnych okresach. W związku z tym każde pokolenie tworzy swój własny wizerunek tego świętego.
Dún Lethglaise was the early medieval name given to the Hill of Down. This was where St Patrick was buried, according to a monk of Armagh called Muirchú, who wrote about St Patrick’s life in the late 7th century. The Annals of Ulster place Patrick’s death in either 461 or 493 AD.
It was claimed that St Columba opened Patrick’s grave here in 553 and found his gospel book, bell and chalice. Columba gave Patrick’s chalice to the church of Down. At about this time a timber church was built over Patrick’s grave. In 584 the Annals of Ulster record the death of Fergus, bishop of Down, and a monastery is first mentioned here in 753 AD. It was attacked by the Vikings in 825, 940 and 989 AD.
Dún Lethglaise to wczesnośredniowieczna nazwa Wzgórza Down. Według zakonnika Muirchú z Armagh, który pisał w VII w. o życiu św. Patryka, to właśnie tutaj ów święty został pochowany. Kroniki z prowincji Ulster datują jego śmierć na lata 461 lub 493.
Legenda głosi, że w roku 553 Św. Kolumba otworzył grób św. Patryka i znalazł tam księgę z ewangeliami, dzwon oraz kielich. Kolumba następnie oddał ten kielich do kościoła w Down. Mniej więcej w tym czasie wybudowano drewniany kościół na grobie św. Patryka. Kroniki z Ulster mówią także o śmierci Fergusa, biskupa „Druim Lethglaise”, a wzmianka o powstaniu tam pierwszego klasztoru datowana jest na rok 753. Był on napadany przez Wikingów w latach 825, 940 i 989.
The Hill of Down as it may have appeared in the year 1000 AD. (Painting: Philip Armstrong). Wzgórze Down w 1000 roku. (Autor: Philip Armstrong).
Archaeological excavations on the Hill of Down between 1985 and 1987 revealed evidence of a thriving and densely populated early medieval monastic community. The digs revealed that the monastery was circled by a V-shaped ditch over 3m wide and 2m deep. A plan of the monastic ditch was created following the excavations on the Hill of Down by the Time Team in 1997.
A stone church probably stood here from the 10th century, to be replaced by a much larger cruciform (cross-shaped) church by the mid-12th century. After John de Courcy’s capture of Downpatrick in 1177, he set about creating an even larger Benedictine abbey, dedicated to St Patrick. The miraculous discovery of the bones of St Patrick in the graveyard in 1185, along with those of St Brigit and St Columba, led to their removal and enshrinement in the abbey church in June 1202.
Archeologiczne wykopaliska na Wzgórzu Down w latach 1985-1987 udowodniły, że na w tym miejscu istniała liczna, wczesnośredniowieczna wspólnota zakonna. Klasztor był otoczony rowem w kształcie litery V, szerokim na 3 m i głębokim na 2 m. Plan zarysu wspomnianego rowu odtworzony został w 1997 r. przez Time Team na podstawie wykopalisk.
Kamienny kościół stał tam prawdopodobnie od X w., a w połowie XII w. został zastąpiony przez dużo większy kościół na planie krzyża. Kiedy rycerz John de Courcy zdobył Downpatrick w 1177 r., postanowił przystąpić do budowy jeszcze większego opactwa benedyktyńskiego poświęconego św. Patrykowi. Po cudownym „odkryciu” kości św. Patryka (jak również św. Kolumby i św. Brygidy z Kildare) na cmentarzu w 1185 r., przeniesiono je jako relikwie do kościoła opactwa w czerwcu 1202 r..
In the 19th century, the traditional site of Patrick’s grave was a hollow from which the faithful took earth for protection on voyages, and was marked by fragments of a massive granite High Cross, known as St Patrick’s Cross. Today, this site, to the south of Down Cathedral, is marked by a large granite boulder placed there in the year 1900.
W XIX w. z uświęconego tradycją grobu św. Patryka wierni zabierali ziemię, która miała chronić ich w podróżach. Miejsce to oznaczone było fragmentami masywnego granitowego krzyża, znanego jako Krzyż Św. Patryka. Dzisiaj grób świętego położony na południe od katedry w Down jest nakryty dużym granitowym głazem, położonym w 1900 r.
Incised
Kamień
Bronze escutcheon from a hanging bowl in the form of a swan, Hill of Down excavations, 1985-7. (Photo: Bryan Rutledge). Okucie z brązu w formie łabędzia, fragment wiszącej misy. Wykopaliska na Wzgórzu Down, lata 1985-1987. (Zdjęcie: Bryan Rutledge).
St
Dwa
Raholp Church, associated with St Tassach, as restored in 1916. . Kościół w Raholp, związany ze św Tassach, odrestaurowany w 1916 r.
County Down’s rich Early Christian legacy includes the holy sites that survive in the landscape and the lives of the holy men who thrived here.
While Saul and Down testify to the legacy of St Patrick as one of the first missionaries to the Irish, a new monastic centre founded at Bangor in about 558 AD began to send its scholars abroad, so that the Irish themselves became missionaries of Christ.
Do wczesnochrześcijańskiego dziedzictwa hrabstwa Down zaliczane są święte miejsca, które przetrwały w krajobrazie, oraz żywoty miejscowych świętych.Saul i Down są to miejsca, w których działał św. Patryk jako jedenz pierwszych misjonarzy w Irlandii. Nowy zakonny ośrodek ufundowany w Bangor około roku 558 zaczął wysyłać swoich uczonych za granicę i w ten sposób sami Irlandczycy stali się misjonarzami głoszącymi Chrystusa.
The Bangor sundial, from the monastery of St Comgall. (Photo: Patricia Pyne). Zegar słoneczny w Bangor z klasztoru św. Comgall’a (zdjęcie: Patricia Pyne).
Maghera Church, built on the site of St Donard’s monastery. Kościół w Maghera, zbudowany w miejscu klasztoru św. Donarda.
In Down a number of followers of St Patrick gained fame for their virtues and for the places associated with them. St Mochaoi, a swineherd, became a follower of Patrick at Bright, and founded the monastery of Nendrum on Mahee Island in Strangford Lough. St Tassach, bishop of Raholp was known as an accomplished metalworker, and he is said to have given the last rites to St Patrick on his deathbed. St Domangart or Donard of Maghera was a member of the local royal family (the Dál Fiatach), but became a hermit, living in a Neolithic passage tomb on the summit of Slieve Donard.
W Down wielu uczniów św. Patryka zdobyło sławę dzięki swoim chwalebnym cnotom i miejscom związanym z ich życiem. Św. Mochaoi, hodowca świń, został uczniem św. Patryka i ufundował klasztor Nendrum na wyspie Mahee w Strangford Lough. Święty Tassach, biskup Raholp, był doświadczonym kowalem i jest uznawanyza człowieka, który odprawił ostatnią posługę dla świętego Patryka na łożu śmierci. Domangart Reti inaczej Donard z Maghera był członkiem miejscowej rodziny królewskiej (Dàl Fiatach), został póżniej pustelnikiem, mieszkającym w neolitycznym grobowcu korytarzowym na szczycie Slieve Donard.
