Magazine voorjaar 2016

MAGAZINE

Voorj a a r 2 0 1 6 - Ja a rg an g 4 - N u m m e r 5

Smart City Voorst Innovatie in een kleine gemeente

Smart governance: feit of fictie

Aan de slag met de WOZ

Integraal gegevensbeleid voor betere dienstverlening Secretaris Waarderingskamer Jan Gieskes over focussen op kwaliteit in Steenbergen

VOORWOORD

VICREA Onze VIsie en CREAtiviteit maakt dat we niet zomaar een GEO-IT bedrijf zijn. Wij geloven en weten dat het beter, slimmer en efficiënter kan wanneer er maximaal gebruik wordt gemaakt van de kracht van geoinformatie. Door het leveren van Geo-IT oplossingen en gekwalificeerde professionals helpen wij organisaties bij het efficiënt uitvoeren van hun taken

ELKE LOCATIE EEN BRON VAN INFORMATIE Gegevens van een object kunnen bijzonder verschillend zijn maar ze hebben allemaal een gemeenschappelijk kenmerk: een locatie. Ken je die locatie dan ken je de gegevens. Alles wat we van die locatie weten, leggen we eenduidig vast in één database, gesymboliseerd door een rode bol. In deze database is de locatie de grootste gemene deler van alle objectgegevens. De locatie brengt samenhang in en tussen onze systemen.

Daarom is elke locatie een bron van informatie.

COLOFON Vicrea magazine is een uitgave van Vicrea Solutions B.V. Bezoekadres Vicrea Vanadiumweg 11k 3812 PX Amersfoort Postadres Postbus 1489 3800 BL Amersfoort Telefoon 033 460 40 80 Fax 033 460 40 88 www.vicrea.nl Helpdesk Telefoon 033 460 40 90 helpdesk@vicrea.nl Eindredactie Suzanne van Tuijl

Met medewerking van Bert Straver Daniël de Klerk David Bakker Jeroen Brakel Kees Radstaak Stan Geertman Ontwerp DSGND, Den Haag Druk Klomp offsetdrukkers, Amersfoort Mei 2016

Singularity. Kort gezegd, het punt waarop computers slimmer zijn dan mensen. Een punt waarvan sommigen zeggen dat we het nooit zullen bereiken. Duidelijk is dat het in de context van alle razendsnelle technologische ontwikkelingen de overheid wereldwijd voor enorme uitdagingen stelt. Dat wetgeving eigenlijk altijd een beetje na-ijlt op de discussies rond privacy zijn we eigenlijk wel gewend en snappen we ook wel, maar hoe gaat dat met andere technieken? Rond Uber en Airbnb knelt de wetgeving ook, maar kan de wetgever de zelfrijdende auto’s bijbenen? Op kleinere schaal zien we in Nederland ook dat de innovatie logischerwijs op de wetgeving vooruitloopt. Tijdens de VNG belastingconferentie waren er ook weer voorbeelden van gemeenten die de burger nadrukkelijk betrekken bij het vaststellen van de WOZ waarde.

Innovatief en wellicht prima passend binnen de huidige kaders van de wet, maar met alle ontwikkelingen en initiatieven om dienstverlening steeds verder te verbeteren zullen ook de grenzen van de wet steeds vaker in beeld komen. Hoe heet eigenlijk het punt waarop wetgeving sneller is dan de innovatie?

Onder de titel Smart Governance is in dit Vicrea Magazine te lezen hoe slim bestuur zich ontwikkelt en welke aspecten daarbij een rol spelen. Gemeente Voorst is een mooi voorbeeld van een gemeente op zoek naar de mogelijkheden die nieuwe technologie biedt om beleid en besturen ‘Smarter’ te maken. De gemeente wil duidelijk de stap zetten naar pro-actief inspelen op situaties in plaats van reactief.

Ook de innovatie van de gemeente Steenbergen om een volledig nieuwe woz-belastingen lijn te implementeren, gebaseerd op berichtenverkeer en met een van de eerste aansluitingen op de LV WOZ, is een proactieve stap waarmee de gemeente vooruitloopt en de vruchten plukt van een verbeterd en vereenvoudigd proces.

Natuurlijk speelt Vicrea zelf een rol bij de innovaties op diverse terreinen bij lokale overheden, in dit Vicrea Magazine treft u diverse voorbeelden aan. Daarbij zijn wij ons zelf bewust van de noodzakelijke kwaliteit in algemene zin, ten aanzien van duurzaamheid en ten aanzien van gegevensbeveiliging. Na de algemene ISO 9001 certificering hebben wij recent ook het certificaat voor ISO 14001 (Milieu) en 27001 (gegevensbeveiliging) mogen ontvangen. Een duidelijke waardering voor de investeringen welke Vicrea doet om ervoor te zorgen dat u kunt vertrouwen op de noodzakelijke kwaliteit van onze producten en diensten! Ik wens u veel leesplezier met dit Vicrea magazine.

Kees Radstaak Directeur Vicrea

2

VICREA MAGAZINE

IN DEZE EDITIE VAN VICREA MAGAZINE 04 Opleiden of ontzorgen?

22 Samenwerking: Neuron WOZ & VRIS

Producten volledig kunnen benutten

Gezamenlijk WOZ- en belastingsysteem

07 Kwaliteitsnormen bij leveranciers

28 Overzicht trainingen

Milieu, beveiliging en bedrijfsvoering

10 Visie: Een fundament voor elke Smart City

Neuron, FME en Oracle Spatial

29 Spatialisten op locatie

Hoe houden overheden de regie?

Vicrea bij de klant

12 Nieuwsberichten Beknopt overzicht actualiteiten

BETERE DIENSTVERLENING IN STEENBERGEN Interview met wethouder Marijke Vos en Linda van Gastel, WOZ-coördinator en BAG-beheerder

VAN ALMANAK TOT OPENBARE WOZ-WAARDEN Interview met Jan Gieskes, secretaris van de Waarderingskamer.

24

18

Nijmegen aan het woord

Smart City Voorst

Smart Governance in Nederland: feit of Fictie?

De gemeente plukt de vruchten van het Neuron Gegevensmagazijn.

Interview met wethouder Harjo Pinkster over innovatie in een kleine gemeente.

Deel I uit de reeks door Prof. Dr. Stan Geertman en innovatiemanager Daniël de Klerk.

30

08

14

VICREA MAGAZINE

3

RUBRIEK

TEKST Bert Straver / Suzanne van Tuijl

Gaan we opleiden of laten we ons ontzorgen?

Hebben overheidsorganisaties alle benodigde kennis en capaciteit in huis?

De afdeling ICT is door de jaren heen sterk geprofessionaliseerd binnen overheden. Was de afdeling voorheen vooral ondersteunend aan het primaire proces, tegenwoordig is informatiemanagement verweven met de gehele bedrijfsstrategie en processen van de verschillende domeinen. Gegevens en applicaties van verschillende processen en domeinen zijn en worden steeds meer met elkaar verbonden. Wat betekent dat voor de rol van de IT’er binnen de overheid? Is alle kennis en kunde in huis? Is er voldoende capaciteit? Moet de afdeling alles zelf doen?

Opleiden en applicaties optimaal gebruiken “We merken dat de lat steeds hoger komt te liggen”, vertelt Bert Straver, coördinator trainingen bij Vicrea. “Overheden moeten voldoen aan de wettelijke verplichtingen rondom basis-en kerngegevens. Goed met de applicatie kunnen omgaan is de basis. Maar de mogelijkheden van de huidige generatie van applicaties zijn dermate uitgebreid dat het bijna niet meer mogelijk is door een paar uur zelfstudie de applicatie te doorgronden. Het is zonde om applicaties niet optimaal te benutten. Volledig op de hoogte zijn van de nieuwste functionaliteiten en toepassingen is onontbeerlijk in relatie tot een stuk continuïteit van de bedrijfsvoering.

In toenemende mate werkt de IT-er aanbodgericht in plaats van vraaggericht. De IT-er adviseert over de mogelijkheden om inhoudelijke processen te verbeteren en data en ICT in te zetten voor beleidsdoeleinden. Juist door gege-

4

VICREA MAGAZINE

vens met elkaar te combineren, deze te analyseren en te presenteren ontstaan er nieuwe inzichten. Dat vraagt om een goede analyse van de informatiebehoefte, het proces kunnen doorgronden, slim een omgeving kunnen inrichten en de applicatie in de context van het vraagstuk kunnen plaatsen. Niet elke afdeling is daar al voor uitgerust. Stap één is om in ieder geval de applicatie optimaal te benutten. Dat lijkt wellicht vanzelfsprekend, maar ook de ervaren gebruiker ontdekt nog nieuwe mogelijkheden tijdens onze trainingen. Wel zien we dat het kennisniveau op een afdeling behoorlijk uiteen loopt. Het is belangrijk dat het werk door kan gaan, ook als er iemand tijdelijk uitvalt.

We trainen dan ook vaker het hele team, dat kan op een trainingslocatie maar ook incompany. Om de digitalisering van de overheid echt te bewerkstelligen is investeren in het kennisniveau van de IT-er enorm belangrijk. >

DE MENSEN VAN VICREA ONTZORGEN DE KLANT IN ELKE FASE Procesbeschrijving en informatieanalyse Als binnen de organisatie bekend is welke informatie voor welke processen wordt gebruikt, kunnen producten optimaal worden ingezet. Dat geldt voor een gegevensmagazijn, stroomlijn, smartmaps, alle Neuron producten.

Zonder dit inzicht kan de toepassing van de producten suboptimaal zijn, bijvoorbeeld als de toepassing beperkt blijft tot het voldoen aan een het ontsluiten van een enkele registratie wegens een gebruiksplicht. Per proces wordt er een informatieanalyse uitgevoerd. Het resultaat van deze analyse is niet alleen gericht op functionaliteit, maar ook op data en informatie.

Daan Westerweel bij Gemeentelijke Belastingen Amsterdam (DGBA) Begeleidt de DGBA naar de nieuwe, integrale werkwijze: stelsel registratie.

Procesbegeleiding implementatie basisregistratie woz en kennis verankeren in organisatie

Henk van der Werf bij Gemeenschappelijk Belastingkantoor Lococensus Tricijn (GBLT) Opzetten functioneel beheer na implementatie Neuron Integratie Platform

Aanschaf • Installeren • Implementeren • Opleiden

Projectfase • Procesanalyse • Testen en acceptatiecriteria

In gebruik name • Analyse informatiebehoefte • Optimaal gebruik

Beheerfase • Transitie • Processen / werkinstructie • Uitvoeren beheer

Adaptatiefase • Werkplekbegeleiding • Gebruik functionaliteit

Uitvoeren beheer

Lennard Kerver bij Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden Procesbegeleider en uitvoering: van afnemersvraag tot aansluiting externe partijen op het Neuron Integratie Platform

Arno van Anrooij bij Gemeente Bergen op Zoom Functioneel beheerder Stroomlijn en analyse informatiebehoefte

Vicrea kan afdelingen volledig ontzorgen door het beheer van Neuron producten over te nemen.

Bijvoorbeeld uw BAG, WKPB, BRK, BGT, WOZ en/ of Inwinning.

Goede monitoring, tijdig correctief onderhoud en het tijdig in gebruik nemen van nieuwe versies zorgt voor een stabiele omgeving waarbij producten zonder problemen kunnen worden gebruikt.

Uitbesteding kan voor langere tijd of kan van tijdelijke aard zijn, bijvoorbeeld om de eigen organisatie eerst beter bekend te laten maken met de producten of gedurende een periode van onderbezetting.

VICREA MAGAZINE

5

RUBRIEK Interview

TEKST Bert Straver / Suzanne van Tuijl

Straver: "Ons trainingsaanbod is daarom door de jaren heen uitgebreid en de ‘Vicrea Academy’ is sterk geprofessionaliseerd. Naast gebruikerstrainingen voor eindgebruikers hebben we inmiddels ook een aanbod voor de meer gevorderde gebruikers, specifieke trainingen voor beheerders en bieden we maatwerk desgewenst in de vorm van een stuk werkplekbegeleiding. Nieuw in ons trainingsaanbod is bijvoorbeeld de Training Neuron Geometrie.

Het investeren in het opleiden van medewerkers is helaas bij veel organisaties nog vaak een sluitpost. Waarom zou je veel geld investeren in mensen waarvan het niet zeker is hoe lang en of ze blijven?

Wij draaien het graag om, namelijk: Wat kost het de organisatie als we de medewerkers niet opleiden en ze blijven?”

