Duiken januari 2016 by Ruerd Nauta

DUIKEN 27E JAARGANG NR.1 - JANUARI 2016 € 5,99

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL

DE BELDERT

VAN STEKELBAARS TOT COCKPIT

MALEDIVEN

BY NIGHT

GETEST

VOORZETLENZEN VOOR GOPRO

STEALTH DUIKBOOT

EERSTE TESTDUIK

Bonaire

Win een reis voor 2 personen naar Bonaire!

Washington Slagbaai ZEELAND: SINT-ANNALAND NIEUWE STIJL | INTERVIEW: ONTWERPER SHARKSUIT TECHSCHOOL: OPLATEN SURFACE MARKER BUOY | PRODUCTINFO: KLEINE REISWING

01601

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

Innovatieve technologie. Ongeëvenaarde betrouwbaarheid. Slechts één merk levert de elite performance die je nodig hebt om fijne momenten te veranderen in fantastische momenten. Dus laat je inspireren. Bezoek onze SCUBAPRO stand op de beurs in Houten op 6 & 7 februari 2016. Bekijk onze nieuwe producten, ontmoet onze collega's van Nederland, België en het internationale SCUBAPRO team. Maak iedere dag kans op mooie prijzen: schrijf je in voor onze nieuwsbrief en maak kans op een Chromis duikcomputer. SCUBAPRO.COM

DUIKEN

JANUARI

INHOUD

REIZEN

NATUUR

RUBRIEKEN

Washington Slagbaai National Park. We duiken op oude kanons, beklimmen de top van de Brandaris en overnachten tussen de dolende geesten van slaven.

LIPMANN VOORWOORD RENÉ HOOFDREDACTEUR

STANDAARD

Getijdentabel Kleine annonces Website database Volgende maand

EN VERDER . . .

DUIKVAKER 2016 INTERVIEW SHARKARMOR BREED OF DICHTBIJ Nieuwe INON lenzen GoPro STEALTH DUIKBOOT Eerste testduik

92 93 95 98

26 32 68 78

MEDISCH

Langs de decolijn 89 Boven water 91 Beroepsduiker 94 PRIJSVRAAG BONAIRE 96 Ga jij met je buddy naar Bonaire? DUIKEN

DE BELDERT 6 10 36 Langs de vloedlijn ZEELAND: SINT-ANNALAND 12 14 52 Actueel Zonnebrandmiddel en koraal Duikmateriaal 16 Koraalparadijs 60 Eddy van Vliet geeft antwoord 19 Hoe is de wereld van koralen bij Trouwe abonnee de Malediven ontstaan? Wie leeft Column: Bootsy’s Bubbels 20 22 er en wat bedreigt deze wereld? Duiken Inbox Scene 24 Raad de plaat 31 47 Depressie 48 Column Met depressieve klachten mag je Haarlemmermeerse Bosplas Veiligheid: bootduiken 76 niet duiken. Waarom niet? 72 Lezersvragen 66 PRODUCTINFO Scubapro Air2 en reiswing DUIKEN Sea Ranger 74 Topshot: Slaap, walvis slaap 4 TECHSCHOOL OPLATEN SMB 84

WASHINGTON SLAGBAAI Puur Bonaire MALEDIVEN BIJ NACHT

DUIKEN 27E JAARGANG NR.1 - JANUARI 2016 € 5,99

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL

DE BELDERT

VAN STEKELBAARS TOT COCKPIT

MALEDIVEN

BY NIGHT

GETEST

VOORZETLENZEN VOOR GOPRO

STEALTH DUIKBOOT

EERSTE TESTDUIK

Bonaire

Win een reis voor 2 personen naar Bonaire!

Washington Slagbaai ZEELAND: SINT-ANNALAND NIEUWE STIJL | INTERVIEW: ONTWERPER SHARKSUIT TECHSCHOOL: OPLATEN SURFACE MARKER BUOY | PRODUCTINFO: KLEINE REISWING

01601

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

Washington Slagbaai Lees het artikel op pagina 36. De coverfoto is gemaakt door René Lipmann.

«Je moet absoluut gaan nachtduiken op de Malediven!» Tot hun grote verbazing kregen Els en Bruno meerdere malen dit advies.

virtueel duiken

Dromen uit laten komen is vooral een kwestie van handen uit de mouwen en doorpakken. Niet opgeven bij de eerste de beste tegenslag. Of tweede en derde tegenvaller. Het afgelopen jaar heb ik van nabij meegemaakt hoe een ontwerpteam, dat achter de Ortega Submersibles zit, telkens enthousiast uit het water kwam tijdens een testduik terwijl het prototype van hun duikboot als een baksteen naar de bodem was gezonken. Iedere duik waren er nieuwe problemen te overwinnen. Maar beetje bij beetje ontstaat er in een oude F16-hangar op de vliegbasis Twente een magnifiek Nederlands product. Een stealth-achtige duikboot op basis van een ontwerp uit de Tweede

Wereldoorlog. Bijzonder aan deze duikboot is dat je er als duiker in plaatsneemt. Kijk voor de reportage op pagina 78. De Ortega MK 1 in het echt zien? Kom dan op 6 of 7 februari naar onze stand op Duikvaker. Uiteraard zijn de ontwerpers zelf ook aanwezig. Op de stand van DUIKEN kun je een virtuele duik maken met de duikboot. Tijdens Duikvaker maken we ook bekend, in samenwerking met het toeristenbureau van Bonaire, wie er volgend jaar naar het zonnige eiland vliegen. Kijk snel op pagina 96 hoe je met de prijsvraag mee kan doen. Om je vast lekker te maken pakken we deze uitgave uit met een avontuurlijk verhaal over Washington Slagbaai National Park. In dit ruige deel van het eiland proef en voel je het pure Bonaire. In Zeeland is duiklocatie Sint-Annaland weer opengesteld na de dijkversterkingen, wij namen er een kijkje onder water.

Duiken januari 2016 3

EN DIER TOPSHOT MENS MIDDAGDUTJE

TOP SHOT

SLAAP, WALVIS SLAAP

Het is een zeldzame ontmoeting: slapende potvissen onder water aantreffen. De walvissen slapen in groepjes en hun dutje duurt slechts 12 minuten per keer. Hun meest comfortabele houding schijnt verticaal te zijn, allemaal hangen ze als dikke sigaren onder het wateroppervlak, wiegend in de deining. Onderzoekers denken dat ze op die manier dieper kunnen slapen zodat ze geen last hebben van storende omgevingsgeluiden. Potvissen slapen maar 7 procent van hun leven en zijn daarmee de zoogdiersoort die de minste slaap nodig heeft - dit is nog minder dan de giraf (8 procent). Dat is wel even anders dan mensen, wij zijn in vergelijking tot potvissen echte luilakken en slapen een derde van ons leven.

4â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

Tekst en foto: Franco Banfi

Duiken januari 2016â&#x20AC;&#x201A; 5

BELDERT OM DE HOEK DE ZOELEN

VAN STEKELBAARS TOT COCKPIT

De felgekleurde mannetjes van de driedoornige stekelbaars in paaikleed zijn mijn geplande onderwerpen. De zoetwaterduiklocatie is hierdoor bepaald, we gaan naar De Beldert. Maar ik krijg nog meer voor de camera. Geen verkeerde keuze, deze duikstek.

Wat zijn het toch gezellige visjes! De driedoornige stekelbaars.

Het bekendste duikobject van De Beldert: de cockpit van een Boeing 707. 6â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

Tekst en foto’s: Janny Bosman

Duiken januari 2016 7

BELDERT OM DE HOEK DE ZOELEN

och wel het bekendste duikobject in De Beldert is de vliegtuigcockpit. De neus van een Boeing 707 ligt rond de 10 meter diepte. We zetten koers naar de cockpit en voordat we goed en wel onderweg zijn, komen we een snoekbaars tegen. Met een lengte van 80 centimeter een ware knaap. Die gaan we niet voorbij zwemmen! Hier nemen we even de tijd voor. De snoekbaars vindt het prima en werkt goed mee aan de fotoshoot. Ik bekijk de roofvis aandachtig en hij stoort zich totaal niet aan mij. Duidelijk is dat de snoekbaars tot de top van de voedselketen behoort, wat een kracht straalt hij uit. We vervolgen het lijnentraject en passeren een auto, anker en kotter. Maar ons doel is nu in zicht. Het blijft een vreemde gewaarwording wanneer je de cockpit onder water ziet. Allerlei gedachten schieten door mijn hoofd en ik besluit

Prachtig fotomomentje: boomtakken met gordijnen van algen. 8â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

Tussen de takken hangt een snoek, mijn geluk kan niet meer op!

even in de cockpit te kijken wat er zoal is achtergebleven. Weinig, of beter gezegd, niets dus. Via de opengesneden achterkant is het bankje voor de stewardess nog waarneembaar. Genoeg hiervan, we checken uit en nemen nu de ondiepe koers terug. Er hangen meerdere boomtakken onder water waar gordijnen van algen in hangen. Met het

zonlicht een prachtig fotomomentje. Tussen de takken hangt een snoek, mijn geluk kan niet meer op! Bij de instapsteiger vinden we eindelijk waar we naar op zoek waren, jawel, driedoornige stekelbaarsjes! En warempel, enkele mannetjes hebben paaikleuren. Het blauwe oog en de rode onderkant maken dit kleine manneke een tropische verschijning in het Nederlandse water van rond de 14 graden. Het kost moeite om de stekelbaarsjes zo dicht te benaderen voor de fotoâ&#x20AC;&#x2122;s maar hun aanwezigheid zorgt voor veel plezier. Wat een gezellige visjes zijn dit toch. Druk zwemmend in schooltjes en de felgekleurde mannetjes proberen solo indruk te maken op de vrouwtjes.

PLEZIER We besluiten onze flessen weer te gaan vullen en met een ander objectief duiken

Ware knaap: 80 centimeter aan snoekbaars.

Het blijft een vreemde gewaarwording, een cockpit onder water.

we onder, terug naar de stekelbaarsjes. Direct bij de instapplaats is een mannetje een nestje aan het bouwen in de kleiwand. Hij komt met zijn bekje vol graafvuil uit het gaatje en spuugt het uit. Mijn camera klikt erop los. Na enkele herhalingen van zijn graafwerkzaamheden, schiet ik spontaan in de lach. Hij is zo druk bezig dat ik voor hem even niet besta. ‘Eerst werken en daarna ga ik weleens kijken wat die glazen bol voor mijn nestje moet’. Geweldig! Ik zoek verder tussen het riet en zie een piepklein snoekje. Dit formaat heb ik nog niet eerder gezien, zo klein. En omdat deze ook nog eens te ver in het riet schuilt is het een onmogelijk fotomodel op dit moment. Opslaan in het geheugen want dat is eigenlijk het allerleukste van de duiksport, genieten van dit soort onderwatermomenten!

Opgepast, graafwerkzaamheden! Het mannetje in paaikleed bouwt een nestje.

DUIKLOCATIE DE BELDERT

Eenvoudig het water in en uit dankzij de duiksteiger.

Is een zandafgraving in Zoelen, vlak bij Tiel. Via een steiger kun je eenvoudig het water in en uit. Op het buitenterrein zijn banken en tafels onder een partytent opgesteld, er is een toilet-unit aanwezig en er is een complete duikwinkel met vulstation. Het zicht is doorgaans goed en de duiklocatie is uitstekend voor beginnende en gevorderde duikers vanwege de vele afgezonken objecten en maximale diepte van 25 meter. TOEGANG: € 2,50 p.p. ADRES: Duik- en kanocentrum De Beldert, Zoelense Zandweg 1 in Zoelen. WEBSITE: www.beldert.nl

Duiken januari 2016 9

DE VLOEDLIJN PRODUCTINFO PRODUCTINFO LANGS DE ALLERNIEUWSTE DUIKPRODUCTEN

SEALIFE MICRO 2.0 De nieuwe SeaLife Micro 2.0 maakt het je wel heel erg makkelijk. Met zijn nieuwe 16MP SONY CMOS beeldsensor krijg je de mooiste kleuren en de beste kwaliteit, zelfs in beperkte lichtomstandigheden. Met het ‘snel instel’-menu heb je in een handomdraai je camera perfect ingesteld voor onder water. Groot voordeel van de Micro: je hoeft hem nooit te openen. Sterker nog, hij kan niet open! Je communicatie en opladen loopt via een waterdichte USBaansluiting. Dat is een hele zorg minder! Prijs: € 499. WWW.SEALIFE-CAMERAS.EU

MET NORMALE INFLATOR De Dimension i3 ken je misschien wel, hierbij laat je lucht in je vest door middel van een hendeltje aan de linkerzijde van je pocket. Maar nu is de Dimension ook met normale inflator verkrijgbaar. De rest van de features is gelijk gebleven, met het opvallende wrapture systeem dat precies hetzelfde werkt als het heupsysteem van bergsportrugzakken. Dit is beter voor je rug en het gewicht is gelijkmatig verdeeld. Prijs: € 499. WWW.AMILCOSPORTS.NL

CHIQUE Duikhorloges kun je ook casual dragen en hebben meestal een sportieve look, maar de Mission Digital Chrono van Mares mag je best onder ‘chique’ scharen. De Chrono heeft een digitale chronometer met achtergrondverlichting, is van RVS en waterdicht tot 200 meter. Met Zwitsers Quartz uurwerk, digitale tijdzone en datum. Prijs: € 329. WWW.MARES.COM

10 Duiken januari 2016

DIAMANT AAN JE VINGERS Altijd al een echte diamant aan je vinger willen hebben? Met de Grip Gloves van Scubapro heb je zelfs je hand (letterlijk) vol met diamanten! De voorgevormde handschoenen hebben een binnenvoering van Blue Diamond Span met waterafvoerend materiaal dat beschermt tegen koud water. De handschoenen zijn sterk, flexibel en dankzij het antislipprofiel dat van de handpalm doorloopt tot de vingertoppen heb je een buitengewone grip. Prijs: € 69,90. WWW.SCUBAPRO.COM

CAVE FIT Otter slaat in 2016 een nieuwe weg in qua pasvorm van hun pakken. Er was steeds meer vraag naar het Cave Fit model, wat nu toegepast is op de Britannic MK2. Daarnaast kun je kiezen voor de turbo-zolen, zachte neopreen laarzen met een stevige zool en velcro sluiting om de enkels. Maar ook kun je gaan voor de bekende sokken, rockboots of vaste laarzen. Made-tomeasure mogelijk. Prijs: € 1899. WWW.LUCASDIVESTORE.NL

Onder redactie van: Judith Rietveld

VEILIGHEIDSLAMPJE Het is altijd slim om een (extra) duiklamp bij je te hebben om zo de aandacht te kunnen trekken in donkere wateren of om als markeringslamp te gebruiken. Dit handige LED-veiligheidslampje van DAN mag daarom eigenlijk niet ontbreken aan je uitrusting. De lamp heeft 45 lumen en wanneer je de difussiekegel erop klikt, krijg je een groter verdeelde lichtstraal. Waterdicht tot 100 meter. Prijs DAN-leden: € 21,74, niet-leden € 20,65. WWW.DANEUROPE.ORG

NIEUW ONDERWATERHUIS Voor de Olympus OM-D E-M10 Mark II is er een nieuw onderwaterhuis verkrijgbaar: de Nauticam NA-EM10II. Compact, robuust, geschikt tot 100 meter diepte en zeer ergonomisch voor optimaal bedieningsgemak. Prijs €1695. WWW.ONDERWATERHUIS.NL

NIEUWE OUTFIT In grote lijnen zijn de functionaliteiten van de Suunto D6i hetzelfde gebleven, maar hij heeft wel een nieuw stoerder jasje gekregen. Hij is verkrijgbaar in vier nieuwe varianten; Stone, Stealth, Black en White. De siliconen polsband is zachter en soepeler gemaakt voor een beter draagcomfort. Enkele eigenschappen van de Suunto D6i Novo: optionele draadloze luchtintegratie en 3D-tilt gecompenseerd digitaal kompas, Vier duikmodi: air, nitrox, freedive, gauge en ingebouwde duikplanner. Prijs: € 799. WWW.AMILCOSPORTS.NL

CADEAU VAN DE MAAND MOOIE HERINNERINGEN

Je hebt vast wel een ontmoeting gehad met dat ene zeedier dat je altijd is bijgebleven… En wat is er mooier dan om die herinnering ook ‘tastbaar’ bij je te dragen? De Amerikaanse kunstenaar Roland st. John heeft van vele mariene soorten prachtige hangertjes gemaakt. Ze zijn verkrijgbaar in lood- en nikkelvrij tin en in massief brons. De meeste modellen zijn nu ook in 925 sterling zilver leverbaar! WWW.SEARADEN.NL

WINNEN? Wij mogen én een set oorhangers (t.w.v. €34,95) én een schitterende hanger (t.w.v. € 32,95) van een dolfijn weggeven. Ga naar www.duiken.nl en vul het codewoord Searaden in. De winnaar krijgt persoonlijk bericht. Liever direct al bestellen? Als DUIKEN lezer ontvang je nu € 2,50 retour op je rekening bij een bestelling op www.searaden.nl met de actiecode DUIKEN.

Winnen?

Ga naar duiken.nl!

Duiken januari 2016 11

OM DE HOEK ZEELAND SINT-ANNALAND Grondeltjes vechten om een plekje in een oester.

Sint-Annaland nieuwe stijl Voorzieningenniveau: ★★ Flora en Fauna: ★★★ Dichtstbijzijnde vulstation: Sub Ocean Services in Oud-Vossemeer

SINT-ANNALAND

Maandenlang was de populaire duikstek Sint-Annaland afgesloten. In verband met dijkwerkzaamheden gold er een volledig duikverbod. Sinds kort mag je weer te water bij de duikstek. Wij zijn benieuwd of er boven en onder water veel veranderd is.

et is een prachtige herfstdag en we zijn al voor dag en dauw opgestaan. We hopen op een parkeerplekje op de officiële parkeerplaats, maar die telt maar tien plaatsen en die zijn zelfs op dit vroege uur helemaal bezet. Dus zetten we de auto op het grasveld. We tuigen de setjes op en beginnen aan de lange wandeling naar de instap. Het zonnetje is inmiddels doorgebroken dus het is zeker geen straf om die kant op te lopen. Al tijdens de wandeling valt het op dat het water kraakhelder is, heel uitnodigend! We wandelen de trap af, maken ons gereed en gaan onder. Sint-Annaland staat bekend als een plek waar je soms extreem goed zicht kan hebben, maar deze keer wanen we ons werkelijk in Egypte. Het water is superhelder! Niet te geloven. Dit hebben we nog nooit meegemaakt. We genieten

12 Duiken januari 2016

van het landschap, dat erg mooi is met grote kolonies sponzen, kleurrijke slingerzakpijpen en rode en groene wieren die zich stevig vasthouden aan de oesterbanken. Tussen de oesters liggen allemaal takken. Het lijken net gesneuvelde sepiatentjes. We gaan iets dieper richting de vaargeul. Bij het fraaie randje gaan we op zoek naar de dahlia’s, maar helaas laten die zich vandaag niet zien. Wel stuiten we op een andere zeebewoner. Ik was er bijna overheen gezwommen: een enorme zeetong! Bij het oesterbed zijn de bedjes al gespreid voor de snotolven die hier over een paar maanden hun nestjes komen maken. De kleine stukjes zand tussen de schelpen bieden namelijk perfecte plekjes voor kraamkamers. Maar nu zijn het twee grondeltjes die vechten om een oesterplekje, ze zijn zo grappig dat ze wel een komisch duo uit Finding Nemo lijken.

SEPIA

We gaan verder in het ondiepe stuk en het wemelt hier van het kleine leven: allerlei garnaaltjes, krabbetjes en kleine zeenaaldjes. En dan valt mijn oog op het lievelingetje van de Oosterschelde, de sepia! Het kleine rakkertje is op zoek naar krabbetjes en andere hapjes, maar hij neemt ook even de tijd om te poseren. We naderen het einde van de duik en dan is het tijd om te zoeken naar slakjes. Overal hangen eiersnoeren van de bruine plooislak, en het duurt dus niet lang voor we zo’n klein juweeltje ontdekken. Op het wier zitten ook vrij grote exemplaren van de groene

Even wandelen naar de duiktrap.

FOTO: MIRJAM VAN DER SANDEN

Tekst: Karine De Coster Foto’s: Olivier Simons

Zo’n grote zeetong kom je maar zelden tegen. Het huurhuisje van de heremietkreeft is begroeid met ruwe zeerasp.

Het is druk tussen het wier, kleine beestjes zoals garnaaltjes scharrelen er rond.

Fotomomentje? Geen probleem. De kleine sepia stopt de jacht direct en poseert voor de camera.

DOEN TIP! wierslak. Het snuisteren neemt tijd in beslag maar het water is zo helder, het landschap is zo kleurrijk en mooi dat het zeer verleidelijk is om gewoon rond te blijven kijken. Maar zelfs aan alle relaxte duikjes komt een eind. We naderen de grote zandvlakte in het ondiepe gedeelte en we weten dat we bij het strandje zijn. We komen boven met een grote glimlach op ons gezicht. Ik ben erg blij dat de dijkwerkzaamheden geen invloed hebben gehad op het onderwaterleven. Het is er net zo levendig en kleurrijk als voorheen. We vernemen ook nog dat er een extra parkeerplaats komt naast de trap... Het wordt hier vast populairder dan ooit!

FOTO: MIRJAM VAN DER SANDEN

Combineer een winterduik met een bezoekje aan de nostalgische wintermarkt in het centrum van Sint-Annaland. Snuffel bij de marktkramen, geniet van de muzikale optredens en doe mee aan de veiling van streekproducten. Dit jaar vindt de wintermarkt plaats op vrijdag 18 december van 14:00 tot 22:00 uur.

DUIKLOCATIE SINT-ANNALAND 73*

VOORZIENINGEN: duiktrap. GETIJDE: zowel hoog- als laagwater. STROMING: matig. MAXIMUM DIEPTE: 15 meter, maar het mooiste gebied ligt rond de 7 meter. Maak je opstijging zo

dicht mogelijk bij de oplopende bodem in verband met de vaargeul. WAT IS ER TE ZIEN: snotolven, grote kans op zeedahlia’s, veel verschillende sponzen, zakpijpen, platvis, sepia’s en zandkokerwormen. ADRES: Havenweg, Sint-Annaland

*Verwijst naar Duikgids Zeeland, zie www.duiken.nl/site/winkel

Duiken januari 2015 13

ACTUEEL KORAAL ZONNEBRANDMIDDEL

Zonnebrandmiddel vernietigt koraal Verbranding, huidkanker, vroegtijdige veroudering. De zon is fijn op je huid, maar kan ook heel gevaarlijk zijn. Het advies is dan ook: smeren! Bij de meeste duikers zit standaard een zonnebrandmiddel in de tas. Voor de duik even goed smeren, anders verbrand je op de boot. Of tijdens de oppervlakte-interval. Je beschermt jezelf, maar het koraal daarentegen gaat eraan onderdoor. Dit blijkt uit recent onderzoek.

oraal is van ecologisch belang voor de oceanen. Koraalriffen bedekken minder dan 1% van de zeebodem, maar daar leven naar schatting bijna één miljoen vissoorten, ongewervelden en algen. Veel zonnebrandmiddelen breken niet af in de natuur. Sommige bevatten zelfs petroleum. Het is al langer bekend dat zonnebrandproducten negatieve effecten hebben op het koraal. Nu is door Dr. Craig Downs van het Haereticus Environmental Laboratory (Clifford, USA) aangetoond dat oxybenzone een zeer schadelijke invloed heeft op koraal. Dit ingrediënt is wereldwijd in vele zonnecrèmes en cosmetische producten verwerkt. Het is een chemisch middel dat de huid beschermt tegen UV-straling. De huid absorbeert de oxybenzone en scheidt het uit via urine. Maar dit ingrediënt doet

14 Duiken januari 2016

iets heel anders met koraal: het leidt tot coral bleaching, oftewel verbleking van het koraal wat uiteindelijk sterft. Daarnaast tast oxybenzone het DNA van koralen aan waardoor ze zich niet meer kunnen reproduceren. Bij koraallarven is het niet beter: ze raken ontregeld en omsluiten zichzelf met hun eigen skelet. Ze raken misvormd, waardoor bijvoorbeeld hun mond tot vijf keer zo groot wordt en ze geen eten meer kunnen vangen. Op dit moment is er nog geen definitief wetenschappelijk bewijs wat oxybenzone aanricht op de mens. Bij dieren is er wel een verstoring in de hormoonhuishouding geconstateerd.

14 MILJOEN LITER CRÈME

Zonnebrandmiddel lost op in de oceaan dus je ziet er vrij weinig van. In een buitenzwembad is dat wel anders: je hebt vast weleens gezien dat de blauwe tegeltjes

bijna zwart waren van de viezigheid. De grootste veroorzaker? Zonnecrème! In de oceaan lost naar schatting 4 tot 6000 ton zonnebrandmiddel op. In 2015 is dit bijgesteld naar 14.000 ton oftewel 14 miljoen liter crème. Betekent het nu dat we als duiker maar helemaal niet meer moeten smeren? Aan de ene kant willen we onze huid beschermen, maar aan de andere kant ook niet de koraalriffen aantasten. In de VS is al een speciale brochure uitgebracht over zonnebrandmiddelen en de gezondheid van de oceaan. Het advies: gebruik crèmes waarin titaniumdioxide zit. Dit is een natuurlijk mineraal en tot op heden is geconstateerd dat dit geen schadelijke invloed heeft op het rif. Wil je liever helemaal niet meer smeren, dan is lange kleding of een rash guard met een hoge beschermingsfactor een goed alternatief.

MEEPRATEN OVER DIT ONDERWERP?

Tekst: Carlo Vreugde Foto: René Lipmann

FACTS ● Op Hawaii wordt zonwerende zwemkleding geadviseerd: het zeewater is daar in bepaalde gebieden al zeer verontreinigd door zonnebrandmiddelen ● Wereldwijd zijn er 3500 zonnenbrandmiddelen die oxybenzone bevatten ● Vervuiling door oxybenzone kan tot 32 km uit de kust optreden door stromingen

ALLARD MARX ONTWIKKELAAR ZONNEBRANDMIDDEL SÔVÉE «Wij beschermen zowel de huid als het mariene leven» Ons doel is om zowel schade aan de huid als aan het mariene leven tegen te gaan. Dit naar aanleiding van een onderzoek uit 2008 toen duidelijk werd dat een aantal ingrediënten koraal beschadigt. Wij vroegen ons ook af, als die bestandsdelen slecht zijn voor koraal, zijn ze dan wel goed voor de huid? Om de huid te beschermen zijn er drie aspecten van belang: 1. Hoeveel frequenties zonnestralen worden afgedekt in de UVA- (veroudering) en UVB- (verbranding) categorieën? 2. De fotostabiliteit van de zonnefilters - in andere woorden, hoelang functioneren deze in de zon? 3. Het tegengaan van vrije radicalen/fotosensibilisatie dat jeuk, uitslag etc. veroorzaakt. In de ontwikkeling van ons product hebben we met al deze aspecten rekening gehouden en gebruiken alleen ingrediënten die ongevaarlijk zijn. Het resultaat is ons product Sôvée. Andere producten geven aan dat zij biodegradable zijn maar dat betekent eigenlijk niks. Alléén omdat iets afbreekt of verteert, wil nog niet zeggen dat het geen schade aanricht. We onderscheiden ons met andere zonnebrandmiddelen doordat wij ons richten op ecocompatibiliteit: het ecosysteem blijft onaangetast.

MENNO GAASTRA DUIKMEDISCH ARTS EN DERMATOLOOG

«In Nederland alleen al krijgt 1op de 5 mensen een vorm van huidkanker» Al langer is bekend dat onze dagelijkse verzorgingsproducten als shampoo, zeep en tandpasta zorgen voor een constante belasting op het milieu. Via zogenaamde nanodeeltjes (kleine microscopische chemische deeltjes) komen deze producten meetbaar in het water terecht. We kennen als duiker allemaal de plastic soep. Door de nimmer aflatende inzet van onder andere Dos Winkel en zijn Sea First Foundation weten we welke desastreuze gevolgen dit heeft voor het leven in de zee. En dus op onze hele planeet. Deze nanodeeltjes zijn een fijnere variant hierop. Doordat het onzichtbaar is met het blote oog is er lange tijd minder aandacht voor geweest. Dit is gelukkig aan het veranderen. In deze groeiende aandacht worden ook steeds meer veel gebruikte stoffen onder de loep genomen. Oxybenzone (benzophenone-3) is zo’n stof. Wereldwijd wordt dit veel gebruikt als bescherming tegen UV-straling. Dat is natuurlijk van belang want in Nederland alleen al krijgt 1 op de 5 mensen een vorm van huidkanker. Er zijn overigens voldoende alternatieven op de markt die ook deze werking hebben. Van oxybenzone is nu aangetoond dat het een vernietigend effect heeft op met name jonge koralen. Deze populatie is zeer belangrijk als je bedenkt dat in het Caribisch gebied al bijna 80% van de originele koralen is verdwenen. Met deze wetenschap is het goed producten te mijden die deze stof als ingrediënt hebben. Sinds een aantal jaren is er al een zonnebrand op de markt dat geen oxybenzone gebruikt. Dit heet Sôvée van de firma Aethic, en is online te verkrijgen. Ook de zonnebrandmiddelen van het merk Eucerin bevatten geen oxybenzone. Dit merk is alleen bij de apotheek te koop. Over de vraag of zonnebrandmiddelen ook schadelijk zijn voor de mens, heeft de Amerikaanse dermatologievereniging een verklaring gegeven dat het allemaal wel meevalt. Maar ik kan mij hier toch niet geheel in vinden. Mijn advies is zonnebrandmiddelen en andere verzorgingsproducten met UVbescherming te gaan gebruiken waar geen oxybenzone in zit.