Aerial photograph of Nendrum monastery, founded by St Mochaoi (Courtesy of NIEA).
Zdjęcie z lotu ptaka klasztoru w Nendrum, ufundowanego przez św. Mochaoi (dzięki uprzejmości NIEA).
St Finnian founded the monastery of Movilla, near Newtownards, in 540 AD and was a teacher of St Columba or Columcille, who went on to found the famous island monastery of Iona, off the Isle of Mull, in 561 AD. Monasteries like Movilla had large numbers of monks and extensive libraries of manuscripts, many copied from manuscripts imported from the Continent.
The achievements of St Comgall’s monastery of Bangor are reflected in the incredible survival of the Bangor Antiphonary in the Ambrosian Library in Milan. The influence of the Bangor missionary, St Columbanus, in France and Italy is clear, as over a hundred monasteries were established which followed his monastic rule, including his own foundations of Annegray and Luxeuil in eastern France and Bobbio in northern Italy.
Św. Finian ufundował w 540 r. klasztor w Movilli, nieopodal Newtownards. Był on nauczycielem św. Kolumby (Columcille), który następnie w roku 561 założył sławny klasztor na wyspie Iona, niedaleko wyspy Mull. W klasztorach takich jak ten w Movilli, istniały liczne wspólnoty zakonne i pokaźne biblioteki pełne rękopisów. Wiele z nich stanowiły kopie manuskryptów przywiezionych z kontynentu.
Osiągnięcia klasztoru św. Comgall’a z Bangor odzwierciedla niezwykły Antyfonarz z Bangor, znajdujący się w Bibliotece Ambrozjańskiej w Mediolanie. Działalność misjonarza z Bangor, Kolumbana Młodszego, wywarła wyraźny wpływ na życie klasztorne we Francji i Włoszech. Powstała tam ponad setka klasztorów zgodnych z jego regułą, w tym jego fundacje w Annegray i Luxeuil w zachodniej Francji oraz Bobbio w północnych Włoszech.
The map shows some of the Early Christian sites that you can still visit in County Down.
(Photos: Patricia Pyne).
Mapa pokazuje niektóre miejscowości związane z początkami chrześcijaństwa w hrabstwie Down, które można obecnie odwiedzić.
1. St Patrick died on 17th March, either in AD 461 or 493, and was buried on the Hill of Down, then known as Dún Lethglaise.
2. The Early Christian monastery of Inis Causcraid (Inch) was associated with St Mo Biu. It was later replaced by John de Courcy’s Gothic Cistercian abbey.
3. By tradition, St Patrick arrived in a small boat at the mouth of the Slaney River, in 432AD.
4. St Patrick established his first church in a timber barn at Saul, which takes its name from the Irish word sabhall, meaning barn.
5. St Tassach of Raholp is remembered as a fine metalworker and a bishop who is said to have made a reliquary for the Bachal Isu, the staff of Christ.
6. St Patrick is said to have prayed in the waters of Struell Wells, and perhaps he baptised people there.
7. Kilclief was the site of an early medieval monastery and its name means ‘church of the hurdles’ (or wattle).
8. The medieval church of St Nicholas at Ardtole is built on an Early Christian site, where a souterrain and cross slab were found. St Patrick’s Well is located nearby at Sheepland.
1. Św. Patryk zmarł 17 marca, w roku 461 lub 493 i został pochowany na Wzgórzu Down, znanym jako Dún Lethglaise.
2. Wczesnochrześcijański klasztor Inis Causcraid (Inch) związany był z św. Mo Biu. Później w tym miejscu John de Courcy wybudował gotyckie opactwo Cystersów.
3. Ujście rzeki Slaney, gdzie zgodnie z tradycją, przybył łodzią św. Patryk w 432 r.
4. Św. Patryk zorganizował swój pierwszy kościół w drewnianej stodole w Saul, które to miejsce wzięło swoją nazwę od irlandzkiego słowa sabhall, oznaczającego stodołę.
5. Św. Tassach z Raholp był znany jako wspaniały kowal oraz biskup, który miał wykonać relikwiarz dla Bachal Isu, pastorału Chrystusa.
6. Św. Patryk miał modlić się w wodach Struell Wells i prawdopodobnie udzielał tam chrztu.
7. Kilclief było miejscem wczesnośredniowiecznego klasztoru a jego nazwa oznaczała „kościół z plecionki”.
8. Średniowieczny kościół św. Mikołaja w Ardtole wybudowano na stanowisku wczesnochrześcijańskim, gdzie odkryto podziemia i płytę z krzyżem. Studnia św. Patryka znajduje się nieopodal w Sheepland.
9. The church at St John’s Point is the best preserved early medieval church in Couny Down, probably dating to the early 11th century.
10. St Donard was the founder of the monastery of Maghera, and a hermit on Slieve Donard - the perpetual guardian of the mountain destined in legend to raise Patrick’s bones before the Day of Judgement.
11. St Bronagh was the founder of the church at Kilbroney, where an 8th century High Cross still stands today. She was said to be the daughter of Miliuc, Patrick’s owner when he was a slave.
12. Of the three crosses at Clonlea, one is early medieval in date and another stands in an early decorated socket stone.
13. According to a twelfth-century annal, St Patrick planted yew trees in Newry.
14. Donaghmore is associated with Bishop Mac Erca, son of St Bronagh, and a beautifully carved granite scripture cross stands in the graveyard.
15. Dromore is associated with St Colman – his cross-marked ‘pillow stone’ is in the cathedral and a massive high cross stands nearby.
9. Kościół znajdujący się w St John’s Point jest najlepiej zachowanym wczesnośredniowieczną świątynią hrabstwa Down, datowaną na początek XI w
10. Św. Donard był fundatorem klasztoru w Maghera i pustelnikiem na górze Slieve Donard - wiecznym strażnikiem gór, który, według legendy, ma podnieść kości Świętego Patryka przed Dniem Sądu Ostatecznego.
11. Św. Bronagh była fundatorką kościoła w Kilbroney, gdzie do dziś stoi Wielki Krzyż z VIII w. Święta Bronagh miała być córką Miliuca, właściciela św. Patryka, kiedy był on niewolnikiem.
12. Spośród trzech krzyży w Clonlea, jeden jest wczesnośredniowieczny, a inny stoi na kamiennej podstawie z dekoracjami.
Zgodnie z dwunastowieczną kroniką, św. Patryk posadził cisy w Newry.
Donaghmore jest związane z Biskupem Mac Erca, synem Św. Bronagh, a piękny, rzeźbiony, granitowy krzyż z wyrytym napisem stoi na tamtejszym cmentarzu.
Dromore jest związane ze św. Kolmanem - jego „kamienna poduszka” ze znakiem krzyża znajduje się w katedrze, a masywny krzyż stoi nieopodal.
16. Of the Early Christian monastery of Drumbo, only part of the thousandyear old round tower survives. The site is associated with St Mochuma.
17-18. Killinchy and Dunsy Island in Strangford Lough are named after the nun, St Duinseach.
19-20. Mochaoi, a young swine-herd, met St Patrick near Bright and later founded the monastery of Nendrum on Mahee Island, the largest island in Strangford Lough.