Organisaties willen ook ontzorgd worden Sjoerd Groenenstein, business manager diensten Vicrea, vult aan: “Het opleiden van medewerkers is inderdaad van onschatbare waarde voor een bedrijf of organisatie. Wanneer beheerders en gebruikers optimaal met de software kunnen omgaan zullen ze ook het meeste rendement opleveren voor de organisatie. Maar we zien ook taken verschuiven. Een steeds groter aantal applicaties is gerelateerd aan een van de basisregistraties en er ontstaan integrale beheervraagstukken. Afdelingen komen samen en werkzaamheden veranderen. De digitalisering van uiteenlopende processen binnen overheidsorganisaties zorgt voor een behoorlijke druk op de afdeling, er liggen enorme uitdagingen voor IT. Steeds vaker kiezen organisaties er daarom voor om zich volledig te laten ontzorgen omdat zij over onvoldoende capaciteit beschikken.

Je kunt er niet van uitgaan dat elke afdeling IT over een bataljon specialisten beschikt De applicatie is slechts één schakel in het gehele informatieproces.

Procesanalyse, informatieanalyse, architectuur, dat zijn vakgebieden.

Je kunt er niet van uitgaan dat elke afdeling IT over een bataljon specialisten beschikt. Goed opgeleide allrounders hebben zij nodig, en dan is het efficiënt om specialistische kennis, die je tijdelijk nodig hebt, in te laten vliegen. In deze tijd werk je sowieso veel meer samen aan vraagstukken, zowel organisaties onderling als met leveranciers. Nadat wij een applicatie hebben geïnstalleerd en geïmplementeerd blijven wij organisaties daarom ondersteunen. Met alleen de aanschaf ben je er namelijk nog niet. Op die manier proberen we nog meer tegemoet te komen aan de wensen van de overheid van de toekomst. Wij zijn er klaar voor.” •

6

VICREA MAGAZINE

Pieter Boumeester: “Ik ben projectleider en coördinator van (geo-) basisregistraties in de gemeente Zutphen en heb met mijn collega’s de afgelopen jaren veel producten van Vicrea geïmplementeerd. Echter, door mijn rol en functie sta ik nogal ver van de inhoud en mede door de positieve reacties van mijn collega’s over de trainingen, vond ik dat ik ook moest gaan. In een inmiddels ver verleden zat ik ook nog wel eens ‘aan de knoppen’, maar mijn voeling met de huidige stand van zaken rondom GIS-technologie en functionaliteit was aardig achterop geraakt.

Doordat we een kleine groep hadden, kon er afgeweken worden van de lijn van de lesstof, zodat er een heel erg levendige en ook persoonlijke sfeer ontstond. De docent was een ‘door de wol geverfde’ docent, die goed vanuit zijn praktijkervaring als collega-ambtenaar in de materie, ons de ‘kneepjes’ van het vak kon uitleggen.

Hoewel ik in de dagelijkse praktijk (bijna) geen operationele geo-taken meer uitvoer, heeft het mij wel weer de nodige inzichten gegeven, om in ieder geval meer te snappen van de problemen en discussies, die spelen in de dagelijkse praktijk.

De cursus geometrie heeft mij verder gesterkt in mijn geloof in de kracht van geo en GIS in de uitvoering van onze taken.” •

Van een leverancier mag je wel wat verwachten ISO certificeringen: kwaliteit, dataveiligheid en milieu Organisaties worden duurzamer, digitaler en streven naar kwaliteit. Dat is een onomkeerbare en noodzakelijke ontwikkeling. Want cybercrime is een enorme bedreiging, het energieverbruik moet nu eenmaal worden teruggedrongen en bezuinigingen dwingen ons om te focussen op efficiëntie.

Juist de publieke sector zet zich in voor deze thema’s. Het is dan ook logisch dat zij van leveranciers verwachten dat zij kritisch zijn op hun bedrijfsvoering. ISO-certificeringen tonen niet alleen aan dat een organisatie voldoet aan wettelijke richtlijnen, het toont aan dat de organisatie haar verantwoordelijkheden kent. Vicrea is ISO gecertificeerd: 9001, 27001 en 14001. Niet alleen om te voldoen aan de eisen van opdrachtgevers maar ook om de klanttevredenheid te versterken, de betrokkenheid van medewerkers te vergroten en kwaliteit continu aandacht te geven.

ISO 9001: kwaliteitsmanagement ISO 9001 is een internationale norm voor kwaliteitsmanagement. Hiermee toont Vicrea aan in staat te zijn om te voldoen aan de eisen van klanten, de op het product van toepassing zijnde wet- en regelgeving en de eisen van de organisatie zelf. Deze richtlijnen worden gebruikt voor een bijhorend kwaliteitsmanagementsysteem en zorgen ervoor dat er op een efficiënte manier gewerkt wordt, prestaties verbeteren en fouten worden teruggedrongen. ISO 9001 wordt ook wel versimpeld uitgelegd: zeg wat je doet, doe wat je zegt en bewijs het.

ISO 14001: Milieu managementsysteem Het ISO 14001 certificaat toont aan dat een organisatie zich inzet om de invloed op het milieu te verminderen en ervoor kiest om op een duurzame en gecontroleerde wijze te functioneren. Met het certificaat toont Vicrea bovendien aan dat zij de wet- en regelgeving op dit gebied naleeft. Met behulp van een milieumanagementsysteem kunnen de milieueffecten van de bedrijfsvoering beheerst en verminderd worden. Vicrea bespaart hierdoor op energie, water en grondstoffen.

ISO 27001- 2013: Informatiebeveiliging managementsysteem Hiermee toont Vicrea aan dat de nodige voorzorgsmaatregelen zijn genomen om gevoelige informatie te beschermen tegen ongeautoriseerde toegang en bewerking. De norm staat voor een procesmatige aanpak voor het vaststellen, implementeren, uitvoeren, bewaken, onderhouden en verbeteren van informatiebeveiliging op basis van een Information Security Management System. Opdrachtgevers zijn ervan verzekerd dat Vicrea het informatieproces beheerst en dat gegevens goed beveiligd zijn. •

VICREA MAGAZINE

7

Interview

TEKST Suzanne van Tuijl | FOTOGRAFIE GEMEENTE VOORST

Smart city Voorst Gemeente Voorst en Vicrea werken samen aan het project ‘Smart City Voorst’. Door metingen met sensoren te verrichten op strategische knooppunten verzamelt Voorst gegevens over dynamische gebeurtenissen. Data wordt vervolgens geanalyseerd, gecombineerd en gevisualiseerd om tot nieuwe inzichten te komen. Uiteindelijk met één doel voor ogen: beleid optimaliseren voor een gezond en prettig leefklimaat.

“Wanneer je aan een smart city denkt zal je waarschijnlijk niet direct aan de gemeente Voorst denken”, zegt Harjo Pinkster, wethouder welzijn, onderwijs en economie van de gemeente Voorst. “Toch is het optimaal benutten van ICT en data, en dit gebruiken voor beleidsdoeleinden en slimme toepassingen, niet alleen weggelegd voor steden zoals London, Dubai en Amsterdam. Iedere stad, gemeente of regio heeft zijn eigen uitdagingen. Door de verstedelijking ligt het accent bij grote steden op de problematiek die de drukte met zich meebrengt, bijvoorbeeld verkeerschaos en vervuiling. Als kleine, landelijke gemeente staan onderwerpen als toerisme en leefkwaliteit centraal.”

Pinkster vertelt over de werkwijze: “Onze beleidsmedewerkers en informatiemanager hebben in een eerste onderzoeksfase samen met Vicrea diverse gesprekken gevoerd over de mogelijkheden voor Voorst. We zijn samen tot een aantal thema’s gekomen waar we op willen focussen.

Voor deze thema’s gaan we dynamische data, gewonnen uit sensoren, gebruiken om beleid te ontwikkelen of aan

Vicrea begeleidt het proces: van sensor tot data-analyse en het functioneel presenteren van deze gegevens te scherpen. We brengen passantenbewegingen in kaart en analyseren in- en uitgaand verkeer binnen de gemeente Deze gegevens kunnen we gebruiken om meer inzicht te krijgen in looproutes, hotspots en combinatiebezoeken van horeca en winkels in relatie tot tijd.

Vicrea bouwt conform de smart solutions (platform) architectuur. Diverse componenten zorgen ervoor dat er met grote hoeveelheden ongestructureerde sensor-informatie

8

VICREA MAGAZINE

gewerkt kan worden. De informatie wordt real-time gevisualiseerd, zowel op een kaart als in een administratief dashboard.

Gebruikmaken van technieken anno 2016 Pinkster: “Wij hoeven niet vanuit city-marketing oogpunt te roepen dat we een smart city zijn, dat is ons doel niet. Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg, is hier de cultuur.

Maar doe wél de goede dingen. Het is onze uitdaging om burgers en bedrijven in de regio beter van dienst te zijn. Bij het ontwikkelen van beleid hiervoor wil je zo veel mogelijk gebruikmaken van de middelen en technieken die anno 2016 beschikbaar zijn. Aan het bedrijfsleven hoef je dat niet uit te leggen, daar wordt data al jaren maximaal benut.

Als overheid hebben wij geen commercieel doel, maar wij kennen óók product-markt-combinaties en wij willen óók professionaliseren. Ik denk dat we innoveren niet alleen aan het bedrijfsleven over moeten laten, wij hebben daar ook een verantwoordelijkheid in. Als er mogelijkheden zijn, om data op te vangen en daar iets mee te doen, verken dat dan in ieder geval”.

Innoveren in een kleine gemeente Pinkster: “Wij zijn een kleine gemeente, maar bij uitstek geschikt om te pionieren. De lijnen zijn kort, het is makkelijk sparren met meerdere teams en we kennen een open cultuur. Wanneer iemand een goed idee heeft kan die persoon altijd bij mij binnenlopen. Maar bovenal geloof ik ook dat het een kwestie van houding is: ga je afwachten en volgen of neem je als organisatie zelf initiatief om mogelijkheden te verkennen en aan de slag te gaan.”

Dirk-Jan de Lange, informatiemanager bij gemeente Voorst voegt toe: “Wij werken al jaren met Vicrea samen. Een goede relatie met een leverancier is belangrijk. Zo blijven wij ook goed op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen en mogelijkheden. Ik ben betrokken geraakt bij de innovatieprojecten van Vicrea en onze gemeente ziet hier echt de meerwaarde van in. De rol van ICT en informatiemanagement binnen een gemeente was voorheen vooral vraaggericht.

Nu worden er pro-actief gegevens aangeleverd aan inhoudelijke afdelingen en op basis daarvan wordt er gekeken

of er geanticipeerd moet worden. Eigenlijk wordt er in een latente behoefte voorzien. We verzamelen gegevens met sensoren en Vicrea helpt ons met een zinvolle vertaling van deze nieuwe, dynamische data. Vicrea begeleidt het hele proces: van sensor tot data-analyse en het functioneel presenteren van deze gegevens.”

Pinkster: “Ons beleid is natuurlijk altijd gestoeld op onderzoek en informatie, maar dat waren voorheen alleen statische gegevens. Met sensoren kunnen wij dynamische gegevens interpreteren. Gebeurtenissen in de regio kunnen we vergelijken met de dag ervoor, de dag erna en zo patronen herkennen.

Onze markt wordt bijvoorbeeld druk bezocht. Wij gaan ervan uit dat veel bezoekers vanuit omliggende gemeenten hier naartoe komen, maar dat is dus een aanname. Misschien zijn het voornamelijk onze eigen inwoners. Wij kunnen dat nu gaan meten op basis van verkeer en parkeergedrag. Vervolgens kunnen we snel inzicht krijgen op bijvoorbeeld het effect van gratis parkeren, dat in de hele gemeente Voorst geldt op het bezoek aan de markt.

Zoektocht Pinkster onderstreept dat het een zoektocht is. “Het is nu onduidelijk in welke mate wij gaan anticiperen op basis van deze gegevens, wat er allemaal duidelijk wordt. De resultaten worden continu geëvalueerd door beide partijen om vervolgens te bepalen of er een vervolg wordt gegeven aan het project voor andere thema’s. De mogelijkheden zijn natuurlijk eindeloos, bijvoorbeeld op het gebied van water- en luchtkwaliteit, fijnstof-metingen, crowd analyses. Maar het is niet alleen een zoektocht als het gaat om het inzetten van nieuwe technieken, ook als het gaat om hoe we met data omgaan, in hoeverre we gegevens wel of niet beschikbaar gaan stellen aan inwoners en ondernemers bijvoorbeeld.

Wij hebben een grote verantwoordelijkheid wanneer het gaat om dataveiligheid en privacy. Zo zijn gegevens absoluut niet te herleiden naar personen.

