Bergen Magazine 4 2018

80 JAAR GELEDEN: EIGER & GRANDES JORASSES • OP ZOEK NAAR LYNX EN WOLF

inspiratie voor bergwandelaars

magazine

Jaargang 12 Nr 4 september 2018 € 5,95

3 te

voet in

Californië

Yosemite – Sequoia – Kings Canyon

Graubünden

Huttentocht tussen hemel en aarde Gardameer

Klettersteigen in de Italiaanse zon Centrum van Alpenonderzoek

Verrassend Grenoble

WIN EEN JAS­ VAN AP

HS2 RUNNING LIGHT Dé hardloop lamp voor iedereen Output

Max

Throw

400

18

85

LUMEN

UREN

METER

EENVOUDIGE BEDIENING

Alle lichtstanden bereikbaar via één grote drukknop aan de zijkant

ALTIJD DE JUISTE LICHTHOEK De lamp is 180° verticaal kantelbaar

LANGE BRANDTIJD OP HIGH POWER Dankzij de LiPo accu kan de lamp ruim 2 uur branden op 400 Lumen

OPLAADBAAR, LICHT EN COMPACT

De juiste combinatie voor trailrunnen en hardlopen

GRADUAL BRIGHTNESS CHANGES

Wisselen tussen de lichtstanden gebeurt geleidelijk voor extra comfort tijdens gebruik

DUAL LED VOOR MAXIMAAL LICHTBEREIK De LED’s geven een verstralende, breedstralende of gecombineerde lichtbundel

EXPERIENCE INNOVATION AT ITS FINEST www.olightworld.net

H1 NOVA

H1R NOVA

H2R NOVA

BERGEN

inspiratie voor bergwandelaars

magazine

VUURWERK

Jaargang 12, nummer 4, september 2018 Bergen Magazine is een uitgave van Virtùmedia en verschijnt vijf keer per jaar Redactieadres Bergen Magazine Postbus 595, 3700 AN Zeist redactie@bergenmagazine.nl www.bergwijzer.nl Hoofdredactie Jonathan Vandevoorde Eindredactie Marcia van Bijnen Redactie Daan Couwenbergh, Noes Lautier, Frank Peters, Jan van der Straaten, Peter Strookman, Simone van Velzen, Bert Vonk, Sean Vos Verder werkten aan dit nummer mee Karin Anema, Thierry Dacko, Robert Eckhardt, Martin Fickweiler, Paul Petit, Jennifer Stretton, Gerdi Verwoert, Taco Vos Vormgeving TwinMedia bv, Culemborg, Myrthe van der Voort & Sanne Heuker Bladmanagement & advertenties Klaartje Grol, kgrol@virtumedia.nl, Telefoon +31(0)30-3031295 Marketing & samenwerkingen Renate Roke, rroke@virtumedia.nl Telefoon +31(030) 6913835 Druk Veldhuis Media, Raalte Distributie Nederland: Aldipress, www.aldipress.nl België: AMP, www.ampnet.be Uitgever Nederland Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer (pdobbelaer@virtumedia.nl) Postbus 595, 3700 AN Zeist Telefoon +31(0)30-6920677 Fax +31(0)30-6913312 Uitgever België Virtùmedia, Pepijn Dobbelaer PO BOX 955, 1934 EMC-Brucargo Abonnementen De prijs voor een abonnement bedraagt € 29,95 per jaar (vijf nummers). Aan een abonnement buiten Nederland of België zijn extra verzend­ kosten verbonden. Neem hierover contact op met de klantenservice.

Abonnementen kunnen bij ieder nummer ingaan en worden elk jaar vernieuwd. Aanmelding kan via onze website www.bergwijzer.nl of via de klantenservice op telefoonnummer +31(0)850407400 (ook voor vragen over bezorging).

Adreswijzigingen dienen schriftelijk te worden doorgegeven met vermelding ‘Bergen Magazine’ en van de oude en nieuwe adressering en het nieuwe telefoonnummer.

Opzeggingen dienen schriftelijk met een termijn van minimaal 1 maand te worden doorgegeven.

Contact: Uitgeverij Virtùmedia, t.a.v. Bergen Magazine, Postbus 595, NL-3700 AN Zeist.

Tel. +31(0)30-0407400, e-mail: klantenservice@virtumedia.nl Lees hier hoe we met uw persoonsgegevens omgaan www.virtumedia.nl/privacy-statement © Bergen Magazine. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

ISSN 1873-8966.

D

e bosbranden die Noord-Californië elke zomer teisteren, hebben dit jaar ook het prachtige Yosemite National Park niet ontzien. De drukstbezochte attractie, Yosemite Valley, ging in het toeristisch hoog­ seizoen zelfs meer dan drie weken op slot.

“Yosemite Valley is absolutely gorgeous, and we would prefer it to be green and not black”, ver­ klaarde Forest Service Planning Officer Johnny Clem na afloop van alle ellende.

Honderden fire jumpers en vliegtuigen hadden er alles aan gedaan om te voorkomen dat een van de brandhaarden zich tot in de wereldberoemde vallei zou uitbreiden.

Het huidige probleem met bosbranden in het droge westen van Amerika is deels te wijten aan het beleid van vroeger, waarbij men stelselmatig bosbranden heeft bestreden. Het gevolg is dat er nu miljoenen hectares oude wouden met te veel dood hout en een te dichte bodembegroeiing zijn.

Zogenaamde controlled burns zijn de laatste decennia daarom schering en inslag: door instanties aangestoken branden. Zelfs binnen nationale parken worden specifieke gebieden aan een dergelijke verjongingskuur onderworpen om de schade door bestrijding ongedaan te maken en de natuurlijke cyclus een zetje te geven. Zo herinner ik er mij eentje uit de jaren negentig, ook vlakbij de Yosemite Valley, waardoor er dagenlang een naar barbecue ruikende mist in het dal hing. Dat vuurtje liep echter uit de hand – de wind was onverwacht gedraaid – dus moest er toch weer geblust worden.

Het moderne beheer in de Amerikaanse nationale parken is erop gericht op natuurlijke wijze ontstane branden hun gang te laten gaan teneinde het woud gezond te houden. Tenzij er ‘menselijke infrastructuur’ in het geding is, denk aan wegen, campings en hotels. Dan wordt er met man en macht strijd geleverd. De uitspraak van meneer Clem is daarom best bijzonder: het gegeven dat John Muirs favoriete plek een van de meest instagrammable landschappen op aarde is, is al decennialang geen factor meer in het beleid van de National Park Service. Als beleidsambtenaar had Clem

“The charms of these mountains are beyond all common reason, unexplainable and mysterious as life itself” John Muir dus beter een persverklaring kunnen afleggen in de zin van: “because we prefer the valley to be safe and accessible”. Conform het boekje dus.

Linksom of rechtsom, Yosemite Valley is gered en daar ben ik erg blij om. Want het is een bijzondere plek, net zoals de andere natuurparken in Californiës Sierra Nevadagebergte. Dat het mooie Yosemite, inclusief zijn (grotendeels nog groene) bossen, nog generaties bergwandelaars moge bekoren!

jvandevoorde@bergenmagazine.nl @mild_adventures @jvandevo De Sierra Nevada van Californië is één g­ olvende zee van door gletsjers gepolijst ­granietgesteente. In Yosemite National Park is Half Dome voor fotografen wat El Capitan is voor rotsklimmers: een icoon van een berg.

Foto: Jonathan Vandevoorde BERGEN magazine 3

IN DIT NUMMER A EM TH

Foto: Martin Fickweiler

16

10_bron in foto

YOSEMITE, SEQUOIA & KINGS CANYON NATIONAL PARKS

Bergwandelen in Californië

Van sensueel glad graniet zijn ze, beweren de beste rotsklimmers ter wereld. En ze zijn ook hoger dan de Rocky Mountains: de Sierra Nevada in Californië. Op minder dan een dag rijden van de grote steden aan de kust nodigen de indrukwekkende berglandschappen van de nationale parken Yosemite, Kings Canyon en Sequoia uit om verkend te worden. We vertellen je hoe je er als bergwandelaar de toeristenstromen kunt vermijden om volop te genieten van Natuur met een hoofdletter.

16 Wandelen tussen de reuzen 25 Yosemite anders

4 BERGEN magazine

33 TERUGKEER VAN DE GROTE ROOFDIEREN Na een lange afwezigheid zijn wolven en lynxen weer in de Franse bergen thuis.

Bergen Magazine ging met enkele specialisten op pad en leerde dat niet elk dier altijd even welkom is.

38 SENTIERO ALPINO CALANCA

TUSSEN HEMEL EN AARDE Redacteurs Noes Lautier en Marcia van Bijnen maakten een tocht hoog boven het Zwitserse Val Calanca, een waar eldorado.

Naast twee bivakhutten, een berghut en een noodonderkomen kwamen ze alleen natuur tegen.

38

50 DE LAATSTE UITDAGINGEN VAN DE ALPEN De Eiger en Grandes Jorasses waren in de jaren dertig de laatste klimbastions in de Alpen die veroverd moesten worden. Anderl Heckmair en Riccardo Cassin slaagden er als eersten in.

50

33

56 BIJZONDERE WOLKEN IN DE BERGEN Je ziet ze wel eens hangen: wolken die je bij ons nooit ziet. Er bestaat inderdaad zoiets als typische ‘bergwolken’. Simone van Velzen legt uit hoe ze ontstaan.

62 GARDAMEER

IJZERVRETEN IN DE ZON

56

Berglicht 6 Grijs

Actueel 8 Uitgerust 10 Uitgeprobeerd 12 Jouw foto 14 Kleur bekennen

Riva del Garda is een klettersteigmekka voor ferratisti van alle niveaus. Tot diep in de herfst wagen lief hebbers zich aan uit­ dagende routes op de omringende rotswanden. Specialist Taco Vos probeerde enkele via ferrata’s uit en deelt zijn ervaringen.

62

Tot op zekere hoogte 31 Keten van licht Grenoble 47 Centrum van de Alpenwetenschap Boekenberg 61

Winter­sportideeën

8 PAGINA'S

SPECIAL In Zuid-Tirol BERGEN magazine 5

BERGLICHT

GRIJS TEKST & FOTO MARCIA VAN BIJNEN Het is pas begin september, maar aan de overzijde van het Calancadal ligt er al sneeuw op de bergen die niet hoger reiken dan zo rond de 2700 meter, het resultaat van een infernaal onweer twee dagen terug. Toen we de Splügenpas vanuit Italië overstaken, lag er een pak sneeuw van jewelste.

Laat deze middag zitten we hoog en droog op het terras voor de Alp di Fora, koud is het wel. Heel behoedzaam begint de lucht te verkleuren, de dag glijdt langzaam teneinde. Plaatje schieten? Mwah, dat wordt niks, denk ik, zo’n tegenlichtopname, want ook al is de zon zojuist achter de westelijke bergen verdwenen, haar licht straalt nog fel tegen de wolken. Dan bedenk ik dat ik mijn nieuwe grijsfiltersysteem bij me heb en besluit het uit te proberen. Zou het echt schelen, zoals op de promofilmpjes te zien is? Misschien is het wel de miskoop van het jaar geweest. Ik schiet erop los, met en zonder verloopfilter, thuis op de computer zie ik wel wat het resultaat is.

Morgen eerst lekker afdalen naar Santa Maria in Calanca. Dat wordt mooi lopen door die lariksbossen.

Weken later schuif ik het SD-kaartje in mijn laptop en, krek, zo’n filter werkt echt!

Uitzicht op Pizzo di Claro, Mottone Rosso di Grav en de Forcel vanaf Alp di Fora.

Camera: Nikon D7100 Lens: AF-S Nikor 18-140 mm/ f 3.5-5.6G op 18 mm Filter: Lee softgrad grijsfilter N2 Diafragma: f 13 Sluitertijd: 1/30 ISO: 400

6 BERGEN magazine

BERGEN magazine 7

ACTUEEL

Weer beer in Bern Wij in de Lage Landen hebben ‘de wolf’. In Zwitserland liggen ze daar al een tijd niet meer wakker van. Maar als er een beer gespot wordt, is dat bij de Alpen­ bewoners altijd weer groot nieuws. Zoals begin deze zomer opnieuw, en weer in het kanton Bern.

“Beer loopt voor auto uit”, “Am Thuner­

ment (Kora) op basis van signalemen-

see ist der Bär los!” Eind mei stonden de

ten, sporen en DNA-onderzoek de rou-

Zwitserse media vol sensationele kop-

te van M29 door de Alpen te achterha-

pen. Een automobilist had ’s nachts een

len. Ze zijn er nagenoeg zeker van dat

beer voor zijn auto uit zien lopen over

het dier uit Italië komt. Waarschijnlijk is

de hoofdweg langs de Thunersee, niet

de beer in 2013 in de Brenta-Adamello

ver van Interlaken. Hij schoot er een

geboren als zoon van beer F09. In april

filmpje van dat op YouTube en 20min.

2016 is hij de Zwitsers-Italiaanse grens

ch viraal ging. Specialisten zijn ervan

overgestoken, ergens ten westen van

Schade heeft M29 maar één

overtuigd dat het om beer M29 gaat die

de Splügenpas om precies te zijn.

keer aangericht: in het voorjaar

afgelopen jaar ook al in de kantons Uri

Hoe men dat weet? Een jachtopziener

van 2017 heeft hij in het kanton

en Nidwalden gespot was. Begin juli

had in het Gental namelijk enkele plukjes

Uri een bijenkorf vernield. Een

dook opnieuw een beer op trouwens in

berenvacht meegenomen die de beer

maand later, in mei van dit jaar,

Berner Oberland, dit keer in de ge-

aan een boomstam (zijn favoriete krab-

dook hij voor het eerst weer op in Eriz, in

meente Lenk. Hoogstwaarschijnlijk

paal) had achtergelaten nadat hij door

het Berner Oberland. Dat was groot

gaat het om hetzelfde dier.

de man gespot was. Die zijn, vergeleken

nieuws. Na 190 jaar weer een beer in

met haren van de beer uit de Brenta-

Bern! En een jaar later ziet het er dus

Italiaan

Adamello die in 2014 en 2016 in Italië

naar uit dat M29 van plan is om in Cen-

Het Jagtinspektorat van Bern slaagde

waren gevonden, genetisch identiek.

traal-Zwitserland te blijven. (JV)

er vorig jaar al in met de hulp van speci-

Kora vermoedt dat de beer die elk voor-

alisten van de Koordinationsstelle für

jaar in Uri opduikt, ook dezelfde beer is,

Raubtierökologie und Wildtiermanage­

al is daar geen sluitend bewijs voor.

De beer is het symbool van het kanton Bern. Foto: Jonathan Vandevoorde De Europese bruine beer (Ursus arctos arctos) is erg schuw en kwam vroeger overal op het continent voor. Foto: Jonathan Vandevoorde

Bronnen: Berner Zeitung, www.20min.ch, www.srf.ch

Zweedse berg krimpt door warmte De hoogste berg van Zweden is de Kebnekaise. Om precies te zijn, de zuidelijke

afsmelting namelijk lager

31 juli was dat nog maar

top van de Kebkenaise. Maar door de warmte van de afgelopen periode komt

dan in een koud jaar. Maar

2097 meter. Gemiddeld

daar verandering in. In de warme zomer van 2018 smelt er zo veel sneeuw, dat de

in 2018 is de afname ex-

genomen smolt er daar-

zuidelijke top nog dit jaar lager zal worden dan de noordelijke top.

treem. Volgens de weten-

mee veertien centimeter

schappers is de ijslaag op

sneeuw en ijs per dag.

Regelmatig meten onder-

berg van hun land. Dat

bleek al dat de hoogte van

de berg nog nooit zo hard

Waardoor de zuidelijke top

zoekers van de Universi-

doen ze op de gletsjer op

de berg daardoor een

gesmolten. Stak de berg

op die dag nog maar twin-

teit van Stockholm de

de top. Uit de metingen

beetje varieert. In een

op 2 juli nog 2101 meter

tig centimeter hoger was

hoogte van de hoogste

van de afgelopen jaren

warm jaar is de berg door

boven zeeniveau uit, op

dan de noordelijke top, die

De Kebnekaise in Zweden: links is de besneeuwde, zuidelijke top. Foto: Wikimedia Commons/Alexandar Vujadinovic

helemaal ijsvrij is. Ondertussen is de zuidelijke top dus hoogstwaarschijnlijk al lager dan de noordelijke.

Nieuwe metingen na de zomer Hoe groot de impact van deze zomer zal zijn, is nu nog niet duidelijk. De universiteit hervat de metingen weer na de zomer, als het smelten gestopt is. Of de berg dan echt lager is geworden, en zo ja, hoe veel, zal dan moeten blijken.(DC)

8 BERGEN magazine

Nieuwe stuwdam voor Energiewende?

Het kanton Bern is van plan een nieuwe stuwdam te bouwen aan de voet van de Triftgletsjer, die krimpt als gevolg van de klimaatverandering. Daarbij hopen mi­ lieuorganisaties dat het kanton zijn bijdrage levert aan de doelstellingen van de Energiewende, de veelbesproken overgang van fossiele naar duurzame energie.

Niet iedereen deelt deze overtuiging.

De nieuwe dam moet aangelegd worden in het Gletschervorfeld van de snel krimpende Triftgletsjer bij Gadmen in de Urner Alpen. De krachtcentrale zou zo’n 35.000 huishoudens kunnen bedienen van groene stroom.

Door af te stappen van het gangbare beleid van het bouwen van kleine krachtcentra-

Foto: Alpenwelt Karwendel/Wolfgang Ehn

#Duitslandactief Met zo’n 200.000 km aan wandelroutes is Duitsland een paradijs voor wandelaars, ook voor wie van de bergen houdt.

Ontdek de groene heuvels en romantische kloven in de mysterieuze Harz of geniet van Alpenpanorama’s, kraakheldere meren en idyllische dorpen in de Alpenwelt Karwendel. In samenwerking met het Duits Verkeersbureau ging een aantal Nederlandse wandelambassadeurs op ontdekkingstocht door Duitsland. Bekijk hun avonturen en ga voor meer inspiratie naar GERMANY.TRAVEL/ACTIEF

les wordt de impact op natuur en milieu ook beperkt, is de redenering van Zwitserse milieuorganisaties die achter het plan staan. Een daarvan echter, Aqua Viva, vecht het project bij de rechter aan: het beschermen van het natuurlandschap zou belangrijker moeten zijn dan de (te) beperkte positieve opbrengst voor het klimaat, is haar argument. Wordt ongetwijfeld vervolgd. (PP)

Bron: Cipra.org

De Triftgletsjer en de bekende 170 meter lange hangbrug.

Foto: Wikimedia Commons/Thisisbossi

DUTCH MOUNTAIN FILM FESTIVAL Inmiddels is het DMFF een begrip onder bergwandelaars en -sporters uit de Lage Landen. Van 31 oktober tot en met 9 november 2018 zijn dagelijks bergfilms en -documentaires te zien in het Limburgse Heerlen en sinds dit jaar voor het eerst ook in Aken, net over de grens. Tijdens het festivalweekeinde van 2 tot 4 november is er een uitgebreid filmprogramma dat wordt aangevuld met lezingen, workshops, tentoonstellingen, clinics, een trailrun in ‘bergdorpje’ Vijlen en een wielertocht van het hoogste punt van Nederland naar het hoogste punt van België. Een uitgelezen aanleiding, kortom, voor elke gezonde buitenmens die ook filmliefhebber is om een bezoek te brengen aan Nederlands hoogste of misschien zelfs meest verheven filmfestival.

Info & tickets: http://dmff.eu

En waar was…

PETER STROOKMAN? Hier staat onze redacteur op de Aiguille du Midi, vlak voor hij de bekende Aiguille-graat afdaalde tijdens een alpinismecursus georganiseerd door onze partner Mountain Network. Kwam hij heelhuids beneden? En hoe verliep de rest van zijn training? Lees het in het decembernummer van Bergen Magazine.

>>>

MEER NIEUWS EN VEEL INFORMATIE VIND JE OP BERGWIJZER.NL/MAGAZINE/2018-4

>>>

BERGEN magazine 9

UITGERUST

Redactie: Renate Roke

De spijker op de kop Als jouw rugzak tegen een stootje moet kunnen én er veel in moet passen én goed georganiseerd moet zijn, dan is de Lowe Alpine Diran misschien wel jouw volgende rugzak. De Diran is gemaakt van 300D ‘nailhead’ polyester en heeft een inhoud vanaf 50 liter. Oersterk, makkelijk toegankelijk en comfortabel. Door de voorrits en de uitneembare tussenbodem hou jij je spullen makkelijk en overzichtelijk bij elkaar. Voor extra ruimte gebruik je de elastische zijvakken en het bovenvak en win je 10 extra liters aan ruimte. Daarnaast houdt de standaard meegeleverde regenhoes het geheel lekker droog. De Lowe Alpine Diran is leverbaar in heren- en vrouwenmodellen en in verschillende maten.

 Adviesprijs: vanaf € 169,95 www.lowealpine.com

WANDELSCHOENEN VOOR ELKE DAG Soms zitten je wandelschoenen zo lekker, dat je ze eigenlijk elke dag aan wilt. En met de Robin Light GTX van Hanwag aan je voeten kijkt niemand je gek aan. Een comfortabele, waterdichte schoen voor elke dag, maar ook voor mooie wandelingen op verharde of halfverharde paden. Het bovenwerk van nubuckleer en cordura zorgt voor stevigheid en de Multifilm Light-zool geeft je de demping die je nodig hebt. Loop voortaan zo vanuit kantoor het bos in, zonder je schoenen te wisselen!

De Robin Light GTX is beschikbaar voor heren en dames.

GERUIT EROPUIT We willen er nog niet aan geloven, maar de herfst staat inmiddels bijna voor de deur. Het is dan ook weer tijd om je buitensportgarderobe voor de koudere seizoenen samen te stellen! In de geruite flanellen tops van het Californische merk prAna loop je er in ieder geval stijlvol en

 Adviesprijs: € 179,99

warmpjes bij, zowel in de stad als in de natuur.

www.hanwag.nl

De flanellen hemden en bloezen zijn gemaakt van honderd procent biologisch katoen, zijn warm en zacht en hebben gevoerde zijzakken, zodat ook je handen warm blijven deze herfst en winter. De tops zijn er voor zowel vrouwen (de Charley top) als mannen (de Brayden LS Flannel) in verschillende kleuren.

 Adviesprijs: vanaf € 94,95 www.prana.com

10 BERGEN magazine

Er warmpjes bij zitten Ook nieuw in Fjällrävens herfstcollectie is de Keb Touring Trousers. Bij een jas hoort natuurlijk ook een broek en de Keb Touring Jacket en Trousers zijn voor elkaar gemaakt.

Deze softshell-broek houdt je warm, maar ook goed geventileerd tijdens je activiteiten in de koude bergen. De zijritsen zorgen voor ventilatie wanneer het nodig is en de broek zelf zorgt ervoor dat je comfortabel en met behoud van al je mobiliteit je favoriete bergsport kunt beoefenen. De knieën en onderkant van de broekspijpen zijn verstevigd met G1000 Eco, zodat behalve jij,

Hoog en droog

ook je broek wel tegen een stootje kan.