AANGETAST KORAAL

Op foto A zie je een normaal, gezond koraallarfje van 5 mm. Op foto B is een koraallarfje te zien dat 8 uur is blootgesteld aan oxybenzone. Bron: Archives of Environmental Contamination and Toxiciology

GA NAAR WWW.DUIKEN.NL EN LAAT JOUW MENING ACHTER.

Duiken januari 2016 15

HET EDDY MATERIAAL VRAAG MANOMETERSLANG

Vraag het Eddy

Duikhulpapps

Eddy van Vliet is eigenaar van Scuba Support in Loosdrecht en is een expert als het gaat om duikmateriaal. Door zijn jarenlange ervaring met servicen en repareren van ademautomaat tot droogpak, is er geen vraag over materiaal die hij niet kan beantwoorden. Heb jij een vraag aan Eddy? Stuur hem dan aan redactie@duiken.nl!

Expert

Is het gevaarlijk als mijn manometerslang lekt?

In de manometerslang zit een koppeling met een flow restrictie bij de 1e trap als beveiliging. Dit is een heel klein gaatje dat voorkomt dat je in luttele seconden al je gas kwijt bent. Uiteraard verlies je je gas, maar het kleine gaatje zorgt ervoor dat dit veel minder snel gaat. Oorzaken dat je manometerslang gaat lekken zijn knikken, uitdrogen en slijtage. Bij knikken van de slang snijdt de metalen huls van de koppeling in de slang. Ook kan de slang gaan lekken als je hem niet goed opbergt en hij zo ergens achter blijft haken. Maar de grootste oorzaak is eigenlijk door knikken. Indien je slang onder water gaat lekken, breek dan de duik direct af. Controleer vervolgens aan de oppervlakte waar de lekkage zit. Als het de slang zelf is, probeer hem dan niet zelf te repareren maar laat hem vervangen. Is het niet de slang zelf, dan kan het een O-ringetje zijn. Aan de manometerzijde of luchtgeĂŻntegreerde computerzijde zit een swivel en die verzorgt de verbinding tussen slang en manometer. Hierdoor kan de manometer draaien ten opzichte van de slang. Deze verbinding is voorzien van twee O-ringen die tijdens onderhoud ook ingevet worden om slijtage te minimaliseren. Maar als de O-ring niet wordt schoongehouden, dan kan hij door kalk, slijtage en verdroging niet goed meer functioneren en barsten. Om te voorkomen dat je slang gaat lekken moet je deze daarom regelmatig inspecteren. Controleer het rubber op uitdroging en breng je set regelmatig weg voor onderhoud. Tijdens deze servicebeurt wordt er altijd gekeken naar de kwaliteit van je slangen. Wanneer het glas van je manometer breekt: geen paniek. Er ontsnapt echt geen gas. De manometer is voorzien van een gesloten buis die in een slakkenhuisvorm is opgewonden en door de druk wil strekken. Dus een gebroken scherm heeft totaal geen invloed. Uiteraard dient de manometer wel vervangen te worden.

> 16â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari oktober2016 2015

Tekst: Eddy van Vliet Foto’s: René Lipmann

Wat is een Goodman handle? + Een Goodman handle is een hendel die vastgemaakt wordt aan de lampkop of de lamp. Deze lamphouder is vernoemd naar Bob Goodman, een grotduiker uit Florida, die het concept bedacht. Je steekt je vier vingers door de hendel heen en schuift de lamp bovenop je hand. Hiermee heb je altijd twee handen vrij om iets te doen of vast te pakken. Bijvoorbeeld wanneer je een reel moet uitzwemmen of inrollen. Je hoeft dan niet moeilijk te doen met je lamp opbergen, je kunt hem gewoon blijven gebruiken. Belangrijk met een Goodman handle is dat hij compact is en het gewicht zo dicht mogelijk op de hand zit. Hierdoor voorkom je dat hij kantelt op je hand. Ook is het belangrijk om hem goed strak (uiteraard niet té strak!) op je handschoen af te stellen. Vaak wordt er aan de Goodman handle een boltsnap geknoopt zodat je de lamp weg kunt clippen als je hem niet gebruikt.

Welk maskerbandje is het handigst?

_ _

Je hebt standaard siliconen bandjes, neopreen bandjes en neopreen hoezen voor over de siliconen bandjes. Een groot nadeel van siliconen bandjes is dat ze snel scheuren wanneer er slechts een kleine beschadiging in zit. Denk maar aan het moment wanneer je het maskerbandje spant om het over je hoofd te trekken: er komt dan zoveel kracht te staan op de kleine scheur dat deze alleen maar groter wordt. Als dit voor de duik gebeurt, is dat niet zo’n probleem. Scheurt je bandje tijdens de duik dan is dat waardeloos. De rest van je opstijging zal je je masker vast moeten houden tenzij je een reservemasker bij je hebt. Ook hebben de siliconen bandjes vaak aan de achterkant een opsplitsing waardoor het in delen lastiger is om over je hoofd te trekken. Vandaar dat je vaak mensen ziet die zijn overgestapt naar een neopreen bandje. Deze zijn sterker en makkelijker over je hoofd te trekken. Waar je hier overigens wel op moet letten: rek moet vooral komen uit het neopreen en het bandje mag alleen verstelbaar zijn met klittenband. De neopreen hoesjes hebben eigenlijk alleen het voordeel dat je de achterkant van je masker wat beter over je hoofd kan trekken. Maar kans op inscheuren van het siliconen bandje blijft.

● ● ● ● ● Volgende vraag: Zijn er meerdere soorten P-Valves? Duiken Duikenoktober januari 2016 2015 17

ABONNEES LEZEN DUIKEN GRATIS DIGITAAL. DUIKEN

26E JAARGANG NR.12 - DECEMBER 2015 € 5,99

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL

OOSTERSCHELDE

HANGCULTUURMOSSELEN

SUPERHELDEN

NACHTSNORKELEN

MET HAAIEN

STEALTH DUIKBOOT

EERSTE TESTDUIK

Win een reis voor 2 personen naar Bonaire!

Bonaire

6 Washington Slagbaai nummers

€ 19,

ZEELAND: SINT-ANNALAND NIEUWE STIJL | INTERVIEW: ONTWERPER SHARKSUIT TECHSCHOOL: OPLATEN SURFACE MARKER BUOY | PRODUCTINFO: KLEINE REISWING

95 01601

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

OOSTERSCHELDE

HANGCULTUURMOSSELEN

SUPERHELDEN

FOTOWEDSTRIJD

SELFIE ONDER WATER

DIEREN MET SPECIALE KRACHTEN

NACHTSNORKELEN

MET HAAIEN

TECHDUIKEN

Frankrijk 12 Mooie natuur en wrakken nummers VLAGGENSCHIP MARS THE MAGNIFICENT

€ 39,

VEILIGHEID: NACHTDUIKEN | FOTOGRAFIE: TEST HUGYFOT HFN-D810 ZEEHONDACHTIGEN: GEZELLIGE DIKZAKKEN | PRODUCTINFO: APEKS TECH SHORTS

95 01512

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL

RED SLAVE BONAIRE DE CACAOFABRIEK

NOORDZEE

EXPEDITIE DOGGERSBANK

TIJGEREN IN HELMOND

BESCHUIT MET MUISJES

WELKOM, SNOEKBAARSJE!

Kaapverdië lekker relaxed

LAC BAY

STRIJD OM DE ROZE VLEUGELHOORN

nummers

€ 59,

TECHSCHOOL: PADI TECREC OPLEIDING | FOTOGRAFIE: NK ONDERWATERFOTOGRAFIE 2015 PRODUCTINFO: SEACAM PRELUDE BEHUIZING | ACTUEEL: HAAIEN: AFBLIJVEN OF AFMAKEN?

Neem een abonnement of geef DUIKEN cadeau DUIKEN: MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD DUIKEN is hét internationale onderwater sportmagazine van Nederland en België met in iedere maand: duikreisverhalen in binnen- en buitenland, productinformatie, lezerservaringen, prijsvragen, medische vraag en antwoord, columns en tips! DUIKEN brengt de onderwaterwereld bij jou thuis. Nu ook digitaal!

ZO NEEM OF GEEF JE EEN ABONNEMENT Een abonnement is voordeliger dan in de winkel los kopen en het magazine wordt automatisch thuisbezorgd. Ga naar: duiken.mijntijdschrift.net Bel vandaag nog gratis 0800 -0996606

Abonnementen zijn tot wederopzegging na genoemde periode, cadeauabonnementen stoppen automatisch.

duiken.mijntijdschrift.net

50 01511

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL

DE BELDERT

VAN STEKELBAARS TOT COCKPIT

MALEDIVEN

BY NIGHT

VEILIGHEID: NACHTDUIKEN | FOTOGRAFIE: TEST HUGYFOT HFN-D810 ZEEHONDACHTIGEN: GEZELLIGE DIKZAKKEN | PRODUCTINFO: APEKS TECH SHORTS GETEST

26E JAARGANG NR.11 - NOVEMBER 2015 € 5,99

DUIK IN DE HISTORIE

GETEST

VOORZETLENZEN VOOR GOPRO

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL

MALEDIVEN

BY NIGHT

DE BELDERT

VAN STEKELBAARS TOT COCKPIT

DUIKEN

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL

27E JAARGANG NR.1 - JANUARI 2016 € 5,99

VLAGGENSCHIP MARS THE MAGNIFICENT

Mooie natuur en wrakken

DUIKEN DUIKEN DUIKEN 26E JAARGANG NR.12 - DECEMBER 2015 € 5,99

TECHDUIKEN

Frankrijk DUIKEN

KIES HET ABONNEMENT DAT BIJ JE PAST! 27E JAARGANG NR.1 - JANUARI 2016 € 5,99

FOTOWEDSTRIJD

SELFIE ONDER WATER

DIEREN MET SPECIALE KRACHTEN

DUIKEN

DUIKEN

01512

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

VOORZETLENZEN VOOR GOPRO

STEALTH DUIKBOOT

EERSTE TESTDUIK

Bonaire

Win een reis voor 2 personen naar Bonaire!

Washington Slagbaai ZEELAND: SINT-ANNALAND NIEUWE STIJL | INTERVIEW: ONTWERPER SHARKSUIT TECHSCHOOL: OPLATEN SURFACE MARKER BUOY | PRODUCTINFO: KLEINE REISWING

01601

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

LEZER

TROUWE ABONNEE MIKE OLLEFERS

Wil jij ook als trouwe abonnee in DUIKEN? Stuur dan een mail naar redactie@duiken.nl en maak kans op het DUIKEN-prijzenpakket!

INFO «IK BEN EEN ECHTE ZEELANDDUIKER»

TROUWE ABONNEE

Wie? Mike Ollefers Beroep: Verkoper Kamera Express Woonplaats: Capelle aan den IJssel Brevettering: AOWD DUIKEN lid sinds: 2010

at voor type duiker ben je? Een Zeelandduiker als je dat zo mag noemen. Samen met mijn buddy rijden wij eigenlijk altijd naar het mooie Zeeland waar we met onze camera’s op zoek gaan naar al het moois wat onze onderwaterwereld te bieden heeft. Naast het duiken in Zeeland maken wij elk jaar ook wel een paar duiken in zoet water waarbij snoeken mijn favoriete onderwerp zijn. Je neemt dus ook een camera mee onder water. Ik ga nooit onder water zonder mijn camera. Momenteel fotografeer ik met een Olympus

PEN E-PL6 in een Olympus behuizing en ik gebruik bijna altijd mijn 60mm macrolens. Daarnaast maak ik gebruik van twee Sea&Sea YS-D1 flitsers. Mijn mooiste foto moet ik nog steeds maken. Elke duik probeer ik mezelf te verbeteren, iets wat ook bijna altijd lukt. Zeker met de tips van andere enthousiaste onderwaterfotografen met wie we maandelijks afspreken bij Aquashot. Mijn mooiste duik… Was bij Varkensbaai op Cuba. Vanaf een klein privéstrandje waar een éénmansduikschool aanwezig was, voeren we met de boot een stuk uit de kust om daar te water te gaan. Ik zag voor het eerst een koraalduivel, en nog een flinke ook! Ik genoot van de prachtig gekleurde vissen, de enorme diversiteit aan koralen en mooie grote kreeften die op de wanden leefden. Een duik die ik graag zo snel mogelijk vergeet… Mijn eerste wrakduik, op de Um El Faroud op Malta. Ik vond het erg spannend, want het was de eerste keer dat ik op een groot wrak zou duiken. Onderweg naar het schip waande ik me helemaal alleen op de wereld: het maakte niet uit welke kant ik op keek, alles was blauw! Dat vond ik toen toch wel erg spannend en daardoor ging mijn luchtverbruik heel erg hard. Ik heb daarom maar weinig van het wrak kunnen zien. Later ben ik teruggegaan en heb genoten! Waar zou je nog weleens willen duiken? Wat is dit een moeilijke vraag. De Malediven… Maar ook naar de Filipijnen of Schotland, voor de reuzenhaai. Toch zou ik het allerliefste naar Fiji willen gaan om daar te wrakduiken. Of naar de Bahamas met haaien…

Zou je nog een duikopleiding willen volgen? Ik denk dat het altijd handig is om de Rescue specialty te doen. Je steekt toch veel op van de cursus en je bent je er extra van bewust wat er kan gebeuren. Ook lijkt het mij erg leuk en leerzaam om een keer een Noordzeetraining te doen. Mijn beste buddy is… Harro Jansen. Hij staat altijd voor me klaar of we nu gaan duiken of niet! Ruim vier jaar geleden sprongen wij voor het eerst het diepe in en het is altijd even gezellig gebleven. Altijd met een potje koffie met wat lekkers voor onderweg; we moeten toch een uurtje rijden naar Zeeland! Maar allemaal stuk voor stuk heerlijk ontspannen duiken waarbij fotografie ook zeker een belangrijke rol speelt. Pasgeleden maakte Harro zijn honderdste duik. Dit vierden we op de plek waar we onze allereerste duik maakten, met een fles champagne! Buddy, ik wil je onwijs bedanken voor alle steun en het plezier dat we samen hebben. Ik had me geen betere buddy en vriend kunnen wensen!

Duiken september 2014 19

BOOTSY’S BUBBELS Sepiakoorts in Oman

“Een eigenzinnige kijk op de onderwaterfotografie“

Sepia's in Oman

ls de temperatuur van de Oosterschelde in mei richting de 12 graden stijgt, komt ook bij mij (net zoals bij zoveel andere duikers) de welbekende ‘sepiakoorts’ opzetten. Gepaard met die ontembare dwangneurose om een gave plaat van de sepia(s) te kunnen maken. Ik woon een stukje rijden van de welbekende sepia-spot-bij-uitstek, dus ik heb maar een paar kansen in deze periode om een poging te wagen. Het is überhaupt lastig om ze te vinden, OVER BOOTSY dat vergezeld met slecht zicht maakt het lastig om ze goed te fotograferen. Helaas heb ik, hier in Zeeland, tot op heden nog geen bevredigende foto van deze unieke dieren kunnen maken. Begin november was ik op duikreis in Oman en wat schetst mijn verbazing… Al tijdens mijn eerste duik op een rif bij de Daymaniyat eilanden zie ik een heus sepiapaar! In het ondiepe gedeelte, op zo’n meter of acht, bovenop het rif. Natuurlijk kun je deze dieren in de tropen verwachten maar ik was toch verrast ze zo onverwacht tegen te komen. De sepiakoorts kwam gelijk terug, want ook in de daarop volgende duiken kwam ik ze regelmatig tegen. Altijd in paartjes en soms wel Peter Boots (55) alias twee paartjes tegelijk, de (macho)mannetjes vaak vechtend om net ‘Bootsy’ is in het dagelijks dat andere vrouwtje. Ik kreeg soms zelfs de indruk dat de heren in leven geluidstechnicus. Hij waren voor een partnerruil… Gelukkig was ik gewapend met een fotografeert met de Olympus fisheye lens zodat ik ze goed in beeld kon brengen. Ze lieten zich PEN E-PL2 en duikt regelmatig redelijk goed benaderen en waren niet echt schuw. Ze waren soms in Nederland (bij 12 graden behoorlijk in beweging en mijn uitgangspunt was het blauwe water plus) en gaat een paar keer per en rif als achtergrond te gebruiken. En een beetje van onder naar jaar richting warmere oorden. boven schieten. Ook probeerde ik wat staande foto’s uit, maar het Het liefst maakt hij groothoekresultaat was vaak dat er een sepia links of rechts het kader verliet. foto's omdat dit de lastigste En het gevaar dat de zon (een witte vlek) in mijn foto werd. Daarom vorm van fotografie is. Hij zoekt is het beter om vanuit een plek te fotograferen waar de zon min prikkelende invalshoeken en probeert zichzelf technisch te of meer van achteren komt, dit lukte natuurlijk verbeteren. niet altijd. Tijdens een duik had ik mijn 45mm macrolens op mijn camera bevestigd, omdat mij verteld was dat op dit rif vele nudibranches zouden zitten. Door gemakzuchtigheid heb nog ik steeds geen leesbrilglaasjes onder in mijn masker laten monteren. Ja, je wordt toch een dagje ouder en mede daarbij ook mijn ogen! Ik ben niet zo gecharmeerd van die slakjes, laat staan dat ik ze met deze visuele beperking kan vinden. En je raadt het al… Net tijdens de voorafgaande duiken kwamen we weer om in de sepia’s, en geen slak gevonden. Met de 45mm lens was het verdomd lastig om ze (door hun grootte) in het kader te houden. Maar, het is me toch gelukt. Het is weer eens wat anders. De sepiakoorts is hier in Nederland weer gezakt, nu is het wachten tot mei. Wie weet kan ik dan eindelijk wél die ene foto maken. Ik heb in ieder geval goed kunnen oefenen in Oman.

Nog niet tevreden

Gewapend met een fisheye lens

Met de 45mm lens

Volgende maand:‘Le Carpe(r) Diem'

20 Duiken januari 2016

DUIKEN INBOX

REDACTIE@ DUIKEN.NL

| WAT EEN KWALITEIT |

Grootse dank voor de DUIKENkortingsactie bij Foto Teunissen! Ik ben werkelijk in de wolken van de kwaliteit! Pieter Firlefyn

| CREATIEVE KLUSDUIKER |

| FOTO VAN DE MAAND |

Heb je een (goedkope) bescherming voor je duiklamp nodig, dan is dit misschien wel een leuk idee. In de winkel zijn mooie koffertjes te koop om je duikspullen in te vervoeren, met name voor je duiklamp. Als je nu eens in de schuur om je heen kijkt voor een beschermkoffer van je oude boormachine of iets dergelijks, dan kan je deze prima omtoveren in een bruikbare fotokoffer. Even het binnenwerk eruit halen, opvullen met schuimplastic, het model van je lamp eruit snijden en klaar is Kees! Jacob Brakels, Duikteam Heerenveen

Het was een super ervaring om tijdens het duiken in de Oosterschelde een zeepaardje te vinden. We zijn nog meerdere weekenden teruggegaan om te kijken of hij/zij nog op dezelfde plek zat en dat was zo. Heerlijk om te zien en dat in Nederland. Christina Wassink

| HANG EENS STIL! |

In de Boschmolenplas heb ik dit kwalletje gefotografeerd. Het zat op 2 meter diepte en zweefde door het water. Wel lastig om te fotograferen! Ruud Verhees

22â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

Voel de magie 360° watersport beleven.

Marie Zielcke, Divemaster

De fascinatie van onbekende onderwaterwerelden, gewichtsloosheid en stilte, het oneindige blauw – beleef van 23 tot en met 31 januari 2016 de schoonheid van de duiksport in alle facetten op boot Düsseldorf.

Informatie in Nederland: Fairwise bv Verlengde Tolweg 2a _ 2517 JV Den Haag Tel. +31 (0) 70 350 1100 _ Fax +31 (0) 70 358 4061 info@fairwise.nl

www.fairwise.nl

boo1602_TA_195x137,5_NL.indd 1

10.11.15 13:12

World's Leader in Drysuits & Diver Thermal Protection

De grootste DUI Dealer van Europa! Bezoek ons duikcentrum voor de ongekende mogelijkheden

Havenstraat 34a 6171 EE Stein 046-4333894

www.aegir.nl

Zo eenvoudig kan fotograferen en filmen zijn. De nieuwe Sealife Micro 2.0 maakt het je wel heel erg makkelijk. Met z’n nieuwe 16 mp SONY® CMOS beeldsensor krijg je de mooiste kleuren en de beste kwaliteit, zelfs in beperkte licht omstandigheden. Met het “snel instel”-menu heb je in een handomdraai je camera perfect ingesteld voor onderwater. De camera laat zich dan ook erg gemakkelijk bedienen. En een Sealife Micro camera hoef je nooit te openen. Sterker nog, hij kan niet open! Je communicatie en opladen loopt via een waterdichte USB aansluiting. Dat is een hele zorg minder! Gewoon duiken en genieten!

16MP Resolution

1080p HD Video

WiFi Share

Flood Proof

130º Fisheye Lens

3+ hours

Voor meer informatie en verkoopadressen: www.sealifebenelux.nl Import/distributie: Sealife Benelux BV, Maassluis, tel.: 010 - 59 103 88

Use with

lighting

DUIKIDEE SCENE BESTE VAN NEDERLAND

WWW.DIVEANDTRAVEL.NL

RED SEA PHOTO EXPERIENCE 2016 MARSA ALAM - EGYPTE

8 dagen / 7 nachten 2-pers. standaard kamer o.b.v. all-inclusief, transfers en incl. 10 bootduiken en 5 kantduiken. Neem je eigen digitale onderwatercamera mee! Vertrek 4 mei 2016.

VANAF: € 1.225,- P.P.

PASSPORT TO PARADISE MANADO - INDONESIË

15 dagen / 12 nachten 2-pers. kamer o.b.v. volpension, incl. auto- & boottransfers, 24 bootduiken en 1 onbegeleide huisrif duik per dag.

VANAF: € 2.618,- P.P.

MAGIC OCEANS DIVE RESORT BOHOL - FILIPPIJNEN

BOOT Düsseldorf Van 23 tot 31 januari 2016 is de beurs BOOT Düsseldorf. Je kunt je hier helemaal uitleven op het gebied van duiken, of je nu op reis wilt of op zoek bent naar nieuw materiaal. Bekende merken zoals Suunto, Bare, Scubapro, SeaLife, Apeks en Mares zijn aanwezig. Koop nu je tickets online, dat scheelt aanzienlijk in prijs én in de wachttijd bij de entree! www.boat-duesseldorf.com

Beste duikidee

Duikvereniging ASA gaat een award uitreiken aan degene die het beste idee heeft om het duiken in Nederland te verbeteren. ASA stelt daarom als grootste duikvereniging van Nederland een bedrag van maximaal € 2500 ter beschikking om het idee van de grond te krijgen. Het idee kan variëren van gebruiksvoorwerp tot een evenement en uiteraard alles daar tussenin. Denk aan bijvoorbeeld een steiger, invalidenlift, vulstation of tweedehands beurs voor duikspullen. Het criterium is dat het openbaar toegankelijk moet zijn voor alle duikers van Nederland. Alle ideeën zijn welkom. Heb je een origineel idee? Dan kun je die tot en met 30 april 2016 insturen naar award@asaduiken.nl. Vanaf 1 juni zal een selectie van de ideeën op de site van ASA komen te staan waarop ASA-leden mogen stemmen. Eind september zal de winnaar bekend gemaakt worden via www.asaduiken.nl.

10 dagen / 7 nachten 2-pers. Superior Deluxe Cottage (airco) o.b.v. logies & ontbijt, inclusief transfers en 10 bootduiken.

VANAF: € 1.537,- P.P.

Bovenstaande prijzen zijn incl. retourvluchten en luchthaven transfers v.v. De duikpakketten zijn incl. fles/lucht/lood excl. duikmateriaal.

Volg ons op Facebook en blijf als eerste op de hoogte van het laatste nieuws.

ide duikreis adviezen en Kijk voor meer uitgebre ings aanbod op onze een compleet bestemm TRAVEL.NL website WWW.DIVEAND

L .N L E V A R T D N A E V WWW.DI 94 TEL: 033 457 15

TUIfly start derde vlucht naar Bonaire Vanaf 1 november vliegt TUIfly drie keer per week naar Bonaire en wordt de capaciteit naar Bonaire verder uitgebreid. Bonaire kan hierdoor een flink groter aantal TUI vakantiegangers gaan verwelkomen in 2016. Alle vluchten worden uitgevoerd met de comfortabele Boeing 787 Dreamliner. De vluchten vinden plaats op dinsdag, vrijdag en zaterdag. 24 Duiken januari 2016

CONQUER NEW TERRITORY

SUUNTO D6i NOVO

SERIOUS DIVE FEATURES IN A RUGGED STEEL CASING The new refined Suunto D6i Novo is the watch-sized dive computer of choice for those who take their diving seriously. With a tilt-compensated 3D digital compass and wireless air integration, itâ&#x20AC;&#x2122;s a great tool when other people rely on your diving skills. Trusted by professional divers, its good looks make it a great addition to your more civilian wardrobe too. www.suunto.com

STANDHOUDERS DUIKVAKER RONDJE ALLES OVER DUIKEN

Duikvaker2016

Op 6 en 7 februari is de leukste duikbeurs van Nederland weer in de EXPO in Houten! Alles wat je kloppend duikhartje begeert, vind je hier. Wij lopen alvast een rondje met je langs de leukste standhouders.

«Alle nieuwe maskers kunnen nu op sterkte gemaakt worden»

Een duikmasker op sterkte… heeft twee hele grote voordelen: je kunt je duikcomputer en manometer perfect aflezen en het is natuurlijk ook een stukje veiligheid voor jezelf en je buddy. Nieuw dit jaar is… dat we in de nieuwe maskers die op de markt zijn verschenen ook al de glazen op sterkte kunnen maken. Voorwaarde is wel dat het masker twee aparte glazen heeft. Op de beurs… moet je zeker even langskomen op onze stand als je een bril of lenzen Roland Hulshof draagt. Je krijgt van ons een advies op maat en we geven informatie over Proteye duikwinkels bij jou in de buurt die met ons samenwerken.

«Het samenvoegen van Subgear bij Scubapro biedt zoveel mogelijkheden»

Onze best verkochte producten van 2015… zijn de MK25/S600 en de MK17/G260. Onze ademautomaten zijn erg populair bij onze klanten in Nederland en Vlaanderen. Daar zijn wij uiteraard heel trots op en blij mee. Een grote verandering… is het feit dat vanaf januari de merknaam Subgear zal worden samengevoegd met Scubapro. Dit biedt zoveel mogelijkheden voor onze productlijn! Maar ook voor onze klanten, die hierdoor de toegang hebben tot de mooie, trendy artikelen die vanuit Subgear nu onder de naam Scubapro verder verkocht gaan worden. Een unieke samenwerking! De knaller van 2016… is absoluut onze nieuwe aankoop van de schitterende Seabear computers binnen ons concern. Deze computers hebben een Oled-scherm, touch screen, digitaal kompas en oplaadmogelijkheid. Op de beurs… zullen we onze nieuwe producten tentoonstellen en de integratie van Scubapro met Subgear en daarnaast Seabear zal duidelijk worden voor het publiek. Martine Grethe Scubapro We ontmoeten graag onze toekomstige klanten en ook weer onze trouwe Scubapro fans op de Duikvaker!

26 Duiken januari 2016

Tekst: Judith Rietveld

«Onze gasten zijn altijd weer verbaasd over het goede zicht» Lanzarote is een geweldige bestemming… omdat je hier het hele jaar door kunt duiken. Er zijn heel veel vissoorten, inclusief roggen, zeepaardjes, engelhaaien, tandbaarzen en nog veel meer! Veel van onze gasten zijn altijd weer verbaasd over het goede zicht en de mooie duikstekken die zo dicht bij de kust liggen. We hebben hier overigens ook enkele wrakken, maar ook grotten, drop-offs… Ons duikcentrum onderscheidt zich… omdat we direct aan het strand liggen en een eigen boot hebben. Al onze soorten duiken kosten hetzelfde, of je nu een kant-, boot- of nachtduik maakt. We hebben ook de Q-Award ontvangen van de overheid en we zijn het enige duikcentrum met een Clean Air certification van Bauer. De koudste maanden… Wendy Hicks Safari Diving zijn januari en februari. De gemiddelde waterLanzarote temperatuur ligt tussen de 17 en 24 graden. Op de beurs… hebben we leuke aanbiedingen in petto en voor bepaalde maanden krijg je er nog extra korting bovenop. Ook voor groepen maken we een mooie prijs. Kom dus zeker even langs op onze stand!