21. St Finnian of Movilla was a great scholar of the 6th century, and was the teacher of St Columba.
22. St Comgall founded the monastery of Bangor in about 558 AD, and his pupil St Columbanus founded monasteries in France and northern Italy.
23. A wooden church was excavated beneath the stone churches at Derry, associated with a nun called Cuman.
24. Cooey’s Wells are said to be named after St Cooey, who lived in the Ards Peninsula.
16. Z wczesnochrześcijańskiego klasztoru w Drumbo przetrwała jedynie część tysiącletniej okrągłej wieży. Miejsce jest związane ze Św. Mochuma.
17-18. Killinchy oraz Dunsy Island w Strangford Lough noszą nazwy na cześć zakonnicy, Św. Duinseach.
19-20. Mochaoi, młody hodowca świń, poznał św. Patryka nieopodal Bright, a później ufundował klasztor w Nendrum na wyspie Mahee, największej wyspie Strangford Lough.
21. Św. Finnian z Movilli, wspaniały uczony z VI w., był nauczycielem Św. Kolumby. 22. Święty Comgall ufundował klasztor w Bangor około 558 r., a jego uczeń św. Kolumban ufundował klasztory we Francji i północnych Włoszech. 23. Drewniany kościół odkryty pod kamiennymi kościołami w Derry jest związany z zakonnicą Cuman. 24. StudnieCooey'a (Cooey’s Wells) nazwę swą zawdzięczają św. Cooey'owi, mieszkającemu na Półwyspie Ards.
The first churches were constructed of wood, like the barn that St Patrick re-used at Saul by permission of the local ruler, Díchu. Archaeological traces of wooden churches sometimes survive, as do the ruins of the first stone churches that replaced them in the 10th and 11th centuries.
Place-names help us to trace timber structures used as churches. The name Saul comes from the Irish sabhall, meaning barn. The name Kilclief, the site of an early Christian monastery, means ‘church of the hurdles’ (or wattle). Beneath the ruins of the stone churches at Derry in the Ards Peninsula were found the archaeological remains of a timber church that preceded them.
Pierwsze kościoły były budowane z drewna, tak jak stodoła, z której św. Patryk korzystał w Saul, za zgodą miejscowego władcy Díchu. Archeologiczne ślady drewnianych kościołów niekiedy przetrwały, tak jak ruiny pierwszych kamiennych świątyń, które zastąpiły drewniane kościoły w X i XI w.
Nazwy miejscowości pomagają odnajdywać drewniane budowle pełniące funkcje kościołów. Nazwa Saul pochodzi od irlandzkiego słowa sabhall, oznaczającego stodołę. Nazwa Kilclief, miejsca wczesnochrześcijańskiego klasztoru, oznacza „kościół z plecionki”. Pod ruinami kamiennych kościołów w Derry na Półwyspie Ards znaleziono archeologiczne pozostałości drewnianego kościoła, który wcześniej stał na ich miejscu.
Reconstruction of an Early Christian Irish church (Courtesy of NIEA).
Rekonstrukcja wczesnochrześcijańskiego irlandzkiego kościoła (dzięki uprzejmości NIEA).
Stone churches were constructed at the monastery of Nendrum in the 10th century and at St John’s Point in the early 11th century. Both churches are quite small and have projecting ‘antae’ at the sides, which may have copied a timber construction technique in stone. The churches are orientated east-west, and would have had a steeply sloping roof covered in wooden shingles or thatch.
The entrance door to a stone church was located at the west end, with a large flat lintel over the doorway, sometimes decorated with a cross. Altar stones with multiple incised crosses, like one from Saul, were often set in a wooden altar table, behind which the priest stood facing the congregation. Mass was celebrated in churches every Sunday and on feast days.
Kamienne kościoły zostały zbudowane w klasztorze w Nendrum w X w. a także w St John's Point na początku XI w. Oba kościoły są raczej niewielkie i posiadają wystające „antae” na ścianach bocznych, które naśladowały techniki budowy drewnianych konstrukcji w kamieniu. Kościoły są zorientowane na linii wschód-zachód i być może miały stromo opadający dach pokryty gontem lub strzechą.
Wejście do kamiennego kościoła było ulokowane na zachodnim końcu, z wielkim, płaskim nadprożem nad drzwiami, czasami z dekoracją w formie krzyża. Kamienie ołtarzowe z wieloma wyrytymi krzyżami, tak jak kamień z Saul, były często umieszczane w drewnianym ołtarzu, za którym ksiądz stał twarzą do wiernych. Msza była odprawiana w kościołach w każdą niedzielę i święta.
Early Irish monasteries were often established in easily accessible places on major routes by local ruling families, who supplied an estate and an abbot to run their affairs. They were places for prayer and manual work, which might include copying and illuminating manuscripts, working metals or carving wood or stone, in order to glorify God’s Creation.
The monastic boundary was usually a circuit of earthen ramparts and ditches, stone walls, or wattle fences, which defined the legally protected termon, or sacred ground of the monastery. At the monastery of Nendrum, concentric rings of walls created an inner precinct, and outer zones for metal-working, manuscript production, growing vegetables, fruit and herbs, and processing grain.
Wczesne irlandzkie klasztory były często sytuowane w łatwo dostępnych miejscach przy głównych drogach przez lokalnych władców, którzy nadawali wspólnotom zakonnym majątek ziemski oraz wyznaczali opata, aby zabezpieczyć swoje interesy. Klasztory były miejscami modlitwy a także pracy m.in. kopiowania i zdobienia manuskryptów, obróbki metali oraz rzeźbiarstwa w drewnie i kamieniu. Wszystkie te zajęcia miały na celu gloryfikację Dzieła Stwórcy.
Granice klasztorów wyznaczał krąg ziemnych wałów i rowów, kamienne mury lub plecione ogrodzenia, które określały prawem chroniony termon, świętą ziemię klasztoru. W klasztorze w Nendrum, koncentrycznie ułożone pierścienie murów tworzyły wewnętrzny dziedziniec na zewnątrz którego znajdował się teren gdzie obrabiano metale, pisano manuskrypty, uprawiano warzywa, owoce i zioła oraz mielono zboże.
Trial pieces and a stylus for writing, Nendrum monastery. (Photograph Bryan Rutledge).
Kawałki tabliczek oraz rysik, klasztor w Nendrum (zdjęcie: Bryan Rutledge).
Part of a cross slab with an 8th-century inscription, Nendrum. (Courtesy of National
Część z płyty z krzyżem z inskrypcją z VIII w., Nendrum (dzięki uprzejmości
The monastery had at least one church in the central precinct, but important sites, such as Down and Armagh, had more than one church. The abbot’s house, the monastic graveyard, and often a round tower, were also located centrally. The monks lived in huts or cells, and were obliged by law to provide hospitality to visitors, who could stay in a guest-house. Each monastery had its own library and school. Large monasteries might have a scriptorium, for the copying and illumination of manuscripts.
Monasteries usually had large populations of lay helpers or manaig, who carried out agricultural work and craft activities. Monasteries produced almost all the things they needed. They farmed the land, stored food and acted as a focus for craft production and exchange, resulting in settlements growing up close to their boundaries.