We hebben dat onze inwoners ook uitgelegd. Maar we hebben nu eenmaal wel te maken met een nieuwe werkelijkheid, gegevens worden nu eenmaal verzameld, bedrijven en overheden hebben enorm veel gegevens in hun bezit. Nu is het nog een kwestie van het goed gebruiken van deze gegevens, deze in te zetten voor positieve doeleinden. Dat is wat ons betreft de essentie van een slimme plattelandsgemeente binnen de regio Stedendriehoek. •

OVER GEMEENTE VOORST De Regio Stedendriehoek bestaat uit de gemeenten Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst en Zutphen. Het gebied zelf kenmerkt zich door zowel de dynamiek van de steden, als de vitaliteit en rust van het platteland.

De steden en dorpen onderscheiden zich door hun historische karakter of landelijke rust in combinatie met een hoogwaardig winkelaanbod, de vitale bedrijvigheid en passende voorzieningen op het gebied van zorg, onderwijs en dienstverlening.

VICREA MAGAZINE

9

VISIE

TEKST DaniEl de Klerk / Suzanne van Tuijl

Een fundament voor elke smart city Hoe houden overheden de regie op smart city-initiatieven Het oplossen van sociale, economische en duurzaamheidsvraagstukken vraagt om betrokkenheid van burgers en bedrijven en de slimme inzet van ICT. Nu het aantal smart city-toepassingen in volume begint toe te nemen, neemt de beheersbaarheid ervan af. Hoe houd je als overheidsorganisatie de regie?

De pioniers op het gebied van smart city-toepassingen stonden voor de uitdaging dat er geen voorbeeld was om van af te kijken. De prototypes uit deze tijd zijn dan ook precies dat: een proof-of-concept dat bewijst dat het mogelijk is om met behulp van ICT oplossingen te realiseren voor stedelijke problematiek. Juist omdat er nog geen voorbeelden waren, was de barrière om zelf een smart city-app op de markt te brengen laag. De talloze voorbeelden uit de eerste jaren van smart cities in Nederland hebben ons twee belangrijke dingen geleerd. Enerzijds welke componenten je in iedere smart city toepassing ziet terugkomen en anderzijds de schaalbaarheidsproblemen die door de gesegregeerde aanpak ontstaan.

Data Het eerste wat opvalt is het type data waarmee bij smart city-toepassingen gewerkt wordt. In (overheid)processen gebruikt men over het algemeen data die in hoge mate gestructureerd is en waarvan de inhoud redelijk goed is te voorspellen. De data waar smart cities mee werken is vaak ongestructureerd, de inhoud is onvoorspelbaar, maar het volume van de data en de frequentie zijn hoog. Deze data is afkomstig uit koelkasten, smartphones, auto’s en infrastructuur (In-

10

VICREA MAGAZINE

ternet of Things); uit sensoren (lucht-, waterkwaliteit, etc.), social media en open-databestanden. Dat betekent dat de hele keten die nodig is om tot een toepassing zoals een app te komen er totaal anders uitziet dan bij een standaard overheidsproces.

Vaak wordt er binnen smart city-toepassingen gewerkt met niet relationele databases zoals No(t)SQL(only) in tegenstelling tot de relationele SQL databases die nu in 99,9 procent van de gevallen wordt gebruikt. Verder wordt er gebruik gemaakt van (semi) geautomatiseerde data-analyse technologieën zoals Machine Learning en Deep Learning om verbanden en relaties te herkennen. In het geval van big data-bestanden is meestal op voorhand al niet eens duidelijk welke type vragen door de data beantwoord zouden kunnen worden. Terwijl overheden nu vaak eenvoudigweg query’s draaien (vragen stellen) op de gestructureerde data die ze door en door kennen. Verder wordt in smart city-toepassingen veel meer aandacht besteed aan de wijze waarop informatie onderling wordt uitgewisseld (protocollen) dan aan het standaardiseren van de berichtinhoud.

Schaalbaarheidsproblemen De verschillende smart city-toepassingen worden vaak op een beperkte (geo)grafische schaal toegepast. In de praktijk draaien veel dan ook op geïmproviseerde servers en is de technische keten gebaseerd op het happy-day-scenario.

Concreet houdt dit in dat de applicatie niet kan omgaan met uitzonderingen. Zodra er wordt opgeschaald, worden organisaties echter vaak geconfronteerd met afwijkingen in de omgevingsfactoren ten opzichte van de initiële context waarin de applicatie werd ontwikkeld.

Omdat veel prototypes gebaseerd zijn op het happy-day-scenario komt het voor dat de applicaties vanuit de basis opnieuw moeten worden gebouwd om met deze uitzonderingen te kunnen omgaan. Daarnaast ontstaan soortgelijke problemen wanneer twee aparte smart city-toepassingen moeten worden gecombineerd. Omdat beide toepassingen niet gewend zijn aan wederzijdse afhankelijkheden leiden deze initiatieven in de praktijk tot een derde, nieuwe, toepassing die de twee separate applicaties combineert. Deze manier van werken leidt tot veel verspilling. Bovendien zijn de problemen en kosten waar tegenaan wordt gelopen bij het opschalen van de initiatieven erg schadelijk voor het politieke commitment om met de smart city-initiatieven door te gaan.

Regie Overheden die aan de slag gaan met smart city-toepassingen zijn bereid om te investeren in innovatie. Maar ze zijn uiteindelijk wel gebonden aan het bieden van continuïteit op de oplossingen die zij aanbieden. De bedrijven die deze toepassingen ontwerpen zijn bovendien gebaat bij een set van standaardcomponenten (lees: werkafspraken), zodat zij de onderlinge compatibiliteit met andere leveranciers

van smart city-toepassingen kunnen borgen.

Een soortgelijke ontwikkeling die heeft plaatsgevonden om grip te krijgen op allerlei losse IT-initiatieven is het tot stand komen van de referentiearchitecturen binnen de overheden. Een van de voornaamste daarvan is GEMMA (Gemeentelijke Model Architectuur), die de mogelijkheid heeft geboden om te identificeren welke onderdelen in het applicatielandschap welke functies moeten vervullen.

Het gebruik van GEMMA is voor smart city-toepassingen helaas niet mogelijk. Zoals hierboven beschreven, verschilt de gewenste functionaliteit daarvoor te veel door het type data waarmee gewerkt wordt. Zo worden er in heel Nederland op één dag in totaal ongeveer 465 geboortes aangemeld bij de landelijke voorziening terwijl één sensor op één dag 86.400 berichtjes verstuurd.

Wat GEMMA wel biedt, is een slim perspectief hoe met de individuele smart city-toepassingen moet worden omgegaan en welke rol ze spelen. In de basis zou iedere overheidsorganisatie een smart city-platform moeten bieden waarop alle toepassingen kunnen aanhaken. Zo wordt niet alleen hergebruik bevorderd maar wordt bovendien rapid-prototyping mogelijk.

Vicrea Smart Solutions Platform Het Vicrea Smart Solutions Platform omvat alle componenten die nodig zijn om smart city- toepassingen te ontwikkelen. Het platform bestaat biedt de mogelijkheid om data uit de verschillende bronnen te ontsluiten zoals Internet of Things, open data, big data en sensoren in real-time te verwerken, analyseren en visualiseren. Het platform is

Dankzij het Smart Solutions Platform kunnen overheden dus daadwerkelijk aan de slag met rapid-prototyping open wat betekent dat andere toepassingen gebruik kunnen maken van de functionaliteit van het platform via bijvoorbeeld API’s (application programming interface). Zo hoeven de diverse databronnen eenmalig te worden ontsloten om vervolgens in meerdere toepassingen te worden gebruikt. Bovendien kunnen functionaliteiten van andere leveranciers in het platform worden geïntegreerd. Dankzij het Smart Solutions Platform kunnen overheden dus daadwerkelijk aan de slag met rapid-prototyping. Het Smart Solutions Platform biedt hiervoor de noodzakelijke randvoorwaarden, bevordert hergebruik en voorkomt verspilling. •

VICREA MAGAZINE

11

NIEUWS

NIEUWSBERICHTEN GELAAGDE PRODUCT RELEASE DAG NIP Op donderdag 10 maart vonden meer dan 45 gebruikers de weg naar het Eye Amsterdam voor de Neuron Integratie releasedag. Tijdens deze sessie werden deze gebruikers geïnformeerd over de vrijgegeven maart release en de roadmap voor 2016/2017 van het Integratie platform. Daarnaast werd een sneak preview gegeven van de nieuwe beheeromgeving en werd er op constructieve wijze gediscussieerd over de wensen van de aanwezige gebruikers voor toekomstige versies.

Digilevering en digimelding Logius gaf een status update van de stelselvoorzieningen Digilevering en Digimelding. Vanuit deze discussie is met twee gebruikers afgesproken om de eerste stappen te gaan zetten richting Digilevering HR. Digilevering BAG zal vanaf de oktober release beschikbaar zijn.

Multi Tenancy De nieuwe release van het Integratie Platform heeft als speerpunt Multi Tenancy. Merijn Backx van Equalit lichte in een geanimeerde presentatie toe waarom er gekozen was voor het gegevensmagazijn en hoe Multi Tenancy wordt toegepast binnen de regionale samenwerking.

Tijdens de afsluitende borrel ontvingen wij enthousiaste reacties met betrekking tot de nieuwe release en plannen die nog voor het Integratie Platform in het verschiet liggen.

Al met al geslaagde middag! Was u niet in de gelegenheid om aanwezig te zijn? Op V-create zullen alle presentaties beschikbaar worden gesteld.

Reserveer in de agenda: najaar release De volgende bijeenkomst voor de najaar release van het Integratie Platform is op 27 oktober. De compleet vernieuwde beheeromgeving wordt gepresenteerd dus noteer deze datum in uw agenda. ∙

AANSLUITING NIP OP BAG DIGILEVERING Als afnemer van basisregistraties kunt u gebruik maken van Digilevering. Digilevering is een voorziening die door Logius wordt gefaciliteerd om op een beveiligde manier via één kanaal je basisregistraties in huis te kunnen halen. Vicrea realiseert in het Neuron Integratie Platform de mogelijkheid voor afnemers om de interne organisatie aan te kunnen sluiten op de Basisregistratie Adressen en Gebouwen via Digilevering.

Neuron ESB is aangepast zodat de berichten die vanaf Digilevering binnenkomen kunnen worden gerouteerd binnen de eigen organisatie. Daarnaast is de Neuron BAG Monitor aangepast zodat de mutatieberichten die via Digilevering binnenkomen kunnen worden omgezet naar Stuf 3.10. Zo kunnen afnemende applicaties gewoon via Stuf 3.10 aansluiten op Digilevering.

De aanpassingen komen beschikbaar in de najaarsrelease van het Neuron Integratie Platform. Kijk voor meer informatie op www.v-create.nl. ∙

12

VICREA MAGAZINE

RUBRIEK

V-CREATE, HET PLATFORM OM TE DELEN Bent u al actief op V-create? Speciaal voor gebruikers van Vicrea producten lanceerde Vicrea dit platform om kennis uit te wisselen en tips & tricks met elkaar te delen.

Let’s share!

Ga naar ww.v-create.nl.

NIEUW! BGT-MONITOR Neuron BGT Monitor is een nieuw product van Vicrea dat speciaal bedoeld is voor overheidsorganisaties die BGT-data in huis willen halen.

Hiermee kunt u nulstanden en mutatiebestanden omzetten in berichten die gebruikt kunnen worden in diverse applicaties.

Door Neuron BGT Monitor toe te voegen aan het Neuron Integratie Platform bent u in staat om de volledige distributie van BGT-gegevens via Stuf-GEO berichtenverkeer in te richten.

Neuron BGT versus Neuron BGT Monitor Het Samenwerkingsverband BGT biedt de mogelijkheid voor BGTbronhouders om nulstanden en

mutatiebestanden te downloaden vanuit de Landelijke voorziening (BRAVO). Op dit moment is dat nog een handmatige actie. Neuron BGT kan deze nulstanden en mutatiebestanden verwerken, bewerken en doorsturen via het BGT-BOR koppelvlak. Op deze manier kunnen applicaties ten behoeve van bijvoorbeeld Wegbeheer of Groenbeheer worden voorzien van BGT/IMGEO-gegevens. Ook het Neuron Gegevensmagazijn biedt een mogelijkheid om via het BGT-BOR koppelvlak gegevens te ontvangen en te verwerken.

Beschikt u over Neuron BGT en het Neuron Gegevensmagazijn, dan kunt u het Neuron Gegevensmagazijn vullen met BGT-data op basis van berichtenverkeer en heeft u Neuron BGT Monitor niet nodig.

Wat doet de Neuron BGT Monitor?