«Voorkomen vermiste duikers en oudere duikers: dat zijn onze nieuwe campagnes»

Onze campagne voor 2016… is gericht op het voorkomen van vermiste duikers. Deze campagne is vooral toegespitst op het introduceren van veiligheidsproducten die de kans vergroten gevonden te worden. Gelukkig komt het niet echt vaak voor dat duikers vermist worden of blijven, maar als het gebeurt merken we dat de duikers gewoon niets bij zich Guy Thomas hebben dat hun zichtbaarheid op een goede manier vergroot. Maar dit is niet de enige campagne… we hebben ook een DAN Europe campagne voor de oudere duikers. De gemiddelde leeftijd van duikers is allang niet meer 20 jaar, maar ligt nu rond de 40. De campagne richt zich op de typische leeftijdsproblemen waarmee oudere duikers te maken kunnen krijgen. Nieuw in 2016… is het gratis online Diving Safety Guardian (DSG) Logboek. Dit logboek helpt ons belangrijke duikgegevens te verzamelen die kunnen bijdragen aan onze onderzoeken. De gebruikers van het logboek hebben ook toegang tot enkele statistieken en kunnen eventueel een realtime analyse van hun duikprofiel verkrijgen. Op de beurs…willen we vooral aandacht besteden aan de missie van DAN en dat duikers ook lid kunnen worden zonder gelijk een duikverzekering af te sluiten. Voor € 25 hebben DAN-leden dan ook voordelen die niet aan een verzekering verbonden zijn. Daarnaast gaan we aandacht besteden aan onze veiligheidsprogramma’s en researchprojecten. Mensen moeten zeker langskomen… om te ontdekken wie we zijn en wat we doen. Veel duikers denken enkel aan het woord verzekering als ze aan DAN denken, maar het aanbieden van een verzekering is slechts één ding. We promoten ook de duikveiligheid, organiseren EHBO-cursussen en voeren duikresearch uit.

«De nieuwe Arius videoverlichting wordt de knaller van 2016» Ons best verkochte product van 2015… is zonder twijfel onze behuizing voor de GoPro camera’s. Met hun extra batterij (tot 6 uur filmen) en apart scherm bieden deze immers de mogelijkheid om het uiterste uit je GoPro te halen. Producten uit 2015 die me zijn bijgebleven… zijn de DSLR behuizingen. Deze zijn heel populair bij wedstrijdfotografen. Als we zien hoeveel internationale overwinningen onze klanten geboekt hebben in het voorbije jaar, dan worden Pascal Eeckhoudt Hugyfot we daar heel vrolijk van. Denk aan Els Van Den Borre, Bruno Van Saen, Luc Eeckhoudt, Filip Staes, Luc Rooman… De knaller van 2016… is de gloednieuwe Arius videoverlichting. Deze wordt in januari 2016 voorgesteld aan het publiek tijdens het Salon de la Plongée in Parijs. Het wordt een compacte maar krachtige aluminium videoverlichting met ingebouwde oplaadbare lithium batterij. Volledig in Hugyfot design. Op de beurs… kan iedereen onze producten komen bekijken en we geven graag meer uitleg. Op zaterdagavond nodigen we je uit om een Belgisch biertje te komen drinken, dit organiseren we in samenwerking met rEvo rebreathers.

STANDHOUDERS DUIKVAKER RONDJE ALLES OVER DUIKEN

«Wij doen net even wat meer ons best» We onderscheiden ons... in service waarbij we net even wat meer ons best doen. Dive and Travel bestaat alweer 12 jaar en in deze tijd zijn wij uitgegroeid tot volwassen gespecialiseerde duikreistouroperator. De vele vaste klanten en onze bijzondere reizen laten zien dat we op de goede weg zijn en dat men vertrouwd is met onze service en persoonlijke aandacht. Wij stellen een onbezorgde duikreis samen Sander Koele Eigenaar met schitterende duiken en veel vakantieplezier. Mijn mooiste Dive and Travel duikbestemmingen... zijn de Malediven en Komodo, de manta’s zijn daar heel gaaf! Maar ik duik net zo lief op de mooiste locaties in Indonesië en de Filipijnen. Ik kan ook erg genieten van een spookfluitvis, hengelaarsvis of een blauwgeringde octopus. Op de beurs... zijn wij weer prominent aanwezig met een grote stand en ons voltallige team. Een aantal accommodaties uit Indonesië, de Filipijnen en Zuid-Afrika zullen zich presenteren en laten je zien wat er onder water te zien is. Naast de diverse buitenlandse agenten welke bij ons op stand aanwezig zijn, hebben we weer een groot theater. Gedurende de dag worden hier korte presentaties gegeven over de diverse bijzondere bestemmingen en onze Photo Experience reizen. Kom langs en laat je inspireren voor je volgende duikvakantie.

«Met de Quantum BCD kun je nooit meer je lood verliezen» Het best verkochte product van 2015... is de serie EOS RZ lampen, dit zijn een viertal lampen met een hoge lichtopbrengst. De lampkop is te verstellen van een brede straal naar een geconcentreerde bundel. Ideaal voor filmen en fotografie. Mijn favoriete product van afgelopen jaar... is de Fusion 52X. Ik heb nog nooit een automaat meegemaakt dat met zoveel gemak lucht geeft. Met een verstelbare VAD (Vortex Assisted Design) die in de plusstand nog Aad van der Meulen Mares meer lucht doorlaat. De knaller van 2016... is het nieuwe stabilizing jacket Quantum, een jacket met een nieuw loodsysteem dat open of dicht is. Hierdoor weet je altijd zeker dat je loodpockets goed vastzitten en er niet onverwacht uitvallen: een zichtbaar slotteken geeft aan of het systeem correct geplaatst is. Op de beurs... presenteren we de nieuwe XR Tech Line en de Freedive producten. De XR Line is een range aan techduikproducten, ideaal voor de beginnende techduikers.

«In Zuidoost-Azië liggen de mooiste duikgebieden»

Travel Consultant Irene ter Veen

Diving Holidays BV organiseert al sinds 1995... de mooiste duikvakanties over de hele wereld. We zijn allemaal duikers met veel reiservaring over de hele wereld. Onze kracht ligt vooral bij... de bestemmingen in Zuidoost-Azië. Daar zijn de mooiste duikgebieden ter wereld, we hebben daar uitstekende contacten en al jarenlange samenwerkingen. Kortom: alle expertise om je duikvakantie tot in de puntjes te verzorgen. Mijn mooiste duikbestemming... is Papua en Raja Ampat, vanwege de enorme hoeveelheden vis, ongerepte riffen en prachtige eilanden. Je voelt je een bevoorrecht mens om in dit gebied te mogen duiken. Op de beurs... gaan we gezellig onze klanten ontmoeten, bijpraten, altijd leuk om mensen te zien die we de rest van het jaar alleen telefonisch of per mail spreken. Wensen voor een volgende vakantie bespreken. Enkele van onze agenten presenteren zich ook bij ons op de stand, altijd leuk om alvast kennis te maken met de manager of eigenaar van je vakantiebestemming!

«We hebben iets heel revolutionairs in petto»

Ons best verkochte product van 2015... is het onderpak Arctic Expedition. Het is voor het eerst in jaren dat de standaard Arctic niet op nummer 1 staat. De Expedition is dikker uitgevoerd en er zijn extra delen thermoclinestof aangebracht bij de vitale delen. Daarnaast is de prijs/kwaliteit erg goed. Mijn favoriete product is... De HALO 3D. De pasvorm is uniek en het heeft echt een wow-factor. Iedereen past het pak, ook hebben we een speciale damesuitvoering. De isolatie is verbluffend en we merken dat techduikers steeds meer kiezen voor de HALO 3D omdat deze onder extreme omstandigheden uitmuntend presteert. Op de beurs... hebben we iets heel revolutionairs in petto. Dit heb je nog nooit gezien op Martijn Hanson het gebied van droogpakken. Kom dus zeker langs op onze stand. The future is now! Dive Valley

28 Duiken januari 2016

«De Bare X-Mission was in 2015 een groot succes» Ons best verkochte product van 2015... is het Bare X-Mission droogpak. Eigenlijk samen met zijn iets zwaarder uitgevoerde broertje, de Bare HDC Expedition. Het lijkt erop dat duikers ontdekt hebben dat de pasvorm alles is als het gaat om flexibiliteit en comfort bij een droogpak. En… ik mag de dames ook blij maken want begin 2016 komt er een damesmodel van de X-Mission! Van 2015 is me het meest bijgebleven... de Suunto EON Steel. Deze is met succes op de Duikvaker van 2015 geïntroduceerd en naar verluidt goed ontvangen. Gedurende het jaar zijn er veel gratis software updates geweest met allerlei nieuwe gadgets. Ook de gratis te downloaden Suunto DM5 (Dive Manager PC/Mac software waarmee je je duiken van de duikcomputer kunt downloaden en analyseren) is een waar succes. De mogelijkheden die er nu al zijn met dit programma zijn zeer uitgebreid. En dan heb ik het nog niet over wat er nog gaat komen. De knaller van 2016... mag ik nog niet verklappen, volgende maand licht ik een tipje van de sluier op in DUIKEN. Op de beurs... hebben wij een stand van ongeveer 150 m2 waar we al onze merken met hun nieuwste producten gaan uitstallen. Zo hebben Aqua Lung en Joep Mol Metalsub natuurlijk ook allerlei nieuwe producten waar we vrolijk van worden. Er is genoeg Amilco Sports personeel aanwezig om de bezoeker goed voor te lichten dus kom gerust even langs!

«De Sea&Sea YS-D2 flitser kan al niet meer stuk» Het best verkochte product van 2015... is de SeaLife Micro HD. De eerste camera ter wereld die niet vol kan lopen. Er zitten namelijk geen deurtjes, klepjes of openingen in de behuizing; het is één geheel. Voor Thermalution is het de vernieuwde versie van de elektronisch verwarmde ondervesten en voor TUSA de Elite duikbril. Mijn favoriete product van afgelopen jaar... was de SeaLife Sea Dragon lamp met het Flex ‘n Connect armsysteem. Er zijn twee opvallende modellen bijgekomen: de Sea Dragon 2500, een breedstraler voor het goed belichten van je films. En een Sea Dragon 2100 DUO. Een pracht van een compacte lamp die te gebruiken is voor zowel foto en video en die ook in een spot te schakelen is. Het bijpassende armsysteem is universeel bruikbaar voor bijna alle merken. Klik en vast! De knaller voor 2016... is de nieuwe SeaLife Micro 2.0, uitgerust met een 16MP Sony CMOS Harro Cats SeaLife - Thermalution sensor voor nog betere kwaliteitsopnamen. Maar ook de Sea& Sea TUSA - Light & Motion Sea & Sea YS-D2 flitser heeft veel potentie. We zagen bij de introductie dat de bekende onderwaterfotografen als Karin Brussaard en hoofdredacteur René Lipmann, direct overschakelden naar deze nieuwe flitser. Die kan dus al niet meer stuk! Op de beurs... nemen we alles mee! Alle artikelen van SeaLife, Thermalution, de hele collectie van Light & Motion en ook van TUSA en Sea&Sea nemen we de mooiste artikelen mee. We zorgen ervoor dat we iedereen te woord kunnen staan met al hun vragen. En nog iets... misschien dat we weer een prijzenfestival organiseren net als in 2015. Waarbij we TUSA en Light & Motion producten voor bijna € 3000 hebben weggegeven!

DUIKEN Stand Varen in een stealth duikboot? Het kan op onze stand! Wel virtueel dan, maar zeker niet minder leuk. Voor meer info lees het artikel op bladzijde 78. Uiteraard zijn onze bekende DUIKEN auteurs ook weer aanwezig om workshops te geven op het gebied van fotografie, veiligheid, materiaal en techduiken. Theater Laat je bijpraten over actuele thema’s zoals het gedrag van haaien, duurzaamheid en veilig duiken. Of doe mee aan één van de workshops, zoals meditatie voor freedivers. Veiling Draag je steentje bij aan het goede doel! Koop één van die gewilde items die onze standhouders belangeloos inbrengen. Of laat jouw eigen item veilen. Filmtheater Tijdens Duikvaker worden in samenwerking met het North Sea Filmfestival gedurende de hele dag films van Nederlandse en Belgische onderwatervideografen vertoond. Duikvaker APP Nu te vinden in de Apple App-store en op Google Play. Stel je persoonlijke voorkeuren in en mis niets meer tijdens de beurs 6 en 7 februari in de EXPO in Houten! ‘Naar de haaien gaan’ De populariteit van haaienduiken neemt de afgelopen jaren enorm toe. Haaien zijn een thema in het Duikvaker Lezingen Theater. Beide dagen kun je lezingen en workshops van experts over dit boeiende roofdier bijwonen.

FOTO: PETER VERHOOG

Overzicht Duikvaker activiteiten

Datum: 6 februari - 7 februari 2016 Openingstijden Zaterdag van 10:00 uur - 18:00 uur Zondag vanaf 10:00 uur - 17:00 uur Locatie: EXPO Houten Meidoornkade 24, 3992 AE Houten www.duikvaker.nl Duiken januari 2016 29

Innovative Design

Since 1953

MADE IN

BELGIUM

De Hugyfot Base+, Pro en Pro+ behuizingen voor de GoPro Hero 3/3+/4 werden voorzien van een plug and play bevestigingssysteem en een geĂŻntegreerd laadsysteem. l l l l

Voorzien van extra batterij (tot 6 uur filmen); drukvast tot 200m; voorzien van een groot 4.3â&#x20AC;? LCD scherm (Pro+); een optionele extra video uitgang te gebruiken met een kabel tot 100m voor oppervlakte monitoring. info@hugyfot.com - www.hugyfot.com

MATERIAAL VAN ONZE DUIKTECHNICUS

RAAD DE PLAAT

Vorige maand plaatsten we een afbeelding van een piston.

et onderdeel op de afbeelding is vrij lastig te herkennen, laat staan dat je het probleem snel ziet. Het gaat in ieder geval om de piston van een 1e trap van een ademautomaat. De piston is het onderdeel dat bij elke ademhaling heen en weer beweegt en daarmee de 1e trap opent en sluit. De ademlucht gaat door de metalen buis en via de zwarte achterkant richting de slangen van je automaat. De voorkant van de piston, het uiteinde van de metalen buis, is een scherpe rand die afsluit op een kunststof zitting (zitting niet afgebeeld). Je kunt je voorstellen dat na enkele jaren intensief gebruik dit onderdeel het nodige te verduren krijgt. Bij stevig ademhalen wordt de lucht hier wel 40 graden kouder dan de omgeving, en snelheid van de luchtstroom nadert de snelheid van het geluid. Elke twee jaar moet dus de zitting vervangen worden bij een onderhoudsbeurt, maar de piston zelf gaat ook niet eeuwig mee. In dit geval is er, als je goed kijkt, slijtage zichtbaar op de rand van de piston. Het gaat hier om een matte laag van ongeveer 0,5 mm dik. Bij zoâ&#x20AC;&#x2122;n slijtagelaag loopt de middendruk langzaam op tijdens het duiken en dit laat je ademautomaat afblazen. Gevaarlijk is dit niet, maar wel erg vervelend. Het vervangen van de piston is dan de oplossing!

WEET JIJ HET? Deze maand kreeg onze duiktechnicus dit op zijn werkbank. Wat is het en hoe kon dit gebeuren? Laat je antwoord achter op www.duiken.nl

Duiken januari 2016â&#x20AC;&#x201A; 31

INTERVIEW SHARKARMOR JEREMIAH SULLIVAN

De maliënkolder van Jeremiah werkt al 37 jaar feilloos: mocht een haai je bijten, ben je goed beschermd. 32 Duiken januari 2016

Tekst: Carlo Vreugde Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Jeremiah Sullivan

SharkArmor

Je opzettelijk laten bijten door haaien is waarschijnlijk wel het laatste wat je zou willen. Maar Jeremiah Sullivan wil juist dat de roofdieren hem aanvallen. Niet voor de lol, maar om zijn beschermingspakken te testen. De marien bioloog ontwikkelde duikpakken die onder meer filmmakers beschermen wanneer ze opnames onder water maken. Duiken januari 2016â&#x20AC;&#x201A; 33

INTERVIEW SHARKARMOR JEREMIAH SULLIVAN

I «Een grote witte haai bijt zo door één laag heen, meerdere lagen niet.»

De tanden van de grote witte haai zijn rechthoekig, die zo door de Neptunic heen bijten. Na veel onderzoek kwam Jeremiah met SharkArmor: deze is wel ‘Great White Proof’.

34 Duiken januari 2016

n Zuid-Australië in 1987 had je jouw eerste ontmoeting met een grote witte haai. In die tijd waren haaien door de wetenschap bestempeld als ‘gevaarlijk’. Nooit hoorde je iets over een positieve encounter met een haai. In die tijd werkte ik op een expeditieschip en mocht ik mee voor filmopnames met grote witte haaien. Mijn eerste ontmoeting staat nog steeds in mijn geheugen gegrift. Op de zeebodem hadden we twee kooien geplaatst met een ruimte van 20 meter ertussen. De eerste haai verscheen en ik was direct onder de indruk. Het zijn gigantische roofdieren, maar zo mooi! Even later kwamen er nog drie die om ons heen bleven cirkelen. Een haai van wel 5 meter zwom steeds een achtje om de twee kooien heen. Ik observeerde zijn gedrag. Hij straalde niks angstaanjagends uit. Het was opvallend hoe nauwkeurig hij zijn rondjes maakte: ze duurden allemaal even lang. Terwijl de filmmakers genoten van de andere drie witte haaien besloot ik uit de kooi te gaan. De haai zwom inmiddels op 3 meter afstand. Niemand wist dat ik uit de kooi was. Het gedrag van de witte haai veranderde niet, hij bleef zijn achtjes maken. Ik stak mijn arm uit en raakte zijn huid aan. Mijn ogen keken recht in die van hem. Hij bleef kalm. Ik greep zijn staartvin en hij zwom gewoon verder, alsof er niks aan de hand was. Heel even keek hij over zijn ‘rechterschouder’ naar mij en vervolgde zijn rondje. Het voelde net alsof ik een onderwaterscooter vasthield. We naderden de voorkant van de kooi en ik zag de filmmakers schrikken. Dit hadden ze niet verwacht! Moest je niet een keer loslaten? Het was heel indrukwekkend om door zo’n groot zeedier voortgetrokken te worden. De witte haai vervolgde zijn achtje en ik verloor de kooien bijna uit het oog. Daarom liet ik los om terug te zwemmen. Ik had de tijd in mijn hoofd geklokt en ik wist dat ik het naar de kooi zou moeten halen. Maar toen ik achterom keek, kwam opeens de grote witte haai recht op mij af. Hij had zijn achtje ingekort! Het dier wilde mij in open water hebben. Hij maakte snelheid. Ik hield mijn Nikonos camera met gestrekte armen voor me. Dit was de enige bescherming die ik mezelf kon bieden, de kooi zou ik nooit meer halen. Ik maakte mijzelf groot met mijn armen wijd. Toch voelde ik me heel klein, zo tegenover een massieve haai van 5 meter. De witte haai stopte precies voor mij. Hij keek me aan en nam me op. Het leek net alsof hij zich afvroeg waarom ik opeens zo vreemd deed. Hij was heel kalm en rustig, en vervolgde zijn

zwempatroon. Hij was helemaal niet agressief, maar veel meer onderzoekend! Dus toen besloot de rest ook maar de kooi te verlaten? Iedereen zag wat er gebeurde en allemaal gingen ze de kooi uit. Op dat moment zwommen we met vier witte haaien in de open zee! Hier merkten we dat jongere, kleinere witte haaien heel nieuwsgierig waren terwijl de volwassen exemplaren juist wat afstand bewaarden. De pubers hadden nog geen ervaring en kwamen daardoor dichterbij om je te testen. Alle dogma’s dat wilde dieren gevaarlijk en slecht waren, klopten niet. Voor mij was deze ervaring een bevestiging dat grote of kleine dieren meer met mensen gemeen hebben dan we ooit gedacht hadden. In 1978 ontstond al het idee voor een haaienpak, een pak dat beschermt tegen haaienbeten. Een kooi verstoort het gedrag van haaien. Maar wanneer er interactie is tussen mens en haai, kan er altijd iets misgaan. Bescherming is dan geen overbodige luxe. Tijdens een etentje hadden we het over de elektrische ontvangst van haaien. Haaien houden niet van staal. Een maliënkolder kwam ter sprake en dat leek mij helemaal niet zo’n slecht idee. Dit was het begin van een zoektocht naar het juiste materiaal: ik bezocht musea en bekeek slagershandschoenen. De een was te zwaar en de ander had te grote gaten. Uiteindelijk vond ik het geschikte materiaal en bouwde mijn eerste haaienpak, de SharkSuit Neptunic. Die jaren daarna heb ik het pak steeds verbeterd, ik gebruik nu vezels in plaats van metaal. Hoe werkt het? Ik startte met de Neptunic, die bestendig was tegen de meeste haaienbeten, behalve die van de witte haai. Daar moest ik nog veel meer studie aan wijden om tot een oplossing te komen. Wat stoot haaien af en waardoor worden ze aangetrokken? Door dit uit te proberen heb ik uiteindelijk de beste legeringen kunnen creëren. Maar er zijn ook nog verschillen tussen haaien hoe ze reageren op het haaienpak. Zo zwommen kleinere haaien juist weg voor het roestige ijzerdraad, omdat hij iets ‘groters’ voelde dan zichzelf. Maar een grote witte haai zou hier juist op afkomen. Mijn maliënkolder werkt nu al 37 jaar feilloos en is een succes. Het pak is gebruikt voor meer dan 100 tv- en filmprojecten, waarvan de bekendste Into the Blue is. Je zal de pakken uiteraard ook moeten testen. Gaat dat altijd goed? Sinds 2000 maak ik gebruik van een volgelaatsmasker en een helm wanneer ik een pak ga testen. Mochten de haaien

Into the Blue is een Amerikaanse film uit 2005. Een vrachtvliegtuig stort in zee met een flinke lading cocaïne aan boord. Tientallen haaien zwemmen er rond, maar de filmmakers zijn beschermd dankzij de SharkSuit.

1987, de eerste foto ooit van een duiker met een witte haai - buiten de kooi.

agressief worden, dan heb je kans dat er zo 300 pond tegen je aan knalt. Het is net alsof er iemand met een honkbalknuppel op je hoofd slaat. Meerdere malen sloegen ze mijn ademautomaat uit mijn mond of beten zelfs mijn slang door. Vandaar ook de keus voor een volgelaatsmasker en een helm. Ik heb ook weleens een ‘draaiende’ haai gehad die vast kwam te zitten in mijn slangen. De kracht die een haai heeft wanneer hij je door het water sleurt, is enorm. Ik brak bijna mijn nek! Wat is het grootste verschil tussen de Neptunic en SharkArmor? De Neptunic was een glimmend pak, een enkele laag en gemaakt van roestvrijstaal. De SharkArmor is gemaakt van de nieuwste

materialen. Het is een zwart pak waardoor je gecamoufleerd bent en je niet dezelfde kleur als aas hebt. Een glimmend pak is net een glimmende vis. Een haai ruikt zijn aas en ziet het ook. Dankzij de SharkArmor ziet hij je niet en de kans is dus veel kleiner dat hij je aanvalt. Daarnaast bestaat de SharkArmor uit meerdere lagen. Een grote witte haai bijt zo door één laag heen, meerdere lagen niet. Je beoefent de surfsport. Komt er een surfer-semi-sharkproof-wetsuit uit? Ja, ik speel al langer met deze gedachte. Er zijn helaas meerdere incidenten bekend waarbij surfers het slachtoffer werden van een haai. Maar het duurt nog wel even voordat ik hier het juiste pak voor ontwikkeld heb.

OVER JEREMIAH SULLIVAN Jeremiah groeide op in Hawaii, Puerto Rico en Afrika vanwege zijn familie en kennissen. Hierdoor reisde hij 20 keer rond de aarde. Hij groeide op in de tropen waardoor hij op jonge leeftijd al besloot om dierenarts te worden want hij was dol op de natuur en dieren. Zijn eerste baan als dierenarts was in het oosten van Afrika en het was hard werken voor weinig geld: voor de jonge Jeremiah het perfecte leven. Hij studeerde daarnaast ook mariene biologie en werd expeditieleider op de MS Lindblad Explorer. Het schip voer naar

afgelegen plekken waar geen invloed was van de mens. Bestemmingen waren onder andere Antarctica, de Paaseilanden en China. In 1978 ontstond het idee voor de SharkSuit wat hij uitwerkte en steeds verder ontwikkelde. In 1987 dook Jeremiah voor het eerst met een grote witte haai in open water en hij was direct gefascineerd door dit roofdier. Al jaren is de SharkSuit een groot succes in de duikindustrie waar beroepsduikers in open water met haaien moeten werken. www.jeremiahsullivan.com Duiken januari 2016 35

REIZEN BONAIRE WASHINGTON SLAGBAAI Het zoutmagazijn, opzichtershuis, douanekantoor en slachthuis zijn het stille bewijs van de drukke handelsperiode van Bonaire.

Puur Bonaire WASHINGTON SLAGBAAI NATIONAL PARK

36â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

Tekst: Judith Rietveld Foto’s: René Lipmann

Begin 19e eeuw was Boka Slagbaai de enige haven van Bonaire. Zout, aloë vera, peulen en houtskool werden vanaf hier verscheept naar Curaçao. Nu, in de 20e eeuw, is het een stuk rustiger in de baai wat tegenwoordig onderdeel uitmaakt van het Washington Slagbaai National Park. Toch heeft het verleden flink haar sporen achtergelaten. We duiken op oude kanons en overnachten tussen de dolende geesten van slaven. Duiken januari 2016 37

REIZEN BONAIRE WASHINGTON SLAGBAAI

Iets verderop ligt nog eenzelfde kanon. Weer zo’n grote jongen!

Waarschijnlijk zijn de kanons afkomstig van WIC-schepen. 38 Duiken januari 2016

et zand stuift op van de kronkelige weg, stenen ketsen tegen onze auto aan. Zuilcactussen priemen verticaal omhoog uit de grond en ik zie magere geitjes wegspringen tussen het prikkelige struikgewas. We zijn op weg naar Boka Slagbaai, gelegen in het Washington Slagbaai National Park. Ik heb er nooit bij stilgestaan dat de natuur zo ruig kon zijn op Bonaire. Hier staan geen huizen, hier is geen asfalt. Zo ver het oog reikt groeien planten die het droge steppeklimaat van het Caribische eiland weten te trotseren. We passeren groene aloëvelden en kalksteenterrassen omzomen de ruige kusten. De Brandaris, de hoogste berg van het eiland met zijn 241 meter, volgt met een wakend oog onze gehele rit. Na zo’n dik half uur rijden zien we in de verte een baai met enkele okergele panden. Het water is azuurblauw en pal ernaast ligt een meer met een roze gloed. Het lijkt wel een plaatje uit een geschiedenisboek.

WE ZIJN ER! Het is heerlijk rustig in Boka Slagbaai. Er is geen enkele andere duiker te bekennen, slechts wat dagjesmensen die hier even een korte stop houden. Tijdens onze heenreis hebben we sowieso weinig mensen gezien, terwijl in het hele park toch echt 12 duikstekken te vinden zijn waar je zo naartoe kunt. In de schaduw van het oude zoutmagazijn maken we ons gereed voor de eerste duik. We gaan op zoek naar oude kanons, die niet al te diep moeten liggen. Bijzonder was dat bijna niemand wist waar deze geschutstukken zouden moeten liggen. Gelukkig kon een lokale duikgids van Buddy Dive ons wel exact

vertellen waar we moeten kijken. «Bij de hoek van de rotswand moet je linksaf. Daar vind je ze op ongeveer 3 meter diepte.» Het klinkt allemaal heel makkelijk en we volgen de instructies op. Hoe moeilijk kan het zijn, een kanon vinden? En met dit zicht van wel 20 meter… We speuren de bodem af en ik wil René al enthousiast signaleren: ik heb ‘m! Maar wanneer ik goed kijk, constateer ik dat het gewoon een balk is. Helaas. Dan is het raak: mijn buddy heeft er eentje gevonden. Wat een enorm massief ding. Waarschijnlijk is deze van een WIC-schip geweest dat hier voorraad kwam halen. Je moet inderdaad wel even goed kijken want het kanon gaat goed op in zijn omgeving. Twee vlindervissen pikken met hun snuitjes op het kanon, waarschijnlijk op zoek naar een hapje. Een papegaaivis is het hier echter niet mee eens en jaagt ze allebei weg. Zo. Hij heeft het kanon weer voor zichzelf. Iets verderop ligt nog eenzelfde kanon. Weer zo’n grote jongen! We gaan op zoek naar andere historische overblijfselen die hier moeten liggen. Vooral in het midden van de baai moet het een en ander te vinden zijn. We ontdekken een grote molensteen en daar vlakbij liggen gigantische blokken van wel een meter hoog. Aha, dit zijn dus de ballaststenen! Op de plaatjes leken ze kleiner. Ik ontdek her en der ook nog wat voorwerpen, en probeer te bedenken waarvoor ze gediend hebben. Geweldig om zo de bodem af te struinen op zoek naar stukjes geschiedenis.