Klasztor ten posiadał zaledwie jeden kościół w centralnej części, ale w ważniejszych miejscowościach, takich jak Down i Armagh znajdowało się więcej kościółów. Dom opata, cmentarz klasztorny, a także okrągła wieża również zlokalizowane były centralnie. Zakonnicy mieszkali w chatach lub celach i według prawa byli zobowiązani zapewnić gościnę odwiedzającym, którzy mogli zatrzymać się w domu dla gości. Każdy klasztor miał własną bibliotekę i szkołę. Wielkie klasztory posiadały skryptorium, do przepisywania i zdobienia manuskryptów.
Klasztory zwykle zatrudniały licznych świeckich pomocników zwanych manaiga, którzy wykonywali prace rolnicze oraz rzemieślnicze. Klasztory produkowały niemal wszystkie rzeczy, których potrzebowały. Wspólnoty zakonne uprawiały ziemię, przechowywały żywność, działały jako ośrodki produkcji rzemieślniczej i wymiany, przyczyniając się do rozwoju osadnictwa w swoim otoczeniu.
The church and round tower, Nendrum monastery. Kościół oraz okrągła wieża, klasztor w Nendrum.
Engraving of the ruined abbey and round tower of Down, 19th century. Dziewiętnastowieczna rycina ruin opactwa i okrągłej wieży z Down.
Round towers were built at important monastic sites between the 10th and 12th centuries, and were symbols of status and wealth. They could be seen from a great distance and acted as landmarks for travellers, attracting pilgrims from far afield to worship at the shrines of the saints.
The Irish word for a round tower is cloigtheach, meaning ‘bell-house’, and this was probably the main function of these tall structures. Reaching a maximum height of 40m, and with a maximum circumference of 18m, these buildings could also have been used to keep valuable books and church treasures safe. The first mention of a round tower occurs in 950 AD, and their construction may have been influenced by church turrets of this period seen in France and Germany.
Okrągłe wieże były budowane w ważnych klasztorach między X w. a XII w. Stanowiły symbole statusu społecznego i bogactwa. Były widoczne z dużej odległości i stanowiły punkty orientacyjne dla podróżników oraz przyciągały pielgrzymów z odległych krain w celu oddawania czci relikwiom świętych.
Irlandzkim słowem określającym okrągłą wieżę jest cloigtheach, co oznacza„dzwonnicę”. Była to prawdopodobnie główna funkcja tych wysokich konstrukcji. Sięgając wysokości 40 m i mając obwód do 18 m, budowle te mogły być także wykorzystywane do bezpiecznego przechowywania cennych ksiąg i skarbów kościelnych. Pierwsza wzmianka na temat okrągłych wież pochodzi z 950 r. Na ich konstrukcję mógł mieć wpływ kształt wież kościołów z tego okresu we Francji i Niemczech.
The stump of Nendrum round tower. Pozostałości okrągłej wieży z Nendrum.
Maghera round tower. Okrągła wieża z Maghera.
The round tower of Down, as it may have appeared in 1000 AD. Okrągła wieża z Down z ok. 1000 r.
The towers had a conical roof, often with four windows just beneath it, from where the monastic hand bell could be rung to call the monks to church. Sundials such as those found at Nendrum, Bangor and Saul would have assisted the bell-ringer to mark the correct hours at terce, sext (midday) and none. The doors of round towers were usually high up off the ground, requiring access by ladder.
In County Down, round towers were built at important monastic centres, associated with local saints, such as Down, Nendrum and Maghera. Unfortunately, no complete example survives intact in the county. The round tower of Down was about 25m high before being demolished in 1790, while the examples at Nendrum and Maghera are now only stumps. The best preserved local example is located at Drumbo, where its walls survive to a height of just over 10m.
Wieże posiadały stożkowy dach, często z czterema oknami bezpośrednio pod nim, z których to okien rozlegał się dźwięk ręcznego dzwonu klasztornego wzywający zakonników do kościoła. Zegary słoneczne takie jak te znalezione w Nendrum, Bangor i Saul pozwalały dzwonnikowi dzwonić o właściwych porach na tercję, sekstę (południe) i nonę. Drzwi okrągłej wieży zwykle były umieszczone wysoko ponad ziemią, a dostęp do wieży wymagał drabiny.
W hrabstwie Down okrągłe wieże były budowane w ważnych centrach klasztornych, związanych z lokalnymi świętymi, takich jak Down, Nendrum i Maghera. Niestety, żadna z wież nie zachowała się w całości. Okrągła wieża w Down miała około 25 m wysokości zanim została zburzona w 1790 r., a wieże w Nendrum i Maghera to dziś tylko ruiny. Najlepiej zachowana wieża znajduje się w Drumbo, jej mury mają wysokość ponad 10 m.
Drumbo
Okrągła wieża z Drumbo (Zdjęcie: Patricia Pyne).
Water played an important part in Early Christian rituals, as it was used for cleansing and baptism. St Patrick is said to have converted heathen wells into Christian healing wells, and is especially associated with Struell Wells, a unique site in Ireland, first mentioned in the 8th century.
Today, Struell Wells consists of a roofless church, a well called the ‘Tub’, an eye well, and men’s and women’s baths and changing rooms. The Tub and the women’s bath-house are medieval buildings. St Patrick is said to have stood in the Tub singing Psalms for many hours before sleeping on St Patrick’s Chair, a natural rock formation on a nearby hillside. The only evidence for Early Christian activity here is a small cross-slab built into the wall of the ‘Tub’.
Woda odgrywała znaczącą rolę w wczesnochrześcijańskich rytuałach, gdyż była stosowana podczas oczyszczania i chrztu. Św. Patryk miał przekształcać pogańskie studnie w chrześcijańskie studnie do uzdrawiania, Ten aspekt jego działalność związany był zwłaszcza ze Struell Wells, wyjątkowym miejscem w Irlandii, o którym pierwszy raz wspominano w VIII w.
Dzisiaj kompleks Struell Wells składa się z kościoła bez dachu, studni zwanej "Tub", studni leczniczej, łaźni damskich i męskich oraz przebieralni. Tub oraz łaźnie damskie stanowią średniowieczne budowle. Św. Patryk miał stać w Tub śpiewająć psalmy przez wiele godzin przed zaśnięciem na tzw Krześle Św. Patryka, naturalnej formacji górskiej na położonym nieopodal stoku. Jednak jedynym materialnym dowodem wczesnochrześcijańskiej aktywności jest niewielka płyta z krzyżem na ścianie studni „Tub”.
View of Struell Wells, with the Eye Well in front of the Women’s Bathhouse (left) and Men’s Bathhouse (right). Widok na Struell Wells, w tym studnię uzdrawiającą, znajdującą się przed łaźniami damskimi (po lewej) i męskimi (po prawej).
A similar site, known as St Cooey’s Wells, survives in the Upper Ards Peninsula, while individual wells are located near Saul – the Mearne Well - and near Ardtole – St Patrick’s Well, Sheepland. Particular wells are associated with other local saints, such as St Duinseach’s (Dunsy) Well near Kilclief.