Veel bronhouders hebben hun BGT-software extern staan. Zij besteden het uitvoeren van de organisaties uit aan bijvoorbeeld het samenwerkingsverband SVB-BGT, aan een regionaal samenwerkingsverband of aan een marktpartij. Voor deze bronhouders die binnen de eigen organisatie toch de BGT/IMGEOgegevens willen kunnen gebruiken is de Neuron BGT Monitor ontwikkeld.

Neuron BGT Monitor zet de bestanden die te downloaden zijn vanuit BRAVO om naar BGT-BOR berichtenverkeer zodat de BGT/BOR-gegevens gebruikt kunnen worden in diverse applicaties.

Meer informatie over de BGT-monitor leest u op www.vicrea.nl en www.v-create.nl ∙

VICREA MAGAZINE

13

RUBRIEK WHITEPAPER

TEKST Prof. Dr. Stan Geertman, DaniEl de Klerk

Smart Governance in Nederland: feit of fictie?

Dit artikel maakt deel uit van een serie van vier artikelen over Smart Governance in Nederland. Het eerste artikel is een introductie op het concept Smart Governance en beschrijft in welke mate de huidige programma’s van de overheid bijdragen aan de realisatie van Smart Governance. Het tweede artikel focust op de vraag in hoeverre de landelijke programma’s leiden tot daadwerkelijk slimmer beleid op decentraal niveau. Thema’s in dit artikel zijn de automatisering, basisregistraties en beleidsvorming. Het derde artikel kijkt naar de kansen en mogelijkheden die Smart Governance bieden in de relatie tussen de overheid en externe stakeholders zoals burgers en bedrijven.

Thema’s in dit artikel zijn participatie, digitale Stelsel Omgevingswet en werken met sensoren. Het laatste artikel in de serie wordt gewijd aan internationale voorbeelden van Smart Governance.

De Nederlandse overheid is al decennia bezig met het realiseren van een digitale overheid. Digitalisering in Nederland is altijd gekoppeld aan slimmer werken, betere dienstverlening en administratieve lastenverlichting. Vraag rijst dan op: Wat is nou precies een slimme overheid? In dit artikel wordt eerst beschreven wat Smart Governance is en wat burgers en bedrijven zouden mogen verwachten van een slimme overheid. Daarna wordt een overzicht gegeven van de initiatieven die de overheid heeft ondernomen in de afgelopen decennia om invulling te geven aan Smart Governance. In de voorlopige conclusie kijken we in welke mate de initiatieven invulling geven aan het concept Smart Governance. 'Voorlopig', omdat wij deze serie ook schrijven om reacties op te wekken.

OVER STAN GEERTMAN Prof. Dr. Stan Geertman is hoogleraar Planning Support Science binnen het ‘Urban futures’ onderzoeksprogramma van het Departement Sociale Geografie en Planologie (SGPL) van de Universiteit Utrecht (UU). Zijn expertise ligt specifiek bij Planning Support Systemen (PSS) en de beleidsondersteunende rol die dergelijke systemen (kunnen) vervullen in de ruimtelijke planning.

14

VICREA MAGAZINE

Wat is Smart Governance?

De vraag: 'Wat is Smart Governance?' lijkt simpel, maar blijkt toch lastig om eenduidig te beantwoorden. Smart Governance wordt algemeen gezien als onderdeel van het overkoepelende concept Smart City. Echter, daarna doemt direct de vraag op 'Wat is een Smart City?’, met andere woorden, wanneer is een stad een Slimme Stad? Ook dit blijkt niet eenvoudig, hoewel er in de (wetenschappelijke) literatuur al vele definities zijn gegeven. Voor onze reeks sluiten wij aan bij een brede en veel geciteerde definitie van het concept Smart City: '…when investments in human and social capital and traditional (transport) and modern (ICT) communication infrastructure fuel sustainable economic growth and a high quality of life, with a wise management of natural resources, through participatory governance.' (Caragliu et al. 2011 p. 70). Deze definitie uiteenrafelend blijkt een Slimme Stad vier kenmerken te bezitten, die we ook in de (wetenschappelijke) literatuur tegenkomen: technologie; duurzaamheid; menselijk en sociaal kapitaal; en governance. Laten we elk van die kenmerken eens nader beschouwen.

Voor wat betreft de 'technologie' stellen vele auteurs een ‘Smart City’ gelijk aan een stad vol met Informatie en Communicatie Technologie (ICT). Li (2016) onderscheidt aan de technologiekant van een Slimme Stad een viertal technologielagen (zie Figuur 1).

De sensor-laag binnen deze infrastructuur bezit vooral een functie om (big) data te verzamelen die vervolgens via de netwerk-laag kan worden verspreid. De daar bovenop gelegen platform-laag kan dan worden gezien als een soort basisvoorziening waarin alle data goed bereikbaar worden opgeslagen en gepresenteerd. Tot slot omvat de bovenste applicatie-laag de verschillende toepassingsterreinen om van al die opgeslagen data gebruik te kunnen maken. Hoewel dit een heldere structuur oplevert, is een stad bestaande uit deze vier lagen - oftewel een berg ICT – natuurlijk nog niet direct een Slimme Stad, hoewel die ICT wel een onmisbaar element ervan vormt.

Naast de ‘technologie’ vormt ‘duurzaamheid’ het tweede karakteristieke kenmerk van een Slimme Stad. De oorsprong hiervan kan worden gevonden in de relatie die vaak wordt gelegd tussen het Smart City concept en het begrip ‘Smart Growth’ (zie bijvoorbeeld Burchell et al. 2000; Daniels 2001; Harrison and Donnelly 2011). ‘Smart Growth’

WHITEPAPER

Afbeelding / bronvermelding

Figuur 1: Vier lagen van de Smart ICT infrastructuur (Li 2016)

is een Amerikaans duurzaamheidsconcept, gericht op het terugdringen van de ongebreidelde verstedelijking (‘Urban Sprawl’), waarvan eindeloze voorsteden ('suburbs') het meest tot de verbeelding sprekende resultaat vormen. In feite promoot het ‘Smart Growth’ begrip het beter nadenken over de lange-termijn effecten van het korte-termijn handelen en het maken van goede afwegingen tussen de drie dimensies van duurzaamheid: ecologie, economie, en sociaal. Daarmee hebben we tevens de twee belangrijkste betekenissen van het duurzaamheidsbegrip gegeven (zie bijv. Alexander and Tomalty 2002; Brundtland report 1987).

Als derde kenmerk van een Slimme Stad naast ‘technologie’ en ‘duurzaamheid’ staat ‘menselijk en sociaal kapitaal’. Dit kenmerk stelt dat een Slimme Stad behoefte heeft aan creatieve en geschoolde mensen, aan diverse soorten opleidingen, aan allerlei soorten kennis en aan innovatieve ideeën (Kourtit et al. 2012; Nam and Pardo 2011; Neirotti et al. 2014; Papa et al. 2013). Feitelijk gaat het daarbij om de ontwikkeling van een kenniseconomie (Hollands 2008), welke ‘smart solutions’ weet voort te brengen als een uitkomst van de inzet van menselijk en sociaal kapitaal (Nam en Pardo 2011).

En als vierde essentiële kenmerk van Slimme Steden kan ‘governance’ worden genoemd (Nam & Pardo 2011). Governance impliceert een manier van overheidsbesturen die gericht is op het samenwerken tussen actoren, variërend van publieke instanties, marktpartijen en burgers (Teisman

2006). Bij governance staat centraal de samenwerking tussen betrokkenen in beleidsvorming en -uitvoering.

Bij Smart Governance gaat het dan om de combinatie van voorgaande kenmerken in het kader van de beleidsontwikkeling en -uitvoering. De mate waarin de verschillende kenmerken terugkomen of de accentuering ervan kunnen uiteraard verschillen. Zo spreken Giffinger e.a. (2007) over Smart Governance wanneer er sprake is van actieve participatie van actoren (stakeholders) in besluitvormingsprocessen, voldoende transparantie van beleidssystemen, de aanwezigheid van publieke diensten en voldoende kwaliteit van politieke strategieën. Andere auteurs wijzen op gedeeltelijk andere kenmerken van Smart Governance als effectievere samenwerking, leiderschap, publieke participatie, transparantie in besluitvorming, publiek-private samenwerking, efficiënte communicatie, gegevensuitwisseling, en integratie van diensten en applicaties (zie bijvoorbeeld Chourabi et al. 2012; Nam en Pardo 2011). Weer anderen leggen een meer expliciete verbinding tussen governance en ICT om van Smart Governance te kunnen spreken. Zo zorgen (big) data, data warehousing en monitoring tools ervoor dat de informatie-/kennis-basis van de overheid wordt vergroot (zie bijv. Leydesdorff and Deankin 2011; Batty et al. 2012). En zorgen ICT instrumenten als sociale media, internet, Planning Support Systemen (PSS) ervoor dat de inbreng van en samenwerking tussen diverse actoren in het beleidsproces wordt ondersteund (zie bijv. Hoon et al. 2013). >

VICREA MAGAZINE

15

WHITEPAPER RUBRIEK

Kortom, een term als Smart Governance is een behoorlijk diffuus begrip, waarin echter wel de vier genoemde kenmerken van het Smart City begrip (technologie; duurzaamheid; menselijk en sociaal kapitaal; governance) terugkomen, al is het in wisselende mate. In de volgende paragraaf kijken we eerst naar de verschillende stappen die de Nederlandse overheid de afgelopen decennia heeft gezet richting Smart Governance.

Welke stappen zijn in Nederland gezet om te komen tot een slimme overheid?

In 1994 is het Nationale Actieprogramma Elektronische Snelwegen gelanceerd. Het doel van dit programma was om een digitale infrastructuur te realiseren en om de telecom (overheid)bedrijven te privatiseren. Bij de evaluatie van dit programma in 1998 was één van de belangrijkste opmerkingen dat de focus veel meer zou moeten komen te liggen bij het daadwerkelijke gebruik van de digitale infrastructuur: ´Voor de komende periode is het wenselijk de nadruk in het beleid te verschuiven naar de ontwikkeling van diensten, informatie-inhoud en het gebruik van ICT, inclusief het gebruik door de overheid, zonder dat de noodzaak van een adequate infrastructuur buiten beeld verdwijnt.’

Onder leiding van de toenmalige Minister van Boxtel werd vervolgens het ambitieuze actieprogramma Elektronische Overheid gelanceerd met een drietal doelen: goede elektronische toegankelijkheid van de overheid, betere publieke dienstverlening en verbeterde interne bedrijfsvoering bij de Rijksoverheid. Ter sprake kwamen onder meer het aan elkaar koppelen van afzonderlijke registraties en het publiceren van kamerstukken via een web-portaal. Veel belangrijker was dat er voor het eerst wordt gesproken over ‘het opzetten van basisregistraties waarmee dubbelingen in gegevensbestanden kunnen worden voorkomen.’

In 1999 werd dit gevolgd door de Nota Digitale Delta waarin de ambities werden vertaald naar een aantal pijlers. De eerste pijler was de (tele)communicatie-infrastructuur - het internet - waarvan de capaciteit duidelijk achterbleef bij de groeiende vraag. Bij de tweede pijler ging het om kennis en innovatie waarbij nadrukkelijk werd ingestoken op meer samenwerking tussen publieke en private partijen om gezamenlijk de ICT-mogelijkheden feitelijk in de praktijk in te zetten. De derde pijler betrof de ‘toegang en vaardigheden’ waarmee de overheid ervoor wilde zorgen dat zoveel mogelijk mensen konden werken met computers. Verder was er nog een pijler rondom het aansluiten van regelgeving bij online dienstverlening (veel wetgeving ging niet uit van de mogelijkheid van het internet). De laatste en wellicht meest opmerkelijke pijler was de inzet van ICT in de publieke sector: ‘In 2002 moet minimaal een kwart van de publieke dienstverlening langs elektronische weg plaatsvinden.’

In 2000 werd het ‘Contract met de Toekomst’ uitgebracht wat inging op de veranderde relatie tussen de overheid en de samenleving. Hierin stond centraal dat scheidslijnen vervagen en de overheid en de samenleving steeds meer naast in plaats van onder elkaar komen te staan. Bovendien was

16

VICREA MAGAZINE

TEKST Prof. Dr. Stan Geertman, DaniEl de Klerk

er toen al het beeld dat steeds meer apparaten ‘slim’ en ‘onderling verbonden’ zouden worden (Internet of Things) en dat de fysieke en digitale wereld zouden integreren: 'De volgende fase van de informatiemaatschappij zal naar het zich laat aanzien worden gekenmerkt door een ICT-evolutie, waarbij de virtuele wereld integreert in de fysieke wereld.