SLACHTHUIS De dagjesmensen hebben het strand verlaten, wel zijn Park Manager Paulo Bertuol en zijn vrouw gearriveerd, samen met communicatiemanager STINAPA Anouschka van de Ven. We zijn nu Duiken januari 2016 39

REIZEN BONAIRE WASHINGTON SLAGBAAI YES! Nog eentje voor op de BBQ!

Ook hier is de koraalduivel een ware plaag en mag je met vergunning op deze dieren jagen.

WASHINGTON SLAGBAAI NATIONAL PARK Het nationale park ligt in het noorden van Bonaire en beslaat 6000 hectare. Het gebied is bergachtig met cactuswouden, aloĂŤ vera velden, zoutmeren, kalksteengrotten en blow holes. In het regenseizoen van september tot december is het hele park groen. Leguanen, kleurrijke vogels en hagedissen zijn vaste bewoners die je vaak zult tegenkomen. Daarnaast 40â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

lopen er vele geiten, ezels en koeien rond. Enkele stranden zijn belangrijke broedplaatsen voor vijf verschillende soorten zeeschildpadden. Dankzij een paar invloedrijke bewoners op Bonaire is het hele noordelijke deel van het eiland nationaal park geworden en is het bespaard gebleven voor projectontwikkeling. Het beheer is in handen van STINAPA.

de enigen. Hoewel, in het meer aan de overkant van de zandweg zijn tientallen flamingo’s aan het pootje baden. Ze staan met hun voeten in een zoutmeer dat in de volksmond saliña wordt genoemd. Hier in het National Park zijn de grootste saliñas te vinden. Naast het feit dat op deze plek vroeger flink zout gewonnen werd, hebben de zoutmeren ook een grote ecologische waarde. Ze vangen namelijk het regenwater en de modder op. Op deze manier wordt voorkomen dat er een blubberstroom richting zee gaat. Indien er modder op het koraalrif terechtkomt, krijgt het geen zonlicht meer en sterft. De flamingo’s gaan rustig door met socializen en ik kijk nog eens de baai rond. Wat een rust. Het is lastig voor te stellen dat het hier vroeger afgeladen was met mensen. Boka Slagbaai was de eerste haven van Bonaire, compleet met vier monumentale gebouwen: het douanekantoor, het zoutmagazijn, het opzichtershuis en het slachthuis. Ze zien er nog prachtig uit, maar dit is te danken aan de restauratie in 2003. In deze baai werden geiten geslacht en gezout, om vervolgens naar Curaçao verscheept te worden. Naast het geitenvlees gingen ook dierenhuiden in grote aantallen richting het buureiland. Voor al dit werk werden slaven gebruikt. Deze kregen één keer per week eten waar ze zeven dagen mee moesten doen. Ze hadden geen onderkomen zoals de opzichter: ze sliepen gewoon buiten op de stenen. Naast de slachterij en zoutwinning waren in Washington Slagbaai ook de grootste plantages van de Nederlandse koloniale tijd te vinden. De dividivipeulen waren van uitzonderlijke kwaliteit en werden in Nederland en Europa gebruikt in leerlooierijen. De aloë vera kende ook vele toepassingen en daarom was de vraag ernaar groot. Er zijn meerdere theorieën over de naam Slagbaai. De één beweert dat het een verbastering is van slachtbaai. De ander zegt dat het komt van ‘saluba’, Papiamento voor zoutbaai. Vandaag de dag wordt hier niet meer gewerkt en ook niets meer geslacht. Hoewel, Paulo gebaart dat we ons klaar moeten maken voor onze volgende duik. We gaan op koraalduiveljacht! Ik hoop eigenlijk wel dat we wat mee naar boven nemen. Ook hier is deze rifkiller een ware plaag. Sinds 1971 is speervissen streng verboden. Maar op de koraalduivel mogen lokale mensen met de speciale ELF-speer jagen, waarvoor ze een vergunning hebben. En laat Paulo nou net zo’n vergunning hebben. Hopelijk vinden we er veel want ze smaken heerlijk op de BBQ!

GEGRILDE KORAALDUIVEL We duiken weer langs de rotsen, maar gaan nu richting de rifrand. Het is een prachtige wand met gigantische sponzen en zacht koraal. Breinkoraal formaat voetbal ligt her en der verspreid en allerlei kleuren vissen zigzaggen tussen de natuurlijke creaties door. Schitterend! Ik verwacht eigenlijk al binnen enkele tellen een koraalduivel te zien, maar ze laten het afweten. Teleurgesteld zwem ik achter Paulo aan,

Verser kan niet!

Koraalduivel à la carte. Een heerlijke lekkernij. Duiken januari 2016 41

REIZEN BONAIRE WASHINGTON SLAGBAAI

Washington Slagbaai heeft me meer dan verrast, wat een ongerept stuk natuur en cultuur.

waar zijn ze toch? Je duikt toch heel anders als je een doel hebt zoals nu. Normaal kijk ik altijd in alle hoekjes en gaatjes, maar ik ben bezig met de jacht. Eindelijk, een hele dikke! We hebben de smaak te pakken want binnen vijf minuten zien we er nog vier. Paulo schiet steeds raak. Hoewel ik me mijn allereerste koraalduiveljacht nog als de dag van gister herinner, voel ik me nu niet meer schuldig dat we een levende vis afschieten. Koraalduivels vreten heel veel vis op, waaronder veel jonge vis. Aangezien de koraalduivel hier geen natuurlijke vijanden heeft, kan het beest een rif letterlijk terroriseren totdat er niets meer overblijft. Op dit moment probeert STINAPA toeristen bewust te maken dat je beter geen barracuda kunt bestellen in een restaurant. Dit in verband met de voortplanting van het dier en omdat er steeds minder voorkomen. De koraalduivel is juist wél goed om te eten omdat ze dus het rif vernietigen. Wanneer toeristen in restaurants vragen naar koraalduivel in plaats van barracuda, zou dit alleen maar in ieders voordeel zijn - behalve die van de koraalduivel dan… We naderen het einde van de duik en stuiten nog op een enorme langoest. Met zijn gigantische scharen zwaait hij naar de camera en zijn antennes schieten heen en weer. Wat een joekel van een beest! Paulo kijkt blij, we hebben een prima jacht gehad. En dat komt goed uit, want mijn maag is al aan het knorren. Kom maar op met die BBQ! Paulo en zijn vrouw bereiden de vis als echte chefkoks. En het is heerlijk. Zo uit een aluminiumfoliejasje met geurige kruiden eroverheen. Van Anouschka krijgen we een plastic bekertje met zalige rode wijn. We hebben geen tafel met stoelen, noch een gezellig muziekje, maar de ruisende zee en het uitzicht over de baai is mooier dan welk 5-sterren restaurant dan ook. 42 Duiken januari 2016

DOLENDE SLAVEN Voor 17.00 uur moet je het park verlaten, maar mijn vriend en ik zullen hier in de baai blijven slapen. Op Bonaire zijn geen campings en wild kamperen is niet toegestaan, alleen in Boka Slagbaai mag je dus wel in de monumentale gebouwen overnachten à la campingstijl. Want er is vrij weinig, alleen een wc en wat elektriciteit. We krijgen een gebouwtje toegewezen waar al twee matrassen klaarliggen. Onze spullen sjouwen we naar binnen, een zaklantaarn houd ik binnen handbereik. «Dit is iets puurs», zegt Anouschka, die hier al meerdere malen heeft overnacht met haar familie. Zij verbleven in het grote zoutmagazijn. «Het is echt puur Bonaire. Je hebt de baai voor jezelf!» Wanneer ze wegrijden in hun auto’s, is de schemering al ingevallen. We zien de lampen langzaam achter de heuvels verdwijnen. Ik moet wel even slikken. Ik weet niet of ik het zo heel leuk vind dat we de baai voor onszelf hebben. Het bereik is hier nul en de bewoonde wereld ligt toch echt op een paar uur lopen. De golven klinken ineens wel heel luid en de wind blaast boosaardig door de baai. Een luik klappert en wat zie ik daar op het strand… een schim? We waren toch alleen? Mijn vriend geeft me een por in mijn zij en kijkt me lachend aan. Hij heeft al enkele kaarsen aangestoken en trekt een fles wijn tevoorschijn. «Kijk eens omhoog!» zegt hij, en ik zie een prachtige sterrenhemel. Zoveel sterren zie je alleen maar in gebieden waar geen lichtvervuiling is. Schitterend! Hoewel ik later toch met een ietwat onbehaaglijk gevoel in bed kruip (hoor ik daar niet iets? Is dat geen dolende slaaf uit het verleden? Of misschien wel de Flying Dutchman die rondwaart bij het rif, op zoek naar zijn kanons?) geniet ik van de stilte, de klotsende golven en de wind die tegen ons huisje blaast.

De summit is gehaald! 241 meter! Duiken januari 2016â&#x20AC;&#x201A; 43

BONAIRE WASHINGTON SLAGBAAI

REIZEN

OP NAAR DE TOP Om 06.00 uur wordt op onze deur gebonsd. «OPSTAAN! We gaan!» Het zijn René én George Kultura, de Chief Ranger van het park. Hij is een enorm charismatische natuurbeschermer, met Indiaans en Spaans bloed. De tanige man met zijn grijze baard, die inmiddels symbool staat voor Bonaire, zal ons begeleiden naar de top van de Brandaris. De berg is 241 meter hoog en het is een stevige wandeltocht. Af en toe moeten we ook stukken klauteren en Kultura gaat ons lachend voor. Voor zijn leeftijd zet hij nog aardig de sokken erin! We lopen over slingerende weggetjes en we kunnen steeds verder kijken. Het begint wel harder te waaien nu we de top naderen. Eenmaal boven worden we beloond: het uitzicht is schitterend. In de verte zie ik Boka Slagbaai. Het ligt er vredig bij. Cactuswouden bedekken het hele landschap en zoutmeren breken de overweldigende kleur groen in blauw. Washington Slagbaai heeft me meer dan verrast, wat een ongerept stuk natuur en cultuur. Dit is inderdaad Bonaire op zijn puurst.

Je moet er wel wat voor over hebben om op de top te staan.

Dé George Kultura. Een levende legende.

REISINFO VLUCHT Met Arkefly of KLM vlieg je vanaf Amsterdam naar Bonaire in 9 uur. Houd rekening met een tussenstop op Aruba, dan ben je 12 uur onderweg. KLM vliegt dagelijks, Arkefly tweemaal per week. Vanuit Brussel vlieg je met United Airlines of KLM en er zijn twee tussenlandingen. BUDDY DIVE RESORT Buddy Dive Resort ligt aan de kust, ongeveer 500 meter van het strand en 2,5 km van het centrum van Kralendijk. Verschillende moderne type accommodaties beschikbaar: van studio’s tot ruime driekamerappartementen met volledige keuken. Twee buitenzwembaden, twee restaurants en bar, eigen duikschool en verhuur duikuitrustingen. Info: www.buddydive.com

INFO WSNP Vanaf Kralendijk is het ongeveer een half uur rijden. Bij de ingang van het WSNP is een bezoekerscentrum met een museum, bibliotheek en een overzicht van de wandelroutes. Ook is er een terras waar je een drankje en een hapje kunt krijgen. Het park mag je met je eigen auto betreden, met de mountainbike of te voet. Openingstijden: 8.00 tot 17.00 uur, na 14.45 uur kun je het park niet meer in. Kosten entree: $25, kinderen onder 12 jaar gratis.

87 DUIKPLEKKEN Op Bonaire zijn 87 duikplekken, waaronder 54 kantduikplekken. Voor de echte gevorderden aan de ‘Wild Side’ (oostkant), voor anderen aan de Westkant. Alle duikplekken staan op de website van STINAPA Bonaire. Liefhebbers kunnen een kaart aanvragen bij het Toeristenbureau Bonaire. www.tourismbonaire.com www.stinapa.org

OVERNACHTEN SLAGBAAI Wil je Bonaire ook op zijn puurst beleven? Overnacht dan een keer in Slagbaai. Reserveren kan via STINAPA Bonaire, de beheerder van het park. www.stinapa.org Duiken januari 2016 45

Nie uwe a c ti e s ni e uwe p rof i e l

O p Face book zijn we van af h ede n op e e n ni e uw p ro f iel te vo l gen ! L i ke n u o n ze n ieu we Faceb o o kpagina facebook .com/duikce ntrumgre ve l i nge n

Elkerzeeseweg 34 / 4322 NB Scharendijke / t. 0111 - 67 15 00 duikcentrum@de-grevelingen.nl / www.de-grevelingen.nl

COLUMN

HAARLEMMERMEERSE BOSPLAS HENGELSPORT EN DUIKEN

Tekst: Axel Gunderson Foto’s: Axel Gunderson en René Lipmann

Niet in of aan de haak

Al jaren wordt er gevist in de Haarlemmermeerse Bosplas. Voorheen snapte ik niks van het fenomeen sportvissen. Wat is de lol om naar een dobber te kijken of in een stoel te zitten tot er een verklikker afgaat? Het is echter té makkelijk om sportvissen te veroordelen, mede omdat we van Project Baseline Haarlemmermeersebos regelmatig verloren vistuig verwijderen. Ik zocht contact met de Hengelsport Vereniging. De Hengelsport Vereniging nodigde me uit voor een lezing over het vissen op karper. De deelnemers luisterden ademloos naar een jongen bij wie het vissen net zo’n groot deel van zijn leven uitmaakt als dat duiken een deel van mijn leven uitmaakt. Ik begon de passie van het sportvissen beter te begrijpen. Daarna was het mijn beurt: ik mocht spreken over het Meldpunt Verloren Vistuig. De vissers leken slechts weinig geïnteresseerd in mijn verhaal. Maar in de pauze sloeg de nieuwsgierigheid toe en kreeg ik vragen. Kun je vislijnen onder water wel zien? Hoe snel beschimmelen boilies (voerbollen)? Wat zie je onder water? Het is een wereld die voor de meeste vissers buiten hun zicht afspeelt. Nu kon ik ook mijn ervaring als duiker met hen delen, waardoor er wederzijdse interesse en begrip ontstond. Een passievolle sportvisser heeft respect voor de natuur en behandelt vissen met de grootst mogelijke zorg, hoe tegenstrijdig dat ook moge klinken. Tja, en daar sta je dan langs de waterkant. Misschien wel na een lange rit in de auto naar een prachtige duikstek. Je blijdschap wordt enigszins in de kiem gesmoord door de aanblik van één of meer sets hengels bij of vlak in de buurt van de instapplaats. Sportvissers hebben hun stek vaak zorgvuldig uitgezocht, opgesteld en voorbereid. Daarbij worden ook duiksites bezocht om een indruk te krijgen. In bepaalde gevallen wordt er voor veel euro’s aan lokvoer gedeponeerd. Als er dan duikers verschijnen, die zonder overleg in het water stappen, dan is al die voorbereiding voor niets geweest en dat is op zijn zachtst gezegd niet leuk. Over het algemeen vinden vissers het prettig als er overlegd wordt wat de plannen zijn. In de meeste gevallen is er dan wel een overeenkomst te sluiten, waarbij je elkaar niet in de weg hoeft te zitten. Het is zeker niet in de haak om moedwillig actieve lijnen door te snijden. Check daarom je stek en vermijd plekken waar (zichtbaar) vissers zitten. Mocht je onverhoopt toch aan de haak geslagen worden, dan gaat veiligheid voorop. Maar neem lijn, lood, haak of kunstaas altijd mee en geef het indien mogelijk terug. In het droogpak van mijn buddy zat laatst een haakje vast. Wij kregen een bedankje van de visser nadat we hem dit, en het lood, weer overhandigden. Duikers hebben veel gemeen met vissers. We hebben passie voor onze hobby. We jagen op vissen met de camera. We besteden veel geld aan materiaal en we reizen om speciale plekken te bezoeken. De aanbeet en het binnenhalen van een vis moet minstens net zo spannend zijn als je als duiker een ontmoeting hebt met een bijzondere vis. Je hoeft sportvissen nu echt niet leuk te gaan vinden, maar als je respect toont, dan krijg je (meestal) respect terug en dat duikt een stuk relaxter. Er wordt ook een boodschap verspreid onder zoveel mogelijk sportvissers om respect te hebben voor duikers, want het moet natuurlijk wel van twee kanten komen.

PRAKTIJK MEDISCH DEPRESSIE Als een behandelde duiker zich onder water niet goed voelt, moet de duik direct beëindigd worden.

Diepe dalen

Wanhoop, een leeg gevoel vanbinnen. Alleen al in Nederland kampen 640.000 mensen met een depressie. Met depressieve klachten mag je niet duiken. Waarom niet? Dat leggen onze artsen uit.

oeveel duikers zeggen niet: ‘Als ik niet snel op duikvakantie ga, word ik depressief’. Laten we dat fabeltje maar meteen uit de wereld helpen, dit heeft niets te maken met de ernstige, psychische stoornis, die een depressie immers is. Somber, niet vooruit te branden, geen plezier meer in allerlei dingen. Als 48 Duiken januari 2016

een dergelijke gemoedstoestand lang aanhoudt, kan dat buitengewoon gevaarlijk zijn. Uit verschillende statistieken blijkt dat 10 à 15 procent van de bevolking wereldwijd zeker één keer in zijn of haar leven depressief wordt. In Nederland hebben jaarlijks maar liefst 640.000 mensen te kampen met depressieve gevoelens. Gezien

dit hoge aantal mag je ervan uitgaan dat er ook duikers met depressieve klachten rondlopen. En dan zijn er ook nog de mensen bij wie de diagnose van een burnout is gesteld. Men is het er nog niet over eens of een burn-out een op zichzelf staande stoornis is of dat het symptomatische depressie is.

NIET DUIKEN

Vaak wordt de vraag gesteld of je met een depressie wel of niet mag duiken. Daar kunnen we duidelijk over zijn. Nog altijd geldt het gebruik van antidepressiva als contra-indicatie voor duiken. In de loop der tijd is vaak de vraag gesteld of deze buitengewoon restrictieve opvatting nog altijd terecht en van deze tijd is. Helaas ontbreken wetenschappelijke gegevens die aanpassing van de richtlijnen rechtvaardigen.

Tekst: Claus-Martin Muth en Tim Piepho

WAT IS EEN DEPRESSIE?

Een depressie is een psychische stoornis die vooral betrekking heeft op de gemoedstoestand. De symptomen kunnen heel divers zijn, maar depressieve mensen zijn bijna altijd somber en voelen zich leeg. Hierin verschilt een depressie van bedroefdheid met een reden, bijvoorbeeld vanwege het verlies van een dierbare. Belangrijk om te weten, de aandoening kan in verschillende vormen voorkomen en eenmaal overwonnen, kan hij terugkomen. Bij deze psychische stoornis is er vaak sprake van meerdere symptomen die kunnen wisselen en niet altijd herkend worden. Een speciale vorm is de manisch-depressieve of bipolaire stoornis, waarmee zeker niet gedoken mag worden. Het is een complexe variant: vooral in de manische fase is deze bipolaire stoornis problematisch. De realiteit wordt op vaak bizarre wijze uit het oog verloren, wat gepaard gaat met een overdreven zelfbewustzijn en een enorme zelfoverschatting. De persoon in kwestie handelt niet meer rationeel. Dit wordt niet altijd direct als ‘ongebruikelijk’ herkend; als buitenstaander ben je in eerste instantie mogelijk zelfs flink onder de indruk. Maar ondertussen kan de stoornis voor de persoon zelf en zijn omgeving een groot gevaar zijn. Duiken is dan ook absoluut niet toegestaan! Waar komt een dergelijke stoornis vandaan? Volgens de actuele theorieën is de oorzaak dat twee belangrijke neurotransmitters in de hersenen niet in evenwicht zijn, aangezien in het geval van depressie er een tekort aan serotonine en noradrenaline is. Dit wordt vaak met medicijnen behandeld omdat de antidepressiva direct hun werk doen in het mechanisme.

ander geldt: niet duiken! Dit geldt niet alleen als iemand in een depressieve fase zit, maar ook als hij qua medicijnen goed is ingesteld. Waarom is er bij deze psychische stoornis sprake van een duikverbod? Dat is eenvoudig te verklaren. In het geval van een depressie bestaat de vrees dat sluimerende suïcidaliteit, wat vaak voorkomt bij ernstige vormen van depressie, tijdens het duiken ineens acuut wordt. Duiken is een buddysport en als een duiker onder water zelfmoord probeert te plegen, brengt dat zijn buddy die hem zal proberen te redden in gevaar. Maar vaak loopt het anders: als iemand zwaar depressief is, heeft hij nergens meer zin in of belangstelling voor, ook niet voor dingen die hij normaal met heel veel plezier deed. Alles kost moeite, het is een neerwaartse spiraal. Activiteiten zoals duiken zijn nu te veel voor

hem. Pas als de depressieve fase is overwonnen en hij langzaam weer zin in het leven en in leuke dingen krijgt, gaat hij weer nadenken over duiken. Het is erg onwaarschijnlijk dat hij op dat moment alsnog tijdens het duiken een zelfmoordpoging doet.

DUIKEN ALS THERAPIE

Acht jaar geleden hield het Duitse blad Tauchen een anonieme enquête met betrekking tot duiken met een depressie. De meeste respondenten gaven aan dat duiken voor hen erg belangrijk was toen ze de ergste fase achter zich hadden gelaten. Geen van hen had tijdens het duiken suïcidale neigingen. Integendeel, ze hadden er plezier in. Op drie respondenten na gaf iedereen aan dat het duiken mentaal goed voor ze was. Natuurlijk, dit is een kleine steekproef waaruit geen algemene conclusie kan worden

De meest voorkomende symptomen van depressie zijn:

• Innerlijke onrust en slaapstoornissen

• • • •

Geen plezier in het leven Leeg gevoel en droefheid Slecht zelfbeeld Steeds minder belangstelling voor dingen en activiteiten die eerder als leuk werden ervaren

• • • •

Concentratieproblemen Besluiteloosheid Schuldgevoel en zelfmedelijden Zelfmoordneiging

EEN DEPRESSIE ONTSTAAT DOOR EEN TEKORT AAN DE NEUROTRANSMITTERS SEROTONINE EN NORADRENALINE. MET MEDICIJNEN WORDT DIT TEKORT AANGEVULD. Somberheid, geen energie gedurende langere tijd. Een depressie mag je zeker niet licht opnemen.

FOTO’S: W. PÖLZER

CONFLICTSITUATIES

Alleen personen die hun depressie te boven zijn en geen antidepressiva gebruiken, mogen duiken. Voor ieder Duiken januari 2016 49

PRAKTIJK MEDISCH DEPRESSIE Antidepressiva slikken en duiken: dat gaat niet samen! Je mag niet duiken.

Overzicht antidepressiva per werkzame stof Oudere antidepressiva zijn niet alleen van invloed op de belangrijke stoffen serotonine en noradrenaline, maar ook op het neurotransmittersysteem in de hersenen. Ze hebben ook effect op de receptoren, aangezien de antidepressiva hier niet voor werken. Ongewenste bijwerkingen zijn dan ook niet ondenkbaar. Moderne antidepressiva kenmerken zich door de selectieve werking in het mechanisme en worden beter verdragen. Voor welke behandeling en dus voor welke werkzame stof of combinatie van werkzame stoffen wordt gekozen, wordt per patiĂŤnt bepaald.

Moderne antidepressiva - - -

Noradrenalineheropname remmers (NARI) Serotonineheropnameremmers (SSRI) Serotoninenoradrenalineheropnameremmers (SNRI)

Oudere antidepressiva - Tricyclische antidepressiva - Tetracyclische antidepressiva - Monoamino-oxidaseremmers (MAO-remmers)

afgeleid. De richtlijnen blijven dan ook onveranderd van kracht.

PROBLEMEN

Het tweede argument dat tegen duiken spreekt, is de behandeling met medicijnen: dit heeft vooral te maken met de mogelijk ernstige bijwerkingen van deze 50â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

middelen. De symptomen zijn in het gewone leven niet altijd duidelijk herkenbaar, maar kunnen theoretisch gezien onder water gevaarlijk zijn. Tegen dit argument is weinig in te brengen, want het is absoluut niet aan te raden om tijdens de duikvakantie het gebruik van deze medicijnen tijdelijk op te schorten. Dat zou ook zinloos

zijn aangezien de werkzaamheid van de meeste van deze middelen zeer langdurig is. Een korte onderbreking verandert dus weinig aan de situatie. Bovendien kunnen de bijwerkingen van deze medicijnen een gevaar voor de duiker opleveren. Ook in dit geval is dit niet onomstotelijk bewezen; de conclusie is

gebaseerd op de bekende bijwerkingen en fysiologische veranderingen. Al bij oudere antidepressiva wist men dat deze niet goed samengingen met narcose. Aangezien diepteroes ook een vorm van narcose is, kon niet worden uitgesloten dat de medicijnen onder water een soortgelijke ongewenste uitwerking hebben.

Als je in een toestand van zware depressie gaat duiken, breng je ook je buddy in gevaar.

De angst bestaat dat alle antidepressiva van invloed zijn op de stofwisseling en de functie van de hersenen. Duiken op verschillende diepten kan dus negatief uitpakken.

ONWETENDHEID

Deze aannames kunnen zonder wetenschappelijke gegevens niet ontkracht en niet bevestigd worden. Maar er is licht aan het einde van de tunnel: nieuwere antidepressiva zoals de zogenoemde serotonineheropnameremmers (SSRI), zijn wereldwijd beschikbaar. Deze medicijnen hebben een gering en dus gunstig spectrum van bijwerkingen. Een groot probleem is dat veel duikers met een depressie niet weten dat ze niet mogen duiken. We kunnen ervan uitgaan dat er binnen de duikgemeenschap een groot aantal mensen is dat met deze medicijnen duikt. In de meeste gevallen zullen ze er niet eens bij stil hebben gestaan dat duiken een ‘no go’ is. In de duikongevalstatistieken duidt niets erop dat er bij ernstige of zelfs fatale duikongevallen sprake was van het gebruik van antidepressiva.

BESCHERMEND EFFECT

Vanuit onverwachte hoek dient zich wel nieuwe informatie aan. Tijdens een decompressieonderzoek zochten wetenschappers naar stoffen die het decompressierisico

SEROTONINEHEROPNAMEREMMERS (SSRI) KUNNEN BIJ DECOZIEKTE EEN BESCHERMENDE WERKING HEBBEN. WETENSCHAPPELIJK BEWIJS ONTBREEKT NOG. of nadelige gevolgen van decompressie kunnen beperken. Een internationaal zeer veel gebruikt antidepressivum uit de SSRI-groep blijkt een stof te zijn die bij neurologische decompressieschade een beschermend effect kan hebben. Het is momenteel nog niet duidelijk of het enkel dit medicijn betreft of dat alle serotonineheropnameremmers dit in de hand werken. Eén probleem: er zijn tot op heden

alleen proeven met muizen gedaan. Er is dus nog een lange weg te gaan voordat het mogelijk ook een klinische toepassing krijgt. En zelfs dan zal het – vanwege het ontbreken van de nodige gegevens - nog een tijd duren voordat er duidelijkheid is of je er wel of niet mee mag duiken. Het feit dat je met een depressie of het gebruik van antidepressiva niet mag duiken, blijft dus onverminderd een contra-indicatie voor duiken.

Alleen in individuele gevallen kan daar na grondige testen van afgeweken worden. Ook al zien de vele duikers met een depressie dat liever anders.

INTERVIEW Meer weten over duiken met antidepressiva? Lees het interview met duikmedisch psychiater Bram Querido op www.duiken.nl

De nieuwe MC-Serie Mobiel, compact en krachtig

'S werelds eerste mobiele ademlucht compressor met een doorvoercapaciteit tot 400 l / min. + Nieuw ontwikkelde high-efficiency compressor + Lichtgewicht aluminium frame voor mobiele toepassingen + Lage onderhoudskosten door 3 traps opbouw + Leverbaar met elektrische, benzine en diesel

Boot 2016 - Hall 03 / A32

Lenhardt & Wagner GmbH An der Tuchbleiche 39 68623 Hüttenfeld Tel.: +49 (0) 62 56 / 8 58 80-0 Fax: +49 (0) 62 56 / 8 58 80-14 eMail: service@lw-compressors.com Duiken januari 2016 51

www.lw-compressors.com

REIZEN MALEDIVEN NACHTDUIKEN Uit het niets verschijnt ineens een manta met open mond voor mijn duikbril.

Malediven by night

52â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

Tekst en foto’s: Els Van Den Borre & Bruno Van Saen

«Je moet absoluut gaan nachtduiken op de Malediven!» Tot hun grote verbazing kregen Els en Bruno meerdere malen dit advies. Na een teleurstellend bezoek in 2009 besloten ze toch deze eilandengroep een tweede kans te geven én de nachtduiken gelijk in te plannen. Duiken januari 2016 53

REIZEN MALEDIVEN NACHTDUIKEN

De verpleegsterhaai zwemt onder mij door. Dit is mijn kans!