A feature of many Early Christian sites in Ireland are bullaun stones, which have round or oval hollows ground into their upper surfaces. These were probably crude mortars used for the grinding of foodstuffs, or the production of dyes and pigments. In more recent times, the water in such stones has been attributed healing properties, for example to treat warts and certain illnesses. Like healing wells and thorn trees, such objects can still hold the power of the saints in the local imagination.
Podobne miejsce, znane jako St Cooey's Wells przetrwało na Górnym Półwyspie Ards, koło Derry. Natomiast pojedyncze studnie znajdują się nieopodal Saul – w Mearne Well, a także niedaleko Ardtole - Studnia Św. Patryka w Sheepland. Poszczególne studnie są związane z innymi lokalnymi świętymi, tak jak Studnia Św. Duinseach (Dunsy) niedaleko Kilclief. Cechą charakterystyczną wielu stanowisk wczesnochrześcijańskich w Irlandii są kamienie bullaun, które posiadają okrągłe lub owalne zagłębienia na górnej powierzchni. Były to prawdopodobnie prymitywne moździerze używane do rozkrusznia produktów spożywczych lub produkcji barwników i pigmentów. Do niedawna wodzie z takich kamieni przypisywano właściwości lecznicze w leczeniu brodawek i niektórych chorób. Tak jak uzdrawiające studnie tak i drzewa cierniowe mogą wciąż posiadać świętą moc, co przetrwało w miejscowej tradycji.
One of the most exciting archaeological discoveries relating to Early Christian Down was the excavation of a tidal mill dating to the early 7th century at Nendrum monastic site. The mill is the earliest example of a tidal mill yet discovered.
Archaeologists recovered evidence for a large dam that let the waters of Strangford Lough in at high tide but retained them for feeding through a mill-sluice to power the horizontal mill while the tide was out. Wooden waterwheel hubs were found for two successive mills, both with remains of paddles surviving intact. Dating of the mills using dendrochronology, or tree-ring dating, showed that the first mill was in use from about 619 AD and the second from about 789 AD.
Jednym z najbardziej ekscytujących odkryć archeologicznych związanych z wczesnym chrześcijaństwem w Down są pozostałości młyna pływowego z początku VII w. w klasztorze w Nendrum. Młyn ten jest najstarszym przykładem tego rodzaju urządzenia jakie dotąd odkryto.
Archeolodzy odkryli świadectwo istnienie dużej zapory, która zatrzymywała w zbiorniku wpływające podczas przypływu wody Strangford Lough. W czasie opływu woda nagromadzona przez zaporę spływała śluzą i napędzała poziome koło młyńskie. Odnaleziono drewniane piasty kół młyńskich dwóch istniejących po sobie młynów. W obu przypadku zachowały się także pozostałości łopatek. Określenie czasu powstania młynów możliwe było dzięki dendrochronologii. W ten sposób ustalono, że pierwszy młyn był używany od około 619 r., a drugi od około 789 r.
Reconstruction of the 24 paddles used on the second waterwheel hub (Courtesy of NIEA).
Rekonstrukcja 24 łopatek używanych w piaście drugiego koła młyńskiego (dzięki uprzejmości NIEA).
Aerial view of Nendrum Monastery. Widok z lotu ptaka na klasztor w Nendrum.
Cut-away view into the first tidal mill at Nendrum (Courtesy of NIEA). Przekrój pierwszego młyna plywowego w Nendrum (dzięki uprzejmości NIEA).
The waterwheel was located under a mill-house, in which millstones made of Mourne granite were turned by the waterwheel below, to grind grain into flour for the monastery. Grain would have been supplied from monastic farms and then dried in a corn-drying kiln like the one that can still be seen inside the second cashel wall of the monastery, before being ground at the mill.
The benefit of using tidal power was that the mill could operate at any time during low tide, and was not dependent on the flow of water in a river or stream. This technology was remarkably energyefficient for its time and may be compared to the modern-day harnessing of the tides in the Narrows of Strangford Lough by a pioneering turbine for generating electricity.
Koło młyńskie było umieszczone poniżej budynku młyna, w którym znajdowały się kamienie młyńskie, wykonane z granitu z Mourne. Były one obracane za pomocą długiej osi przez wspomniane koło młyńskie. Młyn ten mielił zboże na mąkę dla miejscowego klasztoru. Ziarno było dostarczane z upraw klasztornych a potem, zanim zostało zmielone w młynie, było suszone w piecach, takich jak ten, który można oglądać w klasztorze.
Zaletą używania energii pływów było to, że młyn mógł pracować zawsze przy odpływie i nie był zależny od siły prądu rzeki czy strumienia. Ta technologia była niezwykle energowydajna jak na tamte czasy i można ją porównać do nowoczesnego wykorzystania energii pływów w Cieninach Strangford Lough, gdzie zamontowano pionierskie turbiny produkujące energię elektryczną.
The Seagen Turbine for generating electricity in the Narrows, Strangford Lough.(Courtesy of Strangford Lough and Lecale Partnership).
Turbina Seagen do wytwarzania energii elektrycznej w Cieśninach Strangford Lough.(dzięki uprzejmości Strangford Lough i Lecale Partnership).
View of the waterwheel-house under excavation (Courtesy of NIEA).
Badania wykopaliskowe domu młyńskiego (dzięki uprzejmości NIEA).
Early Christian graves can sometimes be identified by stones or cross-slabs that marked their location. They are also found during excavations at church-sites and are often orientated from east to west, like most Early Christian churches. The bones and belongings of saints were sometimes removed from their original restingplaces and placed in shrines, which were believed to wield great power.
Groby wczesnochrześcijańskie są rozpoznawane dzięki kamieniom lub płytom z krzyżem, które wskazują ich lokalizację. Są odnajdywane w trakcie wykopalisk stanowisk związanych z kościołami. Groby te są zazwyczaj usytuowane w linii wschód-zachód, jak większość wczesnochrześcijańskich kościołów. Kości i przedmioty należące do świętych, były niekiedy przenoszone z miejsc ich spoczynku i umieszczane w relikwiarzach, którym przypisywane były cudowne właściwości.
An Early Christian grave on the Hill of Down, photographed during the excavations, 1985-7 (Courtesy of NIEA).
Wczesnochrześcijański grób na Wzgórzu Down, sfotografowany podczas wykopalisk, w latach 1985-1987 (dzięki uprzejmości NIEA).
Some graves can still be identified next to the church at the monastery of Nendrum. Stones mark the head of the grave at the west end, as it was expected that the body would rise again facing east at the Resurrection. In some Early Christian graves excavated at Saul white pebbles were found near the skeletons.
Niektóre groby mogą być nadal odnajdywane nieopodal kościoła w klasztorze w Nendrum. Kamienie nagrobne wskazują na położenie głowy zmarłego po stronie zachodniej, gdyż oczekiwano, że zmarły zmartwychwstając skierowany będzie w stronę wschodnią. W przypadku niektórych wczesnochrześcijańskich grobów w Saul w pobliżu szkieletów znaleziono białe otoczaki.
A monastic grave, outside the western entrance of the church at Nendrum monastery. Grób zakonnika, na zewnątrz zachodniego wejścia do kościoła w klasztorze w Nendrum.
