"Мама гэта я..."

Мама, гЭта я...

1

2

Я яго больш не кахаю.

3

4

5

6

Ь ІЦ Н С Й Е З Д З Ы Т Ы ЦІ ГАТОВ

ТАК

>> перайсці на стар. 56

7

? Ы Т С М О П Я Л Е З Д А В Т ЗАБОЙС

НЕ

>> перайсці на стар. 57

8

9

10

11

12

Сынок!.. Твайго сына расстраляюць ... А ты ніколі не даведаешся, дзе ён пахаваны*

13

* глядзi на старонцы 58

Мама, я гэтага не рабіў...

14

Табе лепш падпiсаць!..*

15

* глядзi на старонцы 59

16

Л Л А А Н Н А А К К С С А А Д Д Е Е Н Н А А Р Р П П Ы Ы ЧЧ ЮЮ АА ДД ЕЕ ВВ Р АА Б Б А А ? ? Ш Ш Е Е М М Ы Ы Р Р П П Ы Ы Т Т К К О О Б Б ЙЙ ЫЫ ЧЧ

БОК АБАРОНЫ >> перайсці на стар. 60

17

, , Ы Ы М М Э Э Т Т ІС ІС С С Й Й А А В В О О Д Д У У С С Ь Ь ЦЦ СС АА Л ?.. ?.. Я Я Н Н Н Н А А В В Ч Ч А А В В А А ІН ІН В В Б Б А А І І Ц Ц ЫЫ ЦЦ НН ОО Р

БОК АБВІНАВАЧВАННЯ >> перайсці на стар. 61

18

19

20

Яму няма месца ў нашым грамадстве!..*

21

* глядзi на старонцы 62

Мы павінны памятаць, што пакаранне смерцю не служыць правасуддзю!..*

* глядзi на старонцы 63

22

23

24

Смяротнае пакараннегэта забойства ад імя дзяржавы!

25

Цела пакаранага сваякам не выдаецца. Аб месцы пахавання не паведамляецца!

26

ААС Н Н Ь Ь Ц Ц Я Я З З Ў Ў Ы Ы Т Т Ы Ы Б Б Ў Ў Е Е Л Л ОО ДД І ІЗЗ ЦЦ А Р Р А А К К А А П П Е Е Н Н Н Н Э Э Ш Ш А А Р Р Ь Ь ЦЦ ЯЯ НН ЫЫ РР І ІПП Д Д Д У У С С І І Л Л О О Р Р Ў Ў Е Е Б Б Я Я С С Ш Ш Ы Ы ЧЧ АА ЫЫББ ТТ

ТАК

>> перайсці на стар. 64

27

ЬЬ ЦЦ СС АА НН ЗЗ АА КК ДД ЕЕАА ББ ЯЯ СС ? ? Ю Ю Ц Ц Р Р Е Е М М С С А А К К Е Е В В А А Л Л А А ЬЬЧЧ ЦЦ А І?І?.... ЗЗ ДД

НЕ

>> перайсці на стар. 65

28

29

Именем Республики Беларусь!..*

* глядзi на старонцы 66

30

ЭННННЕЕ, Э Ш А Ш Р А Р А Т А Э Т Г Э Г Ы Ы Ш Ў Ш Я Ў Н Я Н Ы ППРРЫ ТЫ . Т . М А М А Ц Ў Ц А Ў Н А А Н К А К Ы В Ы І В І Я С Я ІШС РРООББІШ АВВЕЕК Л А А Л Ч А Ч Ь Ь ІЦ Б ІЦ А Б З А І З І К О К Р О У Р К У ННААК

ТАК

>> перайсці на стар. 68

31

ТТЫЫААЎЎТТААММААТТЫЫЧЧННАА ЦЬЬ У Ц Н У Н ІС ІС Ц А Ц Н А Н Ы Н Ы Ь Н Л Ь О Л Д О З Д ЫЗ КАА??....

НЕ

>> перайсці на стар. 69

32

33

34

35

36

Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь у памілаванні адмоўлена…

…дазволенныя дзве хвіліны для абскарджвання скончылiся.

I твой час таксама.