Wat een drukte! Vier verpleegsterhaaien op zoek naar een maaltje. 54â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

at ik me nog herinner van de Malediven, zijn de sterke stromingen. Wij vlogen het rif over voor we goed en wel beseften dat we al de helft van de groep kwijt waren. En nu raden ze ons nachtduiken op de Malediven aan? Na het zien van verschillende filmpjes veranderen we heel snel van mening en willen we het graag met eigen ogen zien. Om te nachtduiken op de Malediven hoeven we niet laat op te blijven. De eilanden liggen zo goed als op de evenaar en het wordt donker rond 18:00 uur. Het is onze tweede duikdag wanneer de schemering al snel invalt. We bevinden ons bij de Alimatha Jetty op het Felidhe-atol en het anker is uitgegooid. We liggen vlak bij een resort met een lange pier in het water, maar wij blijven vannacht slapen op onze eigen liveaboard. Het begint al goed donker te worden en het is tijd voor onze eerste nachtduik. Het advies is om de macrolens boven water te laten, iets waar we zo onze vraagtekens bij zetten. We luisteren maar braaf, zij zullen het wel weten. Voor de allereerste keer springen wij voor een nachtduik het water in gewapend met onze 11-16mm groothoek- en 10.5mm fisheyelens. Ik ben heel benieuwd of ik überhaupt wel een foto zal maken. We gaan het beleven! Enkele seconden later bevinden we ons met de groep op 14 meter diepte. Er staat nauwelijks stroming, dat is wel even anders dan een paar jaar geleden! Mijn ogen moeten eerst wennen aan de duisternis. Voordat ik het in de gaten heb, cirkelen vier verpleegsterhaaien om ons heen! Ik heb deze haaien wel vaker gezien, maar dat was overdag. Dan rusten ze meestal uit

op de zanderige bodems. Nu zijn ze verre van slaperig, ze zijn juist heel actief. Dankzij hun kleine tanden zijn ze ongevaarlijk voor de mens. Ze jagen vooral op de ietwat kleinere slapende vissen, kreeftachtigen en weekdieren. Ik zie een grote verpleegsterhaai een koraalblok inspecteren. Ze kijkt of er tussen de spleten nog wat lekkers te vinden is. Met grote kracht en snelheid zuigt ze iets naar binnen. Geweldig om te zien! Rustig zet ze koers naar het volgende koraalblok. Om een mooie foto te maken die toch een net iets andere uitstraling heeft, besluit ik om een eigen koraalblokje uit te zoeken. Iets verderop zie ik een geschikte plek. We hebben onze duiklampen uitgedaan en de duisternis valt als een deken over ons heen. Volledig in het donker hangen Els en ik, zij aan zij, te wachten. Onze camera’s in de aanslag. Na een paar minuutjes is het zover. Ze komen onze kant op. De haaien zijn op zoek naar voedsel en hebben totaal geen oog voor ons. Langs alle richtingen zwemmen ze ons voorbij, met slechts één doel… eten. We hebben ogen tekort en wanneer plotseling een verpleegsterhaai onder mij doorzwemt, grijp ik mijn kans. Maar ze is veel te snel! Snel richt ik me weer op het koraalblok. Drie verpleegsterhaaien hebben zich nu op ‘ons’ stukje koraal geworpen en in een seconde peuzelen ze alweer een lekker visje op. Weer ben ik iets te laat voor de perfecte gedragsopname. En de haaien trekken al naar het volgende blok. Wat gaat dit toch snel! Maar de verpleegsterhaaien zijn niet de enige dieren die wakker zijn. Enkele grote gemarmerde pijlstaartroggen scheren voorbij. Enkele meters hoger, vlak bij de pier van het resort, gaan

Duiken januari 2016 55

REIZEN MALEDIVEN NACHTDUIKEN

Het is even zoeken om de witte buik van de manta correct te belichten 56â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

De manta neemt gretig happen uit het water.

een aantal zwartpuntrifhaaitjes door het dolle heen. Dagelijks krijgen de haaien hier een deel van het afval (overgebleven tonijn en rifvissen) zo toegeworpen en zonder veel moeite te hoeven doen eten ze hun buikjes vol. En zoals het er nu uitziet, is het etenstijd! Er is zoveel te zien en te fotograferen, maar het is wel even wennen met onze groothoeklenzen. Je hebt veel minder flitskracht nodig en het is even zoeken wat nu de beste stand is. Ik probeer ook nog foto’s te maken door enkel gebruik te maken van omgevingslicht, of liever gezegd, omgevingslampen. Maar ook dit is wederom even uitproberen: het scherpstellen vereist dan weer een minimum hoeveelheid aan licht. Zestig minuten voor deze nachtduik was dus veel te kort: ik had nog zoveel willen proberen. Het is niet eenvoudig om de haaien voor de lens te krijgen met daarbij ook nog eens de juiste instellingen. Vooral niet tijdens je eerste nachtduik met een groothoeklens. Gelukkig krijgen we nog meer kansen!

MANTA’S Voor de tweede nachtduik varen we een ovaalvormige lagune binnen met slechts één ingang en we leggen aan bij Fesdhu Manta Point. De Malediven kennen meerdere Manta Points, maar hier in deze ondiepe lagune zijn we beschermd tegen de sterke stromingen. De crew bevestigt grote lampen achter de boot. Het felle licht schijnt over het water en het wachten kan beginnen. Laat de zonsondergang maar komen. De duisternis valt en langzaam zien we de hoeveelheid plankton toenemen dat wordt aangetrokken door het licht aan de oppervlakte. Een rimpeling in het water doet iedereen zijn adem inhouden. Is het zover? Ja! Een manta! Met open bek maakt hij drie loopings waarbij hij een enorme hoeveelheid aan plankton verorbert, voordat hij weer in de diepte verdwijnt. We moeten nog even wachten en ik vraag me achteraf nog steeds af hoe het de bemanning gelukt is om ons begerige duikers in toom te houden. Een half uurtje later zwemt de manta echter nog steeds onder de boot maar er komen geen andere manta’s opdagen. Eindelijk mogen wij het water in, en voor het

TOPSPOTS ALIMATHA JETTY Eén van de trekpleisters van de Malediven is de nachtduik met verpleegsterhaaien bij het Vaavu-atol, nabij de Alimatha Jetty. Gedurende een aantal jaren werden hier pijlstaartroggen en jacks gevoerd met visrestanten van het resort. Maar dit voederspektakel lokte ook een aantal verpleegsterhaaien. Vandaag de dag is de Jetty de enige plaats op de Malediven waar je veilig kunt duiken en close encounters kunt hebben met grote roggen, zwartpuntrifhaaien en verpleegsterhaaien. Niveau: gevorderd Diepte: 12 meter

FESDHU MANTA POINT Volgens de kenners is dit de enige duikplaats op de Malediven waar je ‘s nachts manta‘s kan zien. Deze duikplaats is gelegen in het NoordAri-atol binnenin een ovaalvormige lagune met slechts één toegang. De top van het atol start op 2 meter diepte. In de lagune zelf zijn er een paar kleine koraalformaties die de 8 tot 14 meter diepe zandbodem versieren. Grote manta’s komen hier ’s nachts op het licht van de boot af om hun buik rond te eten met plankton. Niveau: ervaren Diepte: tot 14 meter Duiken januari 2016 57

MALEDIVEN NACHTDUIKEN

REIZEN

eerst duikt bijna iedereen individueel naar beneden. Zoals duidelijk afgesproken in de briefing zullen we net boven de zandbodem in een cirkel gaan hangen. Allemaal schijnen we met onze duiklamp richting oppervlakte waarmee wij nu de enorme hoeveelheid plankton aantrekken. Plotseling scheert de manta rakelings boven ons langs in de hoop zoveel mogelijk plankton naar binnen te werken. Dit zijn de nachtduiken zoals we die op de filmpjes zagen! Maar in het echt is het zelfs nog tien keer beter. Het is even zoeken om de witte buik van de manta correct te belichten. Ik plaats de flitsers ver naar buiten om overbelichting en zweefvuil te voorkomen. Maar het zicht vermindert met de minuut. Soms reken ik zelfs op de weerkaatsing op het plankton, om zweefvuil op de foto te vermijden. Terwijl ik af en toe eens graag geen duikers om me heen heb, ben ik ditmaal zeer tevreden met de duiklampen waarmee sfeerlicht wordt gecreëerd door de andere duikers. Dankzij de nachtduik met de verpleegsterhaaien weet ik nu hoe ik goede foto’s kan maken. Een derde buddy belicht de prachtige dieren wanneer ze naar ons toe zwemmen. Het perfecte pilotlichtje om op tijd en correct te kunnen scherpstellen. 45 minuten lang blijft de manta bij ons en krijg ik volop de gelegenheid om te oefenen. Ik ben meer dan tevreden!

RECORD Wanneer iedereen uit het water is, zien we de manta af en toe nog gretig happen nemen uit het water achter de boot. Hij hervat zijn loopings en gaat ongestoord verder met zijn avondmaal. Nog snel maak ik enkele foto’s voordat de bel gaat voor het avondeten. Maar gelukkig krijgen we nóg een kans om met manta’s te duiken. Tijdens onze laatste nachtduik wordt één van onze records zelfs gebroken. Nu cirkelen er drie manta’s boven onze hoofden! Halverwege de duik hebben de manta’s zoveel zand omgewoeld dat het fotograferen een verloren zaak wordt. Toch genieten we van deze spectaculaire nachtduik. Ik krijg meerdere keren een tikje van een vleugel wanneer

één van de manta’s een wending maakt en start met zijn nieuwe rondje. Door het slechte zicht zie ik pas op het allerlaatste nippertje, uit het niets, een manta met open mond net voor mijn duikbril verschijnen. Ik maak een schijnbeweging naar links en ik voel hoe het majestueuze dier langs me zwemt. Schitterend. Goed voorbereid en met weinig verwachtingen waren we aan deze trip begonnen. We hadden mazzel dankzij de milde stromingen en het goede zicht, en uiteraard de geweldige nachtduiken met groot leven. Ik kan het nu ook iedereen aanraden: je moet absoluut nachtduiken op de Malediven!

REISINFO VERVOER Vanuit Amsterdam of Brussel vlieg je met Etihad Airways in ongeveer 6 uur tijd naar Abu Dhabi in de Verenigde Arabische Emiraten. Na een tussenstop van bijna 2 uur vlieg je door naar Male op de Malediven. Dit duurt 4 uur. Je mag 38 kg aan bagage meenemen als duiker. BESTE PERIODE De beste tijd om naar de Malediven te gaan is van december tot en met april. Er staat dan weinig wind en de zee is rustig. Rond maart/april is de zee het meest helder. Veel liveaboards concentreren zich enkel op duiken in het noordelijke deel rond het Male- en Ari-atol. Hier heb je de meeste kans om met walvishaaien en grote manta’s te duiken. Sommige liveaboards bieden ook trips aan naar de zuidelijk gelegen eilanden. Deze eilanden

hebben vaak grotere scholen vis en een grotere populatie aan haaien. LIVEABOARD PRINCESS RANI Onze liveaboard was de Princess Rani, een luxe jacht uit 2008. De boot is heel ruim en heeft plaats voor maximaal 22 gasten. De hutten bevinden zich op het benedendek en de eerste verdieping. Allemaal zijn ze voorzien van een airco en een nette badkamer met toilet. De vier hutten op de eerste verdieping hebben een tweepersoonsbed, de overige ruimtes twee aparte bedden. Er zijn twee aparte zithoeken en een groot zonnedek met en zonder schaduw. Het duikmateriaal blijft de hele tijd op de dhoni, de bijboot van de Princess Rani. De flessen worden ook gevuld aan boord van de dhoni, waardoor er geen overlast is van de compressoren. Nitrox is ook beschikbaar.

HANDIG OM TE WETEN De Malediven staan bekend om de sterke stromingen. De riffen liggen vaak enkele meters onder het wateroppervlak. Je moet minimaal 40 duiken gemaakt hebben om hier te mogen duiken. REISORGANISATIES: www.wildwater.be www.divingworld.nl

Duiken januari 2016 59

Jouw ideale reisgezel

€ 295,00

Green Force

Travel KIT

Inclusief laadset: - 2 x 18650 Li-Ion batterijen - lader met snoer voor EU, UK, US en autolader

Specificaties

Green Force Travel KIT

Tristar 1070

Hybrid 2

11 Watt/1.070 lumen 10° beam 6.500K

2 x 18650 Li-Ion 7.4V herlaadbaar

MADE IN

BELGIUM

info@green-force.com - www.green-force.com

NATUUR BIOLOGIE MALEDIVEN

Welkom in het koraalparadijs De 1196 eilanden van de Malediven zijn de overblijfselen van een verzonken keten van vulkanen. Hoe deze wereld van koralen is ontstaan, wie er leeft en wat deze wereld bedreigt, leggen wij je uit.

Verborgen pracht: vanaf het eiland Embudu in het Zuid-Male-atol kom je meteen in een koraaltuin terecht. 60â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

FOTO: N. PROBST

Duiken januari 2016 61

NATUUR BIOLOGIE MALEDIVEN

STRUCTUUR VAN EEN ATOLRIF Ondiep rifplateau Micro-atol Zone met koraalblokken

Oeverkanaal

Lagune

3 1

Lagune: Aan de beschutte kant van het eiland vormt zich een grote lagune met zandbodem. Hier staat nauwelijks stroming en alleen bij sterke golfslag komt er voedselrijk water in de lagune. Op het zand leven uitsluitend dieren die zich goed hebben aangepast - grote koraalriffen vind je hier nauwelijks. Oeverkanaal: Deze ondiepe geul die door een stroming is ontstaan, loopt langs het strand van het eiland. Hier leven jonge zwartpuntrifhaaien. In het kanaal zijn ze beschermd tegen grotere soortgenoten. Ondiep rifplateau: Aan de kant van het eiland waar de wind op staat, ligt het

62 Duiken januari 2016

LEEFGEBIEDEN VAN EEN ATOL ondiepe rifplateau. Dit gebied wordt bij laagwater maar net overspoeld. Hier vind je zand, zeegras en kleine koraalblokken. Bij vloed is het een mooi gebied om te snorkelen. Je moet echter wel vóór eb het water uit zijn anders strand je. Micro-atol: In het ondiepe water van het rifplateau bevinden zich dichtbevolkte koraalkolonies, de zogenaamde micro-atollen. Ze zijn meestal rond en vormen kleine oasen waar het wemelt van het leven. Koraalblokkenzone: Als je deze zone in het rifplateau bereikt, ben je vlak bij de rand van het rif. Grote stukken koraal werden door de sterke

branding hierheen geslingerd en vormen een vertakt labyrint. Deze zone is constant in beweging en het thuis van kleine rifvissen die bijzonder goede zwemmers zijn. Rifrand: De sterke golfslag heeft tunnels, grotten en kanalen in het rif ‘gevreten’. Hier vind je stabiele hersen-, steen- of paddenstoelkoralen en beweeglijke zwemmers zoals koraalvlinders, doktersen trekkervissen. Rifwand: Onder overhangende rotsen slapen zeeschildpadden. Grote vissen zoals grijze rifhaaien, adelaarsroggen, tandbaarzen en Napoleonvissen zwemmen langzaam langs - deze zone zit vol verrassingen.

1 Klassiek Malediven-eiland met typische begroeiing 2 Jonge zwartpuntrifhaaien zwemmen door het oeverkanaal 3 Een groene zeeschildpad speurt boven de zandbodem naar zeegras 4 Een groep grootvinpijlinktvissen zwerft over het rifplateau 5 Op de micro-atollen leven kleine rifvissen 6 Een typische bewoner van de zandbodem: zwartgevlekte pijlstaartrog 7 Witborstdoktersvissen grazen de koralen in de koraalblokkenzone af

HOE ONTSTAAT EEN ATOL? Rifrand 10

Overhangende rotsen

Rifwand

Een actieve vulkaan spuwt heel veel gesteente uit en op een gegeven moment slaagt hij erin het wateroppervlak te doorbreken.

8 In de brandingszone overleven alleen dieren die de golven kunnen trotseren 9 Zeeschildpadden gebruiken de overhangende rifranden als schuilplaats 10 en 11 Adelaarsroggen en grijze rifhaaien patrouilleren langs de rifwand

Aan de buitenste randen van de vulkaan groeien koralen en vormen zich riffen die tijdens ijstijden en een dalende waterspiegel droogvallen.

EILANDEN OP ZAND

et fijne witte zand knarst onder je voeten. Het is nauwelijks te geloven dat dit paradijs is opgebouwd uit deze piepkleine korreltjes. Maar om bij het begin te beginnen: de eilanden zijn, strikt genomen, overblijfselen van een ringvormige vulkaanketen. Het woord ‘atol’ komt oorspronkelijk uit het Dhiveli (atolhu) en staat voor een ringvormige krans van koralen rondom palmeilanden. Terwijl de krater van de voormalige vulkaan naar de diepte zonk, groeiden de koralen in de richting van het licht. Wind en golven ‘knabbelden’ aan de riffen tot er fijn zand ontstond dat zich afzette. Een kleine zandbank was geboren. De regen

veranderde het losse koraalzand in vast rotsgesteente. Voor planten zijn zoet water en voedingsstoffen nodig. Het dichte rotsgesteente houdt regenwater tegen, boven het zoute grondwater vormt zich zoet water. Dan is de weg vrij voor allerlei leven. Maar eilanden kunnen ook weer verdwijnen. En dat gebeurt wanneer de stromingen bij het koraalrif veranderen. De lokale bevolking noemt dit erosie veroorzakende fenomeen ‘giramun dhiyun’. Door verandering van de stroming kunnen uiteraard ook nieuwe eilanden ontstaan die dan als zandbank uit het water rijzen of op andere plaatsen van het rif een soort hoop van koraal vormen. Dit noemen de locals ‘vodemun dhiyun’.

Als de vulkaan op het centrale eiland tot rust komt, erodeert het gesteente door de wind en golven. Wat rest is een ringvormig koraallandschap, een atol, met veel kleine eilanden.

Duiken januari 2016 63

FOTO‘S: F. BANFI (2), M. CONLIN/SEATOPS.COM, W. THIELE/SEATOPS.COM, N. PROBST (6), P. HARDT, GRAFIK: ARCHIV

NATUUR BIOLOGIE MALEDIVEN Noord-Thiladhunmathiatol

Ihavandhippolhuatol

Zuid-Thiladhunmathiatol

MaamakunudhooAtol

Noord-Miladhunmaduluatol Zuid-Miladhunmaduluatol Raa-Atol

Noonu-Atol

WANNEER KUN JE MANTA’S EN WALVISHAAIEN ZIEN? Manta’s en walvishaaien zijn planktoneters die de stromingen volgen. Van december tot april waait de noordoostmoesson in de Malediven. Dit is de beste tijd van het jaar om grote vissen bij de atollen in het zuidwesten te zien omdat de wind en de stroming planktonrijk water uit de atollen richting zuidwesten duwen (zie blauwe lijnen). Van mei tot november is het precies andersom: dit is de tijd van de zuidwestmoesson. Dat betekent dat de wind uit het zuidwesten waait en het voedselrijke water uit de atollen naar het noordoosten stroomt. In dat seizoen is de kans groot dat je de grote vissen juist aan de noordoostkant van de atollen tegenkomt (zie gele lijnen). Haaien geven overigens de voorkeur aan helder, stromingsrijk water. Je komt ze dan ook meestal tegen op plekken zonder manta’s en walvishaaien!

Lhaviyani-Atol

TYPE EILAND

Baa-Atol

zuidwestmoesson

(mei - november)

noordoostmoesson

Goidhoo-Atol RashidooAtol

(dezember - april) NoordMaleatol

FOTO‘S: KARTE ARCHIV, HASSELKUS, M. CONLIN/SEATOPS.COM, H. CORNELI/SEATOPS.COM, RIFF-GRAFIKEN: S. TIMMANN

Male Ari-Atol

Zuid-Male-atol

Felidhe-Atol Noord-Nilandheatol Zuid-Nilandheatol

Mulaku-Atol

FUSHI Een dichtbegroeid, langgestrekt eiland dat gewoonlijk aan de rand van het atol ligt. Op de foto zie je het eiland Kanifushi.

FALHU Een ‘falhu’ is een lagune die aan alle kanten door riffen is omringd en waar kleine eilandjes uit zandbanken zijn ontstaan.

FINOLHU Een langgerekte zandbank die uitsluitend is begroeid met wat struiken en pioniersplanten.

HURAA ‘Huraa’-eilanden zijn op vaste steenkoralen ontstaan en niet op een zandbank.

KolhumaduluAtol

NERRU

N W

‘Nerru’ is de naam van een ring van eilanden binnen een atol.

O Z

64 Duiken januari 2016

HadhdhunmatheeAtol

Noord-Huvadhoo-Atol

RAA Toen dit type eiland zijn naam kreeg, was het al volledig begroeid met kokospalmen, stonden er loofbomen en leefden er landdieren. Het heeft ook een zoetwaterreservoir.

DE RIFFEN VAN DE MALEDIVEN

Deze vier riftypen moet je onthouden - ze zijn typerend voor het eilandenrijk.

eiland

8-14 m

eiland

rifwand thila

lagune

kanaal

Een thila is een rif dat ook bij eb onder water blijft omdat het 8 tot 14 meter onder het wateroppervlak ligt. Dergelijke riffen bevinden zich vaak in kanalen. De stroming kan zeer sterk zijn, maar zorgt ook voor een enorme vissenrijkdom! De volgende wezens kom je op de onderwaterbergen vaak tegen: grote scholen vissen, kleurrijke rifvissen, haaien, makrelen, tonijnen, schildpadden, Napoleonvissen, manta’s, zeenaaktslakken, zachte en harde koralen.

eiland

eiland lagune

faru

Een faru is een cirkelvormig koraalrif binnen de atollagune. Dit rif kan een kilometer lang worden. Eigenlijk is het een thila dat tot het wateroppervlak reikt en in de breedte is gegroeid. Na verloop van tijd heeft de branding het binnenste deel geërodeerd. De randen, waar de stroming overhangende rotsen heeft gevormd, zijn het interessantst. Het binnenste deel van een faru is tamelijk troebel en niet geschikt om te duiken.

1196 eilanden, verdeeld over 26 atollen.

1500

v. Chr. - de eerste oerbewoners uit Zuid-India vestigden zich op de Malediven.

droomeilanden zijn opengesteld voor het toerisme.

47.415

eiland

giri

inwoners per vierkante kilometer in Male. De hoofdstad van de Malediven is de dichtstbevolkte stad ter wereld!

Giri’s lijken op thila’s, maar het verschil is dat ze tot de oppervlakte reiken en bij eb vaak boven het water uitsteken. Het zijn meestal slechtweerspots omdat ze diep binnen de atollen liggen. De structuur van deze riffen is wat fijner dan die van de meeste thila’s en ideaal voor macrofoto’s. Je ziet er glasvisjes, murenen, naaktslakken, garnalen, steenvissen, koraalduivels, schorpioenvissen, kikvorsvissen en harde koralen.

eiland rifwand

eiland kandu

rifwand

In het geval van een kandu is er sprake van een kanaal dat twee eilanden van elkaar scheidt. De grootste diepte schommelt rond de 50 meter. Hier heersen sterke stromingen die één kant opgaan afhankelijk van de tijd van de dag: het atol uit of in. Alleen geschikt voor duikers met ervaring met stromingsduiken. Hier zie je haaien, adelaarsroggen, Napoleonvissen, tandbaarzen, pijlstaartroggen, makrelen en tonijnen.

WAARDOOR WORDT HET PARADIJS BEDREIGD? Tot het einde van deze eeuw zal de zeespiegel met 26 tot 82 centimeter stijgen. Omdat het hoogste punt van de Malediven slechts 2,4 meter boven de zeespiegel ligt, vrezen experts dat 80 procent van het eilandenparadijs in de Indische Oceaan verdwijnt. Vooral de tropische orkanen waardoor het water nog meer stijgt, vormen een steeds groter risico, wat kan leiden tot verzilting van het drinkwater. De koraalriffen werken als natuurlijke golfbrekers en beschermen de eilanden tegen stormen, maar alleen als ze gezond en intact zijn. De opwarming van de oceanen vormt een bedreiging voor de koraalriffen. In 1998 teisterde een bijzonder gevaarlijke El Niño de atollen van de Malediven. Door dit weerfenomeen was de watertemperatuur in dat jaar maandenlang 1 tot 3 graden hoger dan het gemiddelde. Fataal voor de algen die in de koralen leven. Ze gingen dood en werden door de koraalpoliepen afgestoten. Het gevolg was de zogenoemde ‘coral bleaching’: de koralen verliezen hun kleur, verbleken en sterven af. 98 procent van de koralen in de Malediven had hieronder te lijden. De riffen hebben zich intussen hersteld - op dit moment bedreigt een extreme El Niño het oostelijke deel van de Stille Oceaan. Duiken januari 2016 65

PRAKTIJK MEDISCH LEZERSVRAGEN Menno Gaastra, duikmedisch arts en medisch directeur DAN Europe Nederland, geeft antwoord op duikmedische vragen (redactie@duiken.nl).

WELLBUTRIN

k gebruik wellbutrin (bupropion) tegen ADD en het remt de heropname van dopamine en noradrenaline. Het doet niks met mijn bloeddruk of hartslag, het zorgt bij mij alleen voor wat meer rust in mijn hoofd. Nu heb ik al meerdere keren gedoken tijdens gebruik van dit medicijn en geen probleem ondervonden. Ik gebruik 150mg per dag en ik twijfel om te stoppen als dit nadelige consequenties voor het duiken zou betekenen, want ik wil geen (verhoogd) risico lopen. Er is geen onderzoek gedaan naar het gebruik van wellbutrin en duiken, dus ik snap dat een antwoord moeilijk te geven is. Maar heeft u advies of een onderbouwende mening over het gebruik hiervan in combinatie met duiken? Anoniem A N T W O O R D : Wellbutrin (bupropion) kennen de meest mensen die willen stoppen met roken als het middel zyban. Het is een middel dat bepaalde stoffen in de hersenen reguleert. Hierdoor kan bij mensen een rustiger gevoel in het hoofd ontstaan en kan men minder verslavingsgevoelig worden. Bij ADD (Attention Deficit Disorder) is er vaak sprake van een vertraagde informatieverwerking. Dit zorgt ervoor dat je minder adequaat kan reageren op onverwachte gebeurtenissen. Met medicatie wordt de informatiestroom die binnenkomt gestructureerd en kan je beter functioneren. Bupropion is een stof die op de hersenen aangrijpt. Onder water ben je daardoor mogelijk gevoeliger voor de stikstofverschijnselen. Het verdovende effect neemt toe en in noodsituaties zit je daar niet op te wachten. Het advies is over het algemeen niet te duiken met medicijnen die deze werking hebben. Maar ook de ADD kan al een reden zijn om het duiken te ontraden. Met goed ingestelde medicatie en diverse adviezen kan in bepaalde gevallen wel gedoken worden. Het is dus essentieel dat een duikmedisch arts per geval bekijkt wat wel en niet mogelijk is.

DUNNE PLEKKEN TROMMELVLIES

k heb vroeger buisjes gehad, bij het eruit halen is er in één oor een stuk trommelvlies meegetrokken. Door huid boven mijn andere oor eruit te halen en in het aangedane oor te bevestigen, is het probleem opgelost. Ik kan klaren. Nu heb ik wel gehoord van een arts dat ik dunne plekken op mijn trommelvlies heb zitten. Mijn vraag, is dit een reden waarom ik niet zou kunnen duiken? Zijn er hulpmiddelen zoals oortjes die ik kan gebruiken? Cynthia A N T W O O R D : Bij het duiken is het van essentieel belang dat je je oren en bijholtes goed kunt klaren. Mensen die in het verleden buisjes hebben gehad kregen dit om een reden. Dit kan een chronische middenoorontsteking zijn. Als je dat veel gehad hebt als kind kan dat blijvende schade veroorzaken en zodoende klaringsproblemen geven. Door het plaatsen van een buisje zorg je ervoor dat de ontsteking eruit kan lopen en zich niet ophoopt in het middenoor. De zwakke plek die ontstaan is na het verwijderen van het buisje hoeft geen problemen te geven bij het duiken. Belangrijk is dat een duikmedisch arts je goed controleert op de functie van je trommelvlies. Als je gehele trommelvlies goed beweegt tijdens het klaren zijn er geen problemen. Weet alleen wel dat je met de zwakke plek die je hebt in je trommelvlies regelmatig en geleidelijk moet klaren. Niet wachten tot je pijn ervaart door het onvoldoende snel klaren.