Sometimes the bones of saints were enshrined and kept safe inside a church. In 1202, 17 years after the bones of St Patrick had been ‘discovered’ on the Hill of Down by Bishop Malachy and John de Courcy, they were placed in a shrine in the Benedictine Abbey. Today, a late medieval silver gilt shrine of St Patrick’s wrist-bone, and a later silver shrine of his jaw, still survive. The jaw-shrine can be seen on display in Down County Museum, where it is on loan from St Patrick’s Church, Belfast.
Other holy relics, now lost, included the ‘Etach’ or flying crozier of Nendrum, which dropped from Heaven onto the chest of St Mochaoi when he met St Patrick, and the shoe and bell (the ‘Glunan’) of St Donard, associated with Maghera. Although these no longer survive, the bell of St Bronagh is still intact, and can be seen in the Catholic Church in Rostrevor, near St Bronagh’s church at Kilbroney.
The silver gilt shrine of St Patrick’s hand, 15th century (Courtesy of NMNI and St Patrick’s Church, Belfast). Srebrny relikwiarz z ręką św. Patryka, XV w. (dzięki uprzejmości NMNI i kościoła św. Patryka w Belfaście).
Czasami kości świętych umieszczano i bezpiecznie przechowywano wewnątrz kościoła. W 1202 r., 17 lat po tym, jak kości św. Patryka zostały „odkryte” na Wzgórzu Down przez biskupa Malachiasza i Johna de Courcy'ego, umieszczono je w relikwiarzu w opactwie benedyktyńskim. Do dzisiaj przetrwały późnośredniowieczny srebrny relikwiarz z kością nadgarstka Św. Patryka oraz późniejszy srebrny relikwiarz z jego szczęką. Relikwiarz ze szczęką można oglądać w Down County Museum, dokąd został wypożyczony z kościoła Św. Patryka w Belfaście.
Inne święte relikwie, obecnie zaginione, to „Etach” (latający pastorał) z Nendrum, który spadł z nieba na pierś św. Moachoi, gdy ten spotkał św. Patryka, a także but i dzwon Glunan Św. Donarda związanego z Maghera. Chociaż wspomniane relikwie nie przetrwały one do dzisiejszych czasów , to dzwon Św. Bronagh przetrwał w nienaruszonym stanie i znajduje się w kościele katolickim w Rostrevor, niedaleko kościoła św. Bronach w Kilbroney.
The face cross at Kilbroney, 7th century AD. Krzyż z Kilbroney, VII w..
Crosses were used for a number of purposes in early Irish monasteries. Incised or relief crosses on simple slabs often marked burials or pilgrim routes. Some crosses reflect designs found in the Christian art of the eastern Mediterranean, showing the wide contacts of Irish Christian communities.
Cross-slabs have been found at a number of sites in County Down, especially at Saul, Nendrum, Maghera and Raholp. Crosses dating to the 7th century have been found at Kilbroney, Raholp and Nendrum. A 7th-century face cross at Kilbroney is a rare survival and shows links to similar Coptic crosses from Egypt.
Krzyże miały różne funkcje we wczesnośredniowiecznych irlandzkich klasztorach. Wyryte lub wyrzeźbione krzyże na prostych płytach oznaczały miejsca pochówków lub trasy pielgrzymek. Niektóre krzyże odzwierciedlają wzory, jakie można odnaleźć w sztuce chrześcijańskiej wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i świadczyły o szerokich kontaktach społeczności irlandzkich chrześcijan.
Płyty z krzyżem zostały odkryte w licznych miejscach w hrabstwie Down, zwłaszcza w Saul, Nandrum, Magherze i Raholp. Krzyże datowane na VII w. znaleziono w Kilbroney, Raholp i Nendrum. Krzyż z VII w. z Kilbroney jest jednym z niewielu, które przetrwały i ukazuje powiązania stylistyczne z podobnymi koptyjskimi krzyżami z Egiptu.
Cross-slab, possibly marking a pilgrim route from Maghera to Slieve Donard, found near the site of the Burrendale Hotel, Newcastle, 8th century AD. (Photograph: Bryan Rutledge). Płyta z krzyżem, prawdopodobnie wskazująca trasę pielgrzymki z Maghera do Slieve Donard, pochodząca z VIII w., znaleziona nieopodal Hotelu Burendale w Newcastle. (Zdjęcie:
Cross-slab with a large cross and two smaller ones at Gallen in County Offaly.
Płyta z wielkim krzyżem oraz dwoma mniejszymi z Gallen w hrabstwie Offaly
Cross-slab from the Early Christian graveyard on the Hill of Down, 9th century AD. (Photograph: Bryan Rutledge).
Płyta z krzyżem z wczesnochrześcijańskiego cmentarza na wzgórzu Down, IX w. (Zdjęcie: Bryan Rutledge)
Several standing cross-slabs associated with the monastery of Maghera, near Newcastle, show a large central cross with a smaller cross on either side. This probably represents the cross of Christ flanked by the crosses of the two thieves at the Crucifixion. The same design can be seen on early medieval cross-slabs found elsewhere in Ireland, and in Scotland and France. It was especially favoured on the later High Crosses of Ulster. It appears on the head of the Downpatrick High Cross, which displays the Crucifixion of Christ carved in relief in the centre, with the ‘Good’ Thief on the left and the ‘Bad’ Thief on the right.
Niektóre stojące płyty z krzyżami związane z klasztorem z Maghera, nieopodal Newcastle, przedstawiają duży stojący w środku krzyż i dwa mniejsze z każdej strony. Jest to prawdopodobnie krzyż Chrystusa oraz krzyże dwóch ukrzyżowanych wraz z nim łotrów. Ten sam motyw można zobaczyć na wczesnośredniowiecznych płytach z krzyżem znalezionych w innych miejscach w Irlandii, a także w Szkocji i Francji. Był on szczególnie popularny na późniejszych wysokich krzyżach w Ulster. Pojawia się w górnej części wysokiego krzyża z Downpatrick, który przedstawia scenę ukrzyżowania Chrystusa wyrzeźbioną na reliefie w centralnej części, z „dobrym” łotrem po lewej i „złym” po prawej stronie.
The first High Crosses were made of wood, and were probably carved with incised key patterns and interlace. The ringless Cross at Kilbroney in County Down is one of the earliest Irish High Crosses. A massive granite High Cross from the Hill of Down, known as St Patrick’s Cross, may also be an early example.
Pierwsze wysokie krzyże zrobione były z drewna i były na nich prawdopodobnie rzeźbione motywy klucza oraz motywy splotu. Krzyż bez obręczy z Kilbroney w hrabstwie Down jest jednym z najwcześniejszych irlandzkich wysokich krzyży. Masywny, granitowy, wysoki krzyż ze wzgórza Down, znany jako krzyż św. Patryka, jest również tego rodzaju zabytkiem.
In April and May 2014, three drawings of St Patrick’s Cross came to light from two different sources. A drawing of 1840 was acquired by Down County Museum showing a T-shaped cross at St Patrick’s Grave. Two drawings, showing both sides of the same cross in September 1843, by Alexander Johns of Carrickfergus, shed further light on the monument, which was damaged a number of times in the 19th century.