 Adviesprijs: € 279,95

De bekende Keb-familie van Fjällräven

www.fjallraven.nl

breidt uit! Deze herfst introduceert zij de Keb Touring Jacket, een jas speciaal voor koudere omstandigheden. Het stretchy materiaal ventileert maar is toch stevig. Schouders en heupen, oftewel daar waar je rugzak schuurt, zijn afgewerkt met G1000 Eco om vroegtijdig slijten te voorkomen. De makkelijk toegankelijke borstzakken zijn ook weer aanwezig op deze telg van de Keb-familie. Een stormcapuchon houdt de wind en sneeuw uit je gezicht. Dus of je gaat skiën of de bergen in trekt met je rugzak op, de Keb Touring Jacket houdt je comfortabel warm.

 Adviesprijs: € 364,95 www.fjallraven.nl

Als een lopend vuurtje Lekker warm bij een kampvuur zitten, rookvrij koken én tegelijkertijd je elektronische apparatuur opladen, dat doe je met de BioLite Campstove 2. Wanneer je kookt op deze brander genereert de hitte van het vuur 3 Watt aan elektriciteit die wordt opgeslagen in de geïntegreerde batterij. Via een usb-aansluiting kun je direct je telefoon, powerbank of andere apparatuur van nieuwe energie voorzien. De ingebouwde blower zorgt voor een rookvrij vuur en met de 4 standen, van sudderen tot turbo, zet je in een mum van tijd een lekker maaltje in elkaar.

 Adviesprijs: € 149,95 eu.bioliteenergy.com

BERGEN magazine 11

UITGEPROBEERD

TATRA LIGHT LADY GTX De missing link Soms heb je van die bergwandelschoenen waar je met weemoed

en zijn waterdicht

aan terugdenkt, van die lekkere stappers die als het ware voor je

gevoerd met gore-

gemaakt zijn. Voor mij waren dat – destijds heel hip – paarse schoe-

tex. En ik stond als

nen van Dolomite, gekocht in een Italiaans bergdorp in de berg-

een huis op die

sportwinkel van een lokale grootheid. Zo’n kleine, tanige man met

nieuwe Integral

onderzoekende ogen. Met die dingen aan mijn voeten kon ik alles

Light-zool van

aan: gras en gruis, blokkenterrein en sneeuwhellingen. Maar aan

Vibram met z’n

alles komt een eind. Daarna kwamen mooie leren schoenen van

afwijkende pro-

Hanwag, de voorlopers van de Tatra, met zo’n lekkere inkeping voor

fiel. Geen geroetsj

de achillespees, want dat was een wat minder punt aan die paarse

op steile gruispaadjes,

dingen. Geschikter ook voor het stevigere werk met flinke bepak-

nat of droog. Kortom een per-

king, maar wel zwaarder. Maar ook die zijn inmiddels aan hun nada-

fecte allround B-trekkingschoen en wat mij

gen begonnen. En mijn kekke D-schoenen zijn nogal overdreven

betreft geschikt voor wel meer dan lichte

voor menig bergwandeling.

tochten.

En toen kwam daar opeens het verzoek binnen om de nieuwe Hanwag

Heb ik dan helemaal niets te mekkeren over

Tatra Light te gaan beproeven, een buitenkans voor het betere oriën-

de Tatra Light GTX? Vooruit dan maar: de

teerwerk. “Voor wandelingen met lichte bepakking” stond er op de

flapjes die de tong aan de schacht verbin-

Hanwagsite, dus zijn ze meegegaan op mijn vierdaagse reportagereis

den hadden van mij wat zachter gekund.

over de Jura Höhenweg.

Maar als ik ze een beetje naar buiten vouw

Dit zijn ze!, dacht ik na dag één, mijn nieuwe ‘paarse’ stiefels, de mis­

in plaats van netjes naar binnen, dan voel ik

sing link! De Tatra Lights GTX wegen niks (een paar weegt maar 1000

daar helemaal niets meer van. Dit zijn blij-

gram!), hebben diezelfde peessparende inkeping in het enkelmanchet

vertjes. (Marcia van Bijnen)

Lichtgewicht • Gripvaste profielzool • Waterdicht • Verzoolbaar • Click clamp veterogen Flapjes mogen wat zachter De Tatra Light Lady GTX is verkrijgbaar in 3 (niet erg flitsende) kleurcombinaties.

Adviesprijs: € 229,– www.hanwag.nl

Lowe Alpine’s AirZone Camino Trek ND De Airzone Trek ND-rugzak heb ik uitgeprobeerd op dagtochten in de bergen van Les Bauges. Met het warme weer was het goed ventilerende AirZone-rugpand ideaal. Maar door het stijve frame vond ik de rugzak lastiger in te pakken. Gelukkig is er de praktische zijrits in het hoofdcompartiment waardoor je makkelijk bij je spullen onderin kunt. De scheiding tussen hoofdvak en ondervak is met een rits op te heffen. Dat beviel mij beter, want ik vind het compartimentensysteem, afgekeken bij trekkingrugzakken, niet echt nodig bij dit formaat rugzak. Fijn zijn de meshvakken aan de zijkant voor waterflessen en op de heupriem voor zonnebril of snacks. Het elastieken netwerk aan de voorzijde heb ik gebruikt voor een natte handdoek, maar is ook groot genoeg om er een regenjas veilig achter weg te proppen. Als ik de Airzone Camino Trek vergelijk met andere rugzakken, ben ik voorstander van lichter en simpeler, en dan zonder frame.

(Karin Anema)

12 BERGEN magazine

Zijingang in het hoofdcompartiment • Draagcomfort • Minimaal contact met je rug • Veel opbergmogelijkheden aan de buitenkant • Esthetische vormgeving Relatief complex ontwerp voor dit formaat rugzak • Veel straps • Gebogen AirZone-frame minder handig voor pakken • Gewicht De damesversie ND heeft een inhoud 35 liter (45 met topcompartiment) en een ruglengte S/M en weegt 1300 gram.

Prijs: vanaf € 119,95 www.lowealpine.com

HOGE KWALITEIT VOOR EEN LANGE LEVENSDUUR Berg- en wandelschoenen van Hanwag worden vervaardigd uit hoogwaardige materialen – allemaal zorgvuldig geselecteerd en verwerkt. Het is belangrijk dat de voering van schoenen de voeten droog en warm houdt en daardoor een goed voetklimaat mogelijk wordt.

GORE-TEX® - DUURZAAM, WATERDICHT EN ADEMEND Dit voeringmateriaal is opgebouwd uit diverse lagen en bestaat o.a. uit een waterdicht en ademingsactief membraan dat bij regen, sneeuw en ijs de voeten droog houdt.

GORE-TEX® is bovendien ademingsactief en voert transpiratie van de voeten goed af.

Het GORE-TEX®-membraan bevat ruim 1,4 miljard microscopisch kleine poriën per vierkante centimeter. De poriën zijn 20.000 keer kleiner dan een waterdruppel. Alle GORETEX®-producten zijn duurzaam waterdicht en bieden tijdens de volledige levensduur van het product betrouwbare bescherming in natte omstandigheden.

De gaatjes van het GORE-TEX®-membraan zijn 700 keer groter dan een waterdampmolecuul. Hierdoor kan transpiratie en een overschot aan warmte van binnenuit ontsnappen terwijl de buitenkant van de schoenen waterdicht blijft.

DE LEVENSDUUR VAN SCHOENEN IS AFHANKELIJK VAN HOE GOED ZE ONDERHOUDEN WORDEN. Reinigen Je verwijdert vuil en modder op je schoen en onder de zool het beste na elke wandeling met een droge borstel. Gebruik bij vastzittend vuil lauwwarm stromend water en vooral geen zeep want dit tast de impregnatie aan. Een GORE-TEX® voering reinig je door de inlegzool eruit te halen en de schoenen te vullen met ca. 7 cm lauw water zonder zeep.

Tatra II GTX

Laat de schoen altijd op een natuurlijke manier drogen.

Nooit met een föhn, want hiermee beschadig je de voering.

Impregneren Hoewel het leer tijdens de productie al geimpregneerd is, is het heel belangrijk dit regelmatig te herhalen. Impregneren voorkomt uitdrogen van het leer en maakt het vuil- en waterafstotend. Je kunt je schoenen impregneren met een spray of met een wax. In beide gevallen moeten de schoenen eerst goed gereinigd en gedroogd zijn.

Lees meer over schoenonderhoud op www.hanwag.nl/ echt-handwerk/schoenonderhoud/ Opbergen Bewaar je wandelschoenen in een droge, goed geventileerde ruimte. Zet ze niet bij de verwarming of in direct zonlicht want daar droogt het leer van uit. Gebruik een schoenspanner om je schoenen hun pasvorm te laten behouden.

WWW.HANWAG.NL

Banks II lady GTX

Belorado II low lady GTX

IJD FJÄLLRÄVEN R T S D E W O T O F S R A A N WIN

KLEUR BEKENNEN Wow! Wat een vracht aan echt mooie platen kregen we dit keer binnen! Hoe kan het ook anders, want bestaat er zoiets als een berglandschap zonder kleuren? De jury mocht zich vergapen aan kleurrijke gesteenten, bonte bloemenpracht en outfits. Een dozijn heel erg mooie foto’s vielen bijzonder in de smaak, dus was het voor de jury dit keer erg lastig om uit die selectie de allermooiste te kiezen. Hes van Huizen en Remco van Adrichem winnen elk een Kajka 65 trekkingrugzak van Fjällräven. Gefeliciteerd!

HES VAN HUIZEN UIT AMSTERDAM Hes van Huizen maakte deze foto in de bergen van Zanskar in het grensgebied van India, Pakistan en Tibet. De gekleurde bergkammen en gesteentelagen maken dit op zich al een erg kleurrijke plaat, maar de bloemen, het gras en de man in zijn blauwe jack op de voorgrond maken het tableau helemaal ‘af’. De belichting en contrast zijn bovendien prima gecorrigeerd in de nabewerking. Over deze foto was de jury unaniem: dit is een winnaar.

14 BERGEN magazine

DE JURY BESTOND DIT KEER UIT:

• Elanwy Rockey (Fjällräven) • Jonathan Vandevoorde (hoofdredacteur) • Marcia van Bijnen (eindredacteur) • Daan Couwenbergh • Noes Lautier • Peter Strookman • Simone van Velzen • Bert Vonk

JOUW FOTO

REMCO VAN ADRICHEM UIT DE LIER Remco maakte deze foto in de Rockies. Technisch gezien is de plaat gewoon perfect. Scherpte, compositie, microcontrast, belichting en dieptewerking: het klopt gewoon allemaal. En in het ‘gouden uur’ maak je nu eenmaal altijd de mooiste foto’s in een landschap. Een terechte prijswinnaar.

NIEUWE WEDSTRIJD

Een memorabel moment

Tien jaar geleden bracht RAB het Microlight jacket uit. Nu brengt het Britse buitensportmerk een nieuwe, verbeterde versie van zijn zeer succesvolle, donzen lichtgewicht jas uit. En daarvan mogen wij er twee weggeven!

Wat je moet doen? Stuur ons je mooiste foto van een speciaal moment of een ervaring in de

bergen waaraan je altijd terugdenkt.

Beschrijf ook (in maximaal 75 woorden) wat je foto precies zo bijzonder maakt. Het verhaal achter de foto vinden we namelijk ook belangrijk en wordt naast de winnende foto’s gepubliceerd.

Stuur je foto uiterlijk 1 november 2018 op naar Bergwijzer.nl/ winnen om kans te maken op een van de twee splinternieuwe Microlight Jackets van Rab. De specificaties waaraan het beeldbestand moet voldoen en de wedstrijdvoorwaarden vind je eveneens op de site.

BERGEN magazine 15

thema CALIFORNISCHE SIERRA NEVADA

YOSEMITE, SEQUOIA & KINGS CANYON NATIONAL PARKS

Wandelen tussen

de reuzen

Op de Four Mile Trail onderweg naar Glacier Point in Yosemite. De beroemde Yosemite Fall raast op de achtergrond.

16 BERGEN magazine

Op een halve dag rijden van San Francisco liggen ze: de granieten toppen van de Sierra Nevada. De bergketen telt drie indrukwekkende en erg van elkaar verschillende nationale parken: Yosemite, Sequoia en Kings Canyon. Onze hoofdredacteur trok zijn bergschoenen aan en ondervond dat bergwandelen ook in Californië puur genieten is, maar wel anders.

TEKST & FOTO'S JONATHAN VANDEVOORDE

D

e drukke Bay Area en het kustgebergte liggen eindelijk achter ons als we de weidse San Joaquin Valley bereiken. De vallei is zo plat als pannenkoek. Highway 120 snijdt, recht als een lineaal, moeiteloos door de ontelbare rijen fruitbomen van deze ‘fruitbasket of America’. Mijn doel is om samen met mijn kompaan Bert dagtochten te maken in de drie bekende nationale parken van de Sierra Nevada. We hebben een minicamper gehuurd, zo’n MPV met een opkrikbare tent op het dak en slapen op de campings van de nationale parken zelf. Yosemite is het bekendste en populairste park.

Tweede in rij is het verder naar het zuiden gelegen Sequoia National Park. Waar ik echter het meest naar uitkijk is Kings Canyon dat nauwelijks door het grote publiek ontdekt is.

‘KC’ staat al jaren op mijn wenslijstje maar de gekozen timing is kantje boord. De enige toegangsweg naar de canyon zou na de wintersluiting “ergens eind april” weer opengaan, volgens de website van de National Park Service. En we zijn in de laatste week van april.

Aan de heiige horizon verschijnen langzaam de foothills van de Sierra. Het is zomers warm. Op de rand van de beschaving stoppen we bij een kleine supermarkt om voorraad in te slaan. Onze kikkergroene camper krijgt veel aandacht. Drie medewerksters lopen zelfs tot op de parkeerplaats mee en bekijken ’m van alle kanten.

Pas voorbij Jamestown, een prachtig gerestaureerd stadje uit de tijd van de Gold Rush, de goudkoorts uit 1849, begint de weg echt te klimmen. In een half uur tijd verandert het landschap van mediterraan naar subalpien.

BERGEN magazine 17

thema CALIFORNISCHE SIERRA NEVADA

Mammoetbomen in Grant Grove, het populairste deel van Kings Canyon N.P. Panorama Trail. Dertig jaar geleden woedde hier een grote brand. Nu barst het leven uit de bodem.

De kleine dennenappel van de mammoetboom.

Yosemite Valley, richting westen. Rechts de beroemde rots El Capitan.

18  BERGEN magazine

Met alle fotostops die we onderweg maken is het ongemerkt laat in de middag geworden als we Yosemite Valley langs de kronkelende bergweg binnenrijden. De bijna verticale granietwanden van het door een gletsjer uitgeslepen dal verbazen door hun ‘enormheid’. Het is, zoals altijd, druk op de Valley Loop road. Op het kampeerterrein helemaal achter in de vallei had ik nog het laatste plekje kunnen reserveren, en het hoogseizoen moet nog beginnen.

Monsterwandeling Het is een stralende ochtend als we door het dichte woud beginnen aan een pittige dagtocht die ik voor het laatst in de jaren negentig heb gemaakt en nooit meer kon vergeten. Eerst lopen we over een afgebrokkeld asfaltpaadje, de Four Mile Trail, bijna duizend meter omhoog naar Glacier Point.

Het pad dateert uit de tijd dat Amerikanen er nog van overtuigd waren dat je bergpaden uit veiligheidsoverwegingen maar beter kon asfalteren (gelukkig zijn de tijden veranderd). Daarna gaat de welgenoemde Panorama Trail in een wijde boog gestaag naar beneden en volgt dan het laatste deeltje van de beroemde John Muir Trail terug naar de bodem van de vallei. In totaal meer dan 22 kilometer, alsjeblieft.

Tijdens de lange klim zien we muildier­herten sabbelen aan frisse twijgen. Twee blauwe gaaien vechten luid kwetterend om een trofee. Maar geen beren. In het bezoekerscentrum hing een lijst waar wandelaars hadden opgeschreven welk wild ze tegengekomen waren, en elke dag was er wel

ergens een berenfamilie gespot! Hoewel ik stilletjes hoop deze week eindelijk eens een zwarte beer te fotograferen, mag ik er niet aan denken hoe ik zou reageren als zo’n beest plotseling mijn pad kruist.

Als honderden meters hogerop de begroeiing wat opener wordt, vangt aan de overkant Yosemite Falls het eerste zonlicht op.

De hoogste waterval van Noord-Amerika stort meer dan 730 meter naar beneden, maar hij is dunner dan ik mij kan herinneren. Ongetwijfeld komt dat door het gebrek aan sneeuw van afgelopen winter, want in de High Sierras liggen geen gletsjers meer die als ‘watervoorraad’ dienen. Midden- en Zuid-Californië zijn voor hun drinkwater voor een groot deel op hemelwater aangewezen, een precaire situatie, zo is de laatste jaren steeds maar weer gebleken.

Een kleine drie uur verder staan we op Glacier Point. Een handvol toeristen is hier met de shuttlebus naartoe gereden. Vanaf dit punt op 2199 meter hoogte strekt een verrassend ruig berglandschap zich aan onze voeten uit. De bekende Half Dome eist de hoofdrol op, en achter hem reikt het zicht helemaal tot aan de hoofdkam van de Sierra Nevada. Tussen ons en de met sneeuw bedekte drieduizenders strekt zich een met open woud bedekt rotsgebergte uit dat zo uniek is dat de naturalist John Muir er al in de negentiende eeuw voor ijverde om ‘the Yosemite’ voor altijd te beschermen.

Het gebergte lijkt uit één blok graniet te bestaan waarvan de aanblik mij doet denken aan de bergen rond de fjorden van Noorwegen.

Verjongingskuur Aan die indruk draagt ongetwijfeld ook het weer bij, want zo zonnig als het hierboven bij aankomst was, zo koel en onstuimig is het wanneer we aan de lange afdaling beginnen. Ik verwacht onweer en maan Bert om er flink de pas in te houden. Al na een paar bochten komen we in een bijna onaards landschap terecht. De berghellingen staan vol met verkoolde, halfvergane boomstammen, restanten van een grote bosbrand. Ik kan me herinneren, toen ik hier voor het laatst liep, dat ik de brandgeur nog kon ruiken. Nu groeit overal jong groen om ons heen, weelderige manzanitastruiken, grillige kreupeleiken, sparren en dennetjes. De natuur is veerkrachtig.

Een paar uur verder lopen we nog langs drie schitterende watervallen waarvoor Yosemite zo bekend is: Illilouette, Nevada en Vernal Falls. Boven de vallei woedt ondertussen een onweer van jewelste, maar als door een wonder blijft het ergste ons bespaard. Tegen de tijd dat we op het steile rotspad langs de laatste waterval afdalen, schijnt de zon weer op z’n Californisch: heet en droog. Een uur later zijgen we in onze campingstoelen neer. Het blijft een weerbarstig cliché, maar een koud biertje – ‘Fat Tire, Belgian style Ale’ – recht uit het koelkastje van onze camper, daar kan toch weinig tegenop.

Donderwolk Het slechte nieuws dat we de volgende dag te horen krijgen in het bezoekerscentrum van Kings Canyon, ons volgende park, is BERGEN magazine 19

thema CALIFORNISCHE SIERRA NEVADA

De hoogste waterval van Noord-Amerika stort meer dan 730 meter naar beneden

dat de highway ernaartoe nog steeds niet vrijgegeven is voor het verkeer vanwege de winterse toestand. “Hopefully friday”, vertelt de parkwachter ons.

Ik heb meteen een donderwolk boven mijn hoofd hangen. Voor een bergwandeling in Kings Canyon zullen we misschien een halve dag de tijd hebben, meer niet, als het weer meewerkt tenminste. Er zit niets anders op dan ons programma om te gooien en we rijden eerst door naar Sequoia National Park, dat slechts een uur verderop ligt.

Het is op deze hoogte, 2000 meter, merkbaar kouder dan in Yosemite als we een plek uitzoeken op de Lodgepole

20 BERGEN magazine

Eeuwige schoonheid: ­Yosemite Falls.

Paradise Valley, Kings Canyon N.P. Vanaf Moro Rock kijk je uit over de bergkammen van ­Sequoia N.P. Het echte natuurgevoel.

Campground. Alleen de winkel en de snackbar zijn open maar de rekken zijn nog half leeg: begin van het seizoen. Er zijn warme douches met muntjes, een heerlijk vooruitzicht. Als we er een petieterige

BERGEN magazine 21

thema CALIFORNISCHE SIERRA NEVADA

verkoopster echter naar vragen, blijkt dat de wasgelegenheden maar tussen negen en vijf mogen gebruikt worden. En het is tien over vijf: van een koude douche gesproken.

Welke wandelaar komt er nou tussen tien en vijf douchen, vraag ik haar, bliksems uit mijn donderwolken schietend. Aan die bureaucratische tics van de Amerikaanse instanties kan ik maar niet wennen. Als ook nog eens de hemelsluizen opengaan, hebben we geen zin in buiten koken en besluiten we het er eens goed van te nemen. We dineren in het restaurant van de nabijgelegen Wuksachi Lodge. De zalmforel en de fles Californische sauvignon blanc zijn uit de kunst.

Lilliputters onder reuzen Wandelaars die het gewend zijn om in de bergen van Europa onderweg te zijn, verbazen zich altijd over de uitgestrektheid van de bossen in Amerika. Waar je in de Alpen op pakweg 1900 meter hoogte bijna vrij zicht hebt op het omliggende landschap, loop je in de Sierra Nevada op dezelfde hoogte tussen suikerdennen van wel vijftig

22 BERGEN magazine

meter hoog. En dan denk je dat je the biggest wel gezien hebt.

Totdat je in het Giant Forest van Sequoia National Park komt. Het park beschermt bergwouden boven de 2000 meter waar sequoia’s wel negentig meter hoog groeien.

De stam van een volwassen Sequoiadendron giganteum wordt zo dik als een huis breed is. De allergrootste ‘mammoetboom’, de General Grant Tree, is zelfs zo dik als mijn huis diep is: elf meter.

We trekken voor een bijzondere wandeltocht in het reuzenwoud de hele dag uit en starten ’s ochtends weer onder een stralende hemel. Een tocht tussen de sequoia’s is een lilliputiaanse ervaring. Aan hun brede voeten is het muisstil. Ze zijn als zijn bosgeesten, die onze aanwezigheid onbewogen dulden. Sommige zijn meer dan tweeduizend jaar oud. Twintig eeuwen! En daar lopen wij tussen, stippen in de tijd die, net als de tientallen chipmunks en eekhoorns, de bonte spechten en die dikke marmot die boven op een omgevallen wortelkruin zagen zitten, het voor even gegund is dit stille rijk in de wolken te betreden. Zouden

ze onhoorbaar met elkaar over ons praten?

Opvallend zijn de zwartgeblakerde littekens in veel van de oranje stammen. Dat komt door de tientallen bosbranden die de bomen in hun lange bestaan getrotseerd hebben. Vuur deert hen niet, integendeel.

Ze hebben het nodig hebben om te overleven. Want alleen bij temperaturen van boven de zeshonderd graden laten neergevallen denappels van de sequoia hun zaadjes los.

In het Giant Forest zijn de wandelpaden goed aangegeven. Godzijdank, want door al het ge-op-en-neer en al die dikke bomen zijn we ons gevoel voor richting al snel kwijt. We picknicken ’s middags aan de rand van de Crescent Meadow, een prachtige hoogveenweide omringd door statige stammen. Hier zijn volgens de parkwachters al elke dag beren gespot. Maar vandaag niet. Weer niet.