37

38

39

40

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

«ТАБЕ ВЫБІРАЦЬ НА ЧЫІМ БАКУ БЫЦЬ! ПАДПІШЫ ПЕТЫЦЫЮ СУПРАЦЬ СМЯРОТНАГА ПАКАРАННЯ Ў БЕЛАРУСІ! ..» Суд Лінча. Кожны з нас ведае такое паняцце, як «Суд Лінча». Сёння мы з жахам успамінаем гэту ганебную старонку мінулага. Аднак больш чым праз стагоддзе, мы ўсё ж можам правесці вызначаныя паралелі і з днём сённяшнім… Існуюць такія звесткі, што нярэдка падчас «лінчавання» бралі ўдзел не толькі неарганізаваныя натоўпы, але i суддзі, мэры невялікіх гарадоў, шэрыфы… Пра месца і час правядзення пакарання смерцю паведамлялася загадзя, туды з'яўляліся прагныя да помсты людзі, фатографы. Усё гэта больш было падобна на забаву, чым на правасуддзе. У 1900-я гады ў моду ўвайшлі паштоўкі з выявай павешаных, каля якіх пазіруюць усмешлівыя ўдзельнікі суда Лінча. Яны пасылалі іх сваім сваякам з каментарамі накшталт «Мама, гэта я злева»…

55

ТАК: «Цябе арыштоўваюць і змяшчаюць у ізалятар». >>Вяртайся на старонку 9

56

НЕ: «Хай ты не здзейсніў забойства, і ўсё ж цябе арыштоўваюць і змяшчаюць у ізалятар. Варта памятаць, што ад памылкі не застрахаваны ніхто. А ў краіне, дзе не выконваюцца прынцыпы справядлівага суда, рызыка трапіць у пастку сістэмы павялічваецца». Судовая памылка і немагчымасць яе выпраўлення. Пазбегнуць памылак немагчыма. Незалежна ад таго, якія працэсуальныя гарантыі ўбудаваны ў судовую сістэму і якімі б ні былі дасягненні навукі і тэхналогіі, гэтай сістэмай заўсёды будуць кіраваць людзі, а людзям уласціва памыляцца. І гэтыя памылкі адбываюцца нашмат часцей, чым гэта сабе ўяўляе большасць. У 1975 годзе ў Вялікабрытаніі да пажыццёвага зняволення была прысуджаная «бірмінгемская шасцёрка». Праз 15 гадоў, у сакавіку 1991 г. Апеляцыйны суд Англіі адмяніў прысуд з прычыны адсутнасці дастатковых доказаў. У 1976 г. таксама былі асуджаныя невінаватыя – «гілдфардская чацвёрка» — за што прэм'ер-міністр Вялікабрытаніі Тоні Блэр праз трыццаць гадоў прынёс публічныя прабачэнні. Пры наяўнасці ў Англіі смяротнага пакарання ўсе гэтыя людзі не дажылі б да прабачэнняў. У Злучаных Штатах Амерыкі з 1976 года 123 чалавекі былі вызваленыя з камеры смяротнікаў пасля таго, як дзякуючы ДНК-экспертызе была ўстаноўленая іх невінаватасць. Існуюць таксама 23 задакументаваныя справы, якія сведчаць аб тым, што ад пачатку 1900-х гадоў у Амерыцы былі памылкова пакараныя невінаватыя. Даследнікі сцвярджаюць, што колькасць такіх справаў яшчэ большая, аднак цяжка ўстанавіць ісціну пасля таго, як чалавек пакараны. Такія памылкі ўласцівыя і для постсавецкага рэгіёну, дзе ў Расійскай Федэрацыі за здзяйсненне серыі забойстваў пакаралі смерцю Аляксандра Краўчанку, аднак пазней аказалася, што сапраўдны забойца Андрэй Чыкаціла. Аналагічны прыклад – «Віцебская справа», ці «Справа Міхасевіча», па якой былі асуджаны 14 нявінных чалавек.

19 траўня 1987 г. Судовая калегія па крымінальных справах Вярхоўнага суда СССР пад старшынствам суддзі Фёдара Саўкіна з удзелам дзяржабвінаваўцаў – старшага памочніка Генпракурора СССР Сяргея Самойлава і памочніка пракурора Мінскай вобласці Уладзіміра Панфілюка – прызнала Генадзя Міхасевіча вінаватым у наўмысных забойствах 33 жанчынаў у перыяд 1971-85 гг. на тэрыторыі Віцебскай вобласці. Некаторыя жанчыны былі згвалтаваныя. Міхасевіч быў прысуджаны да смяротнага пакарання, прысуд не абскардзіў. Быў расстраляны 19 студзеня 1988 г. Доказы былі бясспрэчнымі – супадаў не толькі почырк на пакінутай злачынцам цыдулцы, група крыві і іншыя доказы, абвінавачаны таксама беспамылкова паказаў месца пахавання, дома былі знойдзеныя асабістыя рэчы забітых. У выніку замест 22 нераскрытых забойстваў, ён распавёў пра 43 (у судзе было даказана 33), у тым ліку 13 забойстваў, за якія былі асуджаныя 14 невінаватых. >>Вяртайся на старонку 9