Elektronische communicatie en informatie-uitwisseling vindt dan minder plaats via speciaal ontworpen apparaten, zoals de pc, maar via alledaagse gebruiksvoorwerpen, zoals koelkasten of koffiezetapparaten.’

Nadat in 2001 het ICTU (ICT Uitvoeringsorganisatie) was opgericht ter ondersteuning van ICT-projecten, werd in 2003 het Actieprogramma Andere Overheid gepubliceerd.

Het doel van dit programma was het slimmer organiseren van de rijksoverheid, het verminderen van regels, het anders opstellen van het beleid en het vernieuwen van de relatie met provincies en gemeenten (saneren van uitkeringen uit Rijksfondsen en prestatievergelijkingen). In 2008 wordt het NUP (Nationale-Uitvoeringsprogramma Betere Dienstverlening en e-overheid) uitgebracht waarin werkafspraken staan tussen het ‘Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen) over de ontwikkeling, implementatie, aansluiting, beheer en gebruik van de basisvoorzieningen op het gebied van e-overheid.’ In 2010 wordt het NUP omgedoopt in het i-NUP waarin feitelijk de basisregistraties staan zoals deze nu grotendeels zijn geïmplementeerd.

Dit wordt gezien als ´gezamenlijk de basisinfrastructuur opzetten voor de realisatie van de e-overheid.’ Wanneer we dit afzetten tegen de eerder genoemde kenmerken van het Smart City concept zou je dit als een zeer duurzame ontwikkeling kunnen karakteriseren in de betekenis dat het korte-termijn handelen nadrukkelijk is verricht in het licht van lange-termijn effecten. Zo bezien heeft de overheid dus haar taak zeer duurzaam opgevat.

In 2013 werd in het regeerakkoord een ambitie uitgesproken die lijkt op de uitspraak die eerder in 1999 al was gedaan voor 2002, namelijk dat in 2017 alle dienstverlening van de overheid digitaal is . Deze aanpak heet ‘Digitaal 2017’. In 2014 volgde de benoeming van Bas Eenhoorn als de Nationale Commissaris Digitale Overheid (Digicommissaris). Het meest recente programma is de Digitale Agenda 2020 van de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) en KING(Kwaliteit Instituut Nederlandse Gemeenten). Dit programma uit 2015 richt zich op ‘het zelf opzetten en uitvoeren van collectieve projecten’ rondom de thema’s ‘efficiënt samenwerken aan digitale dienstverlening, de informatiesamenleving en e-overheid’, vergroten van het innovatievermogen gemeenten, stroomlijnen van gemeentelijke processen en impuls geven in het opdrachtgeverschap richting softwareleveranciers.’ In deze aanpak proberen decentrale overheden collectief te komen tot generieke oplossingen voor digitale dienstverlening. Dit lijkt daarmee een breuk met de grotere individuele vrijheid die voorheen bestond en heeft geleid tot een grote verscheidenheid aan ICT systemen en applicaties voor hetzelfde doel in overheidsorganisatie. Daarnaast speelt er op centraal niveau de

WHITEPAPER

transitie naar een nieuw DIGID-systeem: Idensys. Idensys gaat verder dan het digitaal authentificeren van burgers, maar moet ook het online aankopen veiliger maken. Zo kan via eenzelfde systeem geverifieerd worden of iemand wel oud genoeg is om bepaalde websites te bezoeken (online gokken) of producten (alcohol en sigaretten) te bestellen.

Hiermee vervagen nadrukkelijk de scheidslijnen tussen digitale identificatie bij overheden en bedrijven.

Wat opvalt in bovenstaande is dat in de beleidsontwikkeling de rol van de ICT – de 'technologie' - steeds expliciet voorop staat, op enige afstand gevolgd door die van de 'duurzaamheid' (het huidig handelen plaatsen in het licht van toekomstige effecten) en de 'governance' (bijv. de verAfbeelding / bronvermelding anderende relatie tussen centrale en decentrale overheid), en op verdere afstand gevolgd door die van het 'menselijk en sociaal kapitaal' (bijv. het bevorderen van kennis en innovatie). Het lijkt erop dat op dit laatste terrein nog een hele wereld valt te winnen, hetgeen opvallend is gezien alle uitingen ten aanzien van 'Nederland als Kennisland'.

Voorlopige conclusie en toekomstverwachting Wanneer we voorgaande proberen samen te vatten en van een conclusie proberen te voorzien dan komen de volgende gedachtes op. Ten eerste kan worden geconcludeerd dat de Nederlandse overheid met de vorming van basisregisters zichzelf van een sterke informatiebasis heeft voorzien.

Het feit dat vele basisgegevens slechts eenmalig worden verzameld en meermalig door vele partijen en voor vele toepassingen kunnen worden benut, betekent een enorme efficiencyslag. Dat dit geen eenvoudige zaak is blijkt wel wanneer er wordt gekeken naar andere initiatieven tot oprichting van een landsdekkende informatievoorziening (bijv. politie). In dat opzicht is er een heel duurzaam systeem opgericht.

Ten tweede kan worden geconcludeerd dat ondanks de hoeveelheid woorden in nota’s over de relatie tussen overheid en burger, vele ICT ontwikkelingen binnen de overheid toch sterk intern gericht zijn geweest. Het ging er vaak om de eigen informatievoorziening eerst op orde te krijgen (interne efficiëntie). Pas in een later stadium gaat het om ICT voor het naar buiten toe communiceren van het overheidshandelen richting externe partijen. En daar zit dan ook meteen een andere grote uitdaging: hoe de informatiebasis van de overheid meer te benutten in de communicatie met de burger en private partijen. En pas heel veel later en met aanmerkelijk minder nadruk gaat het om het gebruik van ICT voor het actief betrekken van niet-overheidspartijen bij de beleidsvorming (bijv. participatie). Dit laatste staat eigenlijk nog in de kinderschoenen en vormt een grote uitdaging voor de naaste toekomst.

Ten derde en aansluitend op voorgaande valt op dat er op het gebied van ‘governance’, dus de samenwerking tussen overheid, markt en burgers, nog heel wat valt te verbeteren. Nu is de relatie er nog een van vooral eenzijdige informatieverstrekking, vanuit de overheid naar externe par-

tijen, waarbij de ICT ervoor zorgt dat dit in toenemende mate digitaal plaatsvindt (bijv. digitale rapporten; digitale bestemmingsplannen). Wat hieraan vooralsnog ontbreekt, is de inzet van ICT voor de tweezijdige communicatie, anders dan het beschikbaar stellen van een emailadres. De organisatie hiervan, dus de ‘governance’, is een vraagstuk apart en reikt veel verder dan enkel het oprichten van een ICT platform. En wanneer dit op een goede manier gebeurt, zou dit ook het eerder genoemde menselijk en sociaal kapitaal in de maatschappij beter kunnen aangespreken en benutten.

Ten vierde kan in dat kader ook worden nagedacht over de opkomst van big data en de wijze waarop hiermee, mede in relatie tot de opgerichte basisregistraties, toegevoegde waarde valt te creëren. Dit is een heel uitdagend vraagstuk waarop razendsnel vele marktontwikkelingen plaatsvinden en waarbij het vooralsnog de vraag is welke rol de overheid hierin voor zichzelf ziet. Daarop aansluitend kan verder worden geconcludeerd dat vele Smart City ontwikkelingen toch vooral worden geïnitieerd vanuit de markt. De vraag is dan of de overheid, gezien de veelheid aan verschenen rapporten, vooral achter de snelle marktontwikkelingen aanholt of dat ze daar ook nog enige richtinggevende rol in heeft te vervullen? Wanneer we kijken naar de ICT ontwikkelingen van de afgelopen decennia dan geldt wellicht het eerste. Wanneer we kijken naar de data standaardisatie ontwikkelingen in diezelfde tijd dan geldt aanmerkelijk meer het tweede. De sterke gerichtheid op de vorming van uniforme en eenduidige basisregisters heeft ertoe geleid dat de overheid in toenemende mate de beschikking heeft over een tamelijk unieke en sterke informatiebasis voor haar beleid. We zullen later in de reeks zien dat dit zeker geen gemeengoed is in overheidsland.

Kortom, vele goede ontwikkelingen zijn gaande die vallen te scharen onder de noemer Smart Governance. Tegelijkertijd dienen zich vele nieuwe ontwikkelingen aan (bijv. Big Data) welke het concept van Smart Governance verder zinvolle invulling kunnen geven. Bovendien staan nog diverse terreinen binnen Smart Governance open waarop nog echt een slag te winnen valt, als bijvoorbeeld de communicatie tussen overheid en externe partijen en daarmee tevens het benutten van de kennis van de burger en private en semi-publieke partijen ten behoeve van beleidsvorming en implementatie.

In de vervolgafleveringen van deze reeks zullen wij hier verder op ingaan. Mocht u in de tussentijd al willen reageren dan kunt u uw reactie sturen naar s.vantuijl@vicrea.nl. Uw inzending zal in de volgende publicatie worden meegenomen en van een reactie worden voorzien door de auteurs. •

VICREA MAGAZINE

17

Interview

TEKST Suzanne van Tuijl | FOTOGRAFIE TTStock / Shutterstock.com

Betere dienstverlening, de gemeente Steenbergen praat daar niet over, maar doet het gewoon In gesprek met gemeente Steenbergen, koploper in Nederland op het gebied van integraal gegevensbeheer en een modern en efficiënt WOZ-belasting-proces We spreken in Steenbergen met Marijke Vos, wethouder Economische zaken, Milieu en Bedrijfsvoering, Linda van Gastel, WOZ-coördinator en BAG-beheerder en Frank Post, projectleider Vicrea.

Van Gastel: “Aansluiten op de Landelijke Voorziening WOZ bleek niet mogelijk met ons vorige softwarepakket, we zijn daarom op zoek gegaan naar de beste oplossing voor Steenbergen. Dat

de organisatie vooruit helpen en service-gerichter vormgeven was best een zoektocht, alle leveranciers zeiden dat ze het konden maar er was er niet één die het al had gerealiseerd. Wij hebben van de gelegenheid gebruikgemaakt om breder naar het vraagstuk te kijken: hoe gaan wij als organisatie de basisregistraties neerzetten, wat willen we daarmee bereiken, wat willen we met de BAG en de WOZ? De aansluiting moest er komen, maar voor ons was het echte doel om de organisatie vooruit te helpen en service-gerichter vorm te geven.”

18

VICREA MAGAZINE

Wethouder Marijke Vos voegt daaraan toe: “De beste dienstverlening is wanneer het voor inwoners aan de “voorkant” soepel loopt. Het is heel vervelend wanneer een iemand steeds zijn gegevens opnieuw moet aanleveren. Mensen gaan zich daar aan ergeren ‘ik heb mijn adres toch al doorgegeven aan uw collega’. En nog pijnlijker is het wanneer na een overlijden de gemeente nog steeds deze persoon aan blijft schrijven. Het lijkt zo logisch dat een wijziging direct wordt doorgevoerd in alle systemen, dat verwachten mensen ook. Maar in de praktijk is de back-office complex en versnipperd. Een betere dienstverlening begint wanneer die basis op orde is.”

Vos gaat verder, “ICT is een kerntaak geworden binnen de gemeentelijke organisatie. Alles is met elkaar verbonden. Met een eilandencultuur kom je niet verder. Om aan de wensen van burgers en ondernemingen te voldoen en om de maatschappij en de markt te kunnen blijven volgen, heb je als organisatie een visie nodig. Wij hebben dienstverlening hoog in het vaandel staan en dat is dan ook het uitgangspunt voor ICT. We hebben daarom met KING om tafel gezeten en hebben intern goed overlegd.”

Van Gastel vult aan: “Vicrea deelde de door ons geschetste visie: basis- en kerngegevens vragen om een integrale registratie- en beheeroplossing om de kwaliteit van gegevens te borgen en processen te verbeteren. Wanneer er “eenmalig” geregistreerd wordt zorgen koppelingen ervoor dat de gegevens op de juiste plekken terecht komen. En wanneer er op één plaats iets gewijzigd wordt, wordt dat automatisch doorgevoerd in álle registraties.”

Met het toevoegen van Neuron WOZ aan de reeds aanwezige Neuron-modules zoals Neuron BAG is “Stelsel Registratie” bij Gemeente Steenbergen inmiddels een feit. De koppeling tussen de BAG en de WOZ is essentieel voor een integrale (object)registratie. Van Gastel legt uit: “De basis van de WOZ bestaat grotendeels uit BAG-gegevens. De koppeling maakt een geautomatiseerde WOZ-objectafbakening, op basis van BAG-gegevens, bijvoorbeeld mogelijk. Naast het beheren en beschikbaar stellen van WOZ-gegevens aan interne systemen, zoals de BAG en de BGT, is de gegevensuitwisseling met externe systemen en partijen nu ook beter dan ooit.