Na de middag breekt, niet onverwacht, een onweer los en tegen de tijd dat we bij Lodgepole terug zijn, komt de regen met bakken uit de hemel. Het is nog geen vijf uur: die hete douche hebben we echt verdiend.

Mist Falls is ons wandeldoel in Kings Canyon N.P. Wandelen tussen de reuzen van Giant Forest is een bijna mystieke ervaring.

Californische grondeekhoorn.

Kings Canyon Vrijdagochtend vroeg staan we alweer aan de balie van het bezoekerscentrum van Kings Canyon. De weg is inderdaad opengegaan, dus aarzelen we geen moment! Een dik uur en een spectaculaire bergrit verder zijn we in Cedar Grove op de bodem van de canyon aangekomen. Daar claimen we ons plekje langs de Kings River. Er staat nog een handvol andere campers maar verder zijn alle voorzieningen nog dicht. We eten snel wat en rijden meteen door tot aan het einde van de weg. Ik blijf me enigszins zorgen

BERGWIJZER De Sierra Nevada in Californië is de hoogste bergketen van de VS buiten Alaska en Hawaii. Het hoogste punt is Mount Whitney (4421 m) in Kings Canyon National Park. Yosemite is het meest bezochte park (4,3 miljoen bezoekers in 2016) en van half juni t/m september erg druk. Sequoia, het meest zuidelijk gelegen park, trekt meer dan een miljoen bezoekers en Kings Canyon ongeveer half zoveel. De meeste toeristen echter komen er niet verder dan de Grant Grove, een woud van sequoia’s waar onder andere General Grant Tree te bewonderen is.

maken. Ik hoop dat we nog tijd over houden voor een mooie wandeling.

Ik heb mijn zinnen gezet op een waterval die op de kaart Mist Falls heet: 16 kilometer heen en terug door Paradise Valley, driehonderd meter stijgen en dalen, appeltje-eitje.

Het is een heerlijke wandeling geworden.

Alles wat Yosemite Valley zo populair maakt, heeft Kings Canyon ook: grillig gepolijst graniet van duizend meter hoog, wilde bergstromen, watervallen, hoge suikerdennen en veel fauna. Toegegeven: geen Half Dome, maar wat we in de Yosemite

Valley maar nét konden vinden, is er hier in overvloed: rust en stilte. ’s Avonds bij het kampvuur maken Bert en ik de balans op. Inderdaad, we vinden Kings Canyon heel bijzonder. Omdat het voor de fijnproevers van de échte outdoors is. En we zouden hier dolgraag meer tijd willen doorbrengen, maar soms is het gewoon zoals het is. Ik neem me voor om hier ooit terug te komen voor een meerdaagse wildernistocht. Naast KC staat op mijn wenslijstje voortaan een groen vinkje.

Maar weggestreept is hij nog niet.

VERVOER

NATIONALE PARKEN

KAMPEREN

Verschillende maatschappijen vliegen naar San Francisco vanaf Amsterdam en Brussel. Gunstig geprijsd is de IJslandse prijsvechter Wow Air (met korte tussenstop in Reykjavik): www.wowair.nl.

Ter plekke is privévervoer onontbeerlijk. Travelhome.nl is een goede verhuurder van campers. De sympathieke minicampers die ze verhuren voor Jucy Rentals zijn prima voor 2 of 3 personen en een krapper budget en handig op die bergwegen. Voor een auto boek ik altijd via Sunnycars.nl vanwege de all-inclusive formule die standaard is. Tip: huur sneeuwkettingen in het voor- en naseizoen.

Vergeet niet om van te voren de toestemming aan te vragen om naar Amerika te reizen via ESTA (https://esta.cbp.dhs.gov/ esta/, $14)

Bij elk park betaal je een toegangsprijs per voertuig. De prijzen variëren tussen de $ 15 en de $ 35. Een jaarpas (annual pass, $ 80) is goedkoper als je van plan bent meerdere parken te bezoeken.

Veel faciliteiten in de parken (kampeerterreinen, winkels, enz.) sluiten voor de winter, doorgaans eind november tot half mei (In Yosemite tot begin april). Check de website van de National Park Service (www.nps.gov).

Binnen de parken zijn er campings met plekken voor tenten en campers. Reserveer van te voren! De voorzieningen zijn basaal, zonder hookups voor de camper en sommige zonder douches.

LEZEN

• California Moon Handbook – De beste reisgids, te koop in de gespecialiseerde reisboekhandel, online, of ter plaatse.

MEER WETEN?

WANDELEN

Wandelgidsjes en topografische wandelkaarten zijn in de bezoekerscentra ter plaatse te koop. De paden en afstanden zijn prima gemarkeerd. Wil je er voor een meerdaagse tocht op uit (zie volgende reportage), dan moet je je eerst bij de rangers registreren en gelden er bepaalde gedragsregels.

• www.recreation.gov – Reserveren van campings in de parken; eerst gratis registreren.

• www.nps.gov – Alle informatie en plattegronden van de parken.

BERGEN magazine 23

DE HOOGSTE BERG VAN AFRIKA DAAGT JOU UIT Summit Kilimanjaro.

De hoogste berg van Afrika.

Een onvergetelijke uitdaging.

De Kilimanjaro. Het dak van Afrika. Het beklimmen van deze berg is een ervaring die je bijblijft. Voor altijd. Je loopt op weg naar de 5900 meter hoge top door vijf klimaatzones, van de Afrikaanse bushes en regenwouden tot vulkanische vlaktes en ijzige gletsjers.

Om de Kilimanjaro te overmeesteren moet je tot het uiterste gaan. De expeditie test jouw limieten op zowel fysiek als mentaal gebied. Maar de beloning op de top is er dan ook naar. Vol verwondering en voldoening geniet jij van het onvergetelijke uitzicht.

Deze uitdaging ga je niet alleen aan. Samen met jouw mede klimmers en expeditieleider bereiden jullie je voor op het succes.

De mooiste tocht uit je leven doe je ook niet alleen voor jezelf‌ ‌met jouw expeditie steun je duizenden kinderen in oorlogsgebieden. Ze krijgen met jouw support een veilige omgeving, educatie en psychosociale hulp. Samen met War Child help je hen en hun gemeenschap aan een betere toekomst.

Ga jij de Kili-Challenge aan?

HALLENGE

WWW.WARCHILD.NL/KILI-C

CALIFORNISCHE SIERRA NEVADA thema

0SEMITE Y

met andere ogen

Yosemite Valley is Amerika’s beroemdste klimmersmekka. Bigwall-klimmer en Yosemite-kenner Martin Fickweiler vertelt wat er hem vorig jaar toe bracht de onweerstaanbare Half Dome, hét icoon van het nationaal park, toch niet te beklimmen en de wildernis in te trekken.

TEKST & FOTO'S MARTIN FICKWEILER

Tegen de muur.

De auteur op de Death Slabs met op de achtergrond de 700 meter hoge noordwestwand van Half Dome.

BERGEN magazine 25

thema CALIFORNISCHE SIERRA NEVADA

D

e imposante rotswanden van Yosemite hebben mij sinds jonge leeftijd gefascineerd en de talloze beklimmingen de ik er maakte hebben me het zelfvertrouwen gegeven om mijn dromen in afgelegen gebieden na te streven. Telkens weer keerde ik terug naar the Valley om me voor te bereiden op een volgende expeditie. De condities zijn er perfect om vaardigheden op te doen en bleken een veilige opstap naar nieuwe, onontgonnen gebieden. Hieraan kwam na een mislukte winterse solo­ beklimming van El Capitan een eind. Het zou zeven jaar duren voor ik Yosemite weer bezocht. Ik had er genoeg van om lange reizen te maken, weken van huis te zijn, op dunne matjes te slapen en, misschien wel boven alles, om bang en gespannen te zijn.

Ik besloot me te gaan richten op klimmen binnen Europa. Weer twee jaar later werd ik bovendien vader en wilde vooral graag thuis zijn. Desalniettemin ontstond er na vijf jaar vaderschap en vijfentwintig Europese klimreizen een verlangen om door te gaan waar ik ooit in Yosemite gebleven was. Niet gelijk weer in hartje winter, maar wel solo en dit keer op een relatief afgelegen wand.

Fanatiek Net de veertig gepasseerd leek het me verstandig om de slagingskans te vergroten door fanatiek te gaan trainen. Twee maanden lang deed ik wel vier à vijf dagen per week iets aan training: hardlopen of met een rugzak sjouwen in heuvelachtig ter-

26 BERGEN magazine

rein, fietsen, buikspieroefeningen of een sessie van 350 meter non-stop klimmen op de buitenwand van klimcentrum Monte Cervino. Ik was gemotiveerder dan ooit en aan het einde van de eerste trainingsmaand ging ik nog een stap verder. Ik besloot iets te doen aan mijn hardnekkige haat-liefdeverhouding met alcohol en koos ervoor om langere tijd niet meer te drinken. Ik nam het hele plan nogal serieus en zo kwam het dat ik in het vliegtuig van Amsterdam naar San Francisco ruim voldoende water dronk, keurig ieder uur een korte wandeling door het gangpad maakte en rekoefeningen deed. Ik voelde me mentaal en fysiek zo sterk, dat de verticale 700 meter hoge wand van Half Dome in mijn hoofd al voor de helft beklommen was.

Eenmaal aangekomen in Yosemite Valley bleek er sinds mijn laatste bezoek heel wat veranderd en dit bracht mij mentaal een

De John Miur Trail is doorgaans een duidelijk en goed aangelegd pad door een prachtige omgeving.

Ook tijdens de zomer kan het hoog in de Sierra Nevada ’s nachts vriezen.

Op bivakplekken met een bestaande kampvuurplek is het toegestaan om vuur te maken.

Hoe mooi de tocht ook is, soms dwalen mijn g­ edachten af naar thuis.

Door af en toe van de John Muir Trail af te wijken vinden we prachtige verlaten plekjes waar we met een waterfilter ons drinkwater aanvullen.

BERGEN magazine 27

thema CALIFORNISCHE SIERRA NEVADA

De Nevada Fall is een indrukwekkende waterval, maar hierdoor een van de meest drukbezochte plekken van Yosemite.

We warmen ons aan de eerste zonnestralen, het kampvuur en een goede kop koffie.

Nevada Fall: we zijn duidelijk weer terug in Yosemite Valley.

De laatste nacht in de wildernis heb ik geen zin om te gaan slapen, de maan verplaatst zich langzaam langs de hemel.

Ik voelde me mentaal en fysiek zo sterk, dat de Half Dome in mijn hoofd al voor de helft beklommen was beetje uit evenwicht. De wegen in de vallei stonden vol met files. Het wemelde van de mensen. Ik voelde me genoodzaakt om illegaal in de bossen langs de weg te overnach-

28  BERGEN magazine

ten, omdat alle campings druk en vol waren. Toch zette ik mijn plan vastberaden voort en liep op de eerste dag een rugzak vol met klimspullen omhoog via de steile, en niet geheel ongevaarlijke, Death Slabs naar de voet van de noordwestwand van Half Dome. Aangekomen in de buurt van de imposante wand viel er geregeld iets vanuit de lucht omlaag. Ik zette mijn helm op en ontdekte dat het stukken van ijspegels waren die vanaf de berg naar beneden vielen. Ik kreeg het koud bij de gedachte

dat ik daar vier of vijf nachten moest doorbrengen in mijn hangende tentje, helemaal alleen. Ik besloot toch verder te gaan en volgens plan beklom ik de eerste touwlengte van de route, liet mijn klimtouw hangen voor de volgende dag en daalde af naar het zonnige dal.

De volgende ochtend liep ik opnieuw via de Death Slabs omhoog, dit keer met twintig liter water. Net toen ik een steile rotspassage wilde beklimmen landde er een steen ter grootte van een pompelmoes met een doffe knal een meter naast me op de grond. De steen leek uit het niets te zijn gekomen en was als een meteoriet ter aarde gestort. Ik was verward door dit onverwachte plot en voelde opnieuw mijn zekerheid afnemen.

Andere ogen Ik dacht aan mijn vrouw en kind thuis en merkte dat ik mijn motivatie om de wand in te gaan aan het verliezen was. Toch

BERGWIJZER De auteur liep de volgende vierdaagse route in Yosemite N.P.

was ik koppig en hield mijzelf voor dat ik dit soort gedachten en gevoelens vroeger ook vaak had gehad, maar dat dit niet betekende dat ik niet zou slagen in mijn plan. Wat ik me op dat moment echter niet realiseerde, was dat ik niet meer keek met de ogen van een ambitieuze klimmer, maar met de ogen van een vader geworden veertiger. Ik nam een slok water, veegde het zweet van mijn voorhoofd en vervolgde mijn weg omhoog naar de voet van de wand. Ik ging langs mijn klimtouw omhoog en beklom nog twee lengtes om deze te voorzien van touw. Op standplaats drie bevond zich een plateau waarvandaan ik mijn meerdaagse avontuur in de wand zou starten. Ik had nog één dag nodig om mijn eten en bivakspullen omhoog te brengen om vervolgens een week hier boven te blijven om de wand te beklimmen en aan de andere kant weer af te dalen. Ik keek naar de vochtige koude grond onder mijn voeten, staarde langs de steeds meer overhellende wand omhoog en dacht terug aan de route zoals ik die op de routetekening had gezien. Eerst een stuk met weinig zekeringen en dan wat steile spleten, af en toe versperd door loshangende rotsplaten waar ik in de komende dagen langs zou moeten klimmen. Die rotsplaten leken me wel natuurlijke guillotines waardoor mijn zelfvertrouwen een nog diepere deuk kreeg. ’s Avonds lag ik, verstopt in de bosjes, in mijn slaapzak naar de maan te staren. Ik kon niet in slaap komen en de gebeurtenissen zoals ik die de afgelopen dagen beleefd had maalden door mijn hoofd.

Hoewel ik wist dat ik in het verleden vaker zo gelegen had, leek het deze keer anders te zijn. De gedachte besloop mij dat ik ook gewoon toe mocht geven aan deze ang­ sten. Het koste me de hele nacht, maar

uiteindelijk had ik mezelf gerustgesteld met de overtuiging dat ik van niemand anders dan mijzelf die wand in hoefde. De beslissing om niet te gaan bleek een enorme opluchting. Onderliggend was er ook verdriet om mijn falen maar de gedachte aan thuis maakte me blij.

Zo kwam het dat we tijd hadden om datgene te gaan doen waar we al vaker stiekem van gedroomd hadden

De volgende ochtend maakte ik traditie­ getrouw mijn koffie, maar in tegenstelling tot de andere dagen had ik geen drukkend gevoel in mijn maag. Ik had alle tijd, hoefde niks te doen en voelde me bevrijd. Diezelfde ochtend zocht ik contact met mijn klimmaat Gerke Hoekstra die toevallig in de vallei was om een vrijbeklimming van El Capitan te proberen. Samen met Yves Mooren had hij een aantal dagen in de wand aan zijn project gewerkt en inmiddels besloten dat het niet ging lukken. Zo kwam het dat we samen koffie dronken en tijd hadden om datgene te gaan doen waar we al vaker stiekem van gedroomd hadden toen we nog bigwall-routes in Yosemite aan het afvinken waren. We besloten om een meerdaagse tocht te gaan maken door het achterland van Yosemite. Onze tocht zou gedeeltelijk de populaire John Muir Trail volgen, met afstekers en omwegen langs afgelegen granieten heuvels, rimpelloze meertjes met stille bivakplekken en prachtige naaldbossen.

• Dag 1: Toulumne Meadows (2633 m) – Long Meadow (2743 m). Over de bekende John Muir Trail naar Long Meadow.

• Dag 2: Long Meadow – bivak ten westen van Sunrise Mountains en ten oosten van Tenaya Creek. Via Sunrise Lakes vanaf 2807 m hoogte via alternatief pad naar het zuiden.

• Dag 3: Bivak – voet van Moraine Dome.

Van de bivakplek naar het zuiden tot aan de splitsing Sunrise Creek/John Muir Trail (2441 m). Via alternatief pad naar Echo Valley (2142 m) en door Lost Valley terug naar het bivak aan de voet van Moraine Dome.

• Dag 4: Bivak – Lower Pines (1219 m). Van hetzelfde bivak via Little Yosemite Valley (1871 m) Nevada Fall, Vernal Fall en Happy Isles naar Lower Pines in de Yosemite Valley.

In het hoogseizoen is er een shuttledienst vanuit de Valley naar Tuolomne Meadows, speciaal voor wandelaars. Een wildernis permit is noodzakelijk voor deze trektocht en kan ter plaatse bij de parkrangers aangevraagd worden.

De dagen voelden zorgeloos aan en gleden voorbij. Ik ervoer de gelijkmatige inspanning van het wandelen en de afwezigheid van de alertheid die gepaard gaat met risicovolle beklimmingen als bevrijdend. Ik constateerde met tevredenheid dat ik geen deel meer uitmaakte van de hectiek in Yosemite Valley en dat ik ook niet meer die drang voelde mijzelf te bewijzen als klimmer. Ik genoot ervan ’s morgens wakker te worden met rijp op mijn slaapzak en met een kop koffie in mijn hand te wachten op de eerste zonnestralen om vervolgens de hele dag te lopen, te praten, grappen te maken en te genieten van de wildernis waarin we ons bevonden.

Op de laatste nacht lag ik op mijn rug de hemel in te staren en zag de oplichtende witte brei van de Melkweg. Soms verscheen er een meteoor aan de hemel en in een vaste baan vlogen de vliegtuigen boven mijn hoofd af en aan. Ik bedacht dat John Muir bijna honderddertig jaar geleden hier op zo’n zelfde plek in alle stilte had gelegen, en hoe de wereld sindsdien veranderd is.

Toch is wat hij schreef en hoe hij naar de wereld keek voor mij nog van veel waarde: ”Keep close to Nature’s heart... and break clear away once in a while, and climb a mountain or spend a week in the woods. Wash your spirit clean.”

BERGEN magazine 29

Essens Mimic Jacket

www.wegwijzer.be

Made from our own 100% recycled and water resistant insulation material QuadFusion™ Mimic.

Keeps you warm and dry in cold and wet conditions.

Je droomt van de wereld?

Wij wijzen je de weg

TOT OP ZEKERE HOOGTE

TEKST & FOTO GERDI VERWOERT

zal moeten lopen om de bewoonde wereld te

reuzen die qua uiterlijk doen denken aan de Itali-

bereiken. Ik adem diep de koude berglucht in en zet

aanse Dolomieten, zet ik mijn weg voort.

k zal 25 zijn geweest toen ik voor het eerst

mijn eerste stappen richting de wildernis.

Het pad dat ik volg is niet te missen. Met keien

over John Muir en zijn liefde voor de Califor­

Als ik de pas over ga, verlaat ik het National Forest,

omzoomd en daardoor duidelijk zichtbaar trekt

nische Sierra Nevada las. Een landschap dat

loop de John Muir Wilderness in en betreed een

het een spoor naar het bos dat ik in de verte kan

hij omschreef als de “Range of Light”. 25 jaar

enorme hoogvlakte, het Humphreys Basin. Ik voel

zien liggen. Anders dan de dicht op elkaar geplan-

later zet een vriend mij om zes uur ’s ochtends af

me klein in dit indrukwekkende, weidse landschap.

te naaldbossen in Europa, heeft de natuur de hier

I

bij de North Lake Campground om te beginnen aan een vierdaagse ronde door de bergketen van John Muir.

Vanaf hier loop ik de komende dagen over Piute Pass en Piute Canyon naar de John Muir Trail. Daar buig ik naar het zuiden af om uiteindelijk via Bishop Pass bij de South Lake Campground uit te

groeiende suikerdennen een eind uit elkaar wor-

Ik adem diep de koude berglucht in en zet mijn eerste stappen richting de wildernis

komen waar ik zal worden opgepikt.

tel doen schieten. Zo heeft iedere boom toegang tot regen- en smeltwater. Het zorgt er ook voor dat ik me in de bossen van de Sierra’s een stuk minder opgesloten voel.

De volgende dagen verlopen volgens een vast patroon. Ik sta vroeg op, pak mijn rugzak in en zoek een zonnige plek om daar te ontbijten. Hier

Het is eind oktober en het kampeer- en wandel­

neem ik ruim de tijd voor, want de omgeving is

seizoen in de Sierra Nevada is voorbij. Ik verwacht

Humphreys Basin is prachtig, maar het is nog te

prachtig. Het is niet eenvoudig dit landschap in

weinig of geen mensen tegen te komen en dat

vroeg om al op zoek te gaan naar een kampeerplek.

woorden of beelden te vatten: groots, meesle-

maakt me een beetje nerveus. Thuis in de Oosten-

Bovendien daalt de temperatuur op deze hoog-

pend, indrukwekkend, klein makend, dreigend,

rijkse Alpen wandel ik veel alleen, maar ben nooit

vlakte ’s nachts al onder het vriespunt. Liever loop

ruig, desolaat, mooi.

ver van de bewoonde wereld. Nu sta ik op het punt

ik nog een paar uur door om ergens op een war-

En dan dat licht! John Muir had gelijk toen hij de

een gebied te betreden waar ik meer dan een dag

mere plek te overnachten. Omringd door granieten

Sierra Nevada de Range of Light noemde.

BERGEN magazine 31

THE MIDLAYER THAT BREATHES WITH YOU The revolutionary Aonach AX midlayer is the world’s first truly breathable down jacket. Matching your performance breath for breath, it combines Thindown™ insulation with a face fabric that offers 50 times* more air flow than a typical down jacket.

Keeping you comfortable from valley to summit and back.

Aonach: down, to a fine art.

Get out more. berghaus.com *vs a standard downproof polyamide fabric

Wolven & lynxen

ANDERS BEKEKEN

In de sneeuw zijn niet alleen de pootafdrukken van de schuwe lynx makkelijker te vinden, ook het dier zelf valt meer op.

Foto: CRT Bourgogne-Franche-Comté/ Alain Prêtre

Terugkeer van de GROTE ROOFDIEREN Een wolf slentert door de sneeuw langs een door Thierry geplaatste camera.

Foto: Thierry Dacko

Na een lange afwezigheid keren wolven en lynxen weer terug naar de Franse bergen. Volgens natuurbeschermers is dat een heugelijk feit en noodzakelijk voor een gezond ecosysteem. Maar terwijl de katachtigen met open armen worden ontvangen, is dat bij de wolf wel even anders.

TEKST & FOTO'S SIMONE VAN VELZEN

BERGEN magazine 33

ANDERS BEKEKEN

Wolven & lynxen

De koeien in de Franse Jura hebben over het algemeen niets van een lynx te vrezen, want deze jaagt liever op kleinere prooien als reeën, gemzen en schapen.

De stenen op de onderrand van het schapennet voorkomen dat de wolf er onderdoor kruipt.

Wolvenspecialist Thierry plaatst camera’s om het doen en laten van de Thabor-Galibierroedel te volgen.

Een wolf heeft zijn prooi met huid en haar verslonden: de uitgedroogde drol zit vol haren en botjes.

Dwalend door het territorium van de wolvenroedel in de Maurienne ervaren we de uitgestrekte wildernis in het gebied.