66 Duiken januari 2016

GUILIAN BARRÉ SYNDROOM

p dit moment duik ik met een rebreather en ik heb ongeveer 700 duiken gemaakt. Mijn vraag is het volgende: ik heb een lichte vorm van GBS (Guillain Barré Syndroom) gehad, maar ik heb daar nu nog steeds medicijnen voor. Onder andere amitriptyline HCI 25mg en tramadol HCI 50 PCH. Deze slik ik alleen voor het slapengaan en niet meer. Ook moet ik om de zes uur twee paracetamol innemen. Ik heb geen pijn meer, rijd gewoon auto, ben weer aan het werk, fiets met enige regelmaat weer 10 kilometer en ga twee keer in de week naar de fitness. Mag ik op duikvakantie met deze medicijnen? Jan A N T W O O R D : Het syndroom van Guillain-Barré is een aandoening van de zenuwen waarbij er een slappe verlamming optreedt van de spieren van armen, benen, romp en ademhalingsspieren. In de meeste gevallen is er een infectie elders in het lichaam aan vooraf gegaan. Soms kan het nodig zijn dat mensen maandenlang beademd worden. Dit kan natuurlijk wel problemen geven voor de lange termijn. De rug en beenspieren kunnen pijnlijk zijn bij druk of rekken. Maar in veruit de meeste gevallen geneest het spontaan in enkele maanden tot soms twee jaar. In ongeveer 25% van de gevallen blijven mensen wel problemen houden met de spieren die de voet heffen. Amitriptyline is een middel wat gebruikt wordt bij depressies en bij mensen met zenuwpijnen. Het is dus een middel dat op de hersenen werkt en onder andere een slaapverwekkend effect heeft. Kortom, een middel waar je als duiker onder water niet op zit te wachten. Tramadol is een pijnstillend middel dat uit de hoek van de morfine komt. Ook dit heeft een slaapopwekkend effect en is dus niet aan te raden voor onder water. Maar belangrijk is dat je schrijft dat je geen pijn meer hebt en eigenlijk weer bijna functioneert als voorheen. Het is dan voor de vakantie ook zaak de medicijnen die je niet echt nodig hebt, in overleg met je behandelend arts, te staken. Verder is het van belang om je duikpatroon qua diepte en frequentie aan te passen. Guillain-Barré is een aandoening die veel van het lichaam vergt en het herstel kost veel energie. Voor een persoonlijk advies is het van belang je licht op te steken bij een duikmedisch arts. Deze vind je www.mijnduikerarts.nl

MENNO GAASTRA OP WWW.DUIKEN.NL Op www.duiken.nl vind je een overzicht van eerder gepubliceerde vragen.

GA OPGERUIMD HET NIEUWE JAAR IN!

DUIKEN VERZAMEL BAND Bestel de verzamelband voor slechts € 12,50* en ruim een jaar Duiken (12 nummers) op een schitterende wijze op. De verzamelband wordt geleverd met jaartalstickers.

BESTELLEN Bel: 076-530 17 21 (NL) of 03-645 56 18 (BE) of surf naar: www.vipwinkel.nl/ duikenverzamelband

AANBIEDING 2 VOOR € 20 OF 3 VOOR € 25

Vermeld artikelnummer 16835 bij uw telefonische bestelling. De telefoonnummers zijn bereikbaar van (ma t/m vrij van 9.00 tot 13.00 uur). * Genoemde prijzen zijn exclusief verzendkosten. Geldig tot en met 31-01-2016 en zolang de voorraad strekt.

PRODUCTINFO INON VOORZETLENZEN

BREED OF DICHTBIJ NIEUWE INON LENZEN GOPRO Mijn GoPro Hero Black 3+ heeft boven water een extreem brede hoek, maar onder water is deze een stuk kleiner. En door de minimale focusafstand van 60 centimeter kun je geen close-up opnames maken. INON komt nu met twee voorzetlenzen speciaal voor de GoPro die deze beperkingen wegnemen: de UFL Semi Fisheye Conversion en de UCL Wide Close-up lens

e twee voorzetlenzen kun je niet zo op je GoPro onderwaterhuis monteren, daar heb je het handige INON frame (mount cage) voor nodig. Het maakt niet uit of je een GoPro uit de 3 of de 4 serie hebt, wel is vereist dat je de ‘dive housing’ van GoPro gebruikt en niet het standaard huis. Het verschil tussen deze twee huizen is te zien aan het gedeelte dat voor de lens zit. Bij de dive housing zie je in de zwarte rand schroefjes zitten en bij het standaard huis niet. Daarnaast heeft de sluiting van het onderwaterhuis

68 Duiken januari 2016

een vergrendeling. Het echte verschil tussen beide huizen is de maximale diepte: de dive housing is getest tot 60 meter en het standaard huis tot 40 meter. Voordat je het onderwaterhuis in het aluminium frame kunt stoppen, moet je aan de achterkant vier schroefjes losdraaien. Zo maak je twee stripjes los. Deze schroeven hebben een verdikt uiteinde waardoor je ze met de hand los kunt draaien en geen schroevendraaier nodig hebt. Dat zou aan de waterkant ook niet handig zijn. Vervolgens plaats je het onderwaterhuis in

het frame en zet je het vast met de twee stripjes. Je kunt zowel de Hero 4 Silver (met ingebouwd scherm) als de Hero 4 Black (met een los LCD-scherm) gewoon gebruiken, want je kunt kiezen uit een ondiepe of een diepe achterwand. Het frame is geen echte behuizing omdat het niet waterdicht is. In het frame zitten openingen waarmee je toegang hebt tot de knoppen van het onderwaterhuis en het heeft aan de voorkant een bajonetsluiting waarin je de voorzetlenzen kunt monteren. De lenzen zijn vrij groot en vallen gedeeltelijk over de aan/

uitknop van de GoPro. Zonder handschoenen is deze knop nog goed te bedienen, maar met dikke handschoenen is dit een stukje lastiger. Wellicht kan INON dit ontwerp verbeteren door hier een pianoknop voor te ontwerpen. Het frame is erg degelijk en voorzien van talloze mogelijkheden om ball joints of andere bevestigingsattributen op vast te maken. Zelfs directe bevestiging op een statief of tray is mogelijk. Om stabiel te kunnen filmen is het beter om de camera met twee handen vast te houden, en het liefst houd je je handen dan een beetje uit elkaar.

Tekst en foto’s: Karin Brussaard

Met de UFL en UCL kun je de GoPro veelzijdig inzetten.

Om stabiel te filmen is het beter om de camera met twee handen vast te houden.

Een tray zoals je die voor een onderwaterfotocamera gebruikt is dan ideaal. Bovendien kun je zo ook gemakkelijk videolampen monteren.

FISHEYE LENS

De twee voorzetlenzen zijn een UFL Semi Fisheye Conversion en een UCL Wide Close-up lens. De eerste lens neemt de fisheye look die de GoPro boven heeft, mee onder water. De beeldhoek van de GoPro wordt zo van 94 graden vergroot naar 140 graden. De lens valt op door zijn grootte en gewicht: dit is een serieus stukje glas dat optisch

goed in elkaar zit. Omdat de GoPro zelf bijna niets weegt, wordt deze met gebruik van de fisheye lens behoorlijk negatief. Behalve de grotere hoek is de focusafstand bij de Hero 3+ en Hero 4 teruggebracht van 60 naar 4 centimeter. Bij de Hero Black 3 tot 10 centimeter. De scherptediepte loopt vervolgens door tot oneindig. Dat betekent een verschil van maar liefst minimaal 50 centimeter en dat levert een groot kwaliteitsverschil op. Minder afstand betekent minder water tussen de camera en het onderwerp. En minder water

De focusafstand is flink verkleind dus je hebt veel meer kleur in je onderwerp.

betekent meer kleur op de film. Kleur verdwijnt immers in een waterkolom, niet alleen verticaal (dieper) maar ook horizontaal (meer afstand). Daarnaast worden de beelden scherper (geen waas van water) en heb je minder last van zweefvuil. Als je videolampen wilt gebruiken om je beelden te verlichten, dan moeten deze wel een grote hoek hebben. Lampen met een smalle bundel kunnen slechts een deel van het beeld belichten. En waar je bij het fotograferen met een fisheye lens heel erg precies moet zijn met de stand van je flitsers, moet je met deze

lens heel precies zijn met de stand van je videolampen. Als ze niet goed staan, zie je al snel overbelichte stukken aan de randen van het beeld, of donkere vlekken van de stukken waar het onderwerp niet goed wordt belicht. Met deze voorzetlens kun je grote onderwerpen op een kleinere afstand beeldvullend in beeld brengen. Zonder de voorzetlens vallen er stukken van hetzelfde onderwerp af en moet je meer afstand nemen. In de voorbeeldfoto’s van de spons is dit verschil goed te zien. Beide foto’s zijn gemaakt op (ongeveer) 60 centimeter afstand zodat het Duiken januari 2016 69

“ALTIJD DIGITAAL LEZEN”

Jouw favoriete magazine is nu ook digitaal te lezen op je PC, Latop, Tablet, Telefoon of Amazone Kindle E-reader. In de Appstore en Android Playstore hebben we eigen Apps voor Tablet en Mobiel, waardoor het nog makkelijker wordt om het magazine te vinden, te downloaden en te lezen. Ook als je niet verbonden bent met het internet. Digitaal lezen is voor abonnees tot 1 april 2016 helemaal gratis. Het magazine alleen nog maar digitaal lezen is ook mogelijk! Ga snel naar www.duiken.nl/digitaal en ontdek de mogelijkheden.

WWW.DUIKEN.NL/DIGITAAL

DUIKEN

THUIS, ONDERWEG OF OP MIJN WERK. HET IS EEN UITKOMST...

TOT 1 APRIL 2016 GRATIS VOOR ABONNEES

DUIKEN 27E JAARGANG NR.1 - JANUARI 2016 € 5,99

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD | WWW.DUIKEN.NL

DE BELDERT

VAN STEKELBAARS TOT COCKPIT

MALEDIVEN

BY NIGHT

GETEST

VOORZETLENZEN VOOR GOPRO

STEALTH DUIKBOOT

EERSTE TESTDUIK

Bonaire

Win een reis voor 2 personen naar Bonaire!

Washington Slagbaai ZEELAND: SINT-ANNALAND NIEUWE STIJL | INTERVIEW: ONTWERPER SHARKSUIT TECHSCHOOL: OPLATEN SURFACE MARKER BUOY | PRODUCTINFO: KLEINE REISWING

01601

BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 9 0 3

INON VOORZETLENZEN

OVER ONZE EXPERT

Karin is een veelzijdige onderwaterfotograaf die inmiddels een groot aantal nationale en internationale publicaties achter haar naam heeft staan en geeft in zowel binnen en buitenland diverse workshops, lezingen en cursussen voor zowel de beginnende als gevorderde onderwaterfotografen. Voor Duiken neemt Karin iedere maand een product onder de loep. www.karinbrussaard.nl

resultaat altijd een scherpe foto is. Met de UFL past de spons helemaal in beeld en wordt hij ingekaderd door blauw water. Zonder de voorzetlens past de spons niet in zijn geheel in beeld en had ik veel meer afstand moeten nemen om hetzelfde plaatje te krijgen. Kwalitatief zou het resultaat echter minder goed zijn geweest, omdat lampen de extra afstand niet hadden kunnen overbruggen. Naast alle lof voor de kwaliteit van de lens is er één nadeel aan de constructie van het frame en de manier waarop de voorzetlens daarin past. De bajonetsluiting biedt namelijk geen ruimte voor een roodfilter wat in tropisch water toch wel mijn voorkeur heeft om (zonder videolampen) meer kleur in de beelden te krijgen.

In de mount cage bevestig je de voorzetlens.

QUICK TIP!

Neem bij de eerste duiken met de UCL voorzetlens een liniaal mee om de juiste afstand te leren inschatten.

denken aan het analoge tijdperk waarin de macrovoorzetlenzen van de Sea&Sea Motor Marine II en de Nikonos V waren voorzien van een afstandsvorkje. Als je ervoor zorgde dat het onderwerp zich vlak bij de lijn van zo’n hulpstukje bevond, wist je dat het een scherpe foto zou opleveren! Houd er rekening mee dat de UCL geen echte macrolens is. Voor onderwerpen kleiner dan 10 centimeter vind ik hem niet zo geschikt omdat het onderwerp dan te klein in beeld komt. Maar voor onderwerpen tussen de 10 en 25 centimeter is hij perfect. Die onderwerpen krijg je normaal met de GoPro niet beeldvullend in beeld vanwege die 60 centimeter afstand en de beeldhoek van 94 graden. De UCL vergroot de beeldhoek een klein beetje, maar omdat je

zo dicht op je onderwerp kunt komen, kun je onderwerpen als schorpioenvissen, grote hengelaarsvissen of snotolven prima filmen. Omdat de beeldhoek een stuk kleiner is dan die van de UFL voorzetlens is het belichten van het onderwerp met twee videolampen een stuk eenvoudiger. Het lukt zelfs met een lamp, mits de stralingshoek van de lichtbundel niet te smal is.

CONCLUSIE

Met de UFL en UCL heeft INON twee voorzetlenzen op de markt gebracht waarmee je de GoPro veelzijdiger kunt inzetten. Zolang GoPro haar Hero’s zo maakt dat ze passen in het diving house, kunnen het frame en de lenzen generaties lang mee.

SPECIFICATIES INON MOUNT CAGE gefreesd uit aluminium bajonetsluiting voor de voorzetlenzen meerdere bevestigingsmogelijkheden alleen te gebruiken in combinatie met GoPro dive housing

INON UFL-G140 SD SEMI FISHEYE CONVERSION LENS vergroot de hoek onder water van 94 naar 140 graden focusafstand van 4 cm tot oneindig met Hero 3+ en Hero 4 focusafstand van 10 cm tot oneindig met Hero 3 gemaakt van vier elementen in vier groepen gecoat glas

INON UCL-G165 WIDE CLOSE-UP LENS vergroot de hoek onder water van 94 naar 110 graden focusafstand van 5 tot 35 cm met Hero 3+ en Hero 4 focusafstand van 7 cm tot oneindig met Hero 3

WIDE CLOSE-UP

De tweede lens is de UCL Wide Close-up Lens. Ook hierbij biedt INON een oplossing voor de focusafstand van de GoPro. Met deze lens is het beeld met een Hero 3+ en Hero 4 tussen 5 en 35 centimeter scherp en met een Hero 3 vanaf 7 centimeter. De beperkte afstand waarbinnen de opnames scherp zijn deden mij

PRODUCTINFO

gemaakt van twee elementen in twee groepen gecoat glas

PRIJS

INON mount cage € 159 INON UFL-G140 SD Semi Fisheye Conversion Lens € 389 INON UCL-G165 Wide Close-up lens € 229 Links: zonder lens 94 graden hoek. Rechts: met UFL voorzetlens 140 graden.

www.onderwaterhuis.nl

Duiken januari 2016 71

PRODUCTINFO SCUBAPRO AIR2

Scubapro AIR2 Octopus/inflator van de vijfde generatie

Tekst: Judith Rietveld Foto’s: René Lipmann

r mist iets aan mijn automatenset… Wanneer ik nog eens goed mijn uitrusting bestudeer, zie ik wat er ontbreekt. De bekende gele slang met octopus. Nu is er niets misgegaan bij het in elkaar zetten van de set want ik heb de Air2 tot mijn beschikking. Dit is een inflator en octopus in één. Omdat dit vernuftig stukje techniek dus aan je inflatorslang vastzit, bespaar je op een slang. De Air2 bestaat al langer dan vandaag maar tegenwoordig is het niet meer enkel een inflator-unit waaruit je kunt ademen, het is een volwaardige ademautomaat. De Air2 gaat mee op reportage naar de Filipijnen en ik duik er twee weken mee. Eerlijk toegegeven: het is eigenlijk best makkelijk, maar één slang met een 2e trap. Het is een handeling minder bij het aankleden omdat je niet hoeft te checken of de slang in de knoop zit met je andere slangen. Dit geldt ook bij het checken van je materiaal: het is een kwestie van even inflaten en ademen door de Air2. Je hoeft daarna niets meer weg te clippen of achter een pocket te proppen. Ten opzichte van zijn voorganger is de Air2 compacter en zijn de knoppen verbeterd en dus beter te bedienen. Uiteraard wil ik ook weten hoe hij ademt, is de ademweerstand daadwerkelijk lager geworden? Ik duik 60 minuten met de Air2 en hij ademt prima. Dit komt mede dankzij de nieuwe inflatorslang waarmee hij geleverd wordt. Dit is een afwijkende slang

72 Duiken januari 2016

die meer dan voldoende flow levert om fijn te kunnen ademen, een standaard slang kun je hiervoor niet gebruiken. Het is uiteraard wel ietsjes anders dan mijn primaire automaat, die veel fijner afgesteld is, maar deze automaat is ook niet bedoeld om uren mee rond te zwemmen.

BLOKFLUIT SPELEN

Eén van de dingen waar je wel op moet letten, is het gasdelen. Wanneer je buddy zonder lucht komt te zitten, adem jijzelf uit de Air2 en je buddy uit je primaire automaat. De procedures zijn daarom heel anders dan je gewend bent. Oefen dit dus eerst droog en een keer met een opstijging. Mijn eerste opstijging met de Air2 in gebruik was wel even wennen: de deflatorknop zat ook ineens in mijn mond. Ik kreeg een beetje het idee alsof ik een blokfluit aan het spelen was. Ik merkte nu dat mijn droge oefeningen wel nodig waren, want ik kan me zo voorstellen dat het in een stresssituatie

best lastig is om de Air2 te bedienen. Het wordt overigens wel lekker knus wanneer je gasdeelt met je buddy aangezien hij dus door jouw hoofdautomaat ademt en die slang niet heel lang is. Waar je goed op moet letten is dat je Air2 meer te verduren heeft dan een standaard octopus. Omdat je je Air2 niet echt ‘opbergt’ kan hij weleens een tik krijgen. Zorg dat je gestroomlijnd door het water gaat, want anders kan hij ook zomaar over de bodem slepen.

SUPER VOOR OP VAKANTIE

In de twee weken tijd dat ik met de Air2 dook heeft hij perfect gepresteerd. Hij heeft wel een gebruiksaanwijzing, dus neem daar echt even de tijd voor. Een groot voordeel vind ik dat je een slang minder hebt. Je automatenset is lekker compact en met uitspoelen en opruimen hoef je niet moeilijk te doen met meerdere lange slangen. Voor op vakantie is het een superfijne automaat!

SPECIFICATIES Inflator en ademautomaat in één Een slang minder aan je set Ongebalanceerd Minimale watertemperatuur 10 graden Grote knoppen Prijs: € 179

www.scubapro.com

SCUBAPRO LITEHAWK

Scubapro LiteHawk

PRODUCTINFO

Kleine reiswing

k mag 30 kg meenemen naar de Filipijnen, en ik heb nog 27,64 kg over wanneer ik mijn nieuwe wing in de tas stop. Dat klopt, hij weegt slechts 2,36 kg. Goh, had ik die extra kilo’s misschien niet eens hoeven bij te boeken… In Nederland heb ik al twee buitenwaterduiken gemaakt met deze kleine Scubapro LiteHawk, maar ik ga hem twee weken volop testen tijdens een reportage op de Filipijnen. De wing heeft een zachte rugpadding, dat zal voor de winggebruikers met harde backplates waarschijnlijk even wennen zijn. Hij zit overigens wel heel lekker. Voor de rest is de wing supersimpel en er is niets teveel aan toegevoegd. Aan de voorkant heeft hij twee kleine pockets voor je lood. Hier passen net twee blokjes in van 1,5 kg. Je moet er dus rekening mee houden dat je ook gewoon een loodgordel dient te dragen, want meer vakken voor lood zijn er niet. Je kunt uiteraard al je lood in deze zakken proppen als je 6 kg mee wilt nemen, maar in een noodsituatie wordt het wel erg prutsen om het eruit te krijgen. Doordat de wing zo compact is, heeft hij moeten inleveren op overige pocketruimte. Dit vind

ik wel een nadeel, omdat ik mijn boeitje liever in mijn pocket opberg dan dat ik deze aan mijn vest hang. Ook voor mijn mes is geen ruimte. Maar dat is het compromis voor een lichte en compacte wing. De LiteHawk heeft twee D-ringen aan de onderkant en twee op de schouderbanden. De twee tankbanden vind ik super: ze zijn eenvoudig te verstellen en te bevestigen wat ik zelf heel prettig vind. Soms sta ik me al helemaal in het zweet te werken omdat ik de tankbandsluiting maar niet dicht krijg, maar deze werken met klittenband en zijn snel aan te trekken en te sluiten. En het grootste voordeel: de tank blijft zo perfect op zijn plek zitten!

GOEDE TRIM

In het water kan ik prima horizontaal in het water liggen. De luchtkamer is klein, waardoor de wing ook niet megagroot wordt wanneer je er lucht inlaat. De elastische banden om de luchtzak regelen het formaat automatisch, zodat je met slechts een klein beetje lucht in je wing nog steeds in een goede trim kunt hangen zonder dat de lucht gaat ‘rollen’. Wanneer ik mijn set dag 2

afbouw, ontdek ik ineens twee extra zakjes voor trimlood aan de achterkant van de zachte backplate. Daar kan nog 1 of 2 kg in, super. Twee weken lang heb ik volop plezier van deze wing. Hij is ideaal om mee te nemen op vakantie, om het gewicht hoef je hem niet thuis te laten!

De luchtkamer is klein, waardoor de wing niet megagroot wordt.

SPECIFICATIES Materiaal: 420 denier nylon Verstelbare buikband met nylon gesp Leverbaar met Balanced Power Inflator (BPI) of optioneel met de Air2 Optioneel met pockets en/of quick lood Prijs: € 349

www.scubapro.com

De wing is supersimpel: er is niets teveel aan toegevoegd. Duiken januari 2016 73

DUIKEN SEA RANGER

Manja Jurgens - manja@duiken.nl - is moeder van Mylène (6). Voor DUIKEN spreekt ze elke maand met jonge duikers (in spe) en speurt naar de leukste weetjes, de nieuwste producten voor kids en uitjes voor het hele gezin!

sea Ranger van de maand

Afgelopen zomer was ik met mijn familie in Australië op vakantie en daar heb ik mijn PADI Junior Advanced Open Water gehaald. We hebben met een groep bij Sydney en bij Cairns vanaf de boot gedoken. Onder water was het hartstikke mooi, vooral bij de Whitsundays eilanden bij Cairns en ik heb foto’s gemaakt van een schildpad en vissen. Het was zo mooi dat we bijna een paar keer te diep gingen omdat mijn buddy niet wist dat ik nog niet dieper dan 12 meter mag duiken. Toen we aan het einde van de duik terug wilden naar de boot wisten we niet precies waar de boot was en gingen we naar boven om te kijken. Daar waren de golven best hoog, ze sloegen over ons hoofd heen en de boot was nog best ver weg. We hebben toen een boei opgelaten zodat de boot ons kon zien. Dat heet daar een ‘emergency sausage’. Gelukkig werden we snel opgehaald. Duiken in Australië was echt heel cool. Volgend jaar wil ik graag doorgaan met de Junior Rescue Diver cursus. Tobias Zijlstra, 12 jaar

Telefoon mee onder water Hoe leuk is dat, zelf onderwaterfoto’s maken met je eigen telefoon! Dat kan met het Seashell onderwaterhuis voor je smartphone. Deze behuizing is 100% procent gegarandeerd waterdicht en is stevig genoeg om tegen een stootje te kunnen. Je kunt het in warm en koud water gebruiken en door de speciale app te downloaden kan jouw telefoon ook onder water de prachtigste foto’s maken, tot wel 40 meter diep! De behuizing is er voor de iPhone en Samsung Galaxy die er met of zonder hoesje in passen. Vanafprijs € 179. WWW.SEALIFE-CAMERAS.EU

Duik in Zuiderpde las Ook meed oen manja@du ? Stuur dan je foto ik n Molokai e en.nl en win de Aq aar ua nS Je mag kiez prout kids snorkels Lung et! en uit drie kleuren!

Wist je dat de dolfijn een echte atleet is? Dankzij zijn gestroomlijnde lichaam en gespierde staart kan hij tot wel 7 meter hoog uit het water springen. Ze maken onder water eerst flink snelheid door hun sterke staart snel op en neer te bewegen en daarna springen ze omhoog. Ze doen dit om te communiceren dat ze blij zijn, willen spelen, maar ook om elkaar te waarschuwen voor gevaar. 74 Duiken januari 2016

Hier ben ik bij de Mari na Oolderhu uske mijn duikset aa opbouwe n het n voor een duik in de Zuiderpla s. Duiken vind ik ech fantastisch t en doe ik heel graa samen me g, ook t mijn stie fvader en twee broe mijn rs. Ik heb mijn Junio Water bre r Open vet bij Enjo y Diving in Roermon d gehaald en ik hoop volgende zomer mij n Junior Advanced Open Wate r te halen . Mandy Bo nten, 11 ja ar

win!

Eropuit! A Seal Kom op ziekenbezoek bij A Seal in Stellendam. Zieke en gewonde zeehonden komen naar deze opvang om weer sterk en gezond te worden en keren daarna terug naar de natuur. Sta neus aan neus met jonge zeehonden, voel de zee en beklim de zandbanken. Kom erachter hoe wij droge voeten houden en word redder op zee. WWW.ASEAL.NL

1200 lumen

Eindelijk: de XRE1200-R de lamp waar je ons om gevraagd hebt

Aan/uit • 100 % • 60 % • 30 % • 10 % Acculadings-indicator

Lithium Ferriet accu’s • meer power • zeer lange levensduur • milieuvriendelijk • veilig

Een handvol licht

Je steekt hem zó in je zak, maar hij geeft meer licht dan heel wat lampen die een stuk dikker en zwaarder uitgevallen zijn. Zijn nieuwe Lithium Ferriet ✱ cellen geven hem ruim 2 (twee!) uur staying power, maar hij houdt het aanzienlijk langer vol, als je een van de 3 (drie!) dimstanden kiest. Maar welke stand je ook kiest, je XRE1200-R heeft een fraaie strakke bundel; niet te nauw en met een enorme reikwijdte. Ideaal voor ons troebele Hollandse water. Maar hé, denk even verder. Met zijn compacte bouw en geringe gewicht (475 gr), heb je nu een écht krachtige lamp, die probleemloos met je mee reist naar verre tropische landen. Op naar je volgende duikvakantie. Kun je daar het hele rif ´s nachts in het zonnetje zetten. Ja zeker, dit is er typisch een van Metalsub: krachtig, betrouwbaar, onverwoestbaar en goed voor 100 meter. Geïntegreerde SOS- en Signaalfunctie voor extra veiligheid. Nieuw is het laaddok, waar je de lamp zó in zet, zonder dat je iets open hoeft te maken of in te pluggen.

Built for the job, in Holland

Laden zonder gedoe

Zet je XRE1200-R in het slimme laaddok en je hoeft er niet meer naar om te kijken. Thuis of in de auto: plug maar in. ✱ Die

nieuwe LiFePO4-cellen zijn taaie rakkers. Voordat je ze hebt uitgeput sta je al lang weer op de kant en tegen de tijd dat ze écht op zijn, heb je je logboek helemaal volgeschreven. Ze gaan niet alleen vreselijk lang mee, maar ze zijn ook duurzaam: veiliger voor het milieu en zonder toxische of allergene stoffen.

AMILCOSPORTS.NL

VEILIGHEID BOOTDUIKEN VEILIG AAN BOORD

BOOTDUIKEN

EERSTE HULP BIJ NOODSITUATIES TIPS VAN WALTER HEIJMANS SCUBAREPUBLIC.NL DEEL 17: BOOTDUIKEN Niets is zo relaxed als duiken van een boot. Geen gesleep met duikflessen en de bootcrew die bijna alles voor je regelt aan boord. Maar ook bij bootduiken moet je rekening houden met een paar zeer belangrijke zaken om veilig te duiken. We bespreken er een aantal van. 1

EERSTE HULP AAN BOORD

BRIEFING

Controleer of er een EHBO-koffer en noodzuurstof aanwezig is. Natuurlijk behoort dit tot de standaard uitrusting van een boot, maar zo vanzelfsprekend is dit niet altijd. Wanneer je bij de algemene bootbriefing niet te horen krijgt waar dit materiaal staat, vraag er dan naar. Je zou maar decompressieverschijnselen vertonen en twee uur terug moeten varen zonder noodzuurstof!

Aan boord kun je twee verschillende briefings verwachten. De eerste is de algemene bootbriefing. Een briefing waarin verteld wordt wat de regels zijn aan boord met onder andere wat wel en niet mag. De tweede briefing is de specifieke duikbriefing. Ook al ben je ervaren dan is het zeker van belang om goed te luisteren. Is iets niet duidelijk, vraag er dan naar!

76â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

Tekst: Walter Heijmans, scubarepublic.nl Foto’s: René Lipmann

QUICK TIP!

Elk buddypaar dient minimaal één Surface Marker Buoy bij zich te hebben

SCHROEF

VAN BOORD/AAN BOORD

Het kan niet vaak genoeg gezegd worden dat de onderkant en dan vooral de achterkant van de boot verboden terrein is. Waarom? De schroef. Ook al ligt de boot stil, het zou zo maar kunnen zijn dat de kapitein besluit om vanwege de stroming de boot even te verleggen. Duiken in de buurt van vaargeulen kan zeer gevaarlijk zijn. Neem dan ook altijd een boeitje mee. Hiermee kun je de boten laten weten dat er iemand onder water is.

Een ongeluk zit in een klein hoekje. Met al die zware duikspullen op je rug naar het zwemplatform schuifelen om de commandosprong te maken… Zorg dat je dit samen met je buddy doet of dat je je goed vasthoudt. Kijk ook uit voordat je springt dat je niet bovenop iemand anders terechtkomt. Dit geldt natuurlijk ook voor de rol achterwaarts. Ga je weer het water uit, luister dan naar de bootcrew en volg hun aanwijzingen.