Denk aan partijen als de belastingdienst, het waterschap en het CBS. Neuron WOZ stelt ons in staat alle wijzigingen van de Bevolkingsadministratie, het Kadaster en

Gemeente Steenbergen is als één van de eerste gemeenten aangesloten op de Landelijke Voorziening WOZ en behoort hiermee tot de top-10 van gemeenten die voldoet aan het behalen van de gestelde deadline en eisen van de Waarderingskamer.

Eind 2015 had iedere gemeente aangesloten moeten zijn, maar het blijkt vaak complexer dan gedacht en veel gemeenten zijn daarom afwachtend. Terwijl het verbeteren van de dienstverlening bij vrijwel iedere gemeente hoog op de prioriteitenlijst staat. dag is het een must om ook de digitale verbinding goed op orde te hebben.

OVER STEENBERGEN Steenbergen is een gemeente in de provincie Noord-Brabant. De gemeente telt 23.476 inwoners (1 januari 2016, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 160 km² (waarvan 10 km² water).

Sinds 1 januari 1997 bestaat de gemeente Steenbergen in zijn huidige vorm, door fusie van de (voormalige) gemeenten Dinteloord en Prinsenland, Nieuw-Vossemeer en Steenbergen (tot 1962 Steenbergen en Kruisland).

Foto (v.r.n.l.) : Marijke Vos, wethouder Economische zaken, Milieu en Bedrijfsvoering / Linda van Gastel, WOZ-coördinator, BAG Beheerder / Frank Post, projectleider Vicrea

In één oogopslag alle gegevens bij de hand

wanneer een bedrijf zich in Steenbergen vestigt bijvoorbeeld, krijg ik een digitale melding van de NHR. Geen papierwerk meer, niets handmatig checken, alles gaat veel sneller. Het bedrijf hoeft zelfs geen adreswijziging door te geven, hoeft zich niet aan- of af te melden. En wanneer het bedrijf vertrekt wordt dit automatisch verwerkt in de basisregistraties én het belastingproces.”

het Nederlands HandelsRegister via berichtenverkeer te ontvangen.

Een perfecte gegevensuitwisseling met externen is voor onze inwoners heel gunstig. Wanneer het eigenaarschap van een woning verandert bijvoorbeeld.

Ik ontvang een melding van het Kadaster op mijn startscherm van de applicatie en de mutatie wordt na een eenvoudige controle automatisch verwerkt. En

Elke locatie een bron van informatie, zo luidt de pay off van Vicrea. “De visie van Vicrea is wat ons betreft een schot in de roos: de geografische informatie centraal zetten binnen de registratie en de applicatie”, aldus Van Gastel, “dat is echt een sterk punt. Pakketten van andere leveranciers tonen alleen administratieve gegevens, je ziet dan een scherm met nummers: het burger servicenummer van de eigenaar, het perceelnummer, daar krijg je geen gevoel bij. Bij Neuron WOZ zie je direct een landkaart. Wanneer iemand belt pak ik het object erbij en heb ik meteen de situatie voor ogen: daar staat een woning, een schuur, het perceel van de buren, een straat. Zo wordt de context duidelijk en heb je in één oogopslag alle gegevens bij de hand. >

VICREA MAGAZINE

19

RUBRIEK VISIE

Het is makkelijker om te begrijpen waar mensen het over hebben en je kunt je letterlijk een beeld vormen. Hierdoor is het veel fijner werken en worden mensen sneller goed geholpen.”

Wethouder Vos vult aan: “Het is een soort vicieuze cirkel: mensen worden goed geholpen en laten hun tevredenheid blijken, onze medewerkers halen hier weer energie uit en raken meer gemotiveerd, enzovoorts.”

“En dan is er ook nog ‘De authenticator’”, vertelt Van Gastel enthousiast, “een uniek onderdeel van de oplossing. Het is een mechanisme waarmee je een object eerst authentiek maakt voordat je deze naar de Landelijke Voorziening doorzet. Mocht er een fout inzitten, dan krijg je een melding. Een controleslag dus. Zo weet je of de gegevens voldoen aan de voorwaarden die gesteld worden en er dus geen fouten in zitten. Voorkomen is beter dan genezen, dat bespaart bovendien tijd en maakt het werken nog gemakkelijker.”

“Service is ook het uitgangspunt bij het gemeentelijke belastingproces. “Neuron WOZ - VRiS, het gezamenlijke pakket van Vicrea en Tog Nederland, zorgt voor een eenvoudiger en beter belastingproces. Wij zijn als gemeenten verantwoordelijk voor het waarderen, het heffen en het innen van de WOZ-belasting.

Een groot pluspunt van dit moderne pakket is dat de waardering nu veel inzichtelijk is geworden. Wij kunnen nu heel goed aan de burger uitleggen hoe de waarde tot stand is gekomen.

Mensen willen dit graag beargumenteerd krijgen. En als mensen het niet eens zijn met de WOZ-waarde voeren wij een quick-scan uit en kunnen we snel beoordelen of het inderdaad niet klopt. Onze inwoners zijn daarmee snel geholpen. Mocht er sprake zijn van een klein foutje, bijvoorbeeld een typefout, dan is het zo opgelost. Een nul te veel, of een verkeerde komma kan op een WOZ-beschikking al flinke gevolgen hebben.

Het is heel vervelend wanneer mensen lang moeten wachten op een correctie. We zijn al met al dus erg tevreden. De kwaliteit van de gegevens is nu sterk verbeterd, er worden minder fouten gemaakt en we hoeven geen handmatige, arbeidsintensieve handelingen meer te verrichten.”, aldus Van Gastel.

“We hebben er samen hard aan gewerkt”, geeft projectleider Frank Post van Vicrea aan. “Voor ons was het ook nieuw. Als je aan het pionieren bent heb je nu eenmaal te maken met kinderziekten, dat moet je accepteren. Steenbergen is vooruitstrevend, ze hebben visie en het lef om nieuwe producten te implementeren om hun doel te bereiken. En als je dan ergens tegenaan loopt is het fijn om dit gewoon samen op te lossen.

We hebben er veel van geleerd.” Van Gastel: “Vicrea was gedreven om resultaat te leveren, we hebben daarom heel fijn samengewerkt. Dat is ook nodig bij zo’n project.”

Wethouder Vos: “Als je mij vraagt wat ik andere gemeenten aanraad zou ik zeggen; niet praten maar gewoon doen.

Bedenk wat je uiteindelijk kunt bereiken en hoe je het voor burgers echt makkelijker kan maken. Dat is toch de reden dat je bij een gemeente werkt. Wij realiseerden ons niet dat wij voorop liepen als gemeente, daar kwamen we pas gaandeweg het traject achter. We zijn daar wel trots op, maar daar was het ons nooit om te doen. Overheidsparticipatie betekent niet dat je vraagstukken “over de schutting gooit”. Je moet

20

VICREA MAGAZINE

TEKST voornaam achternaam | FOTOGRAFIE VOORNAAM ACHTERNAAM

samen met maatschappelijke partners oplossingen ontwikkelen. Om de dienstverlening richting inwoners verbeteren, is een publiek - private samenwerking essentieel. De traditionele klant-leverancier-relatie moeten we loslaten. Een moderne gemeente werkt samen: met collega-gemeenten, burgers én leveranciers.” •

Wij kunnen nu heel goed aan de burger uitleggen hoe de WOZ- waarde tot stand is gekomen.

WOZ BRK

WKPB

BAG

BGT

BOR

NEURON STELSEL REGISTRATIE HET STELSEL IN ééN OOGOPSLAG Integraal beheer van basis- en kernregistraties.

De voordelen van Neuron Stelsel Registratie: • Stelsel in één oogopslag • Eén user interface • Kruisverbanden automatisch gelegd • Werkende koppelingen • Aansluiting Landelijke Voorzieningen • Centrale plek actualisatie

www.vicrea.nl

Samenwerken

TEKST Suzanne van Tuijl | FOTOGRAFIE emei / Shutterstock.com

´ ´ plus ´EEn ´ is drie EEn Neuron WOZ & VRiS: het gezamenlijke WOZ – en belastingsysteem Sinds 2014 werken Vicrea en Tog Nederland samen en ontwikkelden een alternatief voor de belastingmarkt: Neuron WOZ en VRiS, twee puntapplicaties op elkaar afgestemd. Een gezonde samenwerking die twee werelden verenigt.

Pascal Bakker (Tog Nederland): ‘Een logische keuze, Vicrea zet haar kennis en ervaring in van basisregistraties en geografische informatie- en registratiesystemen. Tog Nederland is al jarenlang gespecialiseerd in WOZ-taxaties en gemeentelijke belastingen. Met de komst van de landelijke voorziening WOZ ontwikkelden wij samen een nieuw Belastingsysteem bestaande uit: Neuron WOZ en VRiS. De combinatie legt een koppeling tussen de Wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ), de basisregistratie Personen (BRP), de basisregistratie Handelsregister (NHR) de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), en het Kadaster (BRK). Hierdoor worden alleen de meest actuele gegevens gebruikt voor de uitvoering van de WOZ- en Belastingwerkzaamheden. Gemeenten, waterschappen en samenwerkingsverbanden kunnen hierdoor taxatiefouten, vragen over de waardering en bezwaren tot een minimum beperken en kosten besparen.”

Hoe werkt het? David Bakker (Vicrea) licht toe: “In de Neuron applicatie worden alle WOZ objecten geregistreerd en beheerd om ze kant en klaar aan te kunnen bieden aan VRiS. De Belasting- en taxatieapplicatie VRiS gebruikt hiermee de meest actuele informatie bij de processen waarderen, belastingen en invordering. Vanuit deze visie wordt de drie-eenheid steeds hechter met elkaar verbonden. De geregistreerde informatie is zonder tussenkomst van een datadistributiesysteem beschikbaar voor de processen. Pascal Bakker vult aan: “Binnen de modules belastingen en invordering, worden de kohieren gedraaid en kunnen de aanslagen worden vervaardigd.

Alle soorten belastingen, zowel object- als subjectgebon-

22

VICREA MAGAZINE

den, kunnen worden opgelegd vanuit de module belastingen. Binnen deze module stelt de organisatie zelf de belastingsoorten en tarieven in. Het invorderingsproces wordt ingericht vanuit de instellingentabellen en de workflow.

Middels de workflow kunt u de processen inrichten zodat deze naadloos aansluit op uw eigen ofwel gewenste werkwijze. De link met het financieel systeem voor de status van de betalingen wordt gelegd en is altijd up-to-date.”

Neuron WOZ- VRiS: Voor een soepel functionerende afdeling tegen lagere uitvoeringskosten en verhoging van de kwaliteit Volledige samenhang Door een koppeling tussen centrale objectregistratie en een moderne belastingapplicatie is er sprake van volledige samenhang in alle beschikbare informatie. Deze is beschik-, bevraag-, raadpleeg- en muteerbaar. Hierdoor is het mogelijk op basis van het stelsel van basisregistraties een kwalitatieve basis te leggen voor de belastingheffing.

Wat verstaan jullie onder ‘optimale herwaardering’? Pascal Bakker: “Binnen VRiS kan de herwaardering op een aantal

wijzen worden uitgevoerd (statistisch, modelmatig, op basis van onderbouwingen en individueel). De marktanalyse wordt uitgevoerd met behulp van de transacties en de actuele vraagprijzen. Daarbij wordt het optimalisatieproces per object vanuit steeds meer geautomatiseerde informatiebronnen gevoed. Vanzelfsprekend is alle objectinformatie beschikbaar en zijn door de BRK-leveringen de kadastrale relaties bekend. Hierdoor wordt de herwaardering dus optimaal uitgevoerd.”

Werkproces inzichtelijk Door een duidelijke scheiding tussen de WOZ-object afbakening en het belastingproces is het mogelijk om een aantal zaken te combineren te weten; centrale objectafbakening, efficiënte taxatie en een optimale belastingheffing. Dit alles wordt ondersteund door de benodigde controleoverzichten en managementrapportages.

Samen het land door De gezamenlijke oplossing maakt dat we natuurlijk ook samen optrekken in voorlichtingsactiviteiten omtrent deze oplossing. Vicrea en Tog stonden samen op de belastingconferentie en organiseren verschillende bijeenkomsten in het land. Gemeente Steenbergen en gemeente Baarn werken als enthousiaste afnemers van het eerste uur hieraan mee. Wij kunnen ons pakket toelichten, maar voor gemeenten is het interessanter om van andere gemeenten

OVER TOG NEDERLAND Tog Nederland is een toonaangevend adviesen vastgoedbureau voor de lokale overheid.