O

ns kent ons in de Jura, blijkt als ik met bergwandelgids Nicolas Guitton een bergrestaurant binnenloop waar vier mannen aan een tafeltje zitten te lunchen. “De schapen van de buurman zijn weggelopen vannacht”, deelt een van de mannen somber het laatste nieuws uit de regio. “De schrikdraad is vernield en de schapen zijn opgejaagd. Zeker een wolf !”, grimast hij. Nadat iedereen meewarig het hoofd heeft geschud, stelt Nicolas me aan het viertal voor: “Dit is Simone, zij schrijft en artikel over lynxen in de Jura.” “Nou, een lynx doet zoiets niet!”, roept een van hen. Eenmaal aan ons eigen tafeltje praten Nicolas

34 BERGEN magazine

en ik samen verder over het voorval. “Wie de dader vannacht ook was, de boer krijgt sowieso een vergoeding van de overheid voor de verloren schapen. Gelukkig zijn er in de Jura vooral koeien en die valt een lynx gewoonlijk niet aan.”

Lynx: geluidloos en onzichtbaar Toen we vanochtend door de Vallée de Valserine struinden, legde Nicolas uit dat we dwars door het territorium van één mannetjeslynx dwaalden. De totale grootte van zijn domein is zo’n twee- tot driehonderd vierkante kilometer. Ondanks dat Nicolas er middenin woont, heeft hij het dier nog nooit gezien. “De kans op een waarneming

is bijzonder klein, want de lynx verplaatst zich meestal in de schemerige avonduren of in de nacht, zonder daarbij een enkel geluid te maken. Om te voorkomen dat hij onnodig een blaadje of takje aanraakt, zet het dier zijn achterpoot precies op hetzelfde plekje neer als waar zijn voorpoot heeft gestaan. En hij heeft ook nog een perfecte schutkleur. Zijn bruine vacht is bezaaid met zwarte vlekken waardoor hij niet opvalt tussen het kreupelhout of afgevallen boomblaadjes.”

Nog niet zo lang geleden was er geen lynx meer te vinden in de Franse Jura, maar in 1974 werden zo’n twintig dieren in Zwitserland geherintroduceerd. Als snel staken

enkele individuen de grens over en vestigden zich in het Franse gedeelte. Omdat Nicolas me wil laten zien waarom dit gebied zo aantrekkelijk is voor de mysterieuze katachtigen, verlaten we na de lunch het pad en klauteren richting de Malcombe, een smalle vallei zonder paden. Een uitgebreid netwerk van verregende wildsporen loopt kriskras door het verlaten bos. “Er passeren hier veel hoefdieren en de aanwezigheid van prooien is natuurlijk een van de belangrijkste criteria voor de lynx om een territorium te kiezen.” Zodra we een stuk prikkeldaad tegenkomen, blijft Nicolas staan. “Haren van een ree of hert”, fluistert hij. En inderdaad hangt er een pluk bruine haren aan het draad. “En kijk daar”, wijst hij, nog steeds op fluistertoon. “Vanaf die rots heeft een lynx een prachtig uitzicht over het terrein.” Hij legt uit dat een lynx niet langdurig achter zijn prooi aanrent, maar deze bespiedt om hem vanuit een hinderlaag te bespringen. “De dichte begroeiing in combinatie met het reliëf, afgewisseld met open weilanden maakt de Jura een uitermate geschikt jachtgebied.”

De Fransman is blij met de terugkomst van de grote jager, “want een lynx eet ongeveer een prooi ter grootte van een ree per week en dat reguleert de populatie kleine hoefdieren.”

Stille jager Als we even later weer over een pad wandelen, vertelt Nicolas dat de stille jager zelden langer dan een week op dezelfde plek rondhangt. “Dat is de tijd die hij nodig heeft om een gems of ree op te eten. Een lynx verstopt zijn prooi en bedekt hem met mos of blaadjes om te voorkomen dat aaseters als vossen of raven de maaltijd vinden.”

Nog een reden waarom de Jura een geschikt gebied is voor een lynx: de poreuze kalkstenen ondergrond zit bomvol gaten en spleten waarin een lynx mooi zijn prooi kan verstoppen. “Een vrouwtje gebruikt zulke plekken ook om haar jongen groot te brengen. Meestal werpt ze één of twee jongen.

Zij heeft trouwens een veel kleiner territorium dan een mannetje, zo’n honderd vierkante kilometer. Het vrouwtje is bovendien een kwart kleiner. Zo’n verschil in uiterlijk tussen beide geslachten heet seksuele dimorfie.”

Onderweg komen we niemand tegen. En ook dat is een reden waarom de lynx zich thuis voelt in de Franse Jura. Het is hartje zomer (lees: hoogseizoen) en we lijken alleen op de wereld. “Er zijn zelfs zones, de zogenaamde Zones de Quiétude pour de la Faune Sauvage, waar mensen een periode van het jaar niet mogen komen om wilde dieren een kans te geven zich ongestoord terug te trekken.” Geen wonder dat lynxen de grens zijn overgestoken om zich hier te vestigen.

Wolven in de Maurienne Maar hoe zit het met de wolf ? Ook deze grote jager is zelf vanuit Zwitserland en Italië teruggekeerd naar de Franse bergketens.

Eind negentiende eeuw waren uitroeiingspogingen (met onder andere gif), houtkap en het verdwijnen van zijn voornaamste prooien Canis lupus fataal geworden. Maar nu is de wolf een beschermde diersoort en leven er in het departement Savoie zes roedels. “De wolf leeft veel dichter met ons dan de meeste mensen denken”, weet wolvenspecialist Thierry Dacko als we elkaar in Saint-Michel-de-Maurienne ontmoeten.

“Wolven gebruiken onze bergwandelpaden

en skipistes, steken autowegen over en komen zelfs in onze dorpen.” Om zijn woorden kracht bij te zetten, duwt de Fransman, zodra we over een kronkelend bergpaadje wandelen, zijn telefoon onder mijn neus. “Kijk, deze foto van een wolf heb ik hier op dit pad gemaakt.” Een golf van opwinding overvalt me. Ik sta op precies hetzelfde plekje waar hét symbool van wildernis voorbij is geslenterd! Thierry plaats al jarenlang camera’s in dit gebied om de plaatselijke roedel te volgen en onderweg blijft hij regelmatig stilstaan om me foto’s van wolven te laten zien. “En kijk, deze heb ik vijftig meter van mijn huis gemaakt.” Op de foto zie ik een aangevreten kadaver van een hert. “Herten, wilde zwijnen, reeën en ook gemzen komen in onze tuinen. En de wolf volgt gewoon zijn prooi.”

Bij een klein meertje vol afgevallen lariksnaalden houdt de wolvenlief hebber halt om te zoeken naar pootafdrukken. En jawel hoor, hij wijst een overduidelijke print in de modder aan: “De bovenste twee kussentjes in de pootafdruk zijn duidelijk verbonden, bij een gedomesticeerde hond zijn die kussentjes gescheiden.” Volgens Thierry zijn de sporen niet vers, “want er liggen veel lariksnaalden op de afdruk.” Thierry volgt de oevers van het kleine meertje en wijst aan waar de wolf heeft gedraaid en uiteindelijk een plekje heeft gevonden om te drinken. Even verderop vinden we een flinke drol, een uitgedroogd exemplaar bomvol haren. Ook zie ik hier en daar wat botjes zitten. “O en kijk hier, nog een enorme hoop. Deze is wellicht van vandaag”, peinst de Fransman. “Het dier heeft net een flinke portie vers vlees gegeten, want er zit geen enkele haar in de uitwerpselen.”

BERGEN magazine 35

ANDERS BEKEKEN

Wolven & lynxen

Thierry bestudeert de sporen van een wolf die uit het kleine meertje heeft gedronken.

Je kunt een pootafdruk van een wolf herkennen, doordat de bovenste twee kussentjes zijn verbonden. Bij een gedomesticeerde hond zijn deze kussentjes gescheiden.

In de Zones de Quiétude pour de la Faune Sauvage mogen mensen een periode van het jaar niet komen.

Hoop

De roedel De roedel wolven in dit gebied heeft de naam la meute Thabor-Galibier meegekregen, naar de twee hoogste bergen in het territorium. “De roedel bestaat uit twee tot drie wolven in de voortplantingstijd en later in het jaar kan de groep uitgroeien tot elf individuen inclusief jongen. De pups die in mei geboren worden, verlaten een jaar later het nest. Soms blijven ze iets langer, maar uiteindelijk verspreiden ze zich naar de Tarentaise, de Bauges, de zuidelijke Alpen, de Vercors, maar ook naar Zwitserland en Italië.”

Hoeveel dieren er op dit moment precies zijn, dat wil Thierry me niet vertellen.

Vroeger deelde hij zijn informatie met het ONCFS (Office National de la Chasse et de la Faune Sauvage), de organisatie die zich in Frankrijk bezighoudt met de bescherming van de wolf. “Maar daar ben ik enkele jaren geleden mee gestopt.” Hij volgt ‘zijn’ dieren nog steeds, maar houdt zijn bevindingen voor zichzelf en een select groepje wolvenlief hebbers. “Zo voorkomen we dat de informatie die we verzamelen bijdraagt aan de hoeveelheid wolven die wordt afgeschoten”, zucht Thierry. “Het is een politieke keuze geweest om wolven te doden, want voor beschermingsdoeleinden is het absoluut zinloos. Het wordt alleen gedaan om het grote publiek gerust te stellen.” Thierry is duidelijk aangeslagen door het lot van zijn dieren.

Schapen Want zoals in het restaurant in de Franse Jura al bleek, is niet iedereen is blij met de terugkeer van deze grote predatoren. Vooral de agrarische wereld protesteert. In het territorium van de Thabor-Galibier-roedel leeft een tiental schaapkuddes bestaande uit in totaal zo’n 20.000 schapen, volgens Thierry. “Eén kudde wordt inderdaad regelmatig aangevallen. Dat is een kudde zonder honden of andere vorm van bescherming.

36 BERGEN magazine

De boer laat de dieren onbemand en onbeschermd in de bergen rondlopen. Soms zit er zelfs een schaap tussen met een gebroken poot. Hij kijkt er niet naar om en dat terwijl onze overheid de boeren van alle kant financiële steun aanbiedt. Wist je dat de ONCFS een vergoeding aan de boer uitkeert als zijn schapen worden aangevallen?”

Even verderop komen we langs een net dat een bergweide vol schapen afzet. Thierry wijst naar de stenen die onderaan het net liggen. “Een wolf kan niet over een hek heen springen en moet eronderdoor kruipen. Door die stenen kan geen wolf bij de schapen komen. Het werkt supergoed, maar het opzetten van zo’n hek is heel arbeidsintensief. Daarom wordt deze methode alleen door hobbyboeren gebruikt. Professionele boeren kunnen het beste een groep honden inzetten en ook dat wordt vergoed door de overheid.”

Zodra ik Thierry op het eind van de dag vraag waarom hij het zo belangrijk vindt dat er wolven in het gebied leven, volgt zijn verklaring de argumentatie van natuurbeschermingsorganisaties: “De aanwezigheid van de wolf staat garant voor een gebalanceerde biodiversiteit, want door op grote hoefdieren te jagen, beperkt de wolf de populatie herbivoren. En dat heeft een grotere diversiteit aan planten tot gevolg, wat weer goed is voor de vogels, de paddenstoelen, enzovoort.

In de natuur is alles met elkaar verbonden.”

Maar naast dit ecologische argument herken ik in zijn verhalen ook het ethische verlangen om de eeuwenlange geschiedenis van vergiftiging, vervolging en uitroeiing achter ons te laten en een veilige plek te creëren voor dit prachtige roofdier, het symbool van de wildernis. “Zullen we, net als met de lynx, ooit leren samen te leven met de wolf ?”, vraagt hij bij ons afscheid zonder een antwoord van mij te verwachten. Ik hoop het, Thierry. Ik hoop het!

MAURIENNE – IN HET TERRITORIUM VAN DE WOLF

BERGWIJZER JURA – IN HET TERRITORIUM VAN DE LYNX

In de Franse Jura verbleef ik in La Martenie, een warme chambre d’hôtes (www.martenie.cmonsite.fr) gelegen midden in het territorium van een mannetjeslynx. Samen met bergwandelgids Nicolas Guitton (www.sportera.ch), die het gebied als zijn broekzak kent, dwaalden ik door het prachtige wandelgebied Vallée de Valserine.

Om het territorium van de wolvenroedel Thabor-Galibier te verkennen, reisde ik af naar de Saint-Michelde Maurienne in het Franse departement Savoie, waar ik bergwandelgids Thierry Dacko (thierry.dacko@orange. fr) ontmoette. Een dag op pad met deze wolvenspecialist bleek een onvergetelijke en leerzame ervaring!

MEER WETEN?

• www.ferus.fr – Franse nationale vereniging voor de verdediging en bescherming van grote roofdieren (beer, wolf en lynx).

•w ww.athenas.fr – website van de organisatie die gewonde of verzwakte lynxen opvangt.

FILMTIPS

•H ow Wolves change Rivers – een prachtig filmpje van Sustainable Human op Youtube dat uitlegt hoe de aanwezigheid van wolven in Yellowstone National Park de koers van de rivieren veranderden, met andere woorden hoe alles in de natuur met elkaar is verbonden.

• L a vallée des loups, J.M. Bertrand, 2016 – fantastische Franse natuurdocumentaire gefilmd in een Franse bergketen (om een toestroom van toeristen te voorkomen is de precieze locatie onbekend).

FJ Ä L L R Ä V E N

B E R GTAGE N Engineered for a life above the tree line where the trees don’t grow but your spirit does.

w w w. f j a l l r av e n. n l /b e r g ta g e n

WANDELEN

Bündner Alpen

SENTIERO ALPINO CALANCA

AVONTUUR

TUSSEN HEMEL & AARDE

38 BERGEN magazine

Het Lagh de Calvaresc.

Pas als je hoger staat, zie je de bijna volmaakte hartjesvorm van het groenblauwe meer.

Foto NL

De met kettingen gezekerde kloof vlak bij Rifugio Ganan.

Foto NL

BERGEN magazine  39

WANDELEN

Bündner Alpen

Tussen de Passo del San Bernardino en Bellinzona is avontuur het sleutelwoord. Hoog boven het Zwitserse Val Calanca loopt een magnifieke wandelroute langs twee bivakhutten, een gewone berghut en een noodonderkomen. Natuurlijk zijn er meer avontuurlijke routes langs unieke bivakhutjes, maar ’t is wel effe zoeken.

TEKST NOES LAUTIER FOTO’S MARCIA VAN BIJNEN, ROBERT ECKHARDT & NOES LAUTIER

“E

lk jaar ben ik dertig tot veertig dagen onderweg op de Sentiero Alpino Calanca. Ik controleer de wandelpaden”, vertelt John Bürge, die logistiek manager is bij een groot bedrijf en in zijn vrije tijd Wegbereiter (padencontroleur) op de Sentiero Alpino Calanca. “Deze route is ontwikkeld door de ASAC* waar ik al heel wat jaren lid van ben. Wegbereiter zijn betekent dat ik controleer of de kabels, kettingen en ladders onderweg nog vast zitten, of er geen bomen op het pad liggen en of de markering in orde is. Het liefste maai ik de graspaden, want dat zien de wandelaars tenminste.

Van de markering denkt men slechts: Die is in orde, of: Hé, de markering klopt niet.

Het markeren is echter veel werk. Wisten jullie dat schapen de verfstrepen binnen de kortste keren van de stenen likken?”

Het is september en de eerste dikke sneeuwlaag ligt – veel vroeger dan normaal – al in de bergen. Marcia en ik zijn met John onderweg op de Sentiero Calanca omdat ons ter ore gekomen is dat deze route uniek is vanwege de bivakhutten met uitzicht, de steile, smalle paden en de Italiaanse sfeer in de dalen.

Alp di Fora Vanwege de grote hoeveelheid versgevallen sneeuw beginnen we niet op de Passo del San Bernardino, maar veel lager in het Val Calanca. Met de zelf bedieningskabelbaan

* Associazione Sentieri Alpini Calanca. De ASAC is een onafhankelijke alpenclub, die niet met de SAC, de Schweizer Alpen Club, verbonden is.

40 BERGEN magazine

bij Arvigo zweven we naar het gehucht Braggio en in twee uur wandelen we relaxt door alpenweiden en een bos naar Alp di Fora. “Ik moet vanavond in het dal zijn.

Morgen zie ik jullie weer. Veel plezier”, zegt John en weg is-ie.

Boris Fumi is verantwoordelijk voor de bivakhut Alp di Fora, een voormalig onderkomen voor arbeiders die lawinehekken op de berghellingen plaatsten. Boris werkt bij de Zwitserse spoorwegen en is jager. Hij is geen huttenwaard, want in een bivakhut moet je je eigen eten meenemen en koken.

Boris is af en toe op Alp di Fora. Hij zorgt dat er gas en hout is en dat alles functioneert. Omdat het hout bijna op is en de jacht is begonnen, heeft Boris een paar collega’s en enkele bevriende jagers uitgenodigd. Sterke, vrolijke kerels die urenlang aan het houthakken zijn. Dan zet Boris wijn, droge worst en kaas op tafel.

“Willen jullie ook een glas wijn?,” vraagt hij, “vanavond eten we risotto, er is genoeg voor iedereen. Mijn collega is risottokoning, hij kookt. We eten om half negen.” Zo gaat dat als Boris er is.

Steilste afdaling ’s Morgens schijnt de zon, maar er waait tevens een ijskoude wind. “De afdaling naar Santa Maria is het steilste stuk van de Sentiero”, had John ons gewaarschuwd. Dat klopt; struikelen op dit stuk van de route is een heel slecht idee, want het pad is stenig en zeer smal en je kukelt zó de diepte in. We vorderen langzaam, blijven geconcentreerd. Het is óf stilstaan om van het heerlijke uitzicht te genieten, óf lopen en alleen het pad zien. Als we bij-

De bivakhut Alp di Fora is luxueus ingericht. Foto RE

na beneden zijn duiken we een wondermooi bos in. Overal staan paddenstoelen.

Pas als we in Ristorante della Torre in het dorp Santa Maria aan een schotel Trockenfleisch zitten, warmen we op.

Rifugio Alp di Fora. Foto RE

Opgevroren smeltwater De sneeuw is op dag drie vanwege de aanhoudende kou nog nauwelijks gesmolten en het hoogste deel van de Sentiero is zeer luchtig en glad vanwege de sneeuw en het opgevroren smeltwater. Bovendien zijn de watervoorziening en het gas in de bivakhut Pian Grand een probleem. Maar John heeft al een nieuw plan bedacht: we lopen vandaag naar

Capanna Buffalora, overnachten daar, lopen de volgende dag naar het noodbivak Ganan en de dag daarna dalen we af naar het dal.

Zo vermijden we de gevaarlijkste delen van de route. “Tot Ganan zal het wel meevallen met de sneeuw”, voorspelt John. We wandelen van Alp de Bec naar Capanna Buffalora, de enige bemande berghut op deze sentiero.

Door alpenwei en bos stijgen we gemoedelijk

naar de Pass de Buffalora (2261 m). Boven de boomgrens murmelt het water in talrijke bergbeken, gigantische rotsblokken liggen verspreid in het vredige landschap.

Aan de andere kant van de pas is plotseling álles anders: hier is geen sprake meer van een makkelijk pad. De route loopt over een met grote en kleine rotsblokken bezaaide steile berghelling.

BERGEN magazine 41

WANDELEN

Bündner Alpen

John is een echte Wegbereiter: zorgzaam veegt en bikt hij sneeuw en ijs van de rotsen. Hij weet ook wel dat we dat zelf kunnen, maar John is galant.

op deze manier makkelijker contact. Er is nóg een voordeel: veel mensen helpen mee, omdat ze zien hoeveel werk we verrichten.”

Boris Fumi verdwijnt de schemering in, zijn jachtgeweer over de schouder.

Foto MvB

Romige Süssmost

“Wisten jullie dat schapen de markeringen van de stenen likken?”

Het pad naar Rifugio Ganan is steil en smal. Foto MvB

De afdaling van de Pass de Buffalora naar Capanna Buffalora, een wonderbaarlijk gebouw van lichtgekleurd hout, is kort. “In 2014 is de hut verbouwd: de gelagkamer, de slaapzalen en de bedden zijn vergroot. Een ingenieus waterkrachtsysteem levert stroom en het afvalwater wordt gezuiverd. De hut is het hele seizoen bemand, van half juni tot eind oktober. De officiële huttenwaard is zeven weken aanwezig, de overige tijd wordt de Buffalora gerund door tijdelijke huttenwaarden”, legt John uit. Nu zijn dat Laura Pfirter en Yannick Tiedt, die een verdienstelijk veldrijder was. Laura heeft de hotelvakschool gedaan en is een uitstekende kokkin: “Ik wilde de rust van de bergen ervaren, zonder elke dag ergens anders naartoe te hoeven wandelen”, zegt ze. “In september is het niet zo hectisch in de hut. Ik ben geïnteresseerd in de verhalen van de gasten. De open keuken hier bevalt me uitstekend.

Iedereen ziet wat we koken en we hebben

42 BERGEN magazine

Vanavond staan er haver-kerriesoep, kip in citroensaus met bleekselderij en als toetje Süssmost (appelsap) verwerkt tot iets romigs op het menu. “Pasta koken is niet zo origineel. Ik kook liever verse groenten, ook in de hut”, zegt Laura. “Heeft het gesmaakt?”

Dat is een retorische vraag. Ik heb zelden zo lekker gegeten in een berghut.

Woordeloos genieten Het is ongeveer drie uur lopen van Buffalora naar Ganan, maar niet als het landschap er zo aantrekkelijk bij ligt als vandaag. Het pad stijgt aanvankelijk nauwelijks. Bij de twee huizen van Alp de Calvaresc eten we noten en dadels. John vertelt: “Mijn kinderen heb-

Als Capanna Buffalora vol is, kun je in het noodhutje slapen. Foto MvB

ben tijdens het bergwandelen nog nooit gevraagd: ‘Hoe ver is het nog?’ Nee, zij vroegen: ‘Pap, waarom doen we dit eigenlijk?’

Het antwoord is niet eenvoudig.”

Dat het Lagh de Calvaresc hartvormig is, zie je niet als je aan de oever staat maar pas als je het meer van bovenaf overziet. Inmiddels lopen we weer op een typisch Calancapad: smal, op een steile grashelling en met uitzicht op de besneeuwde toppen van de bergen aan de overkant van het dal. Ook vandaag schijnt de zon, maar wederom verwarmt hij de grond nauwelijks; de sneeuw wil maar niet smelten. We pauzeren op een naamloos colletje. Hier en nu is de wereld dik in orde. Woordeloos genieten we van de rust en de natuur. “Misschien is dat wel wat mij telkens weer naar de bergen drijft”, verbreekt John de bijna heilige stilte.

SENTIERO ALPINO CALANCA Wilfried Graf uit Binningen, vlak bij Basel, kocht een huis in het Val Calanca. Hij hield

Bij Alp de Bec begint het makkelijkste pad naar Capanna Buffalora.

Foto NL

van wandelen, maar helaas waren de wandelpaden in deze streek nauwelijks meer te bewandelen. Daarom begon hij de paden te

Noodbivak Ganan Vóór ons strekt zich het met sneeuw gevulde keteldal uit waar Rifugio Ganan in ligt: een eindeloze hoeveelheid stenen en rotsblokken van elk formaat. We lopen voorzichtig, want de ruimtes tussen de rotsblokken zitten onder de sneeuw verstopt. Eén misstap en je verzwikt een enkel. Plotseling staan we voor een met kettingen gezekerde kloof, die we voorzichtig oversteken. De beek iets verderop vormt geen obstakel.