57

Непразрыстасць працэдураў, пакуты сваякоў. Не гледзячы на тое, што Беларусь узяла на сябе абавязальніцтвы як сябар Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе (АБСЕ) «прадастаўляць грамадскасці інфармацыю адносна выкарыстання смяротнага пакарання», усе звесткі аб вынесеных і прыведзеных у выкананне прысудах з'яўляюцца засакрэчанымі. Грамадскасці невядомыя імёны расстраляных ды іх колькасць. Дзяржава толькі аперуе лічбамі вынесеных прысудаў, якія можна сабраць у агульную карціну з розных ведамстваў – Міністэрства юстыцыі, МУС ці Канстытуцыйнага суда. Таксама невядома: каму і за якія дзеянні смяротнае пакаранне было замененае на пажыццёвае зняволення. Паводле даных СМІ, толькі за два гады былі памілаваны 156 асуджаных. Аднак дзейнасць Камісіі па памілаванні закрытая ад грамадскасці і невядома, на якіх падставах і ў дачыненні да якіх асобаў прымаецца рашэнне, ці няма злоўжыванняў паўнамоцтвамі або фактаў карупцыі гэтага ведамства. Грамадства павінна ўсведамляць, што вынесены смяротны прысуд тычыцца не толькі вінаватага, але і прыносіць жорсткія пакуты яго сваякам. Згодна з КК Беларусі, блізкія і сям'я пакаранага пазбаўлены магчымасці пахаваць роднага чалавека і потым наведваць яго магілу – целы пасля смяротнага пакарання родным не выдаюцца і месца пахавання не паведамляецца. У пасведчанні аб смерці ў графе «прычына смерці» ставяць прочырк. Па сведчаннях былога начальніка менскага СІЗА Алега Алкаева, ён «бачыў шмат пакутаў і істэрык». У інтэрв'ю Amnesty International ён таксама ўзгадваў і пра пакуты асуджаных – аднойчы ў камеры апынуліся два асуджаныя да смяротнага пакарання, спачатку павесіўся адзін, затым другі дастаў яго з пятлі і ў ёй жа павесіўся. Дзяжурны позна заўважыў, што адбываецца і не паспеў іх выратаваць. Цела самагубцаў былі перададзеныя родным за два дні да даты, на якую было прызначанае выкананне прысуду. >>Вяртайся на старонку 15

58

Карупцыя і недасканалая сістэма правасуддзя, небяспека несправядлівага, небесстаронняга суда. Любая сістэма крымінальнага правасуддзя можа здзяйсняць акты дыскрымінацыі. Мэтазгоднасць, імгненныя рашэнні і ціск грамадскай думкі – усё гэта можа ўплываць на ўсе этапы разгляду справы, ад першапачатковага расследавання да прыняцця ў апошнюю хвіліну рашэння аб памілаванні. Гэта азначае, што тыя, хто, у рэшце рэшт, будзе пакараны, могуць быць, на самой справе, не найгоршымі злачынцамі, а толькі людзьмі, якія апынуліся няздольнымі наняць лепшага адваката, хто сутыкнуўся з больш жорсткімі пракурорамі або суддзямі, або тымі, за каго ўступілася грамадскасць. Так, напрыклад, адбылося са справай аб самасудзе ў вёсцы Пухавічы, дзе было здзейснена групавое забойства. Пасля асабістай просьбы прэзідэнта да старшыні Вярхоўнага суда і міністра МУС вінаватыя былі вызваленыя з СІЗА да прысуду, і, нягледзячы на звароты аднавяскоўцаў выкарыстаць больш строгую меру стрымання, знаходзіліся дома. А пасля вынясення прысуду і зусім былі памілаваныя прэзідэнтам. Акрамя такіх відавочных выпадкаў ціску на правасуддзе, існуе шэраг гісторый, калі самі прадстаўнікі праваахоўных органаў або суддзі ўступалі ў змову са злачыннымі групоўкамі. Самыя гучныя за апошнія гады – гэта «паляўнічая справа», «справа Святланы Байковай», намесніка старшыні суда Кастрычніцкага раёна Магілёва, намесніка старшыні суда Савецкага раёна Гомеля, былога намесніка старшыні Беларускага ваеннага суда і інш. Усе гэтыя факты кажуць пра тое, што верагоднасць несправядлівага суда існуе значна часцей, чым здаецца на першы погляд. І ў выпадку вынясення смяротнага прысуду, грамадства пазбаўляецца ўжо не ад злачынцы, а ад сведкі злачынства правасуддзя. >>Вяртайся на старонку 17