Onze missie is het leveren van diensten en software die bijdragen aan een goed presterende en efficiënte overheid. Wij bieden geïntegreerde softwarepakketten, outscourcingsmogelijkheden en een flexibele invulling van personeelsbehoeften.

Onze inzet is gericht op structurele en duurzame kostenbesparing

ervaringen te horen. Het gaat niet alleen om het eindresultaat maar ook om het proces en de samenwerking.

Bent u geïnteresseerd om een bijeenkomst bij te wonen?

Houd de agenda op www.vicrea.nl in de gaten of neem contact op met David Bakker: d.bakker@vicrea.nl ∙

VICREA MAGAZINE

23

INTERVIEW

INTERVIEW Jan Gieskes Over de Waarderingskamer De Waarderingskamer controleert en beoordeelt gemeenten op de uitvoering van de Wet Waardering onroerende zaken (Wet WOZ). Dit is inclusief het toezicht op de uitvoering van de Basisregistratie waarde onroerende zaken. De Waarderingskamer wil graag dat inwoners en bedrijven erop kunnen vertrouwen dat de kwaliteit van de WOZtaxaties van hun onroerende zaken goed is en dat het werk tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten wordt gedaan.

Naast het toezicht houden op de uitvoering door gemeenten, adviseert de Waarderingskamer de staatssecretaris van FinanciĂŤn, verzorgt arbitrage bij geschillen tussen gemeentebesturen en afnemers van WOZ-gegevens (Belastingdienst en waterschappen) en biedt een overlegplatform voor betrokken partijen. Bovendien treedt de Waarderingskamer op als expertisecentrum over de WOZ.

24

VICREA MAGAZINE

TEKST Suzanne van Tuijl | FOTOGRAFIE Suzanne van Tuijl

We gaan graag het gesprek aan met mensen die een eigen kijk hebben op (Geo)-IT. Mensen die inhoudelijk betrokken zijn of mensen die vooral de toegevoegde waarde van de toepassingen voor de maatschappij zien. Deze keer interviewen we Jan Gieskes, secretaris Waarderingskamer

Van belasting almanak tot openbare woz-waarden IN GESPREK MET JAN GIESKES, SECRETARIS VAN DE WAARDERINGSKAMER Op 1 oktober 2016 moeten alle gemeenten hun zaken op orde hebben en aangesloten zijn op de landelijke voorziening WOZ (LV WOZ). De LV WOZ heeft primair als doel de uitwisseling van gegevens tussen gemeenten, samenwerkingsverbanden, Kadaster, leveranciers, dienstverleners en de Waarderingskamer te moderniseren. Van de periodieke uitwisseling van bestanden wordt overgestapt op berichtenverkeer. Alle gemeenten sluiten aan op dit systeem dat onderdeel van de basisregistraties wordt en de gegevenslevering zal hiermee volledig geautomatiseerd zijn.

LV WOZ dan volledig gevuld is, want daaruit wordt het loket voor openbare WOZ-waarden gevoed.”

Gieskes: “Het gaat bij de uitvoering van de Wet WOZ om drie zaken: goede systemen, correcte gegevens én vakbekwame mensen. Een gemeenteambtenaar mag trots zijn op zijn vak. De kwaliteit van gegevens is natuurlijk altijd het speerpunt geweest en daarbij was er minder aandacht voor de medewerker.

Maar je ziet nu wel een verschuiving. Om kwaliteit en continuïteit te borgen moet er heel goed worden samengewerkt. De tijd van verkokerde processen ligt achter ons en de dikke muren tussen gemeente-afdelingen verdwijnen. Binnen gemeenten heb je mensen nodig die dat begrijpen en die de noodzaak van synergie onderstrepen. Door de bundeling van registraties en het beheer ervan kan er echt een efficiëntieslag bewerkstelligd worden. Je kunt flink besparen door alles op één afdeling te beheren. Goed geïntegreerde systemen creëren dan weer ruimte voor experts die het gesprek met burgers aangaan. Zo kan de gemeente nog meer dienstverlenend worden.”

goede systemen, correcte gegevens en vakbekwame mensen

Geen excuus meer “Ik vind 1 oktober in het proces wel een logische deadline”, zegt Gieskes. “Het is tijd om die stap te zetten, de aansluiting leidt tot een hogere kwaliteit van WOZ-gegevens vanuit gemeenten en een snellere doorlooptijd van processen waarbij die gegevens nodig zijn, zoals voor belastingaanslagen en bij de verwerking van verkoop van woningen. Er is bovendien geen excuus meer. Een aantal koplopers heeft geholpen de weg te plaveien. En alle leveranciers hebben aangetoond dat zij gemeenten uitstekend kunnen begeleiden. Wanneer de kinderziektes zijn opgelost moeten we meters kunnen maken, gemeenten zijn nu echt aan zet. Wat als men massaal gaat bevragen? Daar wil je toch op voorbereid zijn? 2016 is het jaar van de introductie maar in 2017 gaat de openbaarheid echt gelden. Het is goed als de

De WOZ-administratie wordt natuurlijk steeds afhankelijker van gegevens uit andere basisregistraties (BAG, BRP, NHR, BKR, BGT). Juist door die gegevens vaker en in verschillende processen te gebruiken blijven ze actueel. >

VICREA MAGAZINE

25

TEKST Suzanne van Tuijl | FOTOGRAFIE Suzanne van Tuijl

En je moet niet vergeten dat we elk jaar een rekening in de vorm van een aanslagbiljet met gebruikmaking van die gegevens bij inwoners neerleggen. Zij krijgen zo ook de kans om die gegevens te beoordelen en te corrigeren (Inzagerecht, correctierecht, etc).

Vicrea gebruikt de locatie als de linking-pin tussen de basisregistraties. Gieskes: “Het toepassen van geometrie is natuurlijk essentieel. We hoeven dat niet te verplichten want het zal waarschijnlijk vanzelfsprekend worden om de locatie als uitgangspunt te nemen bij het ordenen van gegevens. Het proces

zorg ervoor dat je vastgoedobjecten goed in beeld hebt wordt daardoor enorm verbeterd.

Je wilt toch in één keer op de kaart kunnen zien waar de bezwaren vandaan komen, en hoe de situatie er uitziet? Zorg ervoor dat je je vastgoedobjecten goed in beeld hebt. Primaire en secundaire kenmerken moeten op orde zijn.”

Transparantie is de toekomst De Waarderingskamer streeft naar transparantie. Gieskes licht toe: “De belangrijkste kracht van openbaarheid is dat mensen het gevoel krijgen dat zij eerlijk behandeld worden. Burgers maken zich zorgen of het waarderingsproces wel eerlijk verloopt: Wordt alles dat van invloed is op de waarde van mijn huis wel meegenomen? Hoe zit het met de buren? Wordt een aanbouw met terugwerkende kracht nog doorberekend? Ik zou graag zien dat mensen het hele jaar door kunnen meekijken.”

In 2013 heeft de wetgever gekozen voor het openbaar maken van de WOZ-waarde van woningen. De inwerkingtreding hiervan was afhankelijk gemaakt van een “voldoende substantiële vulling” van de LV WOZ. Daarvan is sprake als circa 70% van alle objecten opgenomen zijn, verdeeld over een representatief aantal gemeenten. Volgens de huidige inschatting van de Waarderingskamer, gebaseerd op opgaven van gemeenten, zal op 1 oktober 80% van alle objecten zijn opgenomen in de LV WOZ. Door de verruiming van de openbaarheid krijgen alle burgers inzage in de WOZ-waarden van alle woningen. Dat zal de transparantie en acceptatie van WOZ-waarden verhogen.

Gieskes: “In Nederland kijken mensen heel verschillend naar deze ontwikkeling, per regio is de houding anders. Maar de tijden veranderen. Nog niet zo lang geleden lag de belastingalmanak nog op tafel als je je aangifte IB zelf moest invullen.

En in een korte tijd zijn we van een aangifte-diskette naar een aangifte-app gegaan waarbij alle gegevens vooraf ingevuld zijn. Ik denk dat mensen ook snel gewend raken aan de nieuwe werkelijkheid, waar gegevens aan elkaar gekoppeld zijn en openbaar zijn. In de toekomst denk ik dat we ook nog effectiever kunnen toezicht-houden bijvoorbeeld. Waarom niet veel meer gebruikmaken van moderne communicatiemiddelen

26

VICREA MAGAZINE

zoals Skype en videoconferencing?

Mensen zijn zich waarschijnlijk niet bewust van het mooie systeem dat we in Nederland kennen. Andere landen zijn steeds vaker geïnteresseerd in hoe wij het aanpakken. Daar mogen we best trots op zijn. Juist de wisselwerking tussen de gemeente, het Kadaster, toezichthouders en burgers is uniek. We zien dat het werkt. Neem het percentage bezwaarschriften: in oktober 2015 maakte slechts 1,8% bezwaar, tegenover 2,4% in 2014 en 3,7% in 2013. Dat zegt iets over de kwaliteit van de gegevens.

Men herkent de waarde, het komt overeen met de actuele waarde. Dat schept vertrouwen.”

Burgers weten de Waarderingskamer nog wel te vinden. “Wij behandelen klachten en we interveniëren. Als een klacht gegrond blijkt te zijn gaan we wel in gesprek met de gemeente.

Maar wij moeten er in principe tussenuit, de Waarderingskamer is niet de instantie waar bezwaar gemaakt moet worden. Dat is voorbehouden aan gemeente en belastingrechter. Wij proberen wel onszelf overbodig te maken. Het zijn de gemeenten die het werk moet doen. Ik zou hen vooral op het hart willen drukken om te investeren in kwaliteit. Op kwaliteit, innovatiekracht en continuïteit moet je niet willen bezuinigen.” •

Speerpunten 2016 • de kwaliteit van de WOZ-taxaties; • het inbedden van de Basisregistratie WOZ in het stelsel van basisregistraties; • het geven van de mogelijkheid aan belanghebbenden om signalen over de WOZ-uitvoering aan gemeenten af te geven.

van open data naar open informatie Bent u al klaar voor open data?

Het is zo geregeld met het Vicrea open data portaal! Met een Vicrea open data portaal kunt u eenvoudig openbare gegevens aanbieden aan burgers en bedrijven. Gegevens met een locatie-element worden overzichtelijk in de kaart gepresenteerd en als API aan ontwikkelaars beschikbaar gesteld.

• Razendsnelle dataverversing op de kaart door nieuwe EDM-technologie • Moderne en gebruiksvriendelijke vormgeving en in uw eigen look & feel • Geschikt voor alle devices • Ook als cloud-oplossing

“Met het open data platform zet Haarlem de volgende stap in haar ambities met betrekking tot transparantie en participatie. Het platform is een structurele oplossing voor het delen van data en is de basis voor doorontwikkeling naar een informatie- en participatieplatform op basis van big- en open data.”

Jan Koers, Chief Digital Officer Gemeente Haarlem

Voor meer informatie neem contact op met Jeroen Brakel e. m. t. w.

j.brakel@vicrea.nl +31 (0)6 4515 0899 +31 (0)33 460 4080 www.vicrea.nl/opendata

TRAININGEN Zowel voor de Neuron-producten als voor FME en Oracle Spatial biedt Vicrea opleidingen, trainingen en instructies aan. Vicrea is grootste reseller van FME in de Benelux en is als enige in Nederland Platinum partner van de leverancier van FME, het Canadese Safe Software.

Introductiecursussen voor beginnende gebruikers,

y cadem

diepgaandere trajecten voor geoefende gebruikers en meer technische programma's voor beheerders.

FME Trainingen

Neuron Trainingen

JUNI

JUNI

FME Server FME Advanced FME Basis

06 juni 09 & 10 juni 14 & 15 juni

SEPTEMBER FME Advanced FME Basis FME voor Neuron

Neuron Geometrie Neuron BGT Neuron Inwinning Neuron GIS

16 juni 21 & 22 juni 23 juni 27 & 28 juni

SEPTEMBER 08 & 09 september 13 & 14 september 19 september

Neuron BAG Neuron BGT Neuron Gegevensmagazijn

06 & 07 september 21 & 22 september 26 & 27 september

Ga naar www.vicrea.nl/trainingen Pieter Boumeester, projectleider en coördinator van (geo-) basisregistraties in de gemeente Zutphen:

“Doordat we een kleine groep hadden, kon er afgeweken worden van de lijn van de lesstof, zodat er een heel erg levendige en ook persoonlijke sfeer ontstond. Erg prettig!