Tien minuten later opent John de deur van ons onderkomen voor vannacht: een kleine, driehoekige metalen hut, die bij noodweer levensreddend kan zijn. “Ganan is een noodbivakhut, maar helaas wordt hij steeds vaker als gewone bivakhut gebruikt. Er passen zeven mensen in, maar dan kan niemand zich meer bewegen”, lacht John. We genieten een tijdje van de zon. Dan vraagt Marcia: “Hé, waar is John gebleven?”

“Die repareert de waterleiding”, antwoord ik.

Als de nacht valt, kruipen we onder de wol.

Met zijn drieën is het best comfortabel in het langwerpige hutje. Het schema waarop staat hoe je de tafel en de banken wegklapt om slaapruimte te creëren hangt er niet voor niets. Toch liggen we half onder de opgeklap-

verbeteren. Eerst met zijn vrouw en kinde-

te banken vanwege de krappe ruimte. Ik tel mijn zegeningen dat we hier niet met zijn zessen liggen. De zevende man of vrouw slaapt in de kleine ruimte ernaast, op het stenen plateautje waar het kooktoestel op staat en dan is het echt bomvol. Een deken om het matras wikkelen helpt tegen de kou, maar echt warm wil het de hele nacht niet worden. Geen wonder, het vriest enkele graden en we zijn omgeven door rots.

Hier en nu is de wereld dik in orde. Woordeloos genieten we van de rust en de natuur Afscheid ’s Morgens, in de vrieskou van de vroege dageraad, zegt John: “Ik ga toch maar even langs bij Rifugio Pian Grand, eens kijken of daar alles nog in orde is. We zien elkaar vanavond.” En weg is-ie. Drie dagen geduldig fotomodel zijn hebben het uiterste gevraagd van doener John.

Wij dalen af naar het Val Calanca, waar

ren, later met de hulp van scholieren. Pas in 1977 kwam het idee bij hem op om de Sentiero Alpino Calanca te ontwikkelen. Omdat hij daar geen geld voor had, richtte hij in 1978 de Associazione Sentieri Alpini Calanca op, de ASAC. Deze vereniging telt op dit moment circa 320 leden. Iedereen kan lid worden van deze vereniging.

onze wandeling eindigt. We hebben weinig last van de sneeuw die grote delen van het smalle pad bedekt. Halverwege verlaten we de Sentiero Calanca en volgen een pad dalwaarts. Dat merken we direct: de markering is slecht en het pad is glad, nauwelijks belopen en slecht onderhouden. Dit pad valt onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. ’s Avonds stapt John onze B&B binnen om afscheid te nemen. “Biertje?”, vraag ik.

“Nee dank je, ik kwam twee dames tegen bij Alp de Bec. Die moesten naar beneden.

Ik heb ze een lift gegeven en zet hen even af bij hun B&B.” Die John toch. Altijd bezig en altijd behulpzaam.

BERGEN magazine 43

WANDELEN

Bündner Alpen

In Santa Maria eindigt het steilste deel van de Sentiero Alpino Calanca.

Foto RE

nan (2375 m) – Capanna Buffalora (2261 m); 7½ uur, 830 m, 1150 m.

BERGWIJZER De Sentiero Alpino Calanca volgt de hoofdkam van de bergketen die het Valle Calanca en het Valle Mesolcina van elkaar scheidt.

Beide dalen liggen in het Zwitserse kanton Graubünden. Het gaat bij deze route niet om uitzicht op beroemde vierduizenders, maar om de smalle paden op de steile berghellingen, het grandioze landschap en de gezekerde passages. En natuurlijk om de onbemande bivakhutten, de bemande Capanna Buffalora en de Italiaanse sfeer in de dalen.

Tredzekerheid en een uitstekende conditie zijn vereist.

BESTE PERIODE

Eind juni-eind september.

VERVOER

Bellinzona is bereikbaar per trein. Bellinzona – Passo del San Bernardino per Postauto, ca.

50 minuten. Eindpunt Santa Maria – Bellinzona, ca. 1uur.

DE ROUTE

Onder normale omstandigheden doe je de Sentiero Alpino Calanca het beste van noord naar zuid.

Dag 1A: mooiste variant: Passo del San Bernardino (2065 m) – Pass di Passit (2082 m) – Rif. Pian Grand (2398 m); 4½ uur, 780 m, 370 m.

Dag 1B: San Bernardino Dorf (1631 m) – Alp d’Orcola (1847 m) – Rif. Pian Grand (2398 m); 3½ uur, 900 m, 50 m.

Dag 2: Koninginne-etappe, Rif. Pian Grand – Bocchetta del Büscenel (2157 m) – Rif. Ga-

44 BERGEN magazine

Dag 3: Capanna Buffalora – Pass de Buffalora (2261 m) – Fil de Nomnom (2427 m) – Alp di Fora 1844 m) – Santa Maria in Calanca (955 m); 6½ uur, 720 m, 1840 m.

SLAPEN

In een bivakhut moet je je eigen eten meenemen en koken, tijdig reserveren en tevoren online (of in de Buffalorahut) betalen.

• Rifugio Pian Grand – 2 bivakhutjes, 18 plaatsen totaal, met gas om te koken, eetgerei, dekens en matrassen.

• Rifugio Ganan – noodonderkomen, 7 plaatsen, met gas om te koken, eetgerei, dekens en matrassen. Alleen in nood gebruiken!

• Capana Buffalora – comfortabele, bemande berghut, 30 plaatsen. Open half juni – eind september. Reserveren verplicht.

• Rifugio Alp di Fora – luxueuze bivakhut, 15 plaatsen, met houtkachel, wasgelegenheid, eetgerei, fornuis, dekens en matrassen.

KAARTEN

• S wisstopo, LKS 1254 Hinterrhein, 1274 Mesocco, en 1294 Grono, 1:25.000. Deze kaarten zijn het duidelijkst, zeker in het stuk ongebaand terrein van de eerste etappe.

• S wisstopo, LKS 267T San Bernardino en 277 Roveredo, 1:50.000 MEER WETEN?

•w ww.MySwitzerland.com – 00800 10020030 (ook voor boekingen) •w ww.swiss.com – SWISS vliegt 4x p.d. naar Zürich •w ww.MySwitzerland.com/treinreizen •w ww.postauto.ch •w ww.graubuenden.ch •w ww.visit-moesano.ch •w ww.sentiero-calanca.ch

6 tips

Foto: Jonathan Vandevoorde

BERGENWERK

KIES JE PLEKJE

Ga tijdens je pauze niet ‘zomaar’ op de grond of op de ste-

om het meest uit je pauze te halen De mooiste tijd om te wandelen in de bergen breekt aan: de herfst! Kijk je er ook al naar uit om tijdens je wandeling even

nen zitten. Op stenen of vochtig gras krijg je het veel sneller koud. Ook kunnen er op en in de grond allerlei beestjes rondkruipen, die achteraf voor een hoop narigheid kunnen zorgen. Teken kruipen makkelijk vanuit het gras naar een warm plekje op je lichaam en je zult niet de eerste zijn die onverwacht op een mierennest gaat zitten (au!). Een zitlap kan handig zijn, maar op sommige plekken staan ook bankjes, en die staan er natuurlijk niet voor niets.

neer te ploffen en met een broodje te genieten van het

tip 2

uitzicht? Pauzeren is meer dan zomaar even gaan zitten: tijdens een bergwandeling is een rustmoment (brood)nodig.

Dit zijn enkele tips om het beste uit je break te halen.

TEKST DAAN COUWENBERGH

SCHOENEN AAN OF SCHOENEN UIT?

tip 1

PLAN JE PAUZE

Als je je tochten goed plant, calcu-

Onder wandelaars is dit een eeuwige discussie. Schoenen aan of schoenen uit

tijdens je pauze? Volgens de een is het een absolute no-go om tijdens je pauze je schoenen uit te doen. Je voeten, stevig ingesnoerd in je bergschoenen, zullen dan wat gaan opzwellen. Resultaat: de rest van je wandeling knellen je schoenen, of erger: blaren!

leer je ook pauzes in. Dat betekent

Anderzijds, het kan soms ook geen kwaad om je zweterige wandelsokken

dus dat je ook de tijd waarin je niet loopt mee

even te verversen voor een droog en schoon paar. Kilo-

moet rekenen in je planning. Hoe en waar je

meters doorlopen op natte wandelsokken kan de kans

je rustpauze precies inlast, is natuurlijk hele-

op blaren ook weer vergroten.

maal aan jezelf. Sommigen hebben baat bij een rustpauze op regelmatige intervallen,

tip 3

bijvoorbeeld elke twee uur, tenminste als je op een plek aankomt waar je rustig kunt gaan zitten. Je kan natuurlijk ook het aangename en het nuttige verenigen en je route zo indelen dat je langs mooie uitzichtpunten of fijne berghutjes komt waar je even lekker kunt

Foto: Marcia van Bijnen

neerstrijken. Anderen rusten ‘op de bonnefooi’ en zien ter plaatse wel wanneer ze aan rust toe zijn.

Pauzeer echter nooit te lang, want daar word je maar stijf van. Het wordt alleen maar lastiger om weer in een lekker wandelritme te ko-

UITRUSTEN TIJDENS HET WANDELEN

men naarmate je een pauze langer laat duren.

Tijdens, zei u? Jawel! In een lange

VOETEN OMHOOG

Tijdens hele lange wandeltochten kan het fijn zijn om even met de voeten omhoog te gaan zitten of liggen. Dan kan al het vocht dat in je benen is gezakt, weer een beetje terug naar de plek waar het vandaan kwam. Dan voelen je benen ontspannener aan. Ga op je rug liggen (maar let daarbij ook op tip nummer 2!), en zet je voeten even tegen een boom of rots. Heb je een grote rugzak bij je? Dan kun je ook met je onderbenen op je backpack gaan liggen.

tip 6

tip 4

NATTE VOETEN?

tip 5

Tijdens een warme dag is het zalig om de verhitte voeten even te laten afkoelen in een frisse bergbeek. Heerlijk, die tinteling! Maar kijk wel uit, want door het water wordt de huid van je voeten ook week, waardoor het risico op blaren vervolgens groter wordt. Sowieso moet je er altijd voor zorgen dat je voeten weer goed droog zijn alvorens je verder gaat. Daarom raden we aan om dat frisse voetenbadje te bewaren

afdaling gaan je voorvoeten of soms zelfs tenen pijn doen. Draai je om en ga even een kort momentje achterstevoren staan, met je tenen bergopwaarts gericht dus. Je tenen krijgen een break en het rekt ook heerlijk de kuiten weer op. Omgekeerd werkt even goed: tijdens een lange klim even omdraaien en met je voeten richting dal gaan staan.

Het voelt lekker en het fantastische uitzicht doet eventuele pijn meteen vergeten.

voor het einde van je tocht.

BERGEN magazine 45

HÉT ENIGE ONAFHANKELIJKE TIJDSCHRIFT OVER OOSTENRIJK

5 NUMMERS

VOOR MAAR € 25* *

Oostenrijk Magazine is hét blad voor iedereen die geniet van schitterende natuur, een groot cultureel aanbod, fantastisch eten & drinken, rijke tradities & vernieuwend design.

Met Oostenrijk Magazine is je volgende vakantie altijd dichtbij.

Ga naar www.oostenrijkmagazine.nl en neem een abonnement.

Of bel: 088-1102035

Op basis van automatische incasso en verzending in Nederland.

201808_Bergen_1900x1253_Oostenrijk Magazine.indd 46

11-6-2018 17:45:12

De reisspecialist voor Alpenvakanties

JOUW ADVERTENTIE HIER? Ontdek de mooiste plekken in de Alpen!

Kijk op www.alpenreizen.nl of bel 010-7670097

BERGEN magazine

Bel of mail Klaartje Grol +31 (0)30-6933727 /kgrol@virtumedia.nl

ALPENSTEDEN

Grenoble

Vanaf de Bastille kun je prachtig zien hoe Grenoble tussen de bergketens ligt.

de Alpenwetenschap Allereerst vallen de bergen op. Waar je ook kijkt, Grenoble wordt omhelsd door een indrukwekkend alpenlandschap. En wie de roep van de bergen kan weerstaan om tijd in de Franse stad door te brengen, wordt gecharmeerd door een verrassende mix van savoir vivre en wetenschap.

TEKST SIMONE VAN VELZEN FOTO’S JENNIFER STRETTON & SIMONE VAN VELZEN

op schommelende koolstofdioxideniveaus in zeewater. “Ik bekijk slechts een klein stukje van de puzzel. Er werkt een groot multidisciplinair team aan dit onderzoek.” De Française zit met haar onderzoek goed in Grenoble, want met zo’n 65.000 studenten en 25.000 onderzoekers is de Alpenstad een centrum van de wetenschap.

Natuurlijk laboratorium

“I

k ben gespecialiseerd in fossielen van plankton”, lacht de charmante wetenschapper Fabienne Giraud terwijl ik sprakeloos door een microscoop naar enkele mineralen van zo’n vier miljard (!) jaar oud staar. In het kleine museum op de campus van de Universiteit van Grenoble leidt Fabienne ons langs zo’n twintigtal dis-

plays vol fossielen, kristallen, bijzondere steensoorten en andere interessante objecten gerelateerd aan de vele wetenschappelijke onderzoeken die er verricht worden.

Fabienne is micropaleontoloog en met haar zoektocht naar gefossiliseerd plankton hoopt ze meer inzicht te krijgen in de wijze waarop de minuscule organismen reageren

“De bergenketens rondom Grenoble vormen een perfect onderzoeksterrein, een natuurlijk laboratorium.” In het kleine museum somt Fabienne de onderzoeken op die er verricht worden. Glaciologie, hydrologie, geologie, seismologie, astronomie en alpine ecologie: allemaal disciplines op de universiteit van Grenoble. “Zo onderzoeken seismologen middels veldonderzoek en computerBERGEN magazine 47

ALPENSTEDEN

De inhoud van een mummie

simulaties onder andere hoe bergketens gevormd worden en werkt de discipline alpine ecologie nauw samen met de botanische tuinen op de Col de Lauteret (2058 m).

Wetenschap en bergen vormen een fantastisch huwelijk!”, concludeert Fabienne.

Desalniettemin richt de universiteit zich niet alleen op de Alpen, maar ook op andere bergketens. “Zo onderzoeken glaciologen bijvoorbeeld luchtbelletjes in gletsjers in de Himalaya, Arctica en Antarctica. De luchtbellen, die al eeuwenlang gevangen zitten in het ijs, bevatten namelijk belangrijke informatie over de samenstelling van de luchtkwaliteit – denk met name aan koolstof­ dioxide – gedurende de geschiedenis van onze planeet. En de afdeling astronomie onderzoekt wereldwijd de chemische compositie van ingeslagen meteorieten om meer informatie te verzamelen over de oorsprong van ons zonnestelsel.”

Wetenschapsstad Niet alleen de universiteit maar de hele stad lijkt te bruisen van de bijzondere combinatie wetenschap en bergen. Gisteravond zweefde

48 BERGEN magazine

ik in een karakteristiek bolletje van de stadskabelbaan (sinds 1934 de eerste urban cablecar in Europa) over de snelstromende Isère naar de Bastille die hoog boven de stad uitrijst.

Vanaf de Bastille kon ik prachtig zien hoe Grenoble tussen drie bergketens ingeklemd ligt: de Chartreuse in het noorden, de Vercors in het zuidwesten en de besneeuwde pieken van het Belledonne-massief in het zuidoosten. Ertussenin liggen de verschillende wijken van de stad; de oude binnenstad gevuld met de voor Grenoble karakteristieke kalkstenen gebouwen en daaromheen nieuwere wijken zoals de universitaire campus en in het noorden het Quartier Scientifique. De wetenschappelijke wijk, zo’n 250 hectare groot, staat bomvol innoverende laboratoria van grote internationale bedrijven als Schneider Electric, STMicroelectronics en Capgemini en biomedische onderzoekscentra zoals Clinatec. Maar de allergrootste eyecatcher is de synchrotron, een 844 meter lange ringvormige deeltjesversneller. Deze gemeenschappelijke onderzoeksfaciliteit wordt door 22 landen bekostigd en vanaf de Bastille gezien is het een indrukwekkend bouwwerk.

De synchrotron produceert ’s werelds meest intense röntgenstraling. En daar zijn ze in het natuurhistorisch museum in Grenoble dolblij mee. “We kunnen nu dingen bestuderen die we eerder niet eens konden zien”, aldus conservator Catherine Gauthier met wie ik eind van de middag door ‘haar’ museum slenter. “Op dit moment bestuderen we een gemummificeerde ibis en met behulp van het synchrotron kunnen we de hele inhoud van de mummie bekijken.” Het natuurhistorisch museum heeft een indrukwekkende verzameling van zo’n vier miljoen specimen van dier- en plantensoorten die vanuit de hele wereld, maar met name vanuit de Alpen, in de achttiende eeuw door geleerden, wetenschappers en enthousiastelingen naar Grenoble zijn gebracht. Een gedeelte daarvan wordt tentoongesteld aan het publiek: een prachtige selectie fossielen, mineralen, planten en dieren. Ook in de stijlvolle displays ligt duidelijk de nadruk op de Alpen. “Dat we toegang hebben tot de meest moderne technologieën is natuurlijk fantastisch”, zegt Catherine terwijl ze haar smartphone met daarop een foto van de gemummificeerde ibis in het synchrotron onder mijn neus duwt. “Het dier zit al zo’n tweehonderd jaar in onze collectie en nu kunnen we de inhoud pas echt goed bekijken, maar de resultaten worden pas volgend jaar gepubliceerd.”

De stadskabelbaan zweeft over de Isère naar de Bastille.

Met Fabienne Giraud in het kleine museum van de universiteit.

De terrassen zitten gezellig vol en heerlijke etensgeuren prikkelen de neus.

Fontein op Place Victor Hugo.

Technologie voor iedereen Ook de gewone burgers profiteren van de wetenschapsbubbel die Grenoble is. In de kazemat, aan de voet van de Bastille, is het Centre de Culture Scientifique, Technique et Industrielle gevestigd. De organisatie zet zich in om technologische kennis te delen met het grote publiek. “Moderne technologieën moeten beschikbaar zijn voor iedereen, niet alleen voor grote bedrijven en rijken”, vindt Élodie Weber van de afdeling communicatie als ik met haar het laboratorium in de kazemat bezoek. In het historische gebouw worden onder andere interactieve tentoonstellingen en workshops voor alle leeftijden georganiseerd. Ook kunnen individuen in het zogenaamde fab lab (fabrication laboratory) gebruik maken van moderne computergestuurde apparaten als 3D-printers en lazersnijders. “Zo kunnen individuele uitvinders bijdragen aan de innovatie van deze nieuwe technologieën.” Élodie is zichtbaar trots op alle innovaties die haar stad kenmerken. “Elk jaar, in oktober, viert Grenoble de wetenschap tijdens het Fête de la Science. De universiteit en ook vele publieke en privé-laboratoria houden tijdens het festival open huis. Normaliter zijn zulke centra gesloten voor het publiek, maar niet tijdens de tien dagen van het Fête, dan is iedereen welkom.”

Stad in de bergen Als ik door de smalle straatjes van de binnenstad met zijn stijlvolle oude gebouwen

wandel, waaien heerlijke etensgeuren van de vele restaurantjes me tegemoet. De terrassen zitten bomvol. De helderblauwe hemel en het knusse getjilp van mussen dragen eraan bij dat ik als een blok voor de Franse charme van Grenoble val. Sowieso hou ik van groene steden en Grenoble valt met zijn vele parken en groene oevers van de Isère dubbel en dwars in die categorie. Maar het allermooiste blijven toch de omringende bergen. Die bieden de inwoners een prachtige escape. “Alle drie de bergketens hebben een totaal eigen karakter”, weet inwoner Stéphanie Julien die er met haar hond Fink regelmatig op uit trekt. “Die besneeuwde pieken, daar in het zuidoosten, dat is de Chaîne de Belledonne. Daar vind je de hoogste bergen van Grenoble en prachtige meren. En in de Vercors vind je niet alleen een plateau met diepe kloven, maar ook de overblijfselen van de rijke geschiedenis van het verzet in de Tweede Wereldoorlog. De steile rotswanden van de bergketen dienden namelijk als een natuurlijk fort voor een­ ieder die er zich wilde verstoppen. De Chartreuse heeft dan weer een religieuze achtergrond door de monniken die er zich in het verleden hebben gevestigd. Ook nu is er nog steeds een klooster waar kartuizer geestelijken in stilte leven. Zowel in de Chartreuse als de Vercors kun je prachtige meerdaagse wandeltochten maken”, weet de enthousiaste Stéphanie uit ervaring. Hoe mooi de innovatieve Alpenstad ook is, het zijn de omringende bergen die roepen.

BERGWIJZER VERVOER

Vanuit Parijs sta je in drie tot drieënhalf uur met de TGV in hartje Grenoble.

SLAPEN

Ik logeerde in het Royal Hôtel*** (www. royalhotelgrenoble.com): strategisch gelegen in het centrum nabij het treinstation, met vriendelijk personeel staf en heerlijk ontbijt.

TIPS

• Het beste uitzicht heb je vanaf de Bastille.

Je kunt erheen wandelen of de urban cable car vanaf het centrum nemen.

• Voornaamste musea: Musée de Grenoble (uitgebreide collectie moderne kunst). En Muséum d’Histoire Naturelle de Grenoble, mijn favoriet (natuurhistorisch museum).

• Keuze aan eetgelegenheden genoeg in Grenoble. Ik heb vooral genoten van de lokale en biologische producten in Gazzebio (3, Place aux Herbes) en mijn lunch in het vegetarisch restaurant Festina Lente (4, Place des Tilleuls).

• Je kunt prima fietsen in Grenoble. De stad is vlak (exclusief de Bastille) en veel in­ woners fietsen ook, wat betekent dat automobilisten eraan gewend zijn. Op verschillende plekken in de stad kun je gele fietsen huren.

MEER WETEN?

www.grenoble-tourisme.com BERGEN magazine 49

ROTSVAST

Berner Alpen & Mont Blancmassief

EIGER EN GRANDES JORASSES

De laatste uitdagingen van de Alpen Elk alpinistisch tijdperk heeft z’n ‘laatste uitdagingen’. Maar nooit heeft de strijd zo tot de verbeelding gesproken als die om de noordwanden van de Eiger en de Grandes Jorasses. Dat kwam vooral door de media-aandacht, zeker toen er slachtoffers vielen. Exact tachtig jaar geleden zouden Anderl Heckmair en Riccardo Cassin, de hoofdrolspelers in het Duitse en Italiaanse klimmen, die wanden als eersten beklimmen.

TEKST ROBERT ECKHARDT

50 BERGEN magazine

Karel Snoek in de Hinterstoissertraverse, een berucht point of no return.

Foto: Niek de Jonge (Rab)

N

a de Eerste Wereldoorlog waren er in de Alpen eigenlijk geen toppen meer te veroveren en ook alle belangrijke graatbeklimmingen waren gedaan. Om de hoge, moeilijke wanden te beklimmen moest er een generatie klimmers opstaan die bereid was grote gevaren te trotseren, zoals vallend ijs en steenslag. Maar er dook tevens een tot dan toe ongekend risico op, namelijk dat voorbij het point of no return de terugtocht afgesneden is. Om succes te hebben moesten klimmers de gedrevenheid hebben om tot elke prijs door te klimmen naar de top.