Fortunately, three fragments of the Cross still survive in Down Cathedral, and these were cleaned by conservators in June 2014, with the help of generous donations by the Friends of Down County Museum and the Lecale and Downe Historical Society. It is now believed that the fragments form part of a massive High Cross of Mourne granite which stood over 4 metres high, and 1.6 metres across the head.
W kwietniu i marcu 2014 r. odkryto trzy rysunki krzyża św. Patryka pochodzące z dwóch różnych źródeł. Rysunek z 1840 r., nabyty przez Down County Museum, pokazuje krzyż na grobie św. Patryka w kształcie litery T. Dwa rysunki Alexandra Johnsa z Carrickfergus, wykonane we wrześniu 1843 r., przedstawiają dwie strony tego samego krzyża. Rysunki te rzucają nieco więcej światła na ten zabytek, niszczony wielokrotnie w XIX w. Na szczęście trzy fragmenty krzyża przetrwały w katedrze w Down i zostały oczyszczone przez konserwatorów w czerwcu 2014 r. dzięki hojnej pomocy Przyjaciół Down County Museum oraz Lecale and Down Historical Society. Uważa się, że te fragmenty stanowią część masywnego, wysokiego krzyża z granitu z Tourne o wysokości 4 m i ramionach o szerokości 1,6 m.
Drawing of St Patrick’s Cross, 1840. Rysunki krzyża św.Patryka, 1840 r.
A reconstruction drawing has been created in order to show what St Patrick’s Cross might have looked like. It was very finely carved with intricate patterns of spirals, key patterns and interlace. Like the Kilbroney Cross, St Patrick’s Cross did not have a supporting ring around the cross-head, which made both crosses vulnerable to damage if they fell to the ground. Research work is continuing, with the aim of creating a replica of the entire cross from the fragments that survive.
Wykonana rekonstrukcja rysunkowa przedstawia pierwotny wygląd krzyża św. Patryka. Było on wspaniale rzeźbiony we wzory układające się w spirale, motywy klucza oraz motywy splotu. Tak jak krzyż z Kilbroney, tak krzyż św. Patryka nie posiadał obręczy wokół ramion, przez co oba krzyże były narażone na uszkodzenie podczas upadku. Prace badawcze trwają, ich celem jest stworzenie repliki całego krzyża dzięki użyciu fragmentów, które przetrwały.
The High Crosses of the late 8th, 9th and 10th centuries probably marked entrances, boundaries, sites of notable historical events or important places. They were a focus for prayer, outdoor services and penance. The Downpatrick High Cross is a Scripture Cross, carved mainly with biblical scenes from the Old and New Testaments.
Over 230 examples of High Crosses have been recorded in Ireland. The High Crosses of County Down are all made from granite, which was chosen because of its sparkling quality, like a jewelled cross, in sunlight. The crosses of Downpatrick, Drumadonnell and Kilbroney are made from Mourne granite, while those of Donaghmore and Dromore are made from Newry granite. The Scripture Crosses at Donaghmore and Downpatrick date to the late 9th or early 10th centuries.
Wysokie krzyże z końca VIII w. oraz z następnych dwóch stuleci mogły mogły wytyczać przejścia, granice, znaczyć ważne miejsca związane z historycznymi wydarzeniami. Stanowiły miejsca modlitwy, nabożeństw na wolnym powietrzu oraz pokuty. Wysoki krzyż z Downpatrick jest krzyżem z wyrzeźbionymi scenami ze Starego i Nowego Testamentu. W Irlandii znajduje się ponad 230 wysokich krzyży. Wysokie krzyże z hrabstwa Down są wykonane z granitu, który został wybrany jako surowiec z uwagi na odbijanie promieni słonecznych,w ten sposób, że krzyże sprawiały wrażenie, iż są pokryte klejnotami. Krzyże w Downpatrick, Drumadonnell i Kilbroney zrobione są z granitu z Mourne, a te w Donaghmore i Dromore z granitu z Newry. Krzyże ze scenami z Pisma Świętego z Donaghmore i Downpatrick datowane są na koniec IX w. lub początek X w..
Donaghmore High Cross (Photograph: Patricia Pyne).
Wysoki krzyż z Donaghmore (Zdjęcie: Patricia Pyne).
Installing the replica Downpatrick High Cross on 16th April 2014. Instalacja repliki wysokiego krzyża z Downpatrick 16 kwietnia 2014.
The Mourne granite Downpatrick High Cross was originally erected at the foot of English Street. Known as the Market Cross, it was taken down in 1729 as it was causing an obstruction, and lay in pieces outside the Courthouse for many years. Between 1897 and 2013 it stood outside the east end of Down Cathedral, but its carved ornament suffered from a combination of weathering, pollution and organic growth. Therefore, in 2013, the cross was removed to Down County Museum, with the aim of conserving it and re-erecting it in a purpose-built extension to the Museum, where it will become the centre-piece of an exhibition of the archaeology and history of the Hill of Down.
The conservation treatment revealed a socket-hole on the top of the cross-head for a house- or church-shaped capstone, now lost. The replica was made by scanning the original cross and using a CNC machine to carve out an exact copy (S McConnell and Sons, Kilkeel). The G2 Mourne granite was sourced from a quarry on Thomas’ Mountain, above Newcastle. Replicas of the shaft and head were made early in 2014 and completed for installation in the same location as the original, at the east end of Down Cathedral, in time for Easter 2014.
Granitowy wysoki krzyż w Downpatrick został wzniesiony na początku English Street. Krzyż znany jako Krzyż z Rynku został rozebrany w 1729 r, ze względu na to, że stanowił przeszkodę i leżał w kawałkach przez wiele lat koło gmachu sądu. Między latami 1879 a 2013 stał na zewnątrz, od wschodniej strony katedry w Down. Jego rzeźbiony ornament ucierpiał z powodu działania czynników atmosferycznych, organicznych i zanieczyszczeń. W 2013 r. krzyż został przeniesiony do Down County Museum w celu konserwacji i ponownego ustawienia w wybudowanej w tym celu dodatkowej sali w muzeum, gdzie stanie się centralnym punktem wystawy archeologicznej i historycznej na temat Wzgórza Down.
Prace konserwatorskie ujawniły otwór montażowy u góry skrzyżowania ramion krzyża, co wskazuje na jego funkcję jako zwieńczenia domu lub kościoła, obecnie nie istniejącego. Replika została stworzona na podstawie skanów oryginalnego krzyża oraz przy użyciu urządzenia CNC w celu wyrzeźbienia dokładnej kopi (S McConnell and Sons, Kilkeel). Granit G2 z Mourne został wydobyty z kamieniołomu w Thomas' Mountain, wznoszącej się ponad Newcastle. Repliki trzonu i skrzyżowania ramion zostały wykonane na początku 2014 r. Kopia krzyża została umieszczona w miejscu gdzie stał oryginał, na zewnątrz, po wschodniej stronie Katedry w Down w Wielkanoc 2014 r.
The replica High Cross in place. Replika wysokiego krzyża na oryginalnym miejscu.