59

БОК АБАРОНЫ: Выбраўшы бок абароны і падпісаўшы петыцыю за скасаванне смяротнага пакарання ў Беларусі, мы робімся на крок бліжэй да нашай агульнай мэты– скончыць з забойствамі ад імя Дзяржавы. Запрасі далучыцца да нас сваіх сяброў! http://dp.spring96.org/be/sign >>Вяртайся на старонку 19

60

БОК АБВІНАВАЧВАННЯ: Неэфектыўнасць у папярэджанні планаваных злачынстваў. У грамадстве існуе меркаванне, што смяротнае пакаранне стрымлівае злачыннасць. Такія заявы часта робяць урады, якія ўжываюць смяротнае пакаранне. Аднак няма такіх статыстычных або іншых дадзеных. Больш за тое, шырокае даследаванне, праведзенае для Камітэта ААН па папярэджанні злачыннасці ў 1988 годзе і абноўленае ў 1996 і ў 2002 гадах, змяшчае выснову, што «данае даследаванне не змагло прадставіць навуковых доказаў таго, што прывядзенне ў выкананне смяротных прысудаў аказвае большы стрымліваючы ўплыў, чым пажыццёвае зняволенне. І наўрад ці атрымаецца знайсці такія доказы. Тыя сведчанні, якія ўдалося сабраць, не даюць падставаў падтрымаць гіпотэзу аб стрымліваючым характары». Статыстычныя дадзеныя па краінах, якія адмянілі смяротнае пакаранне, даказваюць, што не існуе сувязі паміж смяротнай карай і ўзроўнем злачыннасці – гэта датычыць і краінаў на пераходным этапе да дэмакратыі. На сённяшні дзень таксама можна сцвярджаць, што адмова ад смяротнага пакарання ў Албаніі, Расійскай Федэрацыі і Украіне не прывяла да хваляванняў сярод насельніцтва і павелічэння колькасці і аб'ёму злачынстваў, спалучаных з гвалтам. У Літве з 1996 года не быў пакараны ніводны злачынец, а колькасць забойстваў пастаянна скарачаецца. У Грузіі смяротнае пакаранне было адмененае ў лістападзе 1997 года, і з таго часу ў гэтай краіне назіраецца сур'ёзнае зніжэнне колькасці наўмысных забойстваў. Тых людзей, якія сапраўды загадзя плануюць злачынства, стрымлівае не суровасць пакарання, а верагоднасць таго, што іх зловяць і асудзяць. Калі плануецца злачынства, злачынец звычайна засяроджаны на тым, каб пазбегнуць арышту і абвінаваўчага прысуду, а не на ступені суровасці пакарання. Пагроза нават самага суровага пакарання не з’яўляецца перашкодай для тых, хто ўпэўнены, што не будзе злоўлены. Ключ да стрымлівання – гэта не больш суровае пакаранне, а сур'ёзная верагоднасць таго, што асобы, якiя здзяйсняюць злачынства, будуць выяўленыя, арыштаваныя і асуджаныя. Гэта азначае, што намаганні па папярэджанні злачыннасці павінны быць накіраваны на павышэнне эфектыўнасці працы праваахоўных органаў. Упэўненасць грамадскасці ў тым, што злачынствы будуць неадкладна і прафесійна расследаваныя, а злачынцы паўстануць перад судом, мае прынцыпова важнае значэнне для стрымлівання злачыннасці. Гэта спрыяе ўмацаванню даверу паміж грамадствам і праваахоўнымі органамі, а таксама павышае аўтарытэт сістэмы правасуддзя. Патрабуючы ўзмацнення жорсткасці пакарання, захавання смяротнага пакарання для стрымлівання злачыннасці, праваахоўныя ведамствы адводзяць увагу грамадскасці ад эфектыўнасці іх працы па прафілактыцы і расследаванні злачынстваў, што на самой справе з'яўляецца галоўным для бяспекі грамадзянаў і развіцця прававога грамадства. Смяротнае пакаранне таксама не з'яўляецца неабходным для барацьбы з тэрарызмам і арганізаванай злачыннасцю. Аналіз вынесеных смяротных прысудаў у дачыненні да членаў злачынных груповак паказвае, што пакаралі смерцю выканаўцаў злачынстваў, а не заказчыкаў, і гэта ніяк не ўплывала на дзейнасць арганізаваных злачынных групаў у далейшым. Таксама няма сведчанняў таго, што тэрарызм будзе зніжацца, дзякуючы існаванню смяротнага пакарання. Службовыя асобы, якія нясуць адказнасць за барацьбу з палітычнымі злачынствамі і тэрарызмам, неаднаразова паказвалі на тое, што смяротнае пакаранне можа прывесці да адваротнага дзеяння – пакаранні могуць ствараць пакутнікаў, памяць аб якіх становіцца аб'ядноўваючым фактарам для тэрарыстычных арганізацый і для правядзення далейшых тэрарыстычных актаў. >>Вяртайся на старонку 19 61