Die generatie kwam eraan, maar betaalde een hoge prijs. Op de Eiger vonden tussen 1935 en 1938 acht klimmers de dood bij pogingen om de noordwand te beklimmen: zes Duitsers en twee Italianen. Bij pogingen op de Grandes Jorasses drie Duitsers.

Vanaf een comfortabel terras kun je volgen hoe de dood klimmers op de hielen zit

Duitsers en Oostenrijkers

De rivalen Anderl Heckmair en Riccardo Cassin.

In Duitsland en Oostenrijk brak in de jaren ’20 en ’30 een periode aan van verwarring en onzekerheid, waarin radicale opvattingen zich konden ontwikkelen. Velen zochten hun heil in politiek extreme denkbeelden, zoals het nationaal-socialisme en het communisme. Anderen zochten hun toevlucht in de bergen, waar de door de alpenverenigingen gecultiveerde conservatieve waarden als strijd, kameraadschap en nationaal gevoel tot ontwikkeling konden komen. Ook was er door het oorlogsgeweld een andere houding ten opzichte van de dood. Zo ontstond een cultuur waarin er moeilijker geklommen werd en men bereid was grotere risico’s te nemen. Dat de kans op overleven kleiner werd naarmate de doelen hoger gesteld zouden worden, werd acceptabel geacht.

In de jaren ’30 leek het er sterk op dat die veranderende mentaliteit het gevolg was van de nazi-ideologie. Er waren echter ook klimmers die zich aan de invloed van het fascisme konden onttrekken en desondanks zeer gedreven waren. Maar het beeld van de draufgängerische klimmer die zijn leven inzette, werd natuurlijk wel geëxploiteerd door het naziregime.

BERGEN magazine 51

ROTSVAST

Berner Alpen & Mont Blancmassief

Karel Snoek hoog in de Walkerpijler.

Foto: Niek de Jonge (Rab)

DOOR HET OOG VAN DE NAALD Op 7 augustus 2003 waren Kim Bodin en ik vanaf het terras van de Leschauxhut getuige van een enorme steenlawine op de Walkerpijler, net toen we op het punt stonden die pijler te beklimmen. De vallende rotsmassa toucheerde precies het deel van de route waar we diezelfde avond hadden willen bivakkeren. Het bleef er voorlopig gevaarlijk, want toen Kim en ik de volgende dag in plaats van de Walkerpijler de westwand van de Petites Jorasses deden, zagen we alweer steenlawines in de pijler. Volgens getuigen was het geraas van de vallende rotsen te horen tot in Montenvers, bijna tien kilometer verderop.

De stofwolk reikte tot aan het Mer de Glace, de grote gletsjer op ongeveer vijf kilometer van de Grandes Jorasses.

De Walkerpijler heeft een bijzondere betekenis voor mij want de eerstbeklimmer Riccardo Cassin schreef het voorwoord in mijn boek Passie voor een Berg. Als troostprijs deden Kim en ik in 2006 de traverse van de acht vierduizenders van het Grandes Jorassesmassief. Van de Walkerpijler is het nooit gekomen.

7 augustus 2003. Het ineenstorten van de ‘grijze toren’ op de Walkerpijler van de Grandes Jorasses.

Foto: Robert Eckhardt

52 BERGEN magazine

Sommigen werkten graag mee om het beeld te versterken dat de nazi’s propageerden over het Germaanse ras. Heinrich Harrer beschrijft in zijn boek Um die Eiger-Nordwand de ontvangst door Hitler van de eerste beklimmers van de noordwand. Wanneer er over de doden wordt gesproken die in de wand gevallen zijn, zegt Harrer tegen de Führer: “dass in 1936 zwei Bergsteiger aus der Ostmark und zwei aus dem Altreich zusammen in den Tod gegangen sind. Der Führer hebt den Kopf und seine grossen Augen sehen uns klar an: ‘Das ist symbolisch’... Wir haben die Eiger-Nordwand durchklettert über den Gipfel hinaus bis zu unserem Führer!”

In Harrers naoorlogse Der Weisse Spinne werd deze passage geschrapt. De hierboven geciteerde uitlatingen leidden in 1960 binnen de Koninklijke Nederlandse Alpen-Vereniging tot heftige discussies. Voor een aantal leden waren ze de reden om Harrers komst naar Nederland – waar hij een lezing zou geven – ongewenst te achten.

Desondanks is Harrer gekomen.

De Italianen De weerslag van het fascisme op het klimmen in Italië is gering geweest. Veel belang-

rijker was de invloed van klimclubs zoals Nuova Italia en de klimmers uit Lecco, waaruit later de Ragni di Lecco, de ‘Spinnen van Lecco’, ontstonden. Leden van die clubs, zoals Riccardo Cassin waren zelfs antifascistisch. Wel speelde nationalisme een rol. Bij Italiaanse klimmers leefde zeer sterk het gevoel dat ze moesten laten zien dat ze tot dezelfde prestaties in staat waren als Oostenrijkers en Duitsers. Maar de Italiaanse instelling verschilde echter vaak grondig van die van de Duitse.

Zo schrijft Giusto Gervasutti in zijn boek Scalate nelle Alpi over de pogingen op de Eiger-noordwand: “Vooral dankzij de Duitsers werd de berg steeds fanatieker bestormd. De ene touwgroep na de andere begon aan de beklimming, zonder dat ze daarvoor de kwaliteiten en de training had; ze stegen in zonder rekening te houden met verliezen – op een dag zou iemand hem wel beklimmen... Het geheim van het succes ligt in hun doodsverachting en de overschatting van hun krachten... Er zijn zelden Duitse topklimmers die gedurende een langere tijdsperiode grote routes klimmen... Ons Italianen schijnt die gevaarlijke manier van leven onmenselijk.”

De overwinnaars (v.l.n.r.)

Cassin, Esposto en Tizzoni, met daarachter de Walker­ pijler. Foto­montage voor het originele omslag van Cassins boek Capocordata.

Foto: Guido Tonella Anderl Heckmair en Ludwig Vörg in het bivak in de Rampe. Foto: Heinrich Harrer Marianne van der Steen in het Corti-bivak. Foto: Dennis van Hoek (verticallife.nl, Julbo en Scarpa)

Eiger Als de Italiaan Ugo Tizzoni zijn paspoort eerder had gekregen zou de geschiedenis van de Eiger-noordwand misschien heel anders geweest zijn. Of hij dan met Riccardo Cassin en Gino Esposito de eerste beklimming uitgevoerd zou hebben blijft natuurlijk een vraag, maar als ze toen niet opgehouden waren, zouden ze waarschijnlijk op 21 juli 1938 tegelijk met de Oostenrijkers Fritz Kasparek en Heinrich Harrer de wand ingegaan zijn.

Cassin had zich helemaal gericht op de Eiger en van hem was bekend dat hij tijdens eerstbeklimmingen – zelfs in slecht weer – nooit omkeerde. Maar Cassin kwam te laat.

Nu werd de Oostenrijkse touwgroep op de hielen gezeten door de Duitsers Anderl Heckmair en Ludwig Vörg. Heckmair – die zich aanvankelijk helemaal op de Grandes Jorasses richtte – zou op de Eiger succes hebben.

Cassin – die zo graag de Eiger had willen doen – reisde direct af naar het Mont Blancgebied en zou daar de Walkerpijler op de Grandes Jorasses beklimmen.

Op 22 juli werden Kasparek en Harrer ingehaald door Heckmair en Vörg. Die laatste touwgroep had de beklimming nauwkeurig voorbereid, iets wat in die tijd bij veel Duitsers en Oostenrijkers zeer ongewoon was.

Heckmair en Vörg gebruikten onder andere stijgijzers met frontpunten. Samen met de ervaring die Heckmair bij zijn pogingen op de Grandes Jorasses had opgedaan en Vörgs kennis van de wand (hij behoorde tot de eerste touwgroep die er na een poging levend uit terugkeerde) werd dit de sleutel

tot het succes. Na het eerste gezamenlijke bivak werden de moeilijkheden groter en de omstandigheden grimmiger. De vier klimmers vormden vanaf dat moment één touwgroep. Heckmair klom alles voor. Om vier uur ’s middags op 24 juli bereikten ze de top van de Eiger (3970 m). Daar hees Harrer de hakenkruisvlag. Voor het naziregime was de vereniging van beide klimteams hét symbool voor de annexatie van Oostenrijk door Duitsland die enkele maanden daarvoor, op 13 maart 1938, was voltooid. Het was niet de moeilijkste beklimming van de Alpen, maar wel werd er in die gigantische wand – 1700 meter hoog – een enorme psychologische barrière doorbroken. Het was een gebeurtenis die in de geschiedenis van het alpinisme net zo belangrijk zou worden als de eerste beklimmingen van de Matterhorn en de Mount Everest.

Grandes Jorasses De noordwand van de Grandes Jorasses straalt veel meer grandeur uit dan die van de Eiger. Het is een brede wand met twee markante, meer dan 1000 meter hoge pijlers. De ene pijler leidt naar de hoofdtop, Pointe Walker (4208 m); de andere naar een zijtop, Pointe Croz (4110 m). Beide pijlers zijn technisch moeilijker dan de Eigernoordwand. Het klimmen is er veel mooier en op de pijlers is aanzienlijk minder steenslaggevaar dan op de Eiger.

De Fransman Armand Charlet deed al in 1928 de eerste poging op de Crozpijler, en probeerde het daarna nog vijf keer. De

beklimming ervan verlangde echter het gebruik van moderne technieken. Daarover beschikte Charlet niet omdat het Franse klimmen in die jaren erg behoudend was en tradities de ontwikkelingen tegenhielden. Artificiële technieken waren nauwelijks bekend. Stijgijzers met frontpunten, die het klimmen in steil ijs vergemakkelijkten, werden vóór de Tweede Wereldoorlog door Franse klimmers niet gebruikt.

In deze periode ging het erom de wand te veroveren. De makkelijkste weg leek het centrale couloir tussen de pijlers. De eersten die het probeerden, waren de Duitsers Anderl Heckmair en Gustav Kröner in 1931.

Vervolgens deden hun landgenoten Hans Brehm en Leo Rittler een poging. Vastbesloten dat niets hen kon tegenhouden om een roemvolle eerste beklimming te volbrengen, stegen ze meteen in de wand. Brehm en Rittler letten niet op de omstandigheden in het door steenslag en lawines gevaarlijk geworden centrale couloir. Ze werden door een lawine uit de wand geveegd.

De aandacht richtte zich nu weer op de minder gevaarlijke, doch veel moeilijkere Crozpijler. In 1933 kwamen Giusto Gervasutti en Piero Zanetti een heel eind. Een jaar later werden er maar liefst zeven pogingen gedaan, onder andere door de Zwitsers BERGEN magazine 53

ROTSVAST

Berner Alpen & Mont Blancmassief

Eiger-noordwand, vanaf het wandelpad tussen Männlichen en Kleine Scheidegg (2061 m).

Foto: Robert Eckhardt Eiger (3970 m)

Pointe Walker (4208 m)

Pointe Groz (4110 m)

Raymond Lambert en Louise (Loulou) Boulaz. Op 30 juli klommen vier touwgroepen tegelijkertijd op de pijler. Toen er weersomslag dreigde, gingen allen terug, behalve de Duitsers Rudolf Peters en Rudolf Haringer.

In de storm die volgde, kwam Haringer om het leven.

In 1935 kwam Peters terug met een nieuwe partner, Martin Meier. Ze waren de concurrentie net voor. Tekenend voor hun haast en bezetenheid was dat ze niet eens wisten hoe ze van Pointe Croz moesten afdalen!

Enkele dagen later voerden Gervasutti en Renato Chabot de tweede beklimming uit.

Ze werden op de hielen gezeten door Boulaz en Lambert. Boulaz werd de eerste vrouw die een van de grote noordwanden beklom.

54 BERGEN magazine

Walkerpijler Het echte ‘probleem’ van de Grandes Jorasses was nog niet opgelost. De noordwand zou pas echt beklommen zijn als ook de Walkerpijler gedaan werd. Alleen die route leidde rechtstreeks naar de hoofdtop. Gefrustreerd door het feit dat hij te laat geweest was voor de Eiger, wendde Riccardo Cassin zich direct tot dat laatste grote probleem.

Op 31 juli 1938 arriveerde hij met Ugo Tizzoni in het Mont Blancgebied en vroeg een lokale huttenwaard waar de noordwand van de Grandes Jorasses zich bevond. Verrast en geamuseerd – hij hield de Italianen voor grapjassen – maakte hij een vaag gebaar in die richting. Na een verkenning keerden ze terug naar het dal. Daar voegde

Grandes Jorasses vanaf de Refuge du Courvercle (2687 m). Foto: Robert Eckhardt

Gino Esposito zich bij hen. Uitgerekend op dat moment deden twee Fransen – zonder dat de Italianen het wisten – een poging.

Toen de Italianen op 4 augustus aan de Walkerpijler begonnen, zorgden de sporen van de Fransen voor veel opwinding. Had een touwgroep de pijler voor hun neus weggekaapt? Dat was Cassin op de Eiger ook al overkomen. Spoedig bleek echter dat de Fransen de beklimming opgegeven hadden.

Het relaas in Cassins boek Capocordata. La mia vita di alpinista over hun drie dagen durende beklimming is ongemeen spannend. Maar het is veel ingetogener en zakelijker dan de breedvoerige, epische verteltrant van Harrer. De behoorlijke portie zelfingenomenheid daarin en het etaleren van de superioriteit van het Germaanse ras ten spijt: Harrer is gewoon de betere schrijver.

Het is Harrers verdienste geweest dat de Eiger bij het grote publiek veel meer tot de verbeelding spreekt dan de Grandes Jorasses.

Maar daar is nog een reden voor: de Eiger zie je vanuit het dal. Vanaf een comfortabel terras kun je volgen hoe de dood klimmers op de hielen zit. Vanachter een kop koffie hebben tallozen toekeken terwijl zich dramatische reddingen en tragedies in de wand afspeelden. De Grandes Jorasses daarentegen kun je vanuit het dal nauwelijks zien...

Na twee bivaks in de route bereikten de drie Italianen op 6 augustus de Pointe Walker. De derde nacht bivakkeerden ze in een sneeuwstorm op de top. Het succes van de Italianen was opmerkelijk. Het was hun eerste bezoek aan het Mont Blancgebied en ze hadden alleen maar een foto van de wand. Cassin klom de hele route op kop.

Het technische niveau was bijna net zo hoog als in de moeilijkste Dolomietenwanden. Voor het eerst werden op grote hoogte, in een woeste ambiance, zeer lange zesdegraadspassages geklommen. Als totaal­ onderneming was hun route de moeilijkste van vóór de Tweede Wereldoorlog. De Walkerpijler zou het meest begeerde doel voor de naoorlogse klimelite worden. En ook nu nog staat die route bovenaan het verlanglijstje van menig alpinist.

LEESTIPS • Erster am Seil, Riccardo Cassin, AS Verlag, Zürich, ISBN 9783905111989 •D e Witte Spin, Heinrich Harrer, diverse uitgevers

Gletscherbahnen Kaprun AG

www.alpendreams.eu

Daarom Alpendreams Deskundige Nederlandstalige persoonlijke aankoopbegeleiding met een sterk voorlichtend karakter. In alle rust begeleiden wij bij het zoeken, kopen, beheren, (ver)bouwen en evt. verhuren van uw (tweede) woning in Oostenrijk. Onze dienstverlening ter plaatse ontzorgt en brengt in bijna alle gevallen geen extra kosten met zich mee. Tot slot zijn wij als enige aanbieder in Oostenrijk Mondi Approved: een grote extra zekerheid voor u!

Tel NL: +31 (0)6 52 06 61 70 | Tel AT: +43 (0)6 991 0658 625 | Tel BE: +32 (0)9 329 55 73 www.alpendreams.eu

ANDERS BEKEKEN

Mont Blancmassief

BIJZONDERE WOLKEN IN DE ALPEN

Zeg nooit

zomaar ‘wolk’ …

Een bergwandeling kan wel eens de mist in gaan. Heb je eindelijk dat begeerde bergtopje bereikt, zie je geen hand voor ogen omdat je midden in een dikke wolk zit. Maar wolken kunnen een spectaculair berglandschap nóg indrukwekkender maken. Want in de bergen zie je regelmatig bijzondere wolkenpartijen: waarom is dat eigenlijk?

TEKST SIMONE VAN VELZEN

E

en dikke laag rijp knispert luid onder mijn bergschoenen. De ijsafzetting kleeft aan elke rots en ieder grassprietje. Ook de steile rotswanden zijn verrijkt met de witte deken van ijskristallen. De puntige torens van de Aiguilles de Chamonix, tussen de 3000 en 4000 meter hoog, lijken vandaag meer dan ooit uit een sprookje te komen. Wit zijn ze, onheilspellende wachttorens van een mys-

56 BERGEN magazine

terieus ijspaleis: daar is niet veel fantasie voor nodig.

Het is halverwege september en op de Plan d’Aiguille (2317 m) is het, ondanks het stralende zonnetje en de windstilte, behoorlijk koud. Plotseling zie ik, net boven de bergtoppen, een wolk verschijnen. Flinterdunne slierten, bijna doorzichtig, dansen boven de sprookjesachtige rotspunten. Ik schiet er snel een plaatje van, maar voor ik het weet

is het moment alweer voorbij en zijn de bijzondere slierten opgelost.

Waterdruppels en ijskristallen Tot mijn grote verbazing vind ik, in een klein boekje Extraordinary Clouds dat al jarenlang thuis in de kast staat, een foto van net zo’n wolk. Cirrocumulus staat erbij. De bijbehorende tekst beschrijft dat de zeldzame verschijning uit ijskristallen bestaat. Afhankelijk van de hoogte bestaat een wolk uit een verzameling waterdruppels (lage bewolking) of ijskristallen (hoge bewolking) of een mengsel uit beide. Ook staat erbij dat de wolk gefotografeerd is in “the Alpine air above Vicosoprano, Switzerland”. Het boekje gaat over bijzondere wolken overal ter wereld. Daarom is het des te opvallender dat deze zeldzame wolk, net als ‘mijn’ wolk, gefotografeerd is in de Alpen. Waarom komen er in de bergen toch zo’n bijzondere wolken voor?

Na een nachtje in de Refuge de Bellachat (2152 m) werd ik wakker boven deze fenomenale wolkenzee waarboven de machtige pieken en gletsjers van het Mont Blancmassief uitsteken. Foto: Simone van Velzen

Deze lenswolk boven Mont Blanc (4810 m) bootst op harmonieuze wijze de vorm van het bergtopje na. Foto: Jonathan Vandevoorde De Aiguille Verte (4122 m) ‘rookt’: door de witte wolkenpluim doet de puntige piek aan een rokende vulkaan denken. Een uitmuntend voorbeeld van orografische bewolking! Foto: Simone van Velzen

Orografische bewolking Wolken ontstaan vaak in opstijgende lucht, omdat waterdamp in de af koelende lucht tot druppeltjes condenseert of tot ijskristalletjes bevriest. In ons pannenkoekenlandje stijgt lucht bijvoorbeeld wanneer bij een front koude lucht onder warmere lucht schuift. In de bergen wordt lucht echter ook omhoog gedwongen wanneer deze tegen een bergwand botst. Tijdens dit stijgproces koelt de lucht af en raakt verzadigd met waterdamp waardoor wolken zichtbaar worden. Daarom creëert een berg – vooral als deze de hoogste is in zijn omgeving – zijn eigen wolken. Zulk type ‘bergwolken’ wordt orografische bewolking genoemd.

Bovendien stijgt lucht op zonnige dagen ook omdat deze vanaf onderen wordt verwarmd. De zon verhit bijvoorbeeld een rotspartij waardoor warme lucht opstijgt.

Zo ontstaat thermiek waarvan grote roof­

vogels en ook parapenters profiteren om hoogte te winnen. Als de opstijgende lucht voldoende vochtigheid bevat, kunnen de welbekende stapelwolken (cumulus) ontstaan. Kortom, lucht in de bergen wordt gedwongen te stijgen en daardoor worden wolken gevormd. En sommige daarvan hebben wel een hele karakteristieke vorm.

De muts van de Mont Blanc Zo hangt er boven de Mont Blanc (4810 m) soms urenlang een wolk die als een soort hoedje de top afdekt. En als de Mont Blanc ‘zijn muts opzet’ dan gaat hoogstwaarschijnlijk het weer omslaan; dat weet iedereen in de vallei. De karakteristieke lens-

wolk is dus niet alleen bekend om de harmonieuze wijze waarop hij de contouren van de bergtop nabootst, maar ook omdat hij laat weten dat er een storing op komst is. Dit is met name het geval wanneer de basis van de ‘muts’ steeds lager komt en het zicht op de top volledig ontneemt. Zo’n lensvormige verschijning wordt altocumulus lenticularis genoemd. De Mont Blanc is trouwens niet de enige berg die er eentje heeft.

Je ziet ze ook bij andere hoge bergen. Een ander beroemd voorbeeld is het ‘tafelkleed’ van de Tafelberg (1084 m) in Zuid-Afrika.

De muts van de Mont Blanc wordt gevormd door een sterke wind die over de alpenreus blaast en aan de achterzijde weer afdaalt.

BERGEN magazine 57

ANDERS BEKEKEN

Mont Blancmassief

DE ENE WOLK IS DE ANDERE NIET

Cirrus en cirrocumulus Foto: Marcia van Bijnen

Wolken zijn onder te verdelen in vier categorieën: • Cumulus (stapelwolk) • Cirrus (vederwolk) • Nimbus (regenwolk) • Stratus (laaghangende wolk) Hieruit zijn verschillende combinaties te maken, zoals nimbostratus (langdurige regen) en cumulonimbus (onweerswolk).

In totaal zijn er tien van zulke basissoorten die vanwege de hoogte waarop ze het meest voorkomen in drie families zijn onder te verdelen: • Hoge wolken: cirrus, cirrocumulus en cirrostratus • Middelhoge wolken: altocumulus en altostratus • Lage wolken: nimbostratus, cumu­ lonimbus, cumulus, stratus en strato­ cumulus Sommige basissoorten zijn weer verder onderverdeeld. Zo is de sliertige wolk boven de Aiguilles de Chamonix een cirrocu­ mulus stratiformis en de wolk die het topje van de Mont Blanc afdekt een alto­ cumulus lenticularis.

Zodra de lucht bovenaan de top verzadigt raakt met waterdamp wordt er een lenswolk zichtbaar. Aan de achterzijde van de berg daalt de lucht weer, waardoor de lucht opwarmt en de wolk weer oplost. Soms draagt de Mont Blanc zijn muts urenlang achter mekaar en lijkt deze stationair op dezelfde plaats te blijven hangen. In werkelijkheid blijft de lucht gewoon verder stromen. Als de wind uit dezelfde richting blijft waaien met dezelfde snelheid en met dezelfde hoeveelheid vocht, dan blijft de wolk zich steeds op dezelfde plek vormen en oplossen.