ZEEZIEKTE

DUIKSPULLEN

Word je al zeeziek bij het zien van een boot? Dan kun je heus nog wel bootduiken. Wanneer je op tijd maatregelen neemt met anti-zeeziektetabletten en de juiste plekken (in het midden, weg van de uitlaatgassen) op de boot opzoekt, kun je prima van boten duiken. En zelfs een liveaboard behoort dan gewoon tot de mogelijkheden.

Je bent zuinig op je duikspullen en je bent zuinig op en met elkaar. Een boot heeft maar beperkte ruimte en een duikset kan al veel ruimte innemen. Volg de instructies op van de bootcrew, zodat jouw duikspullen veilig geborgen staan. Ook als je even snel naar het toilet moet.

ZON

COMMUNICATIE

Kijk uit met zonnen tussen de duiken door. Niet alleen voor het verbranden, maar ook voor uitdroging. Uitdroging is een van de grootste oorzaken van decompressieziekte. Door in de zon te gaan liggen, ga je transpireren waardoor je vocht verliest. Lig je in een lekker briesje, dan droogt tegelijkertijd ook je huid uit waardoor je lichaam nog meer vocht moet aanmaken. Zorg er dus voor dat je na het duiken voldoende drinkt, je insmeert (of shirt aantrekt) en niet te veel in de zon ligt.

Communicatiemiddelen aan boord zijn van groot belang. Naast een marifoon werken gelukkig ook steeds meer mobiele telefoons ver op zee. Net zoals een EHBO-koffer en noodzuurstof moet je ervan uit kunnen gaan dat dit geregeld is. Heb je het niet gehoord bij de algemene bootbriefing, vraag er dan gewoon naar. Safety first!

Duiken januari 2016 77

REPORTAGE DUIKBOOT ORTEGA SUBMERSIBLES

Oei! De trim werkt nog niet optimaal. 78 Duiken januari 2016

Tekst: Manja Jurgens Foto’s: René Lipmann

S T E A LT H D U I K B O O T In de oorlog werden Sleeping Beauty’s, kanovormige onderwaterboten, ingezet om ongezien doelen te naderen. Helaas vertoonde dit experimentele vaartuig nogal wat kinderziektes en werd ze uit de roulatie gehaald. Anno 2015 heeft een jong team van knappe koppen zichzelf de taak gesteld om hun eigen Sleeping Beauty te ontwikkelen. En met succes. Duiken januari 2016 79

REPORTAGE DUIKBOOT ORTEGA SUBMERSIBLES

e Tweede Wereldoorlog is in volle gang. Qua militaire uitvindingen is het een ‘succesvolle’ periode. De bekendste (en beruchtste) uitvinding is de atoombom, maar ook de antitankwapens en de radar werden in die tijd voor het eerst ingezet. De Britten zaten ook niet stil. Ze kwamen met een heel ander kaliber uitvinding, maar wel eentje die zijn doel trof. Voor hun Special Forces ontwikkelden ze de Sleeping Beauty, een gemotoriseerde kanovormige onderwaterboot, waarmee kikvorsmannen verkenningen konden uitvoeren en doelen ongezien konden naderen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de Sleeping Beauty’s niet alleen in Europa ingezet door de Britten, maar ook in Azië tegen de Japanners. Na haar succesvolle inzet in de oorlog raakte het vaartuig in de vergetelheid doordat ze nog niet volledig feilloos werkte. Nu, 70 jaar later, lijkt de Sleeping Beauty wakker gekust te zijn. Want ze staat hier voor

Sleeping Beauty. Ik was gelijk geïnteresseerd en kocht van een museum het handboek van deze boot. Hier is na de oorlog in 1954 een rapport aan toegevoegd met een lijst van aanpassingen die nodig zouden zijn om de Sleeping Beauty echt bruikbaar en effectief te maken, want ze werkte nog lang niet optimaal. Toen ik die lijst las, realiseerde ik mij dat al deze aanpassingen inmiddels mogelijk zijn door moderne technologieën. Zo ontstond langzaam het idee voor de Ortega MK 1 Diver Deployment Vehicle.»

onze neus, in vol ornaat, in de werkplaats van Ortega Submersibles op de vliegbasis Twente. Industrieel productontwerper Filip Jonker is één van de genieën achter de duikboot die de naam Ortega draagt. Filip: «Duikboten hebben mij altijd al gefascineerd, eigenlijk al sinds ik als kind Kuifje en de schat van Scharlaken las waar ook een prachtige duikboot voorop stond afgebeeld. Tijdens mijn wrakduiken bij Curaçao kwam ik op het idee dat er een soort vaartuig ontwikkeld zou moeten worden waarmee duikers een langere afstand onder water kunnen afleggen én waar je ook materiaal mee kan vervoeren. Toen stuitte ik op het verhaal van de experimentele

duikexploratie, onderwaterarcheologie of documentairemakers. Ook kan je denken aan de offshore business voor gebruik voor onderwateronderzoek en (haven) beveiliging,» vertelt Filip. Een reeks aan berekeningen volgde: hoe moet de waterflow zijn, zowel onder als boven water? Hoe moet de vorm zijn? Aan de hand daarvan ontwikkelden de mannen een basisontwerp. In de opstartfase financierden ze alles zelf en al snel kwam de beslissing om hun huidige banen op te zeggen zodat ze zich fulltime op de Ortega konden storten. «Op de voormalig vliegbasis Twente huurden we een oude F16-hangar als werkplaats en van de Regio

80 Duiken januari 2016

SERIEUS HAALBAAR Filip stak bevriend ontwerper en Virtual Specialist Daan Pol aan en ze waren ervan overtuigd dat het serieus haalbaar was om een werkende duikboot te maken. Niet alleen voor militaire doeleinden, maar voor een veel breder publiek. «Met onze boot kan je afstanden onder water afleggen en tegelijkertijd materialen vervoeren, wat interessant is voor bijvoorbeeld (sport)

De achterste vinnen zijn vastgemaakt aan het frame zodat de boot beter te manoeuvreren is.

70 jaar later lijkt de Sleeping Beauty wakker gekust te zijn

De Ortega is niet alleen voor militaire doeleinden bedoeld, maar voor een veel breder publiek.

Daar gaat ze!

Duiken januari 2016â&#x20AC;&#x201A; 81

REPORTAGE DUIKBOOT ORTEGA SUBMERSIBLES

Doel van de Ortega: lange afstanden afleggen en materiaal vervoeren.

Inmiddels werkt een 5-koppig team aan het vaartuig.

Spannend! De eerste testdag. De Ortega MK 1 is een snelle, spitse en elektrisch aangedreven boot waar je in duikuitrusting in zit.

Test gefaald? Nee. Door de enorme hoeveelheid nieuwe informatie kunnen ze verbeteringen aanbrengen. 82â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

FACTS ORTEGA MK1 De Ortega MK 1 is een snelle, spitse en elektrisch aangedreven boot waar je in duikuitrusting in zit. De boot kan zowel boven als onder water varen, op vol vermogen zo’n 6 knopen per uur, tot 40 meter diep en over een afstand van 25 kilometer. Door het vol laten lopen van de boot daalt hij onder water en door het leegpompen stijgt hij weer. De verstelbare vinnen zorgen voor sturing. Een automatische piloot voor de juiste koers en daalhoek is in ontwikkeling. Het trimsysteem bestaat uit twee trimtanks (voor- en achterin) op hydraulische olie. De bedoeling is om dit systeem nog te automatiseren. Ingebouwde sonarsensoren en geavanceerde

onderwater-gps maken het verder mogelijk om veilig en snel te navigeren, zelfs bij slecht of geen zicht.

TWEEDE BUITENWATERTEST

Al snel volgde de tweede testdag. In het testbassin kon de Ortega zelfstandig stijgen Voordelen en dalen, zou dit hetzelfde zijn in open - Lange afstanden afleggen zonder veel water? En blijft de Ortega stabiel in het water fysieke inspanning liggen bij het onder water gaan? - Minder luchtverbruik Filip vertelt hoe de test verliep: «Bij de - Vervoer materialen eerste duik bleek de neus omhoog te - Veel lichter dan andere duikboten komen. We voegden lood toe om dit te - Tot 10 meter diepte stealth (niet verhelpen, alleen bleek de accubak toch detecteerbaar) niet volledig waterdicht te zijn en liep vol. - Op elk moment kun je uitstappen De Ortega zonk vervolgens naar 8 meter - Pakverwarming op de boot aan te sluiten diepte…. We haalden de boot weer omhoog - Decompressieverplichtingen dynamisch met hefballonnen en pompten hem leeg. afleggen Website: www.ortega-submersibles.com Dit was ook het einde van de testdag, maar we hebben weer veel belangrijke bevindingen gedaan.» Inmiddels is de Twente hebben we voor de ontwikkeling College. De eerste testdag was superspannend. Ortega crew behoorlijk vergevorderd met het prototype en zijn er alweer van het prototype een innovatiekrediet Het was maar de vraag of het zou werken en nieuwe testdagen geweest. «We kunnen toegekend gekregen. En innovatief is het ook of ons testmodel überhaupt wel onder zeker, deze boot ontwikkelen. Omdat het water zou komen, en zo ja, ook weer omhoog de Ortega op de millimeter nauwkeurig een helemaal nieuw product is, moeten we zou komen!» aldus Filip. Voor de test werd de trimmen door de hydraulisch olie in twee vaak specifieke onderdelen zelf ontwerpen Ortega met een kraan in het water gelegd en expansievaten te pompen. We zijn nu in de en produceren.» Het team is inmiddels naar een beschutte kom van de plas gesleept. pre-productie fase aangekomen en hopen uitgebreid tot vijf man en op dit moment De bodem bestond hier uit wit zand waardoor het tweepersoonsmodel begin volgend jaar werken ze aan drie verschillende types: de de boot goed zichtbaar was en de navigatie van in productie te nemen en aan het einde van MK 1A, een eenpersoonsboot die vooral de Ortega eenvoudig uit te voeren zou zijn. De 2016 daadwerkelijk op de markt te kunnen bedoeld is voor survey en de offshore brengen,» lacht een enthousiaste Filip. trim bleek echter al gauw een groot probleem industrie, de MK 1B, een tweepersoonsboot «Maar naast de fysieke ontwikkeling van en de boot kwam op de bodem te liggen. Ook voor onderwateronderzoek en beveiliging de boot is er ook de zakelijke kant van het liep de temperatuur te snel op. Teleurgesteld (van bijvoorbeeld havens). Het laatste type, verhaal, uiteindelijk willen we onze boot waren de Ortega-mannen niet: «We hadden MK 1C is een driepersoonsboot die specifiek een enorme hoeveelheid aan informatie natuurlijk kunnen verkopen aan klanten! wordt ontwikkeld voor defensiedoeleinden, We moeten ons daarom ook bezighouden verzameld en aan de hand daarvan konden waarmee Special Forces en cargo ongezien we veel verbeteringen aanbrengen. Zo zijn met certificeringen, risicoanalyses, van en naar de plaats van bestemming de achterste vinnen nu vastgemaakt aan het handleidingen schrijven… Er is al vervoerd kunnen worden. Filip: «Hier frame, zodat de boot beter te manoeuvreren behoorlijke interesse, maar nu is het vooral liggen voor ons mooie kansen, omdat er is. Ook zit de motor dichter op de cockpit belangrijk dat we een daadwerkelijke eerste eigenlijk nog niets bestaat wat tussen een waardoor hij beter boven de bodem kan klant krijgen. Dan kan de Ortega pas echt in onderwaterscooter en een atmosferische blijven stilliggen,» legt Filip uit. productie.» duikboot in zit. De nadruk ligt momenteel echter op de tweepersoonsboot, hier is ook de meeste interesse voor. Qua kostprijs zitten wij ver beneden vergelijkbare producten, Zelf een ritje maken in de Ortega? wat de Ortega MK 1 ook aantrekkelijk Dat kan! Kom naar onze stand maakt voor consumentendoelgroepen zoals op Duikvaker en ervaar hoe het sportduikers en jachteigenaren.» is om in dit vernuftige vaartuig rond te sjezen. Je hoeft je EERSTE BUITENWATERTEST duikspullen niet mee te nemen: je Na vele maanden werk verschijnt dan eindelijk testrit is namelijk geheel virtueel. het eerste prototype. Van een puincontainer De Ortega crew maakt gebruik maakten de mannen een duikbassin, om van het programma Oculus Rift, zo het drijfvermogen en de trim te kunnen waarbij ze het ontwerp voor testen. Maar de echte test kon natuurlijk de productie kunnen testen. alleen in het buitenwater plaatsvinden. «Als DATUM: 6 en 7 februari. WAAR: locatie kozen we de Spiegelpolderplas waarbij DUIKEN stand. Kijk voor meer info we veel steun kregen van Technical Diving en tickets op www.duikvaker.nl

TEST DE ORTEGA OP DUIKVAKER 2016!

Duiken januari 2016 83

TECHSCHOOL TECHSCHOOL OPLATEN SMB

GEBOEID DOOR DE BOEI

Het belang van het oplaten van een boeitje is duidelijk: je communiceert er je positie mee naar de oppervlakte en je attendeert boten dat er duikers aanwezig zijn. Een boei is dus gelijktijdig een belangrijk veiligheids- en communicatiemiddel. Daarnaast kan een boei gebruikt worden door technisch duikers om bijvoorbeeld oppervlaktesupport in te schakelen. Martijn Blommaert van Duikcentrum de Aalscholvers legt uit hoe je veilig een boeitje oplaat.

Communiceer naar je team dat je je boei gaat schieten, maak je handen leeg en pak je boei en spoel. 84â&#x20AC;&#x201A; Duiken januari 2016

Tekst: Martijn Blommaert Foto’s: René Lipmann

OVER ONZE EXPERT

k herinner het me nog goed. Het is onze eerste duikdag van onze liveaboard in Egypte, we duiken op Abu Nuhas. We zijn niet alleen: er liggen nog zes andere boten vlak bij het rif. Na een indrukwekkend mooie duik stijgen we in midwater op en op 6 meter diepte haal ik mijn spoel en SMB (Surface Marker Buoy) uit mijn zak. Terwijl ik daarmee bezig ben, hoor ik het onmiskenbare geluid van een Zodiac die in onze buurt manoeuvreert. Hmm… achter zo’n ding zit een gehaktmolen waar ik niet graag mee in contact kom. Ik maak mijn boeitje gereed en laat hem op - datzelfde moment hoor ik het geluid van de buitenboordmotor verstommen en valt de schaduw van de Zodiac over ons heen. Goede timing, je moet er niet aan denken wat er gebeurd was als ikzelf als eerste de oppervlakte doorbroken had, in plaats van mijn boei!

Wat heb je nodig? SMB’s zijn er in drie soorten: open, wat wil zeggen dat de onderzijde open is waardoor je hem via je automaat kunt vullen. Een variant op de open SMB is de halfgesloten (of semi-closed) SMB, een open boei met een eendenbek aan de binnenzijde die het lekken van lucht helpt voorkomen. Ten slotte is er de gesloten SMB, welke je via een mond- of inflatorventiel moet vullen. Deze boeien zijn er in formaten variërend van 1 tot 1.80 meter (en zelfs nog groter). In principe volstaat ieder type boei. Natuurlijk, een grotere boei is bij een grotere golfhoogte beter zichtbaar. Maar anderzijds is een betrekkelijk kleine boei die goed gevuld is en ver boven de wateroppervlakte uitsteekt beter zichtbaar dan een grote boei met een klein beetje lucht erin. De boei moet dus ook passen bij je niveau van vaardigheid, de omstandigheden aan de oppervlakte en de geplande duikdiepte. Zie een boei als de ABS op je auto. Een (betrekkelijk) dure aanschaf, maar als je hem écht nodig hebt, wil je er ook 100% van op aan kunnen. Investeren in een goede kwaliteit boei loont op de lange termijn. Naast een boei heb je een spoel nodig. Als richtlijn is 30-45 meter lijn voldoende: je moet in ieder geval voldoende lijn op je spoel hebben om vanaf je maximum diepte je boei aan de oppervlakte te krijgen. Simpele vingerspoeltjes zijn daarvoor het meest geschikt: ze zijn eenvoudig van constructie en er kan niets vastlopen of kapot gaan. Goedkope plastic spoeltjes gaan niet je leven lang mee vanwege de twee onderling verlijmde helften die weleens los willen komen als je hem laat vallen. Investeer

daarom liever in een spoel van Delrin: deze worden gedraaid uit een solide blok kunststof dat bovendien niet broos is en ook rond het vriespunt praktisch onbreekbaar is. Een goede spoel heeft een RVS doubleender.

al vastgemaakt aan de boei. Omdat een spoel voor veel meer dingen gebruikt kan worden dan alleen een SMB oplaten, kun je ze ook afzonderlijk meenemen en onder water pas bevestigen. Martijn Blommaert is medeVerstrikt raken in een eigenaar van Duikcentrum de lijn op een wrak kan wat Aalscholvers en is naast Oplaten boei verontrustend zijn, maar je enthousiast grot- en wrakduiker Een boei oplaten is geen bent zo weer vrij met wat tevens GUE Rec 1-3, DPV1 en individuele oefening, hulp van een buddy. Vast Fundamentals Instructeur. www.aalscholvers.nl vergeet niet dat je dit komen zitten in je eigen misschien in midwater moet SMB gaat echter van een doen en je dan geen dieptereferentie hebt. Je tikkeltje irritant naar simpelweg gevaarlijk buddy, omdat die niet actief betrokken is bij in een paar heel korte seconden, vandaar het oplaten van de boei, heeft de meeste vrije de volgende tips: heb je een open SMB? capaciteit en kan zijn aandacht richten op het Neem hem in je linkerhand en de spoel in je nauwkeurig op diepte blijven. Jij kunt dan rechter. De spoel heb je losjes tussen duim aan hem/haar refereren terwijl je het boeitje en middelvinger vast - stop nooit je vinger(s) oplaat. Stap 1 is dus je team signaleren en in het gat. Creëer wat ruimte tussen de SMB communiceren dat je je boei gaat oplaten. en de spoel door je rechterarm voor je uit Ruim daarna eventueel je duiklamp op: je te strekken. Zorg ervoor dat de lijn altijd hebt twee handen nodig voor het oplaten strak staat en je hem kunt zien. Houd met je van de boei. Laat de lamp wel aanstaan zodat linkerhand de opening van de SMB boven je beter zichtbaar bent, je strooilicht hebt de uitademgeleider van je automaat en adem om in te werken en je kunt communiceren een pufje lucht uit in de SMB, zodat hij als dat nodig is. Lig je stabiel? Haal dan je zich opricht in het water. Kijk boven je en SMB en spoel tevoorschijn. Een SMB kun ga na of de weg naar de oppervlakte vrij is. je ‘pre-loaden’: de lijn van de spoel is dan Stabiliseer en blaas je longen leeg in de boei,

ZIE EEN BOEI ALS DE ABS OP JE AUTO. HET IS EEN DURE AANSCHAF, MAAR ALS JE HEM ÉCHT NODIG HEBT, WIL JE ER OOK 100% VAN OP AAN KUNNEN

Check hoe ver je kunt inademen voordat je je automaat uitneemt.

Duiken januari 2016 85

TECHSCHOOL OPLATEN SMB

TECHSCHOOL

WORKSHOP BOEITJE OPLATEN Wil je instructie in het gecontroleerd oplaten van een SMB? Neem dan deel aan de Workshop SMB Deployment bij Duikcentrum de Aalscholvers. Datum: donderdag 28 januari, aanvang 19:00 uur. Kosten: € 15 p.p. inclusief toegang tot het zwembad, koffie en thee. Opgeven: info@aalscholvers.nl Adres: Duikcentrum de Aalscholvers, Houtstraat 118, Tilburg.

Neem je automaat uit en blaas het boeitje vol.

Strek je armen en houd de boei en spoel uit elkaar om te zien of de lijn vrij is.

strek je linkerarm vervolgens voor je uit en check of de lijn vrij is, laat daarna de boei los. Adem nu rustig in. Met een gesloten SMB werk je als volgt: neem de spoel en boei in je linkerhand, op zo’n manier dat je het mond/ inflatorventiel tussen je duim, middelen wijsvinger kunt vasthouden. Zorg ervoor dat je alle loze lijn inneemt, je wilt niet dat er een lus om je vingers terechtkomt. Check of de weg naar boven vrij is. Ga nu na hoeveel je kunt inademen voordat je drijfvermogen positief wordt: je zoekt het punt waarop je perfect neutraal bent. Neem wat rust, adem uit en weer in tot exact dat punt, neem vervolgens je automaat met je rechterhand uit je mond (vasthouden!) en blaas je longen leeg in de SMB. Doe je automaat terug in je mond en neem - voordat je inademt! - met je rechterhand de spoel. Strek je armen

Laat de boei los en laat de spoel tussen je vingers afrollen.

voor je uit, trek boei en SMB van elkaar en als je overtuigd bent dat er niets in de knoop zit, laat je je SMB los. Adem nu in. Problemen Misschien is het je opgevallen dat we een open SMB niet vullen door het mondstuk van

een automaat onder de opening te houden. Dit is een slecht idee om twee redenen: het volblazen van de SMB gaat daarmee véél te onbeheerst en je riskeert er in het koude Nederlandse water een bevroren automaat mee. Leuk dat je dan een boei boven water hebt, maar op een bevroren automaat zit je niet te wachten. Werk altijd rustig en geef je stabiliteit prioriteit nummer 1. Haasten heeft geen zin, je gaat dan fouten maken en krijgt onherroepelijk problemen met je drijfvermogen. Haast resulteert ook in taakfixatie waardoor je aandacht voor je teamgenoten afneemt. Ik heb weleens bij cursisten met mijn handen gewapperd en gedaan of ik verdronk en het werd niet opgemerkt. Het oplaten van een SMB is geen excuus om niet meer op je team te letten. Een ander neveneffect van het gehaast werken is dat duikers niet doorhebben dat hun adempatroon verandert. Dit heeft zijn weerslag op je stabiliteit. Daarbij, als je te veel lucht in een boei probeert te blazen, creëer je zulke enorme drijfvermogenverschillen dat je voor je het weet aan de oppervlakte eindigt. Vergeet niet dat het oplaten van een SMB op 20 meter inhoudt dat je maar 1/3 van het volume hoeft te vullen voordat de boei volledig gevuld aan de oppervlakte aankomt. Focus aanvankelijk niet te veel op het geheel gevuld aan de oppervlakte krijgen van je SMB, maar richt je op het behouden van je stabiliteit. Gebruik je team als referentie. Dwing jezelf langzaam te werken. Oefen het schieten van een SMB in ondiep water of in het zwembad. Een duik naar 30 meter diepte is niet het ideale moment om met nieuwe apparatuur te gaan experimenteren. Zorg ervoor dat je vertrouwd bent met je materiaal en oefen onder gecontroleerde omstandigheden. Duiken januari 2016 87

LANGS DE DECOLIJN ACTUELE PRODUCTINFO

Onder redactie van: Judith Rietveld

PRODUCTINFO

WHAT ELSE? Koffie als basismateriaal zie je steeds meer terug: ook Fourth Element is deze weg ingeslagen voor ecologisch verantwoorde onderkleding. De Strata Next-to-Skin layer is een zachte, lichte en flexibele stof geïmpregneerd met geactiveerde carbon, verkregen uit kokosnoten. Dit zorgt ervoor dat nare luchtjes achterwege blijven. Het is UV-bestendig, waterafstotend en houdt je lichaam op temperatuur. Vanafprijs short: € 13,50, top: € 39,95. WWW.DIVEVALLEY.COM

O-RINGHAAKSET In heel veel materiaal van je duikuitrusting zitten ze verborgen: O-ringen. Vervelend wanneer je aan de waterkant staat en er knapt er net eentje. Met deze professionele RVS O-ringhaakset kun je snel en eenvoudig de gebroken O-ring eruit halen en weer een nieuwe erin zetten. Ideaal om bij je te hebben. Prijs: € 16,95. WWW.SCUBASUPPORT.NL

NU IN WIT! TECHLIJN MARES Misschien had je het al wel gehoord… Mares breidt uit met de nieuwe XR Extended Range collectie. Een complete technische lijn van ademautomaat tot harnas, van backplate tot wing. Nieuwsgierig hoe het er allemaal uitziet? Kom dan naar BOOT Düsseldorf of Duikvaker in Houten! WWW.MARES.COM

De RK3 vinnen van Apeks zijn nu ook in het wit verkrijgbaar. Vorige maand plaatsten we al een review van deze vinnen. Met droogpak en een single tank zijn de RK3 prima te gebruiken en bij de flutter kick komen ze het beste tot hun recht. Gemaakt van thermoplastisch rubber en ze kunnen tegen een stootje. Prijs: € 187,60. WWW.APEKSDIVING.COM

VOOR IEDER WAT WILS De Shearwater Petrel 2 is perfect afleesbaar dankzij het 2.4” kleurendisplay. Een overzichtelijke nitroxmodus voor de aspirant-techduiker, maar ook een vijf gassen trimixfunctie voor opencircuitduikers, een constante pO2 modus voor CCR-duikers en een uitgebreide Gauge Mode. Prijs: € 850. WWW.AALSCHOLVERS.NL

Duiken januari 2016 89

Foto: David Shilham

Foto: Danny King

www.

Safari Diving Lanzarote www.safaridiving.com

Bekroond internationaal duikcentrum in Lanzarote, direct aan het strand. Kust, boot en nacht duiken allemaal voor dezelfde prijs. Gereduceerde prijzen en gratis plaatsen voor groepen. Een veilige en gezinsvriendelijke vakantieplaats – neem nu contact met ons op !!

Email: duiken@safaridiving.com Tel.: 06 – 55 521 634

AMILCO SUUNTO

Foto Teunissen BV  Goudsteen 2  3142 CA Maassluis

 +31 (0)10 59 125 32

 info@fototeunissen.nl

Duikcentrum de Beldert tel. 0344-624505 Facebook: Articbenelux.nl

012-09-14-opmaak briefpapier-oke

Het Artic 450 EX droogpak is het complete droogpak met frontzipper voor de alles eisende droogpak duiker. Geleverd met metalen of kunststof TZipp rits en ritsbescherming, 2 EX pockets met bungee koord, bretels, latex polsseals, latex of neopreen neckseal met neopreen bescherming, telescopische romp en flex soles. Verstevigd op zitvlak, kruis, arm, been en kuit gedeelte. Optioneel is neck en polsseals in verwisselbare silicone uitvoering. Incl. opbergtas, 19-09-2012 10:14 ritsenwas, Pagina inflatorslang 2 en 6mm kap. De overlay is in 7 kleuren leverbaar. Perfecte pasvorm doordat het pak gratis op maat gemaakt wordt.

Noordzee training

www.techduikshop.nl

, Safaga, Egypte

Get Wet Maritiem “Kwaliteit in maritieme praktijktrainingen en wrakduiken” Ben Siefelhagen info@getwet.nl www.getwet.nl

Aanbieding voor groepen, vanaf 10 duikers, 1 duiker gratis accommodatie en duiken.

Tel: 0020 (0)100/36 48 708 Tel: 0020 (0)100/11 37 707 E-mail: info@nemodive.com Website: www.nemodive.com

Maritieme training

BOVENWATER

BOEK DE BODEMSCHAT

Tekst: Carlo Vreugde

Kinderboek De bodemschat

ijn neefje Mike zit rustig naast mijn schoonzus te luisteren naar het verhaal van kinderboek ‘De bodemschat’. Ik heb zo het idee dat hij dit boek gewoontjes vindt nadat hij mij net al zijn dierenplaatjes van de supermarkt heeft laten zien van tijgers, haaien en slangen. Integendeel. Hij is superstil wanneer hij luistert naar het avontuurlijke verhaal over Jannes en Fien, de hoofdrolspelers van het boek. Schrijfster Judith weet de kinderen helemaal in te pakken in dit boeiende verhaal met leuke betekenisvolle gedichten. Met de illustraties van Martijn van der Linden komt het verhaal opeens tot leven. Martijn heeft speciaal voor de kleur geel gekozen, want dat is waar het verhaal zich afspeelt; in het zand en de zon van de Waddenzee.

DUIKOPLEIDINGEN MET EEN VISIE

LEERZAAM Op de lagere school kwam bij ons een echte jutter die alles uitlegde over de Waddenzee. We kregen plaatjes te zien en hoorden vele feiten over het mariene leven. De bodemschat geeft al deze informatie op een avontuurlijke en fantasievolle manier door aan de kinderen. Alles is in het avontuur van Jannes en Fien verwerkt. Van meloenkwal, slijmalg, kokkelschelp, wad, pier, zeehond, garnaal, krab, spookkreeftje tot zilvermeeuw. De kids leren op een speelse manier hoe deze dieren leven in de Waddenzee. Het hoogtepunt is de schat die Jannes en Fien vinden, na een grote storm op hun verblijfplaats op het Waddeneiland. Ze zijn hier nog nooit eerder geweest en het avontuurlijke gevoel neemt toe als ze erachter komen dat ze met hun gevonden schat kunnen communiceren. De kinderen worden helemaal opgeslokt door het verhaal en zitten midden in deze prachtige fantasiewereld. Mijn schoonzus stopt met lezen, maar ik zie Mike nog denken. Hij is op dit moment in de wereld van Jannes en Fien. Later aan tafel vertelt hij dat het een prachtig verhaal is en vraagt aan papa en mama wanneer ze een keer naar de Waddenzee gaan… Auteur: Judith van der Stelt. Illustraties: Martijn van der Linden. ISBN: 978-9050115-55-1. Pagina’s: 108. Leeftijd 6 tot 12 jaar. Hardcover. Prijs: € 14,95. www.knnvuitgeverij.nl

DIVE SOLUTIONS IS GESPECIALISEERD IN TECHNISCH DUIKEN GUE, PADI EN IANTD OPLEIDINGEN PRIVÉCURSUSSEN OP MAAT WORKSHOP ‘TRIMMEN VOOR FOTOGRAFEN’ MATERIAAL WORKSHOPS

WINNEN?