Пакаранне смерцю спараджае жорсткасць у грамадстве. Дзяржава, якая падтрымлівае смяротнае пакаранне, на самай справе, заяўляе аб тым, што забойства з'яўляецца прымальным спосабам вырашэння праблемаў грамадства. Няма чалавека – няма праблемы. Грамадства ўспрымае гэта як акт правасуддзя і, адпаведна, мае абсалютна скажонае паняцце пра рашэнне праблемы злачыннасці. Грамадзянам пачынае здавацца, што праблемы са злачыннасцю сапраўды могуць быць вырашаныя праз забойства, і яны не задумваюцца аб прычынах, якія заахвочваюць або дазваляюць грамадзянам здзяйсняць цяжкія злачынствы. Наяўнасць смяротнага пакарання незваротна паглыбляе грамадства ў працэс вынясення і выканання прысуду – са сродкаў масавай інфармацыі грамадзяне ведаюць (часта вымушана), калі вынесены, калі выкананы смяротны прысуд, і гэтая інфармацыя, у рэшце рэшт, успрымаецца натуральна. «Расстраляць навошта цацкацца» — распаўсюджанае меркаванне абывацеля, калі дзяржава надае законную сілу халоднаму, наўмыснаму забойству ў імя дабрабыту грамадства. Аднак гэта прымітыўнае ўспрыманне абясцэньвае не толькі жыццё злачынцы, а чалавечае жыццё як такое – забіць можна. >>Вяртайся на старонку 23

62

Пакаранне смерцю не служыць правасуддзю. Зразумела, што мёртвы чалавек не можа здзейсніць злачынствы ў будучыні. Аднак мэтай крымінальнага пакарання з'яўляецца не толькі папярэджанне новых злачынстваў, як асуджаным, так і іншымі асобамі. Крымінальная адказнасць мае на мэце выпраўленне асобы, якая ўчынiла злачынства, а таксама «закліканае спрыяць аднаўленню сацыяльнай справядлівасці. Асуджэнне асобы, якая ўчынiла злачынства, з'яўляецца падставай для спагнання з яго, як маёмаснай шкоды, так і матэрыяльнага пакрыцця маральнай шкоды». Як мы бачым, маральная шкода сваякам ахвяры можа быць кампенсаваная матэрыяльна, а не шляхам расстрэлу вінаватага. Крымінальная адказнасць, як і правасуддзе ў цэлым, не павінна быць актам помсты або запалохвання, забіты чалавек не можа ўсвядоміць свае ўчынкі і раскаяцца. З ліста пакаранага Андрэя Жука: «Міністр юстыцыі, выказваючы свой пункт гледжання за захаванне смяротнага пакарання, гаворыць, што разглядаючы гэтае пытанне, можна спытаць, што лічаць родныя загінулых. Эмоцыі, помста – гэта не правасуддзе. У такім выпадку і суды не патрэбныя. Хай дадуць тым самым сваякам у рукі зброю і суд Лінча...». Смяротнае пакаранне цалкам адмаўляе прынцып рэабілітацыі ў грамадстве і захаванне правоў чалавека. Стаўленне да злачынцаў як да непажаданых элементаў, якіх трэба выкараніць у грамадстве, — гэта жорсткі і таталітарны падыход да папярэджання злачыннасці, няварты цывілізаванага грамадства. Злачынцы не з'яўляюцца нелюдзямі, а людзьмі, якіх спарадзіла само грамадства. Часцяком злачынствы здзяйсняюцца ў нейкіх надзвычайных імгненнях жыцця чалавека, пры асабліва стрэсавых і выключных абставінах ці як вынік многіх гадоў пакутаў ад гвалту і жорсткасці, бяздзейнасці праваахоўных і сацыяльных органаў. Досвед многіх краінаў, якія адмовіліся ад смяротнага пакарання, сведчыць аб тым, што небяспечных злачынцаў можна надзейна ізаляваць ад грамадства, не звяртаючыся да пакарання смерцю. Асобы, якія падвяргаюцца смяротнай кары, складаюць толькі нязначную долю ад усіх злачынцаў. Пакаранне ў асноўным накіраванае на тое, каб пазбавіць жыцця чалавека і не даць яму здзейсніць злачынства ў будучыні – пры гэтым пераважная большасць такіх людзей у любым выпадку гэтага б зноў не зрабілі. >>Вяртайся на старонку 23