Lenswolken zie je trouwens niet alleen boven een bergtop. Soms zie je ze her en der als ufo’s verspreid in de lucht, of hangen ze als een stapel borden bovenop

58 BERGEN magazine

elkaar. Zulke schotelachtige vormen zijn altijd een lust voor het oog.

De pluim van de Dru Puntige pieken veroorzaken een ander wolkenfenomeen. Zo heeft de Aiguille de Dru (3754 m) regelmatig een grote pluim aan één kant van de berg hangen waardoor de piek eruitziet alsof deze in brand staat. Dru fumée noemen de Fransen deze spectaculaire combinatie van berg en wolk. Ook de ernaast gelegen Aiguille Verte (4122 m) en de Matterhorn (4478 m) in Zwitserland ‘roken’ regelmatig. Alle drie zijn het puntige, vrijstaande bergen met hoge, steile rotswanden en en dan zien ze er soms uit als een uitbarstende vulkaan.

Zo’n wolkenpluim wordt gevormd als de

wind om de berg heen waait (en dus niet, zoals bij de afgeronde top van de Mont Blanc, eroverheen). Zodra lucht met grote snelheid om de berg heen stroomt, veroorzaakt dat luchtwervels (vortexen) aan de lijzijde van de berg die de luchtstroom opwaarts dwingen. Door condensatie kan er aan die zijde een ‘rookwolk’ zichtbaar worden. Als de windrichting constant blijft kan de pluim van de Dru lange tijd op dezelfde plaats blijven hangen. En als de Dru in brand staat, dan is de kans erg groot dat morgen de zon schijnt!

Wolkenzee Een ander zeer kenmerkend verschijnsel in de bergen is een wolkenzee; een surreëel panorama waarbij de vallei verstopt gaat

Als de Mont Blanc ‘zijn muts opzet’ gaat het weer omslaan: dat weet iedereen

IJskristallen in een cirrocumulus dansen boven de puntige torens van de Aiguilles de Chamonix.

Een sprookjesachtige verschijning! Foto: Jonathan Vandevoorde

De Mont Blanc heeft ‘zijn muts’ opgezet. In Nederlandse vaktermen wordt de lensvormige verschijning altocumulus lenticularis genoemd.

Foto: Simone van Velzen

onder een dikke wolkendeken waaruit bergtoppen als eilanden uitsteken. Bijzonder is dat de temperatuur hoog in de bergen dan altijd hoger is dan in de vallei, wat normaal gesproken natuurlijk andersom is.

Een wolkenzee ontstaat vooral bij windstil weer, wanneer een warme luchtlaag gevangen zit tussen de koude lucht in de vallei en de koude lucht in de bovenste luchtlaag.

Dit wordt een inversie genoemd. In de bergen ontstaan inversies vaak wanneer aan het einde van de middag, wanneer de zon achter de bergen verdwijnt, koude lucht de berghellingen afdaalt en zich ophoopt in de vallei. De warme lucht probeert te ontsnappen en dus te stijgen (‘zwaardere’ koude lucht heeft altijd de neiging om te dalen).

Door de koudere luchtlaag hoger in de atmosfeer zit de warme lucht echter als onder een deksel gevangen. De warmere lucht kan niet uit het dal ontsnappen en de inversie blijft halverwege de berg hangen.

Tijdens de zomer ontstaat een wolkenzee vooral ’s nachts of vroeg in de ochtend, maar in de winter kan het zich ook overdag vormen en dat kan in de vallei van Chamonix voor nogal wat problemen zorgen.

Wanneer in het dal veel warme luchtvervuiling – denk aan houtkachels en uitlaatgassen – ontstaat, stijgt deze op. Dankzij de inversie kan de vervuilde lucht niet verder stijgen dan de inversiehoogte: smogvorming is het gevolg.

Maar bekijk het van de zonnige kant: als je ’s ochtends in een berghut boven zo’n wolkenzee wakker wordt, haal je zonnebrand dan maar te tevoorschijn! Je kunt er immers van uitgaan dat het een stralende dag wordt. Wolken brengen niet altijd slecht weer om je bergwandeling te verpesten!

LEESTIPS • P etit manuel de météo montagne, J. Thillet, Éditions Glénat, 2009, ISBN 9782723463195. Uitermate informatief boekje van Météo-France over het weer in de bergen, met volop informatie over orografische bewolking.

• E xtraordinary clouds – Skies of the unexpected from the beautiful to the bizarre, R. Hamblyn, David & Charles, 2009 BERGEN magazine 59

MEER BERGEN MAGAZINE?

Word abonnee!

1 JAAR VAN € 29,95 VOOR

OOK LEUK ALS CADEAU!

€ 22,50 + 3 cadeaus!

Gratis klimles!

www.mountain-network.nl

€15,korting!

www.taurusoutdoor.nl

www.wandelwol.nl

WWW.BERGWIJZER.NL/ABONNEMENT

o 1 jaar Bergen Magazine van € 29,95 voor € 22,50 + 3 cadeaus:

Klimles bij Mountain Network (t.w.v. € 15,-) Waardebon van € 15,- voor Outdoorkleding bij Taurus Outdoor (www.taurusoutdoor.nl, geldig bij besteding van minimaal € 75,-) Nóg een cadeau, maak je keuze: o 3 eerderverschenen nummers van Bergen Magazine (t.w.v. € 17,85) o De DVD De Alpen van boven (t.w.v. € 14,99) o Zakje WandelWol t.w.v. €6,95 o 1 jaar Bergen Magazine van €29,95 voor €17,95 (40% korting)

Wil je dit abonnement cadeau geven? Dat kan! Vul hieronder de gegevens van de gelukkige in. De welkomstgeschenken sturen we naar jouw adres.

Mijn gegevens

Gegevens ontvanger abonnement

naam ................................................................................................................ naam .................................................................................................................... adres ................................................................................................................ adres .................................................................................................................... postcode ........................... plaats ................................................................. postcode ................................ plaats ................................................................ e-mail .............................................................................................................. e-mail ..................................................................................................................

Ik machtig Virtùmedia hierbij om de abonnementsbijdrage van mijn rekening af te schrijven (alleen in Nederland).

IBAN-rekeningnummer ................................................................................ datum ............................... handtekening ........................................................

Ik kies voor een acceptgiro (administratiekosten € 4,45) Stuur deze bon in een envelop naar: Bergen Magazine, Antwoordnummer 7086, 3700 TB Zeist (Vanuit Nederland kan dit zonder postzegel.)

Jaarabonnementen worden jaarlijks vernieuwd. Prijswijzigingen en drukfouten voorbehouden. Welkomstgeschenken worden na betaling van het abonnementsgeld toegestuurd en zijn zo lang de voorraad strekt. Voor het versturen van een abonnementsfactuur rekenen wij € 4.45,- administratiekosten. De waardebon van Taurus Outdoor geldt bij een minimale besteding van € 75,-. De kortingscode wordt via e-mail verstuurd. Cadeauabonnementen eindigen automatisch na 1 jaar. Welkomstgeschenken worden verstuurd naar degene die het abonnement cadeau geeft.

Geen zin om te knippen? WWW.BERGWIJZER.NL/ABONNEMENT FACEBOOK.COM/BERGENMAGAZINE

Met medewerking van reisboekhandel de Noorderzon, Arnhem www.denoorderzon.nl

DRINKEN, ROKEN EN SLIKKEN

D

e titel en de achterflap beloven een lite-

BOEKENBERG

WANDELEN IN AMERIKA’S WESTEN

I

k pleeg nog wel eens in de VS te wandelen,

je tent,

maar de informatie die ik vind op internet is

anders kun je

versnipperd en niet altijd compleet. Zelfs op de

je proviand

rair hoogstandje, maar

onvolprezen site www.alltrails.com, waar wel-

wel eens kwijt

helaas is De beklimming

haast alle wandelingen in heel Amerika op moe-

spelen.

van de Mont Blanc een

ten staan, zijn de routebeschrijvingen vaak te

De beschre-

teleurstelling. De hoofd-

summier om er wat aan te hebben (de zoombare

ven tochten

persoon verkeert in een

routekaartjes evenwel zijn erg goed). Uiteraard

liggen ver-

midlifecrisis en gaat – in

zijn er in Amerika veel en goede wandelgidsen

spreid over

gezelschap van drie

te koop. In Europa zijn ze echter alleen online te

vier Ameri-

vrienden (twee schrij-

krijgen en verzending kost een duit, en je wilt je

kaanse staten

vers en een gediplomeerde berggids) – de

voorpret niet bederven, toch?

en twee

Mont Blanc beklimmen om die crisis te bezwe-

En nu komt Rother met Top Trails Nordamerika

Canadese

ren. Tijdens de training, de acclimatisatie en

West. Ik slaakte een zucht van opluchting toen

provincies,

de beklimming vloeit de alcohol zeer overvloe-

ik het in handen had. Het is een naslagwerk over

meestal in de

dig, zelfs in de Goûterhut op 3815 meter hoog-

30 één- en meerdaagse wandelingen in de VS

populaire par-

te. De hoofdpersoon rookt de ene sigaret na

en Canada, gegoten in het bekende jasje: eerst

ken zoals Jasper, Banff, Yosemite of Rocky

de andere en slikt voortdurend tranquilizers

praktische tips per route, gevolgd door duide-

Mountain N.P. Maar er zijn ook verrassend mooie

en slaappillen; een gevaarlijke voorbereiding

lijke dagetappebeschrijvingen van boom naar

routes in kleinere of minder bekende natuurge-

voor iemand die nog nooit een stap in de ber-

boom voorzien van een hoogteprofiel en een

bieden, zoals tussen de Redwoods in Noord-

gen heeft gezet. De berggids geeft weinig blijk

kaartje waar je wat aan hebt.

Californië of in de Cascade Mountains in Oregon.

van zijn kunde door op cruciale momenten de

Auteur Jens-Uwe Krage is een veelvraat en dus

De gids dekt een veel groter gebied dan voor

verkeerde beslissing te nemen.

een kenner als het gaat om wandelen in het

één vakantie mogelijk is, maar zal je evengoed

Kortom: dit boek kreeg mij niet in zijn greep

Westen van Amerika. In zijn uitgebreide intro-

enorm helpen met de voorbereidingen en plan-

en maakte evenmin zijn literaire aspiraties

ductie legt hij ook haarfijn uit hoe de Amerikaan-

ning van een trektocht of misschien wel meer-

waar. Het is makkelijk om te schrijven “dat

se natuurbeleving anders is dan wat we in het

dere vakanties. Ter plekke zul je wel nog een

iedereen zich rot lachte om een mop”, zoals in

aangeharkte Europa gewend zijn. Je moet bij-

topografische kaart moeten aanschaffen. Top

het boek. Het is echter veel moeilijker om

voorbeeld alles zelf meenemen want berghut-

Trails hoort wat mij betreft in de boekenkast

een mop te vertellen waar de lezer onbe-

ten bestaan niet. Paden zijn er wel, maar opval-

thuis van wie van bergwandelen en het Ameri-

daarlijk om moet lachen. De lezer kreeg geen

lende wegwijzers hoef je niet overal te verwach-

kaanse Westen houdt. (Jonathan Vandevoorde)

enkele grap te lezen. (Noes Lautier)

ten. Bosbranden zijn een fact of life, dus dien je

De beklimming van de Mont Blanc – Een alpinistisch avontuur gedrenkt in vriendschap en letteren Ludovic Escande, De Arbeiderspers, ISBN 9789029525732, € 17,99

je daarover vooraf te informeren. Afstanden tussen bivakplaatsen zijn vaak groot en de hoogteverschillen zijn evenmin te onderschatten. En wees continu alert op beren, onderweg en rond

Top Trails Nordamerika West – 30 Trekking- und Wandertouren von British Columbia bis Kalifornien Jens-Uwe Krage, Bergverlag Rother, ISBN 9783763331857, €23,99 - € 28,90

HET NIET ZO GROTE HUTTENBOEK Laat je niet misleiden, zoals ik, door alleen

De 100 hutten zijn geselecteerd op basis

namelijk ook in het uitste-

op basis van de titel, Das Große Hütten­

van hun makkelijke bereikbaarheid in wat

kende huttenoverzicht van

wanderbuch, het boek te kopen. Je koopt

de auteur in het voorwoord nogal tactloos

de Duitse en Oostenrijkse

geen anthologie of encyclopedie van hut-

de “Bayerische Alpen” noemt (iets meer

Alpenverein-websites te

ten in de Alpen. De ondertitel geeft aan

dan de helft van de selectie ligt op Oos-

vinden. Dat het boek voor

dat het over Genusstouren naar 100 hut-

tenrijks grondgebied). Ze zijn allemaal

elke hut een anekdote, stuk-

ten in het grensgebied van Beieren en

makkelijk aan te lopen (zijn er dan die dat

je geschiedenis of een pluim

Oostenrijk gaat, de Kalkalpen van de All-

niet zijn, vraag ik mij af) en daar waar het

voor de huttenwaarden over

gäu tot Salzburg. De titel is dus nogal am-

startpunt met openbaar vervoer te berei-

heeft, is mooi meegenomen.

bitieus te noemen, maar begrijpelijk als je

ken is, geeft hij dat ook telkens aan. Daar-

Of dat zijn aanschafprijs

weet voor wie deze gids, samengesteld

naast worden alle aanlooproutes beschre-

waard is, laat ik graag des

door de Münchense auteur Heinrich

ven, de eventuele doorsteken naar andere

lezers oordeel over.

Bauregger en uitgegeven door de Mün-

hutten en de beklimmingen naar de eigen

(Jonathan Vandevoorde/

chense uitgever Bruckmann, geschreven

Hüttengipfel, met moeilijkheidsgraad. De

Kerstin Thederan)

is. Zuid-Beieren trekken graag voor een

erg kleine kaartjes dienen daarbij slechts

weekendje ‘hun’ bergen in en dan is dit

ter oriëntatie.

een prima naslagwerk om de vrijdag tevo-

Dit gezegd zijnde vraag ik mij meteen af

ren even door te spitten en een keuze te

wat de meerwaarde is van dit boek, ook

maken.

voor Zuid-Duitsers. Dezelfde informatie is

Das Große Hüttenwanderbuch – Genusstouren zu 100 Hütten und ihren Gipfeln zwischen Berchtesgaden und Allgäu Heinrich Bauregger, Bruckmann Verlag 2018, ISBN 9783734309281, € 27,50 BERGEN magazine 61

KLETTERSTEIGEN

Prealpi Bresciane e Gardesane

RIVA DEL GARDA

IJzervreten in de zon

Rondom Riva del Garda, aan de uiterste noordpunt van het Gardameer, bevinden zich meer dan vijftien via ferrata’s. Sporen van de Eerste Wereldoorlog zijn overal te vinden. Door de oude stellingen op de Cima Capi en de tunnels van Cima Rocco lopen vier eenvoudige klettersteigroutes.

TEKST & FOTO’S TACO VOS

62 BERGEN magazine

Z

ittend op een terras in Riva aan het Gardameer kijkt menig bezoeker omhoog naar de steile wanden van de Cima SAT. Aan de voet van deze steile wanden zie je een fort, Bastione, en iets hogerop het witte kapelletje Santa Barbara. De via ferrata zelf, de Via dell’Amicizia (‘weg van de vriendschap’) is echter

Het dal van de Dro vanaf de Sentiero degli Scaloni.

In het begin van de klim naar de Via dell’Amicizia ligt Riva aan je voeten.

ruim anderhalf uur lopen door het bos sta ik eindelijk aan het begin van de route.

Het is helaas een mistige dag waardoor het uitgestorven is op de berg.

De eerste gezekerde passages zijn kort en niet al te moeilijk. Opeens sta ik aan de voet van een vrijwel loodrechte wand waar een ladder tegenaan geplakt is. Ik moet even slikken, de ladder ziet er niet echt stevig uit. Halverwege voel ik dat het inderdaad een gammel ding is, niet geschikt voor mensen met hoogtevrees. Op een klein metalen plateautje stap ik over op de tweede ladder die nog steiler is. Nu ben ik blij met de mist, de diepte gaat zo verloren.

Niet ver voor het einde van de via ferrata bevindt zich de meest bijzondere van de acht grote ladders. Het is er eentje die hogerop wel lijkt over te hangen. De eerste twintig meter is hij schuin zoals een ladder van een glazenwasser tegen een huis. Maar dan wordt hij loodrecht. Hij ziet eruit als een stuk van de Python-achtbaan in de Efteling. Met twee karabiners klik ik mij in aan de staalkabel, zoals het hoort. Eenmaal bovenaan de trap haal ik opgelucht adem.

Niet veel later bereik ik tot mijn verassing de top al waar ik begroet wordt door een Duits echtpaar. Ik was blijkbaar toch niet helemaal alleen op de route. Er worden foto’s gemaakt voordat ik begin aan de steile afdaling van 1000 hoogtemeters alsjeblieft.

Terug in Riva zoek ik een terrasje op. Ik kijk omhoog en denk: daar heb ik geklommen.

Dit geeft mij een voldaan gevoel.

’s Werelds hoogste

onzichtbaar. Het is een rasechte via ferrata waarvan de naam refereert aan de Eerste Wereldoorlog. Gebouwd in 1972 behoort hij tot de oudste routes in het gebied, wat goed te merken is. In die tijd vond men dat elke via ferrata een paar ladders moest hebben. Dat is ook het meest opvallende kenmerk van deze route.

Ik start in het centrum van Riva en wandel over de verharde weg naar Bastione.

Vanaf hier heb je een prachtig uitzicht over de daken van Riva en het Gardameer.

Daarna slingert een wandelpad steil omhoog naar de Capanna Santa Barbara.

De witte kapel ligt links. Om bij de via ferrata te komen houd ik rechts aan. Na

“Hello, you look tired. Would you like to eat or drink something?” Boven op de top van de 1632 meter hoge Monte Casale word ik in keurig Engels ontvangen door Claudia Rinaldi. Zij is een van de vele vrijwilligers die de Rifugio Don Zio draaiende houdt.

Ik loop mee naar de keuken en krijg een bord zelfgemaakte soep. Een onverwacht warm welkom.

“In de hut was vroeger een waard aanwezig die het vee op de bovenste berghellingen hoedde en gasten voorzag van eten en drinken en een slaapplek. Nu is het niet meer rendabel voor de bergboeren om de hut open te houden. Sinds enkele jaren doen wij dat vrijwillig. In de zomermaanden zijn we de hele week open.” Claudia vertelt dat er elke week wel vijf of zes vrijwilligers naar boven gaan om de hut te bemensen.

Voor- en najaar zijn ze alleen in de week­ enden open en in de winter als het weer het toestaat. “Overnachten kan helaas niet meer, alleen in geval van nood.”

BERGEN magazine 63

KLETTERSTEIGEN

64 BERGEN magazine

Prealpi Bresciane e Gardesane

Hoog boven het Gardameer in de Via ferrata Fausto Susatti.

Wanneer de ladder steiler wordt, ben ik blij met het beetje mist.

Ik ben net omhoog geklommen door de ruim 1200 meter hoge zuidoostwand van de berg. De Via Ferrata Che Guevara is met zijn 1400 meter aan staalkabels en treden de langste via ferrata van de wereld. Het begin van de tocht is niet echt inspirerend.

Ik wandel door een bos waarbij je steeds uitzicht hebt op de steengroeve van Onorati. Het bedrijf heeft een gapend gat geslagen in de bergwand en er wordt ook nu nog volop steen gedolven. Gelukkig bereik ik na een half uur het bord dat het begin van de klim markeert. De gordel en klettersteigset gaan aan, de helm op. Het begin is gelijk het moeilijkste deel. Het gaat over een aantal steile passages waarbij mijn spieren voor het eerst echt aan het werk moeten. Als het eerste lastige stuk erop zit, weet ik dat ik de rest van de route ook aankan. Technisch gesproken dan. Want de uitdaging van ’s werelds langste ligt niet in zijn moeilijkheidsgraad maar in zijn lengte.

Het is bewolkt als ik verder klim. Er is nie-

mand. Hoe hoger ik kom, des te fraaier het uitzicht. In het dal zie ik verschillende meren liggen, waaronder het langgerekte Lago di Cavedine en het ronde Lago Tobline.

Op verschillende hoogtes hebben de bouwers van de via ferrata de exacte hoogte op de wand geschilderd. Handig want in de enorme wand raak ik elk gevoel voor hoogte en tijd kwijt. Of ik nu omhoog of omlaag, links of rechts kijk, alles is rotswand. Er zijn uitsteeksels, overhangen, pijlers en geribbelde platen die zijn uitgesleten door miljoenen liters smelt- en regenwater.

Op de route kan ik kiezen waar ik een pauze inlas om te genieten van het overweldigende uitzicht. Mijn favoriete plek is net boven de pijler die eindigt op een rotsrand, op ongeveer 960 meter hoogte. De top bevindt zich dan nog 700 meter boven mij.

Het dal ligt ongeveer even diep onder me ...

rijkse frontsoldaten. Iets verderop, waar de via ferrata begint, bevindt zich een bunker die je kunt bekijken. Vanaf hier hield men de toegangsweg naar het Ledrodal in de gaten.

Nu klauter ik verder over de eenvoudige graat waarbij ik voortdurend een overweldigend mooi uitzicht hebt op het Gardameer. Eenmaal op de top van de Cima Capi begrijp ik zijn strategische functie meteen. Vanaf de top konden de jonge soldaten het Gardameer observeren.

Vier oorlogsroutes rondom de Cima Capi

Tweemaal probeerden de Italianen met oorlogsschepen Riva del Garda, links in de diepte, aan te vallen. Beide keren gaf de uitkijk hoog boven het meer de dreiging tijdig door aan de commandant van het afweergeschut dat verdekt stond opgesteld in de bunkers op de Monte Brione. De invasies mislukten.

Vanaf de top loop ik naar Bivacco Acieno via de Via Ferrata Mario Foletti. De route

Het is een zonnige dag als ik het dorpje Biaseca verlaat en naar de Cima Capi klim over de Via ferrata Fausto Susatti. Onderweg passeer ik verschillende stille getuigen van de Eerste Wereldoorlog. Het meest indrukwekkend zijn de grotendeels ingestorte gebouwen onder een grote overhang. Hier aten en sliepen de Oosten-

Mijn favoriete plek is net boven de pijler die eindigt op een rotsrand, op ongeveer 960 meter hoogte

DE MOOISTE VIA FERRATA’S

ROND RIVA DEL GARDA • Via ferrata Ernesto Che Guevarra

• Sentiero degli Scaloni en Sentiero dell’Anglone

Start- & eindpunt: Pietramurata of

Start- & eindpunt: Dro.

eindpunt: Comano.

Top: Monte Casale (1632 m).

1400 m, 7-9 uur (4-5 uur via ferrata), moeilijkheidsgraad C,

400 m, 3-4 uur (1 uur via ferrata), moeilijkheidsgraad A/B. Prachtige, stille natuurroute. Ook geschikt voor kinderen vanaf 8 jaar.

vooral veel A en B.

• Via Ferrata Rio Sallagoni • Sentierio attrezzatto Colodri Start- & eindpunt: Arco.

Top: Colodri (400 m).

310 m, 3 uur (1 uur via ferrata).

Start- & eindpunt: nabij Dro. 200 m, 2 uur, moeilijkheidsgraad C. Via ferrata door kloof met rivier.

Alleen bij droog weer doen.

Met jonge kinderen iets langer, moeilijkheidsgraad B, éénmaal B/C.