The project to save the Downpatrick High Cross has been the result of a partnership between heritage organisations and the churches of Downpatrick, in order to preserve a historic monument created by the monks, who lived on the Hill of Down, to worship Christ and honour the memory of St Patrick.
Projekt uratowania wysokiego krzyża z Downpatrick jest efektem współpracy między organizacjami związanymi z dziedzictwem kulturowym oraz kościołami z Downpatrick w celu zachowania historycznego zabytku, stworzonego przez zakonników mieszkających na Wzgórzu Down ku czci Chrystusa oraz dla upamiętnienia św. Patryka.
Reconstruction painting of the Hill of Down in about 1250 AD. Wzgórze Down, ok. 1250 r.
The project has been driven by conservation, research and interpretation priorities. The removal and cleaning of the Cross has led to discoveries and aided new research, including geological analysis and study of the iconography of the carved panels. Reconstruction paintings of the Cross in its monastic context have helped to bring to life the archaeology of the Hill of Down. Plans for the display of the Cross inside will not only preserve it from future deterioration but facilitate good lighting and proper interpretation of the monument.
Permission from the Northern Ireland Environment Agency allowed the Cross to be moved, and a long term loan of the Cross to the Museum by the Church of Ireland has made the project possible. The move of the Downpatrick High Cross into a purpose-built gallery, and its replacement by a replica, is the first project of its type in Northern Ireland, and it is hoped that it will result in further High Crosses being moved inside, so that they can be saved for future generations to appreciate and enjoy. St Patrick left us a rich legacy of Christian Heritage and it is our challenge to preserve it for everyone.
Projekt jest częścią prac konserwatorskich, badawczych i związanych z ochroną zabytków. Usunięcie i oczyszczenie krzyża pozwoliło na dokonanie nowych odkryć i rozpoczęcia nowych badań, w tym analiz geologicznych a także ikonograficznych. Wizerunki krzyża w jego klasztornym otoczeniu przyczyniły się do rozpoczęcia prac archeologicznych na wzgórzu Down. Plany aby przenieść krzyż do muzeum nie są związane tylko z zabezpieczaniem zabytku przez zniszczeniem, ale też zapewnieniem dobrego oświetlenia i odpowiednich warunków ekspozycji..
Zgoda Northern Ireland Environment Agency na przeniesienie krzyża oraz długoterminowe wypożyczenie krzyża do Muzeum przez Kościół Irlandii sprawiły, że realizacja projektu stała się możliwa. Przeniesienie wysokiego krzyża z Downpatrick do specjalnie wybudowanej sali w muzeum, a także jego zastąpienie przez replikę jest pierwszym projektem tego typu w Irlandii Północnej. Mamy nadzieję, że dzięki temu kolejne wysokie krzyże będą przenoszone do pomieszczeń pod dachem i w efekcie zostaną zachowane dla przyszłych pokoleń. Św. Patryk pozostawił bogatą spuściznę chrześcijańskiego dziedzictwa i jest naszym zadaniem zachować ją dla wszystkich.
A holy water stoup, probably from St John’s Point Church (Down County Museum Collection).
Kropielnica ze święconą wodą, prawdopodobnie z kościoła w St John's Point (Zbiory Down County Museum).
The new High Cross gallery in the Museum Extension. Nowa sala mieszcząca wysoki krzyż w rozbudowanej części muzeum.
Aerial view of the new High Cross gallery in the Museum Extension. Widok z lotu ptaka nowej galerii High Crossw Muzeum Extension.This project has been funded by the European Union’s PEACE III Programme, managed by the Special EU Programmes Body and delivered by the North Down, Ards and Down Councils Cluster.
I would like to acknowledge the following in the creation of this book: Translation: Ales Consulting Ltd
Translation advice: Wojciech Brzeziński
Archaeological advice: Nick Brannon, Lesley Simpson, Peter Harbison
Geological advice: Ian Meighan
Project coordination: Linda McKenna, Shirley Lennon, Danielle Smyth
Photographic coordination: Lesley Simpson
Publication design: Circle Creative Communications
Publication printing: GPS Colour Graphics
NIEA assistance: Gail Pollock, Liam McQuillan, Gail Howell
Photography:
Allen Thompson, Peadar Curran, Bryan Rutledge, Tony Corey, Mike King
Photographic assistance:
National Museums Northern Ireland, Northern Ireland Environment Agency, Public Record Office of Northern Ireland.
Ten projekt został ufundowany przez EuropeanUnion’s PEACE III Programme, zarządzany przez Special EU Programmes Body i zrealizowany przez North Down, Ards and Down Councils Cluster.
Pragnę podziękować za pomoc w tworzeniu tej książki następującym osobom:
Tłumaczenie: Ales Consulting Ltd
Konsultacja tłumaczenia: Wojciech Brzeziński
Konsultacja archeologiczna: Nick Brannon, Lesley Simpson, Peter Harbison
Konsultacja geologiczna: Ian Meighan
Koordynacja projektu: Linda McKenna, Shirley Lennon, Danielle Smyth
Koordynacja fotograficzna: Lesley Simpson
Projekt publikacji: Circle Creative Communications
Druk: GPS Colour Graphics
Wsparcie NIEA:
Gail Pollock, Liam McQuillan, Gail Howell
Fotografie: Allen Thompson, Peadar Curran, Bryan Rutledge, Tony Corey, Mike King
Wsparcie fotograficzne: National Museums Northern Ireland, Northern Ireland Environment Agency, Public Record Office of Northern Ireland.
An Archaeological Survey of County Down, Belfast, 1966.
P. Harbison, Irish High Crosses with the figure sculptures explained, Drogheda, 2013.
P. Harbison, The High Crosses and Round Towers of County Down: A Field Guide (Down Survey: Down County Museum Yearbook), Downpatrick, 2014.
F. Henry, Irish art in the Early Christian period, 3 vols, London, 1965-1970.
K. Hughes and A. Hamlin, The modern traveller to the Early Irish Church, London, 1977.
M. D. King, ‘The Downpatrick High Cross: Sharing Bread from Heaven’, Archaeology Ireland, vol. 27, no. 4, Issue no. 106 (Winter 2013), 15-18.
M. D. King, ‘Christ’s Entry into Jerusalem on the northern High Crosses’, Archaeology Ireland, vol. 28, no. 1, Issue no. 107 (Spring 2014), 16-19.
T. McErlean and N. Crothers (eds), Harnessing the Tides: The Early Medieval Tide Mills at Nendrum Monastery, Strangford Lough, Norwich, 2007.
S. Moore, The Archaeology of Slieve Donard: A Cultural Biography of Ulster’s Highest Mountain (Down Survey: Down County Museum Yearbook), Downpatrick, 2012.
J. F. Rankin, Down Cathedral, the Church of St Patrick of Down, Belfast, 1997.
R. Stalley, Irish Round Towers, Ranelagh, 2000.
This project has been funded by the European Union’s PEACE III Programme, managed by the Special EU Programmes Body and delivered by the North Down, Ards and Down Councils Cluster.
Projekt ten został ufundowany przez EuropeanUnion’s PEACE IIIProgramme, zarządzany przez Special EU Programmes Body i zrealizowany przez North Down, Ards and Down Councils Cluster.