63

ТАК: Смяротнае пакаранне ніяк не ўплывае на шэраг прычынаў, па якіх адбываюцца злачынствы. Заявы аб тым, што вышэйшая мера пакарання стрымлівае злачынцаў, зыходзяць з таго, што тыя людзі, якія здзяйсняюць забойствы ды іншыя злачынствы, што караюцца смерцю, загадзя рацыянальна думаюць пра верагоднасць таго, што іх караюць смерцю. Падобнае меркаванне грунтуецца на вельмі скажоным уяўленні пра злачынцаў і тых умовах, у якіх яны здзяйсняюць злачынствы. Большасць такіх злачынстваў здзяйсняецца ў стане стрэсу, падчас вялізнага эмацыйнага ўзрушэнне або пад уплывам наркотыкаў або алкаголю – гэта значыць тады, калі адсутнічае лагічнае мысленне і рацыянальныя меркаванні. Некаторыя з гэтых злачынстваў здзяйсняюцца вельмі неўраўнаважанымі асобамі або людзьмі з псіхічнымі захворваннямі. Ні пры якіх з гэтых абставінаў злачынцы не думаюць пра тое пакаранне, з якім яны могуць сутыкнуцца, калі іх зловяць. Асноўнымі фактарамі, якія правакуюць злачыннасць, з'яўляюцца беднасць, неадукаванасць, няроўнасць у грамадстве, псіхічныя адхіленні канкрэтнага злачынцы. Смяротнае пакаранне ніяк не можа ўплываць на названыя прычыны. Істотная частка адказнасці за злачынства ляжыць на соцыуме, злачынец можа разглядацца як саўдзельнік і выканаўца «сумеснага» злачынства, дзе чалавек прадстаўлены сам сабе, «прапушчаны» момант, калі неабходна было аказаць уплыў на падлетка, зрабіць прэвентыўныя захады ці дапамагчы сацыялізаванню ў грамадстве пасля адбыцця пакарання за больш мяккія злачынствы. У 2009 годзе быў асуджаны да смяротнай кары 30-гадовы жыхар Драгічынскага раёна Васіль Юзэпчук, які быў прызнаны вінаватым у здзяйсненні серыі забойстваў жанчынаў сталага веку. Па заключэнні камісіі экспертаў, у асуджанага лёгкая ступень разумовай адсталасці, ён кепска арыентаваўся ў ваколіцах, быў непісьменны, жыў з міласціны. Ёсць факты, якія сведчаць, што Юзэпчуку падчас знаходжання ў следчым ізалятары наносіліся цялесныя пашкоджанні, што было зафіксавана. Асуджаны накіраваў хадайніцтва аб памілаванні прэзідэнту. Ён прасіў захаваць яму жыццё, настойваючы на тым, што ў будучыні могуць з'явіцца абставіны, якія пацвердзяць яго невінаватасць. Аднак ён быў расстраляны. Таксама варта звярнуць увагу, наколькі эфектыўна і своечасова праваахоўныя органы рэагуюць на трывожныя сігналы і ці былі прынятыя неабходныя крокі, каб прадухіліць злачынства. У 2010 годзе Гродзенскі абласны суд асудзіў да вышэйшай меры пакарання Андрэя Бурдыку і Алега Грышкаўца. Іх прызналі вінаватымі ў забойстве трох чалавек у стане алкагольнага ап'янення: жанчыну забілі з рэўнасці, усіх астатніх – як сведкаў. На працягу тыдня да забойства асуджаныя ўжывалі алкаголь. Напярэдадні трагедыі гаспадар кватэры спрабаваў суцішыць кампанію, у якой разгараўся скандал. Ён шэсць разоў тэлефанаваў у міліцыю і прасіў прыехаць. Але ніхто не прыехаў. Пасля ў час судовага разбіральніцтва высветліцца, што гэтыя шэсць тэлефанаванняў нават не былі зафіксаваныя дзяжурнымі. >>Вяртайся на старонку 29