• Ferrata’s rondom Cima Capi en Cima Rocca

• Via dell’Amicizia

Start- & eindpunt: Biacesa.

Start- & eindpunt: Riva del Garda.

Maximaal

Top: Cima SAT (1246 m).

(afhankelijk van gekozen

1220 m, 6-7 uur (2-3 uur via

Op warme dagen zie je overal hagedisjes zonnebaden.

850 m, 4-6 uur

route, 2-3 uur via

ferrata), moeilijkheidsgraad B/C,

ferrata), moeilijkheids-­

veel ladders.

graad B. BERGEN magazine 65

KLETTERSTEIGEN

Prealpi Bresciane e Gardesane

Na de beklimming van de Monte Casale is het heerlijk bijkomen in de Rifugio Don Zio. Via Ferrata Fausto Susatti. Vanaf de graat heb je een mooi uitzicht over het Gardameer.

De exacte hoogte is op de wand van de Monte Casale geschilderd.

66 BERGEN magazine

De Sienterio attrezzatto Colodri is een leuke uitdaging voor kinderen.

BERGWIJZER Riva del Garda ligt aan de uiterste noordpunt van het Gardameer. Ooit behoorde het tot Oostenrijk waardoor je hier zowel met Italiaans als Duits terecht kunt. De bergen rondom zijn tot rond de 2000 meter hoog en begroeid met dichte bossen. In het vooren najaar zijn de temperaturen heerlijk, in de zomer kan het erg heet worden. Dan is het ook erg druk. Er zijn talloze mogelijkheden om een sportieve vakantie te beleven, van klimmen en klettersteigen tot wandelen, zeilen en mountainbiken.

BESTE PERIODE

Half mei tot oktober. In de zomer kan het heet zijn.

VERVOER

De meeste via ferrata’s zijn redelijk goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Meer informatie op www.ttesercizio.it en www.atv. verona.it (ook Engelstalig).

SLAPEN

volgt een aantal gerestaureerde loopgraven die zich onder loodrechte kalkwanden bevinden. Eenmaal aangekomen bij de bivakhut is het tijd om te kiezen: naar beneden of omhoog. Ik besluit direct af te dalen naar Biascea via de Sentiero delle Laste, een eenvoudige via ferrata door een prachtig oud bos waar je talloze hagedissen tegenkomt.

Omhoog gaat het naar de top van de Cima Rocca. Deze bergtop is doorsneden met een complex tunnelstelsel aangelegd in 1916.

Een aantal van de tunnels wordt gebruikt door de Sentiero dei Camminamenti, meer wandelpad dan via ferrata maar toch de moeite waard. Niet vergeten om een hoofdlamp mee te nemen.

Kinderklettersteig “Wie geht’s?”, vraag ik aan een klein meisje dat achter mij klimt. “Gut”, zegt ze met een glimlach. Ze vermaakt zich uitstekend.

Samen met haar vader en oudere zus beklimt ze de Colodri over de Sentiero attrezzatto Colodri. Het is een korte via ferrata boven het klimmersstadje Arco die

uitermate geschikt is als kennismaking met het klettersteigen.

Door het pijnbomenbos loop ik in twintig minuten naar de instap. Een groot bord waarschuwt alleen verder te gaan met de juiste schoenen, een klettersteigset en een helm. We maken ons klaar en klikken ons in aan de eerste staalkabel. Hier gaat het nog geleidelijk omhoog. Het is meer wandelen dan klauteren. Toch is de route goed gezekerd met een staalkabel. Het groene dal ziet er betoverend mooi uit.

De wand aan de rechterkant wordt steeds dieper, je moet hier niet vallen. Dan maakt de via ferrata een haarspeldbocht naar links en wordt steiler. Vanaf hier begint het serieuzere werk. Voor volwassenen geen probleem, voor kinderen een groot avontuur. Als de via ferrata achter ons ligt, is het nog niet afgelopen. Over de kam gaat het verder naar de slechts 400 meter hoge top. Daarna loopt het pad door een prachtig oud bos omlaag naar Arco waar vrijwel iedereen in een van de vele gelaterie een welverdiende prijs bestelt.

Er zijn veel accommodaties in het gebied.

Kamperen kun je op Camping Arco en Camping Arco Zoo nabij Arco. Camping Azzuro en Camping Al Lago aan het Ledromeer. In de zomer is reserveren aan te raden.

BERGGIDSEN

MMove, berggidsbureau in Arco (www. mmove.net). Biedt korte klimcursussen aan maar ook begeleide klettersteigtochten.

KAARTEN

• Wanderkarte nr 12 Alto Garda, Lagir Alpina, 1:25.000 •A lto Garda – Ledro – Monte Baldo Northern, Tabacco, 1:25 000 LEESTIPS

• K lettersteigfuhrer Dolomieten-SudtirolGardasee, (meerdere auteurs), Alpinverlag, ISBN 9783902656179 • K lettersteige Dolomiten mit Brenta und Gardaseebergen, Mark Zahel & Jochem Hemmleb, Bergverlag Rother, ISBN 9783763330966 MEER WETEN?

• www.bergsteigen.com – Uitgebreide informatie over alle routes rond Riva. Met handige routebeschrijvingen die je gemakkelijk kunt uitprinten.

• www.viaferrata.nl – Beknopte, Nederlandstalige beschrijvingen van de routes. Ook online gidsjes te koop.

BERGEN magazine 67

VOOR WONEN, WERKEN EN LEVEN IN HET BUITENLAND GA NAAR WWW.VERTREKNL.NL/MAGAZINE ADV VertrekNL 215x280.indd 1

17-05-18 11:42

VEILIG OP PAD IN DE BERGEN

Wandelreizen

Lees het interview op bergwijzer.nl

wandelreizen@zuiderhuis.be zuiderhuis.be/wandelreizen

der

a in Le ounta M l a n en.nl natio Inter oyvanlang .r www

Advertorial

Volop genieten!

Wintersport in Zuid-Tirol

© IDM Suedtirol/ Seifert Uebler

Wie Italië zegt, denkt waarschijnlijk direct aan de heerlijke Italiaanse keuken, de mediterrane sfeer en het stralende weer. Maar ook in de winter biedt het land volop mogelijkheden. De Italiaanse regio Zuid-Tirol is in de winter de perfecte bestemming om te skiën. Met driehonderd dagen zon per jaar, een skiseizoen van december tot begin april, sneeuwzekere gebieden met perfect geprepareerde pistes en heerlijk eten: meer heb je als wintersportliefhebber niet te wensen, toch?

Z

uid-Tirol ligt in het noorden van Italië. Voorheen behoorde dit gedeelte tot Oostenrijk, waardoor deze regio tegenwoordig het beste van twee werelden biedt: een mix van alpine en mediterrane invloeden. Het landschap is groots en veelzijdig, met als hoogtepunt het UNESCO Werelderfgoed de Dolomieten. De Dolomieten maken deel uit van de Alpen en worden getypeerd door steile rotswanden en pieken. Het unieke berglandschap van de ‘bleke bergen’ verandert bij zonsopgang en zonsondergang in een waar kleurenspektakel. Dit fenomeen staat bekend als het Alpenglühen en is vooral indrukwekkend in de winter, wanneer er sneeuw en ijs op de bergkammen ligt. Veel skigebieden zijn gesitueerd in het Dolomietengebied, wat garant staat voor majestueuze uitzichten vanaf de pistes.

Door de mediterrane invloeden heeft Zuid-Tirol een zeer mild klimaat, dat zorgt voor een vruchtbare voedingsbodem voor het verbouwen van allerlei soorten gewassen. Niet voor niets staat Zuid-Tirol bekend als culinaire regio. Lokale restaurants profiteren namelijk van deze kwalitatief hoogwaardige regionale producten. Zij verwerken de producten tot de meest uiteenlopende en creatieve gerechten, die zeer rijk aan smaken zijn. De klassieker uit de Zuid-Tiroolse keuken is de Knödel. Je vindt ze in allerlei variaties: spekknödels, spinazieknödels, rodebietenknödels of bijvoorbeeld kaasknödels. Een traditioneel nagerecht is de apfelstrudel. Uiteraard wordt een maaltijd afgesloten met een goede kop Italiaanse koffie.

In de loop der jaren hebben vele topkoks het culinaire in Zuid-Tirol naar een hoger niveau getild, wat blijkt BERGEN magazine 69

Advertorial

© Seiser Alm Marketing/Manuel Kottersteger

uit het uitzonderlijk hoge aantal restaurants met een Michelinster of een Gault Millau-koksmuts. Negentien lokale restaurants hebben in totaal 26 sterren.

Veelzijdig wintersport aanbod In de regio vind je in totaal dertig grote en kleine skigebieden, met de Dolomiti Superski en Ortler Arena als de twee bekendste. Net als in andere skigebieden in Europa, zijn deze gebieden geschikt voor beginners, families met (kleine) kinderen en voor de meer gevorderde wintersporter. De Dolomiti Superski is het grootste skinetwerk ter wereld. Met één skipas heb je toegang tot twaalf honderd kilometer aan pistes. Het Ortler-skigebied is wat kleiner en daarmee vooral geschikt voor families met (kleine) kinderen. Uiteraard vind je in de verschillende berghutten op de pistes weer de combinatie van het alpine gevoel en de heerlijke Italiaanse keuken terug. Geniet tijdens de lunch van een van de regionale specialiteiten en een lokaal aperitief zoals een Hugo of Aperol Spritz gevolgd door een heerlijk glas lokale wijn zoals een gewürztraminer of een lagrein.

70 BERGEN magazine

© Seiser Alm Marketing/Marco Bonatta

De echte skilief hebber mag zeker de Sella Ronda niet overslaan. Deze befaamde tocht rondom het imposante Sellamassief verbindt met behulp van pistes en liften vier dalen met elkaar: Val Gardena/Gröden, Alta Badia, Arabba en Val di Fassa. De ronde is in totaal 26 kilometer lang, maar kan op verschillende plaatsen worden verlengd.

Liever iets anders doen of een dag even niet skiën? Op diverse plekken kun je sneeuwschoenwandelen, sneeuwfietsen met een fatbike, ijsklimmen, rodelen of een tochtje maken in een arrenslee met paarden.

Advertorial

REGIO

Alpe di Siusi/Seiser Alm Sinds 1974 maakt de bergweide Alpe di Siusi/Seiser Alm deel uit van het na­ tuurpark Sciliar/Schlern en wordt streng beschermd. Juist daardoor is het een prachtig gebied voor alpine skiërs. Daarnaast is dit gebied in de winter ook zeer geschikt voor wandelaars. Het uitzicht op de Dolomietentoppen Sassolungo/ Langkofel, Sassopiatto/Plattkofel, Sciliar/Schlern en Catinaccio/Rosengarten is ronduit adembenemend. Het absolute hoogtepunt van deze regio zijn de lange bergrug van de Schlern en het Rosengartenmassief, beide gekenmerkt door de steile rotswanden. Bij zonsondergang kleuren de bergtoppen van het massief roze, dat in het Italiaans ‘enrosadira’ genoemd wordt. In het bezoekerscentrum in Tires al Catinaccio/Tiers am Rosengarten vind je meer informatie over het na­ tuurpark, wandel- en skiroutes en kom je meer te weten over de flora en fauna. © Seiser Alm Marketing/Helmuth Rier

stoeltjesliften, van waaruit je in alle rust van het landschap kunt genieten. Direct naast het bergstation van de gondelbaan uit het dorp Siusi/Seis staan twee uitstekende skischolen. Vanaf Seiser Alm, dat deel uitmaakt van de Dolomiti Superski, heb je ook aansluiting op het skigebied in het dal Val Gardena/Gröden. Dit skigebied is met 175 kilometer aan pistes een van de grootste in Zuid-Tirol en beschikt over hypermoderne liften, met de nieuwste veiligheidstechnologie, zodat jong en oud veilig naar boven komt. Het Seiser Almskigebied is geopend van 6 december 2018 tot 7 april 2019.

Culinair op de piste

Skiën in Seiser Alm De brede pistes en het adembenemende uitzicht van Seiser Alm zorgen voor een ontspannen skitocht, en zijn geschikt voor zowel beginners als voor de meer gevorderde skiërs. Slechts drie pistes zijn zwart, alle andere pistes tussen 1800 en 2300 meter hoogte zijn blauw en rood. In combinatie met de hoge sneeuwzekerheid

van dit gebied van december tot april, maakt dit Seiser Alm uitermate geschikt voor gezinnen en beginners. Een aanrader is de zogenoemde ‘heksenronde’, een skitocht over Seiser Alm, waarbij je onderweg kunt genieten van fantastische vergezichten, sprookjesachtige obstakels en een funpark voor jong en oud. In bijna het hele skigebied kun je gebruik maken van

De berghutten van Seiser Alm staan garant voor kwalitatief hoogstaand eten en drinken. Je vindt er naast de traditionele gerechten ook huisgemaakte regionale producten. Proef bijvoorbeeld eens de smaakvolle Knödel of Kaiserschmarrn.

Ook vind je veel vleesgerechten terug op de kaart, zoals mals kalfsvlees met gebakken aardappels. De meeste berghutten worden gerund door families en zijn van generatie op generatie doorgegeven. Dit merk je niet alleen aan de gastvrijheid, maar ook aan de familiaire sferen in de hutten. In de winter zijn de berghutten een belangrijke ontmoetingsplek voor de inwoners. Of je nu te voet, per gondel of op de ski’s bent, de meeste berghutten zijn goed te bereiken.

BERGEN magazine 71

Advertorial

© Seiser Alm Marketing/Helmuth Rier

Winterhiking en sneeuwschoenwandelen

© Seiser Alm Marketing/ Helmuth Rier

Swing on Snow Tijdens het winterseizoen in Seiser Alm zijn er ook vele evenementen waar je naartoe kunt. Zo vindt de veertiende editie van het muzikale festijn Swing on Snow plaats van 17 t/m 24 maart 2019.

Het muziekfestival biedt een mix van traditionele volksmuziek, jazz, soul, pop en klassieke muziek. De bands spelen ’s ochtends en ’s middags op verschillende pistes. In de avond treden ze op in een van de hutten en in de omliggende dorpen Castelrotto/Kastelruth, Siusi/Seis, Fiè/ Völs en Tires/Tiers. De toegang tot de optredens is gratis en je hoeft geen plekken te reserveren.

72 BERGEN magazine

De ongerepte en soms ruige natuur van Seiser Alm, maakt het een uitermate geschikte regio om te hiken. Het adembenemende uitzicht op de bergtoppen van Langkofel, Plattkofel, Schlern en Rosengarten, laten op de zonnige winterdagen niets te wensen over. Lief hebbers van sneeuw kunnen hun hart ophalen met meer dan zestig kilometer aan wandel- en hikingpaden. Daarnaast is er ook zo’n vijftig kilometer aan sneeuwschoenwandelpaden te vinden. Een echte aanrader voor lief hebbers van bijvoorbeeld sneeuwschoenwandelen, is de regio Tiers am Rosengarten. Dit gebied is zeer veelzijdig en heeft routes voor alle (activiteiten)niveaus. Een rustieke wandeling maak je bijvoorbeeld in het Val Ciamin/ Tschamintal maar je vindt er ook meer uitdagende routes. Zeker in de winter is het belangrijk dat je niet van de paden afwijkt en dat je goed de waarschuwingsborden voor lawinegevaar in de gaten houdt. Uiteraard kun je ook onder begeleiding een sneeuwschoenhike doen.

Wellness & relax In Zuid-Tirol kun je naast het prachtige uitzicht ook genieten van de vele wellnessmogelijkheden op en rondom de

pistes. Zo geniet je niet alleen van klassieke behandelingen als massages en kneippbaden, maar ook van traditionele Zuid-Tiroolse behandelingen op basis van aloude methoden en lokale producten. Zo’n honderd jaar geleden vond het hooibad zijn oorsprong in Fiè allo Sciliar/Völs am Schlern en is sindsdien een echte boeren traditie. Het werd gebruikt om vermoeide boeren weer fit te krijgen. De geur van kruipdennen zorgde ervoor dat lichaam en geest goed ontspanden, zodat ze na een nacht slapen goed uitgerust waren.

Het Seiser Alm-gebied kent zelf een eigen verzorgingsproductenlijn genaamd Trehs. Dit is een af korting van de naam Theresia, die veel voorkomt in Zuid-Tirol.

De producten zijn gemaakt van allerlei kruiden en planten, die volgens overlevering een geneeskrachtige en verzorgende werking hebben. Je vindt de meeste producten niet alleen terug in wellness- en sparesorts, maar ook in de meeste hotels.

Bezoek voor meer informatie over de regio www.seiseralm.it/ winterparadijs

Advertorial

© Carezza Dolomites/StorytellerLabs

REGIO

Val d’Ega/Eggental: Obereggen en Carezza Val d’Ega/Eggental kent twee skigebieden, namelijk Obereggen en Carezza.

Deze skigebieden liggen op slecht twintig minuten rijden van de hoofdstad van Zuid-Tirol, Bolzano/Bozen aan de voet van de Rosengarten- en Latemarbergen in de Dolomieten. Je kunt in dit gebied gebruik maken van de Combi Ski Pass of de Valle Silver Ski Pass.

Obereggen is een kleiner skigebied met 49 kilometer aan pistes, geschikt voor ieder niveau. Met 18 state-of-the-art liften ben je binnen no time op 1550 tot 2500 meter hoogte. Obereggen heeft door de jaren heen diverse prijzen gewonnen voor de kwaliteit van de pistes. Het sneeuwpark in dit skigebied is benoemd tot het beste park van de Alpen. Snowboarders en freestylers kunnen hier hun hart ophalen met meer dan dertig obstakels. Wat is een skidag zonder het bezoek aan een berghut?

Obereggen heeft twaalf berghutten waar je de alpine en mediterrane combinatie op je bord kunt proeven. Een must-see is de Oberholz Hut. Deze berghut is volledig onder architectuur gebouw en geeft je een geweldig panoramisch uitzicht over de bergen. Vanaf januari kun je iedere donderdag om 14:00 uur in de Oberholz alpine hut een kaasproverij doen met kazen uit Eggental. Uiteraard samen met een proeverij van bijpassende lokale wijnen.

Carezza staat bekend als het family friendly resort van Zuid-Tirol. Dit gebied heeft ongeveer veertig kilometer aan pistes en diverse snowparks. Dat dit gebied is ingericht op kids komt duidelijk naar voren in de diverse kindvriendelijke themapistes met speciale liften. Daarnaast is dit gebied door zijn ligging een van de zonnigste skigebieden van Zuid-Tirol. Met

haar rustieke berghutten, knusse restaurants en hippe bars kun je in Carezza ook heel goed aan de innerlijke mens denken. De Laurinhut met de hoogste panoramalounge van Zuid-Tirol heeft in maart speciale dagen waarop de liften langer open blijven. Zo kun je iedere donderdag om 17:00 uur genieten van een Zuid-Tiroolse aperitief, terwijl de Dolomieten roze, paars en rood kleuren.

Op pad door het winterwonderland van Carezza en Obereggen (Sneeuwschoen)wandelen en hiken in Zuid-Tirol betekent genieten van de ongerepte natuur, van het spectaculaire uitzicht op de Dolomieten en van het bewegen in de frisse berglucht. De mogelijkheden zijn vrijwel eindeloos en variëren van gezinsvriendelijke routes over glooiende berghellingen via beklimmingen van steile bergen tot wandelingen naar knusse almhutten. In de regio’s Rosengarten en Latemar geniet je tijdens een stop in een van de berghutten van het prachtige

© Carezza Dolomites/StorytellerLabs BERGEN magazine 73

Advertorial

© Eggental Tourismus/Valentin Pardeller

uitzicht op de gelijknamige massieven.

In dit gebied vind je twintig kilometer aan paden voor ieder niveau. Vergeet niet om goede thermokleding aan te trekken en om voldoende drinken mee te nemen. De winters in Zuid-Tirol mogen dan zonnig zijn, maar ze zijn ook erg koud! Ga je liever op pad onder begeleiding, ook dat kan op veel plekken. Doe bijvoorbeeld de panorama winter hike in Nova Levante/Welschenofen. Dit is een makkelijke en vrij vlakke wandeling van ongeveer vijfenhalve kilometer die start vanaf het Romantik Hotel Post. Wil je liever iets meer uitdaging? Neem dan de gondel omhoog en je vindt er nog eens 16 kilometer aan (sneeuwschoen)wandelpad.

Voor wie onderweg even wil uitrusten, zijn er genoeg mogelijkheden. Niet alleen boven op de berg, maar ook bij verschillende tussenstations en in het dal zijn diverse berghutten, gezellige restaurants en hippe bars te vinden. Uiteraard vind je ook hier de perfecte combinatie van de Italiaanse en Zuid-Tiroolse keuken. Geniet bijvoorbeeld van spagetti bolognese, lasagne of garnalen of ga voor

74 BERGEN magazine

een lekker zoet tussendoortje, zoals een strudel of versgebakken stuk taart.

Evenementen Iedere winter worden er in de regio ook vele evenementen georganiseerd rondom bepaalde thema’s.

Vanaf januari 2019 kun je iedere donderdag middag in de Oberholz alpine hut ‘Eggen Valley’-kaas proeven van de Becherhof boerderij.

En wat is goede kaas zonder een glas wijn? Speciaal op deze middagen kun je daarom ook een aantal geselecteerde wijnen uit de regio proeven.

Van 15 t/m 31 maart 2019 kun je ook allerlei vleesspecialiteiten op de ZuidTiroolse pistes proeven tijdens het ‘Beef and Snow’-festival.

© Obereggen/Paolo Codeluppi

Voor meer informatie over de regio, kijk op www.eggental.com/be

VOLGEND NUMMER

Het volgende nummer van BERGEN MAGAZINE verschijnt op 7 december VOLGEND NUMMER

EN OOK NOG

GENIETEN VAN EEN WINTERSPROOKJE

Grenzen verleggen

tijdens een cursus alpinisme

Poederzacht avontuur in Noorwegen Schilderachtig Engadin – Graubünden Omhoog in de Dolomieten – Zuid-Tirol

Klimavontuur

op de Fuorikante in Bergell

Geheimen

van de alpenflora

Wel en wee

van een Griekse schaapherder

Foto: Jonathan Vandevoorde

NOG GEEN ABONNEE? Meld je vóór 12 november aan, dan krijg je het volgende nummer gewoon thuisgestuurd! www.bergwijzer.nl/ abonnement

ONZE PARTNERS

www.fjallraven.nl

www.deuter.nl

www.berghaus.com

www.mountain-network.nl

www.mammut.ch

www.rab.equipment/ww

www.mildadventures.org

www.decathlon.nl

www.hanwag.nl

www.bergans.eu

www.taurusoutdoor.nl

www.lowealpine.com/ww

www.vaude.com/nl-NL

www.rodehaan.it/nl

www.myswitzerland.com

MÉÉR VOOR BERGWANDELAARS WWW.BERGWIJZER.NL Geen winactie meer missen? Ú www.bergwijzer.nl/nieuwsbrief

Alles over schoenen, rugzakken, etc? Ú www.bergwijzer.nl/uitrusting

Bergen Magazine cadeau geven? Ú www.bergwijzer.nl/abonnement

Vakantietips?

Ú www.bergwijzer.nl/vakantietips

De leukste berghotels?

Ú www.bergwijzer.nl/accomodaties

De mooiste wandelroutes?

Ú www.bergwijzer.nl/wandelroutes