Ga naar www.duiken.nl en vul het codewoord bodemschat in. De winnaar krijgt persoonlijk bericht.

Duiken januari 2016 91

SANDER@DIVESOLUTIONS.NL WWW.DIVESOLUTIONS.NL

ZEELAND DUIKPARTNERS UW DUIKPARTNER UIT ZEELAND De schoonheid van de oosterschelde

Getijdentabel Zeeland januari 2016 Getijdeninformatie t.o.v. Zierikzee/Colijnsplaat DATUM

1 januari 2 januari LK 3 januari Nu 15% voorjaars 4 januari voordeel! 5 januari 6 januari Zeeuwse cottages perfect 7 januari voor een duikweekend. GROTE ZELKEWEG 10, 301 NJ ZIERIKZEE 8 januari kijk op www.destelhoeve.nl T: 0111-412846, M: 06-22371222 E: INFO@CAMPINGZIERIKZEE.NL 9 januari Stelhoekweg 3 I: WWW.CAMPINGZIERIKZEE.NL 10 januari NM 4424 NN Wemeldinge 0113 - 626 443 PERSLUCHTSTATION OP DE CAMPING ! 11 januari 12 januari 13 januari ALLES VOOR DE DUIKER IN ZEELANDDOLPHINS.NL 14 januari 15 januari DOLPH INS.NL 16 januari • Mooie foto’s 17 januari EK • Onderwaterkaarten • GPS coördinaten 18 januari • 250 pag. full color DOLPH 19 januari INS.NL Tel 0111- 695105 20 januari DOLPH INS.NL Markt 24, 4318 AH Brouwershaven 21 januari Actie: Bezoek de nieuwe 22 januari Geen verzendkosten online-shop 23 januari GO DOL PHINS 24 januari VM WW W . G O DO LP H IN S . N L Bestellen: www.duiken.nl/zeeland 25 januari 26 januari 27 januari Padi Dive Resort ***** 28 januari Sealand Duikgids.indd 1 27-02-12 14:37 Een unieke duiklocatie aan 29 januari de Oosterschelde op het eiland Tholen. (Zeeland) 30 januari Duikcursussen - Flesvullingen - Verkoop en Verhuur info@sealanddiving.nl Speciaal ingericht voor 31 januari www.sealanddiving.nl duikers!

Duikgids Zeeland

€ 27,50

DIVING

G acc roeps tot ommo 40 per datie son en. Bij o.a de ca .3 mp d in op 30m uikloc g , 40 aties 0m 8 en loo 00m paf sta nd.

Camping ‘t Oude Dorp Keetenweg 10, 4696 PD Stavenisse 0166-692421-info@campinghetoudedorp.nl www.campinghetoudedorp.nl

0642651117

Center Parcs Port Zélande Port Zélande 2 3253 MG Ouddorp

CenterCamping Parcs Port Zélande Den Osse Camping Den Osse er inn Port Zélande 2 Blankersweg 4 Blankersweg 4 beg 3253 MG Ouddorp 4318 TV Brouwershaven an 4318 TV Brouwershaven nv

e ing 06 - 42651117 - info@sealanddiving.nl - www.sealanddiving.nl r leid ucteu r I op t D s A n i P t e l o l t A

TIJD HOOGWATER

TIJD LAAGWATER

7:40 8:20 9:15 10:20 11:30 0:10 1:05 2:00 2:45 3:30 4:20 5:00 5:45 6:25 6:55 7:45 8:35 9:30 10:40 12:00 0:55 2:00 2:55 3:50 4:30 5:10 5:35 6:10 6:40 7:10 7:45

1:20 2:15 3:05 4:05 5:15 6:20 7:15 8:05 8:50 9:30 10:20 11:00 11:45 0:00 0:45 1:30 2:20 3:15 4:25 5:40 6:50 8:00 8:55 9:45 10:30 11:05 11:45 12:15 0:20 0:55 1:25

20:15 21:00 21:55 23:05 -:- 12:35 13:35 14:25 15:15 16:00 16:40 17:25 18:15 18:55 19:35 20:25 21:20 22:25 23:40 -:- 13:20 14:25 15:20 16:10 16:50 17:30 18:05 18:30 19:00 19:35 20:05

13:55 14:40 15:35 16:40 17:45 18:45 19:35 20:25 21:05 21:45 22:25 23:10 -:12:30 13:15 14:00 14:55 15:50 17:05 18:20 19:25 20:25 21:20 22:00 22:35 23:10 23:40 -:12:45 13:20 13:55

Getijdenberekeningen: Rijkswaterstaat - directie Zeeland Hydro Meteo Centrum

Stroomkentering t.o.v. Zierikzee/Colijnsplaat DUIKPLAATS

HW (tijd in min)

Westbout -25 Burghsluis -20 Plompe Toren -15 Heerenkeet -30 Borrendamme -40 Zeelandbrug -45

LW (tijd in min) -25 -20 -15 -15 -20 -25

FOTO: RENE LIPMANN

Belangrijke telefoonnummers: ALARMNUMMER Zeeland: 112 Weerbericht KNMI waterweerlijn: 0900-4008003 Voor meldingen van schade aan vistuig en/of hinderlijk geplaatst vistuig, onenigheid met vissers, bel met Zevibel, tel: 0113-576066 (zevibel@zeelandnet.nl) Deze nummers bellen bij duikongevallen, vragen naar de duiker-arts: Duikmedisch Centrum Den Helder: 0223-653076 Spreekuur duikerarts: maandag tot donderdag van 13.00-14.00 uur, tel: 0223-653076 Duikmedisch Centrum Universiteitsziekenhuis Antwerpen, Eenheid Hyperbare Geneeskunde, tel. 0032-3-8213055 (24 uur per dag bereikbaar) Duikmedisch Centrum Zeebrugge: 0032-50-558689 of tijdens weekeinden en avonden 0032-50-558713

ADVERTENTIES KLEINE ANNONCES

Advertenties in deze rubriek dienen bij voorkeur per e-mail gestuurd te worden aan Felice van Steenbergen <felice@duiken.nl>

DIVERSEN

ANTILLEN

www.sub-base.de DE MEEST COMFORTABELE MANIER OM TE DUIKEN IN ZEELAND! Alleen of met groep

ACUPUNCTUUR VOOR DUIKERS! Behandeling van klaarproblemen door chronische verkoudheid of allergie.

DUIKSCHIP PANDA tel.: 06 53 54 61 70 info@duikschip.nl www.duikschip.nl

Janneke Vermeulen, acupuncturist -fysiotherapeut (lid NVA) en PADI-Divemaster. Duikmedisch opgeleid door de Scott Haldane Foundation

BONAIRE te huur 2-4 pers.app. tel.: 00599-7177889 of 7861195 www.casagermi.com BONAIRE NIEUWE VAKANTIE VILLA TE HUUR. 1 -6 personen, kamer met luxe open keuken en eetbar, 3 slaapkamers met airco, 2 badkamers, grote veranda, BBQ , tuin en zwembad en zwembad bar. 5 min. van zee en Kralendijk. Info: peter@duikwerken.com tel 06 54646901 www.bonairevakantiehuis.eu

Een kleine annonce plaatsen?

en specialist in acupunctuur bij duikproblemen!

www.mermaidmedicine.com

www.duiken.nl

PADI IDC’s en TEC Opleidingen In Nederland, Egypte en Cyprus www.chris-azab.com info@chris-azab.com

Een kleine annonce plaatsen?

Alleen voor particulieren E: felice@duiken.nl

Bezoek ook de site

www.duiken.nl

DUIKEN VERKOOPPUNTEN NEDERLAND Esko Diveworld Voorheuvel 64 A ZEIST 4Divers Veenendaal Arsenaal 5 /A VEENENDAAL Kontiki Diving Burgemeester Omtaweg 4 ZUIDBROEK Atlantic Duikcentrum De Factorij 35 /F ZWAAG Lucas Divestore Bedrijvenweg 3a NIJVERDAL De Onderwaterwereld Koningstraat 40 HAARLEM Lucky Dive Center Metaalhof 17 ROTTERDAM De Tuimelaar Aweg 20 GRONINGEN Moby Dick Nieuwegein Ravenswade 212 A NIEUWEGEIN De Witte Boulevard Duikcentrum Hogezoom 149 RENESSE MobyXL Diving & Outdoor Noordenweg 87 RIDDERKERK Dive2Adventure Cliffortstraat 29 HOOGERSMILDE Onderwaterhuis Neon 25 OUD-GASTEL Dive Post Dive-Equipment Castellumplein 4 VALKENBURG ZH Pacific Diving Reeuwijkse Poort 307 REEUWIJK Dive Post Zoetermeer Wattstraat 13 c ZOETERMEER Scuba Republic Boulevard Barnaart 12 ZANDVOORT Snorkel en Duikcentrum Purmerend Pascalstraat 41 PURMEREND Divecenter Oostvoorne Oostvoornse Meer 3 OOSTVOORNE Sub Ocean Services Molenweg 29 OUD VOSSEMEER Diveplace Proostwetering 101B UTRECHT T & O Duiksport Impuls 137 PURMEREND Dolphins Dive Centre Markt 24 BROUWERSHAVEN Van der Jagt Diving Kanaalweg 42 CAPELLE A/D IJSSEl Duikcentrum Amersfoort Noord Kosmonaut 21-E AMERSFOORT Watersportbedrijf “Vertrouwen” Poststraat 48 WILDERVANK Duikcentrum Big Bubbles Bronsbergen 25 ZUTPHEN Duikcentrum De Tuimelaar Vermeerstraat 61 ZWOLLE BELGIË Duikcentrum Emiel Otten Molenstraat 140 HELMOND Bubble and Dive/Belgo Diving Brusselsesteenweg 724 GENTBRUGGE Duikcentrum Loosdrecht Prinses Margrietstraat 62 LOOSDRECHT De Zeeman Pro Jubellaan 54 MECHELEN Duikcentrum Moby Dick Melbournestraat 36 -38A ROTTERDAM Duikcentrum Time To Dive Kuringersteenweg 517 HASSELT Duikcentrum New Atlantis Wilhelminastraat 2 SAPPEMEER Duikcentrum Time To Dive Aarschotsesteenweg 64 LEUVEN Duikcentrum Souldivers Henegouwerlaan 118 ROTTERDAM Duikpunt Oostende Torhoutsesteenweg 551 OOSTENDE Duikcentrum The Wave Marconistraat 9 -B HILLEGOM Duikpunt Tec Brugge Kanunnik Duclosstraat 3 BRUGGE Duikcentrum Waterworld Rolleklootsedijk 1 NIEUWERKERK Explore Diving St. Truidensesteenweg 220 A TIENEN Duikcentrum Zwolle Voltastraat 17 /J ZWOLLE Marco’s Diving Team Lange Rekstraat 40 SINT-NIKLAAS Duikschool Sublub Frits Ruysstraat 18 -20 ROTTERDAM Punt Alfa Lostraat 51 HEIST-OD-BERG Duikshop De Aalscholvers Houtstraat 118 TILBURG Scubashop Pittem Fonteinestraat 10 PITTEM Duikshop Oktopussy Wilhelminastraat 43 WEMELDINGE The Big Blue Donklaan 26 BERLARE Duiksportcentrum Den Haag Waldorpstraat 15 /K S-GRAVENHAGE Watersportcentrale Rozenkranslaan 97 GENK Elite Divecenter Osdorpplein 819 AMSTERDAM

GA VOOR MEER INFORMATIE EN EEN KAART MET ADRESSEN NAAR: WWW.DUIKEN.NL/VERKOOP Duiken januari 2016 93

BEROEPSDUIKER

Tekst: Dennis de Heus

«WE HEBBEN DE GROOTSTE MODDERKRUIPER TER WERELD GEVONDEN»

aar komt jouw beroepskeuze vandaan? Van jongs af aan ging ik altijd al met een hengel of een schepnet op pad om te zien wat er onder water leefde. Van daaruit werd ik heel nieuwsgierig in wat voor omgeving deze dieren leven. Ik heb van mijn hobby mijn werk kunnen maken en ben bij stichting RAVON aan de slag gegaan. Daar houden we ons bezig met diverse onderzoeken, het geven van adviezen aan instanties en vrijwilligersprojecten, voor de bescherming van reptielen, amfibieën en vissen in Nederland. Wat voor soort visonderzoeken? Eén van de vissoorten waar we veel onderzoek naar doen, is de grote modderkruiper. Vroeger gebruikten we voornamelijk schepnetten of fuiken om deze vis te kunnen vangen voor research. Nu hebben we een hele nieuwe methode ontwikkeld. We nemen een watermonster en in het laboratorium onderzoeken ze of er DNA van de modderkruiper in het monster zit. Dan is het zeker dat de vis daar recent aanwezig was en hoeven we hem dus niet altijd meer te vangen. De verzamelde gegevens gebruiken we om advies te geven aan de terreineigenaar. Zo weet hij hoe hij het beste met een soort, en het water waarin hij leeft, om kan gaan. Voor een vis als de grote modderkruiper luistert dat allemaal erg nauw, kleine veranderingen in het leefgebied kunnen goed of juist heel slecht uitpakken. Jullie hebben onlangs nog het nieuws gehaald met de vondst van de grootste modderkruiper ter wereld? Ja, dat klopt. In augustus werd een aantal wateren rond Tiel geïnventariseerd tijdens een vissencursus van RAVON bij Waterschap Rivierenland. In een moddersloot vonden we een wel heel groot exemplaar van de grote modderkruiper. Na de meting bleek de vis een lengte van 30,7 cm te hebben, wat iets meer dan 1 cm groter is dan het exemplaar dat ik zelf in 2013 vond. Voor zover bekend is deze grote modderkruiper het grootst geregistreerde exemplaar ter wereld. Uiteraard een uitdaging voor iedereen om goed op deze soort te letten en het record te verbreken! Hoe staat het ervoor met de Nederlandse visstanden? Eigenlijk behoorlijk goed. Vergeleken met 20 à 30 jaar geleden wordt er veel meer aandacht besteed aan de zuivering van afvalwater, voordat het in de Nederlandse wateren terechtkomt

94 Duiken januari 2016

en dat heeft een duidelijk effect. Onlangs is er het Living Planet Report verschenen van het Wereld Natuur Fonds. Het WNF schetst samen met een aantal organisaties, zoals RAVON, de trends in dierpopulaties. Het rapport laat zien dat het beter gaat met de natuur onder water en dat gerichte natuurbescherming werkt. Kunnen we nu opgelucht ademhalen? Binnen sommige leefgebieden, zoals beken en rivieren, zien we zeker herstel. Door de verbeterde waterkwaliteit gaan bijvoorbeeld de beschermde bittervoorn, beekprik en barbeel goed vooruit. De onderwaternatuur blijft echter kwetsbaar en we zullen eraan moeten blijven werken. Vanuit RAVON adviseren we dan ook overheidsinstanties bij de inrichting van natuurgebieden en de leefgebieden van kwetsbare soorten. Ook adviseren we hoe men er het beste mee kan omgaan als de bestemming van een bepaald gebied anders wordt. Naast werken voor RAVON houd je je ook nog bezig met het fotograferen en filmen van het onderwaterleven in Nederland. Vanuit Blikonderwater brengen we op verzoek van diverse instanties de onderwaterwereld al duikend en snorkelend in beeld. Ik lig dan ook elke week wel in het water. Hierbij kan je denken aan waterschappen die graag hun gebied en de verbeterde waterkwaliteit, door middel van foto’s of een film, goed zichtbaar willen maken. Verder hebben we ook meegewerkt aan TVprogramma’s zoals VARA’s Vroege Vogels, het programma Buitengewoon voor Omroep Gelderland en leverden we een bijdrage aan de bioscoopfilm Holland, Natuur in de Delta. Onze werkgebieden zijn meestal slootjes van nog geen 50 centimeter diep, dan gebruik ik uiteraard alleen een snorkel. Je noemde eerder vrijwilligersprojecten, wat kunnen wij voor jullie doen? Voor ons zou het heel fijn zijn om te weten waar bepaalde vissoorten worden gezien. Deze waarnemingen geven ons een goed inzicht hoe het ervoor staat met de verspreiding van een bepaalde soort. We horen graag van duikers welke bijzondere dieren ze tegenkomen zoals de zeldzame kwabaal of rivierdonderpad. Deze waarnemingen kunnen duikers invoeren op de website www.telmee.nl en komen terecht in de Nationale Databank Flora en Fauna. Zo kunnen we goed in de gaten houden of een soort voor- of achteruit gaat. Ook kijken we graag naar foto’s en films van zoetwaterdieren waarvan de duiker niet weet wat INFO het is. Vergeet daarbij niet om juist ook vlak onder de oppervlakte te Wie? Arthur de Bruin kijken, je zal verbaasd zijn wat je Leeftijd: 32 daar allemaal tegenkomt! Beroep: Projectleider Bijzondere vissoort gezien? visonderzoek RAVON Mail dan naar a.debruin@ravon.nl Duikt sinds: 2007

WEBSITE DATABASE

BONAIRE

INDONESIË

Bonaire Exclusief Bungalows info@bonaireexclusief.nl www.bonaireexclusief.nl

Alor-Divers info@alor-divers.com www.alor-divers.com

Wannadive Bonaire info@wannadive.com www.wannadive.com

Manado/Bunaken & Lembeh Straits Two Fish Divers PADI 5* IDC Center info@twofishdivers.com www.twofishdivers.com

CURAÇAO Dive Center Scuba Do - Curaçao info@divecenterscubado.com www.divecenterscubado.com GO WEST Diving bea@allwestcuracao.com www.gowestdiving.com

KENIA PILLI PIPA DHOW Diving, Snorkelling, Wasini Island, Kenya Dolphins, Warm Waters www.pillipipa.com Email: info@pillipipa.com

CYPRUS

SPANJE

Blue Paradise Diving Center bluepar@hurghada.ie-eg.com www.blueparadise.be info@blueparadise.be

Magic Island Dive Resort info@magicisland.nl www.magicisland.nl Malapascua Exotic Island Dive & Beach Resort info@malapascua.net www.malapascua.net

GOZO Moby Dives / Ulysses Aparthotel – Gozo info@mobydivesgozo.com mobydives@gozo.com www.mobydives.com

Azores Vila Holanda info@azoresvilaholanda.com www.azoresvilaholanda.com

Scubatour gbhgralike@gmail.com www.scubatour.org

EGYPTE - RODE ZEE

FILIPIJNEN

PORTUGAL – AZOREN

PORTUGAL – ALGARVE

CyDive info@cydive.com www.cydive.com

Deep Divers Hurghada info@deep-divers.com www.deep-divers.com

ADVERTENTIES

Calypso Diving Estartit info@calypsodivingestartit.com www.calypsodivingestartit.com

KROATIË

Poseidon Calella www.poseidoncalella.com Costa Brava - Spanje

Adria Diving Povlja Braç www.adria-diving.com tineke@adria-diving.com   www.wetsports.nl

Stolli' s Duikbasis info@stollis-divebase.eu www.stollis-divebase.de

Diving Center Mihuric, Selce info@mihuric.hr www.mihuric.hr

LANZAROTE Dive College Lanzarote S.L. info@divecollegelanzarote.com www.divecollegelanzarote.com

THAILAND Sea Bees Diving - Quality Divers info@sea-bees.com www.sea-bees.com Impian Divers Koh Tao Nederlands duikcentrum impiandivers@gmail.com www.impiandivers.com

Safari Diving Lanzarote duiken@safaridiving.com www.safaridiving.nl

MALTA DIVE DEEP BLUE LTD. dive@divedeepblue.com www.divedeepblue.com Dive Systems (W.S) Ltd info@divesystemsmalta.com www.divesystemsmalta.com Maltaqua & International Diver College dive@maltaqua.com www.maltaqua.com

BEZOEK OOK DE SITE WWW.DUIKEN.NL

Duiken januari 2016 95

Doe mee met de Bonaire Quiz en win!

Win twee vliegtickets en een verblijf bij Divi Flamingo Beach Resort van 7 nachten voor twee personen! Hoe doe je mee? Heel eenvoudig. Ga naar www.visitbonaire.nl en doe de quiz over bekende duikplekken op Bonaire. Je kunt meedoen tot 31 januari 2016, de winnaar wordt op zondag 7 februari tijdens Duikvaker 2016 bekend gemaakt. Wees er dus bij!

Win een reis voor 2 personen naar Bonaire!

DUIKEN Voorwaarden: De vliegtickets worden aangeboden door het Bonaire Toeristenbureau en zijn te gebruiken buiten schoolvakanties, niet in het hoogseizoen en op basis van beschikbaarheid. Alle overige voorwaarden zijn online terug te vinden op www.visitbonaire.nl. Het verblijf bij Divi Flamingo Beach Resort is op basis van één kamer voor twee personen.

96 Duiken oktober 2015

DUIK MET PLEZIER OP HUISRIF, WRAKKEN EN RIFFEN

Waar je ook bent, DAN is aanwezig! 24/7 Duikmedische hotline Internationale duikverzekering Rechtsbijstand Medische bijstand Research Eerste hulp cursussen

Wordt nu DAN lid! www.daneurope.org

OT 2016, Bezoek ons op de BO81 Hal 3 stand A

Alle PADI duik cursussen ook Pro en TEC REC Uitstekende duik omstandigheden het hele jaar door Accomodatie en groepskortingen op aanvraag

Duikcentrum Mihuric Nederlandstalig PADI 5 IDC Gold Palm Resort in Kroatie Uvala Slana bb Selce - Kroatie tel: 00-385-51-765462 tel/fax: 00-385-51-241038 info@mihuric.hr www.mihuric.hr

VOLGENDE MAAND DUIKEN FEBRUARI 2016

DUIKEN

Filipijnen IT’S A KIND OF MAGIC

MAGAZINE VAN DE ONDERWATERWERELD ISSN: 0923-7607 Verschijnt maandelijks bij:

VOOR NEDERLAND: VIPMEDIA PUBLISHING EN SERVICES Postbus 7272, 4800 GG Breda Tel: 076-5301721, fax: 076-5144531 Takkebijsters 57a, 4817 BL Breda Handelsregister Breda: 39.731 VOOR BELGIË: VIPMEDIA PUBLISHING EN SERVICES Meereigen 169, 2170 Merksem Tel: 03/645 56 18 HOOFDREDACTEUR: René Lipmann EINDREDACTEUR: Judith Rietveld REDACTIE: Peter van Rodijnen, Carlo Vreugde Dennis de Heus, Manja Jurgens REDACTIEADRES VOOR NEDERLAND EN BELGIË: Postbus 7272, 4800 GG Breda Tel: 076-8507018 e-mail: redactie@duiken.nl VERTALING: Taalcompany, Amsterdam REDACTIE TAUCHEN (DUITSLAND): Maike Grützediek BLADMANAGER: Felice van Steenbergen

FOTO: RENÉ LIPMANN

MARKETING: Ruerd Nauta

Veiligheid

FOTO: RENÉ LIPMANN

OVERLEVEN OP ZEE

Biologie

NOORDZEE

Duiken in mijnen SAUERLAND NUTTLAR EN VERDER: PRODUCTINFO Bare X-Mission OM DE HOEK Toolenburgerplas TECHSCHOOL Accessoires MEDISCH Eerste Hulp bij duikongeval

DE VOLGENDE UITGAVE VAN DUIKEN VERSCHIJNT OP 21 JANUARI 98 Duiken januari 2016

MEDEWERKERS JANUARINUMMER 2016: Bruno Van Saen, Els Van Den Borre, Peter Boots, Eddy van Vliet, Martijn Blommaert, Walter Heijmans, Karin Brussaard, Axel Gunderson, Karine De Coster, Olivier Simons, Janny Bosman, Menno Gaastra, Mike Ollefers, Sander Evering, Daniël Jansen. DIRECTIE: Jan Diepenbroek (verantwoordelijke uitgever) Ed Bruijns (adj. uitgever) ADVERTENTIES: Prijslijst op aanvraag, informatie bij Felice Van Steenbergen, tel. 076-5301716 e-mail: felice@duiken.nl ABONNEMENTEN: Jaarabonnement € 59,50 (incl. verzendkosten) Abonnementen kunnen elke maand ingaan. Een jaarabonnement of halfjaarabonnement wordt automatisch verlengd. Prijswijzigingen voorbehouden. U kunt ook gebruikmaken van ons e-mailadres: abo.duiken@vipmedia.nl. Kijk voor abonnementaanbiedingen op pagina 19 of op www.duiken.nl. OPZEGGING ABONNEMENTEN: Schriftelijk minimaal 4 weken voor de afloop van de abonnementsperiode aan: VIPMEDIA, voor Nederland: Postbus 7272, 4800 GG Breda voor België: Meereigen 169, 2170 Merksem Of per email aan: abo.duiken@vipmedia.nl Telefonisch: 076-530 17 21, voor België: tel. 03/645 56 18. Openingstijden abonnementenservice: werkdagen 09:00 - 13:00 uur VERKOOPPRIJS: Losse nummers € 5,99 Duiken wordt geleverd via www.vipwinkel.nl, duiksportzaken, kiosken en per abonnement. DISTRIBUTIE Losse verkoop Nederland: Betapress BV Losse verkoop België: Imapress Niets van deze uitgave mag overgenomen w orden zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Opname van dit tijdschrift in een lees portefeuille is niet toegestaan. De redactie werkt onafhankelijk van welke organisatie dan ook. De redactie en de uitgever zijn tevens niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd aan ons toegezonden redactionele tekst en/of foto’s worden niet geretourneerd. Duiken is de Nederlandse uitgave van Tauchen, uitgegeven door Jahr Top Special Verlag GmbH & Co KG, Troplowitzstraße 5, D - 22529 Hamburg. Uw naam, adres en telefoonnummer worden opgenomen in ons gegevensbestand. Dit bestand wordt gebruikt voor het uitvoeren van de met u gesloten overeenkomst. Daarnaast kunnen wij uw gegevens gebruiken voor marketingdoeleinden, waaronder het uitvoeren van onderzoek om producten en diensten beter op de behoeften van abonnees af te kunnen stemmen. Ook kunnen wij en derden uw gegevens gebruiken om u te informeren over producten en diensten. Als u niet wilt dat uw gegevens voor deze doeleinden gebruikt worden, dan kunt u dit schriftelijk aan ons melden. Tevens kunt u uw eigen gegevens opvragen en ver zoeken om ze te laten corrigeren of verwijderen. Stuurt u hiertoe een verzoek aan abonnementenadministratie Duiken, Postbus 7272, 4800 GG Breda Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers.

6 & 7 FEBRUARI 2016 EXPO HOUTEN

Dé beurs voor liefhebbers van

DUIKEN & SNORKELEN

Download

NIEUW:

nu de app!

PROGRAMMA OVER HAAIEN DUIKVAKER PODIUM

FILMTHEATER

w w w. d u i k v a k e r. n l

X-MISSION

PURPOSE BUILT TO HANDLE ANY MISSION

TECHNICAL DATA #1 BRIEFING_ Dit innovatieve droogpak is ontwikkeld in samenwerking met een team van grot- en technisch duikers van wereldformaat. Voor het ontwerp van de Bare X-MISSION is gebruik gemaakt van de technisch meest geavanceerde materialen en constructiemethoden. In ieder detail van de Bare X-mission zijn de specifieke behoeften van droogpakduikers verwerkt. MATERIAAL_ Nieuw en extreem flexibel Nylon RipStop Tri-laminaat is duurzaam en licht van gewicht. CONSTRUCTIE_ 2-needle “felled seam” constructie met extra versterking op “slijtage-gevoelige” plaatsen van de naden. Het pak heeft een licht lopende TIZIP, achter een beschermde rits. CARGO_ 2 tech pockets: groot hoofdvak, binnenvak, externe pocket met rits, PU grip, 3 standaard bungee koorden & 2 dikkere bungee koorden. PASVORM_ Slank ‘cave cut’ design met anatomisch gevormde romp, armen en benen en telescopische torso met elastische kruisband elimineren overtollig materiaal en zorgen voor optimale bewegingsvrijheid. VERSTEVIGING_ Extra bescherming op slijtage gevoelige plaatsen als onderarmen, zitvlak en in het kruis. M-PADs kniebescherming en pre-installed patches voor heatingsystem en peevalve. GEWICHT_ Slechts 3.4kg inclusief seals & laarzen. MATEN & LEVERINGSTIJD_ 16 verschillende maten direct uit voorraad leverbaar. Made 2 Measure = 8 weken.