Docent André is een ‘door de wol geverfde’ docent, die goed vanuit zijn praktijkervaring als collega-ambtenaar in de materie, ons de ‘kneepjes’ van het vak kon uitleggen.”

28

VICREA MAGAZINE

Spatialisten op locatie

We volgen in deze rubriek specialisten van Vicrea die bij verschillende organisaties werkzaam zijn. Zij adviseren, bedenken, ontwikkelen of implementeren. Eén ding hebben zij gemeen, ze werken allemaal aan slimme oplossingen die maximaal gebruik maken van de kracht van geo-informatie.

SPATIALISTEN OP LOCATIE aan sporen, wissels en seinen, maar ook BGT-objecten, perrons en spoorgerelateerde referentiesystemen.

Geopoort maakt de gegevens geschikt voor gebruik in meerdere webviewers, incidenten- en storingenregistratie, de koppeling met SAP en managementrapportages.

Waar werk je aan Ik werk als informatieanalist aan het project Geopoort bij ProRail.

Hoe ga je te werk Met de input van informatiespecialisten, de functioneel beheerder en FME-programmeurs maak ik een ontwerp met de acties die nodig zijn om de gegevens in Geopoort te krijgen. Het gaat dan bijvoorbeeld om verschillende soorten hekwerken of actuele en historische gegevens over de belasting van het spoor.

Wat is het doel van het project ProRail bezit een grote hoeveelheid diverse geografische gegevens, denk

Waar help je de klant vooral mee Waar vroeger een ad-hoc oplossing om gegevens via Geopoort te ontslui-

Pim Luremans Informatieanalist

een website om de kwaliteit van de BGT te verhogen. Met Verbeter de kaart (https://verbeterdekaart.kadaster.nl/ ) kan iedereen meldingen maken om onjuistheden in de data aan te geven. Alle meldingen worden via een samenwerkingsverband SVB-BGT naar de BGT bronhouders verstuurd, die dan de data kan aanpassen. We zijn dit systeem aan het uitbreiden zodat het ook als terugmeldingssysteem voor andere basisregistraties kan werken.

John Schaap Information Engineer Waar werk je aan?

Ik werk bij het Kadaster aan het terugmeldsysteem van de Basisregistraties Grootschalige Topografie (BGT). Dit is

Wat is jouw expertise?

Zelf heb ik uitgebreide ervaring met het bouwen van websites en achterliggende systemen omdat ik in het verleden bij 9292 gewerkt heb. Deze kennis in combinatie met mijn kennis over GEO-portalen uit mijn GIMA stu-

ten niet ongewoon was, is er nu veel aandacht voor het ontwikkelen van een uniforme werkwijze en inrichting.

Dat verhoogt niet alleen de kwaliteit en betrouwbaarheid van het beheerproces, maar garandeert vooral de gebruikers volledige en actuele informatie. Het bedenken en beschrijven van de standaarden maakt deel uit van mijn werkzaamheden. Daarbij is visualisatie van ingewikkelde processen of concepten een krachtig hulpmiddel. Het geeft de lezers van een ontwerp of richtlijn snel een overzicht.

Wat maakt je werk zo leuk De onderwerpen zijn divers en uitdagend, met een leuk team en een goede werksfeer. En dat alles in Utrecht in de Inktpot, één van de mooiste kantoorgebouwen van Nederland. ∙

die maakt het mogelijk om innovatieve oplossingen te bedenken.

Hoe ga je te werk?

Bij het Kadaster ontwikkelen we volgens de Scrum methode. Voor de ontwikkeling van deze website hebben we een speciale ontwikkelstraat ingericht. Hierdoor kunnen we wijzingen in code doorvoeren die direct op een test website zichtbaar worden en dan ook met de diverse divices te testen zijn. Het Scrum team levert elke twee weken een nieuwe variant van de website op die dan aan de tand gevoeld wordt door de product owner en een aantal gebruikers. Op deze manier kunnen we gecontroleerd met kleine stappen de website snel verbeteren. ∙

VICREA MAGAZINE

29

TEKST Suzanne van Tuijl / Jeroen Brakel | FOTOGRAFIE Pamela Loreto Perez / Shutterstock.com Suzanne van Tuijl

Gemeente Nijmegen plukt de vruchten van het Neuron gegevensmagazijn Sinds 2003 werkt gemeente Nijmegen al met het Neuron gegevensmagazijn. Hoe maken zij hier gebruik van? Wat wordt de volgende stap? Wij gaan in gesprek met Hans Calen en Ferdy Brouwer van Bureau Functioneel Beheer Generiek Domein Gemeente Nijmegen.

Rond 2003 ontstond de behoefte om vanuit een centrale plek flexibel administratieve en geografische gegevens beschikbaar te stellen ten behoeve van diverse rapportages en processen. In dit kader is destijds samen met Vicrea nagedacht hoe het bestaande ODS, wat onder de viewer Stroomlijn ligt, door te ontwikkelen naar een servicegericht gegevensmagazijn. Hierbij werd nadrukkelijk naar de architectuurprincipes gekeken, zoals vastgelegd binnen de GEMMA. Uiteindelijk heeft dit geleid tot het realiseren van een ‘Single Point of Truth’ voor de gehele organisatie.

“Performance en beschikbaarheid van basis-en kerngegevens zijn hierbij, wat ons betreft, het belangrijkste”, vertelt Calen. “Daarnaast wilden we niet direct koppelen op de bron, we wilden onze operationele productie databases niet belasten. Daarom hebben we destijds gekozen voor een centraal gegevensmagazijn binnen onze informatiearchitectuur.”

Jullie zijn interne data-providers en maken onder meer dasboards? “Ja, inmiddels gebruiken wij het Gegevensmaga-

zijn in de volle breedte’. Een belangrijke eigenschap van het centrale gegevensmagazijn is flexibiliteit’ legt Calen uit. “Met deze eigenschap zijn wij in staat om alle data, integraal, in elke gewenste vorm te kunnen leveren aan de afnemers. Het uitgangspunt was altijd al dat het gegevensmagazijn elke databron zou moeten kunnen ontsluiten.” Brouwer vult aan: “We ETL-en in principe alles aan elkaar, daar gebruiken we FME voor. Hierdoor is het bijvoorbeeld mogelijk om gegevens vanuit het zorgdomein te combineren met inkomensgegevens en locatiegegevens maar ook met externe data. ZO zijn we in staat om inzicht te krijgen in het stapelen van regelingen en voorzieningen binnen het sociaal domein. Het wordt overzichtelijk wanneer je gegevens op de kaart zet. Waar bevinden zich mensen met zowel bijstand als schuldhulpverlening? Wat zijn de doorlooptijden van de termijnen? zulk soort zaken.

De krachtige combinatie van administratieve- en geo data in het Neuron gegevensmagazijn maakt dit mogelijk.”

Geo als vertrekpunt Calen vertelt enthousiast: “Geo was vanaf het eerste moment het vertrekpunt! Later zijn vooral de niet-geo componenten gegroeid en de verhouding is inmiddels veranderd. Nu staan er in het gegevensmagazijn meer nietgeo gegevens in dan wel. Maar de visie is wel degelijk gebleven, het geo-bewustzijn. Want het presenteren op de kaart is alleen maar relevanter geworden. Het is een gebruiksvriendelijke manier van informatie organiseren en integreren. We willen letterlijk kunnen inzoomen op wijk- en buurtniveau. Zo was er bijvoorbeeld brand in een snackbar met daarboven een bejaardenflat. De veiligheidsregio had op zo’n korte termijn geen inzicht het aantal bewoners. Het is nu mogelijk om in een real-time viewer

geautomatiseerd gegevens uit te vragen uit de BRP en de BAG . In één oogopslag wordt nu duidelijk wie woonachtig zijn in en rond het betreffende pand. Op basis hiervan kan snel een efficiënt evacuatieplan worden opgezet.”

Eén bron, één waarheid voor de hele organisatie “Het gegevensmagazijn is binnen onze informatiearchitectuur de betrouwbare en gevalideerde bron, de ‘Single Point of Truth’ voor onze organisatie” gaat Calen verder. “Dat gaat natuurlijk niet over één nacht ijs. De hele organisatie heeft daar een rol in. Soms is het lastig om mensen af te leren eigen ‘excelletjes’ en bestanden te gebruiken maar dat gaat steeds beter. We werken daar ook al 10 jaar aan. Maar het is op een gegeven moment in een stroomversnelling geraakt. We hebben één set van definities, we hebben één bron, één waarheid.”

Brouwer: “De vraag naar data en informatie komt uit de lijn, zodra er een vraag is gaan wij aan de slag met een informatieanalyse. Maar wij tonen proactief voorbeelden van rapportages en ‘dashboards’ zodat mensen denken: ‘hé, is dat ook mogelijk? dat wil ik ook. Onze afdeling geo is met een soort interne “road-shows” bezig binnen organisatie om te laten zien welke mogelijkheden op het gebied van data en informatie er zijn. Veel mensen weten namelijk niet wat ze willen weten totdat ze de mogelijkheden zien. Onze bronnen zijn de basis, maar waar nodig voegen we een relevante bronnen toe.”

Efficiëntie in de keten “Naast het bedienen van onze eigen organisatie zetten we het gegevensmagazijn ook in om externe ketenpartijen te voorzien van informatie” legt Brouwer uit. “We maken hierbij gebruik van de zelf geconfigureerde services.

Schoolwijzer Nijmegen is daar een mooi voorbeeld van.

Schoolwijzer is een centraal punt waar ouders hun kinderen aanmelden voor de basisschool. Schoolwijzer verdeelt de beschikbare plaatsen op de Nijmeegse basisscholen.

Dit aanmeldproces zorgt voor gelijke kansen voor elk kind.

Relevante gegevens voor het aanmeldpunt worden op basis van services opgehaald uit het gegevensmagazijn.”

De toekomst: meer data-driven Calen: “We worden steeds meer data-gestuurd en in de toekomst zal er alleen maar meer data bijkomen. De historie wordt belangrijker omdat we steeds meer voorspellend willen zijn. Deze historie helpt bij het inzichtelijk maken van trends. We zullen meer databronnen gaan combineren en de wijze van presentatie neemt ook andere vormen aan. Het gaat erom dat de eindgebruiker er gemakkelijk en intuïtief mee kan werken. De volgende stap is het bouwen van een datawarehouse en dat beheersbaar inzetten. Kortom, met de vele initiatieven die bijdragen aan betere informatievoorziening en dienstverlening naar onze klanten, plukken wij de vruchten van de keuze voor het neuron gegevensmagazijn!” •

VICREA MAGAZINE

31

WWW.VICREA.NL VOOR INFORMATIE, PRODUCTSHEETS, NIEUWS, BGT, NEURON, PRODUCTINFORMATIE, CONTACTGEGEVENS, WHITEPAPERS, NIEUWS, ACHTERGRONDEN, OPLOSSINGEN, SMOELENBOEK, UPDATES, CONTACT, GEO-ICT, SPATIALISTEN, FORUM, GEBRUIKERS MAGZINES, UPDATES, SERVICE DESKPRODUCTSHEETS, NIEUWS, BGT, NEURON, PRODUCTINFORMATIE, CONTACTGEGEVENS, WHITEPAPERS, NIEUWS, ACHTERGRONDEN, OPLOSSINGEN, SMOELENBOEK, UPDATES, CONTACT, GEO-ICT, SPATIALISTEN, FORUM, GEBRUIKERS MAGZINES, UPDATES, SERVICE DESK

WWW.VICREA.NL VOOR INFORMATIE, PRODUCTSHEETS, NIEUWS, BGT, NEURON, PRODUCTINFORMATIE, CONTACTGEGEVENS, WHITEPAPERS, NIEUWS, ACHTERGRONDEN, OPLOSSINGEN, SMOELENBOEK, UPDATES, CONTACT, GEO-ICT, SPATIALISTEN, FORUM, GEBRUIKERS MAGZINES, UPDATES, SERVICE DESKPRODUCTSHEETS, NIEUWS, BGT, NEURON, PRODUCTINFORMATIE, CONTACTGEGEVENS, WHITEPAPERS, NIEUWS, ACHTERGRONDEN, OPLOSSINGEN, SMOELENBOEK, UPDATES, CONTACT, GEO-ICT, SPATIALISTEN, FORUM, GEBRUIKERS MAGZINES, UPDATES, SERVICE DESK

E info@vicrea.nl T +31 (0)33 460 4080 Bezoekadres Vanadiumweg 11k 3812 PX, Amersfoort

F +31 (0)33 460 4088 f t i Postadres Postbus 1489 3800 BL, Amersfoort