64

НЕ: Ты не бачыш сябе ў ролі суддзі, але гэта не значыць, што ты не можаш уплываць на тое, што адбываецца. Сіла ёсць у кожным з нас! Падпішы петыцыю супраць смяротнага пакарання ў Беларусі! Запрасі далучыцца да нас і сваіх сяброў! http://dp.spring96.org/be/sign >>Вяртайся на старонку 29

65

Выканаўцы – прафесійныя забойцы, якія забіваюць ад імя дзяржавы. У краінах, дзе смяротнае пакаранне дазволена, існуе інстытут легальных забойцаў, якія здзяйсняюць наўмыснае забойства. Любая інфармацыя пра спосабы прывядзення ў выкананне смяротнага прысуду ў Беларусі з'яўляецца дзяржаўнай таямніцай. Аднак былы начальнік менскага СІЗА № 1 Алег Алкаеў, дзе ўтрымліваюцца прысуджаныя да выключнай меры пакарання, падрабязна апісаў кім і якім чынам выконваецца гэтая праца. З яго кнігі «Расстрэльная каманда»: «Расстрэльная каманда» мае афіцыйную назву: «Спецыяльная група па прывядзенні ў выкананне смяротных прысудаў». Так напісана ў інструкцыі МУС, якая рэгламентуе гэты від дзейнасці. Колькасны i персанальны склад групы таксама вызначаны інструкцыяй і аб'ёмам задачаў, якія стаяць перад ёй. Група, якую я ўзначальваў, складалася з трынаццаці чалавек. Акрамя непасрэдных удзельнікаў «расстрэльнага» працэсу, у яе ўваходзілі таксама лекар і прадстаўнік МУС. Абавязкі лекара былі далёка не медычныя, ён толькі канстатаваў смерць пакаранага, а прадстаўнік МУС – ажыццяўляў кантрольнарэгістрацыйныя функцыі. Галоўнай дзяржаўнай нагляднай інстанцыяй над дзейнасцю «расстрэльнай» групы з'яўляўся пракурор, прызначаны Генеральным пракурорам Рэспублікі Беларусь. Менавіта пракурор з'яўляецца галоўнай службовай асобай, якая кантралюе ажыццяўленне правасуддзя ў строгай адпаведнасці з законам. І толькі пракурор не з'яўляецца членам групы па прывядзенні ў выкананне смяротных прысудаў. Усе астатнія члены групы падбіраюцца яе кіраўніком, пасля чаго зацвярджаюцца кіраўніцтвам ГУУС Менска (у ранейшы час) або МУС (сёння). Размеркаванне абавязкаў сярод удзельнікаў групы ўскладаецца на яе кіраўніка. Ён падбірае не менш за два выканаўцы прысудаў і не менш трох кіроўцаў-прафесіяналаў. Асабіста я дамагаўся ўніверсальнасці ўдзельнікаў маёй групы, дзе кожны мог выканаць любую задачу, пастаўленую перад ім, у тым ліку і прывесці ў выкананне прысуд. Па зразумелых прычынах, я не магу раскрыць персанальны склад маёй групы і распавесці аб кожным. <...> У групу падбіраліся проста фізічна моцныя мужчыны, з устойлівай псіхікай і трывалымі нервамі. Камплектавалася «расстрэльная» каманда, як правіла, за кошт дзеючых супрацоўнікаў СІЗА, але ў мэтах бяспекі дазвалялася прыцягваць да супрацоўніцтва і іншых грамадзянаў. Усе ўдзельнікі групы ў працоўны час займаліся выкананнем сваіх звычайных службовых абавязкаў. <...> Пасля пастаноўкі задачы частка супрацоўнікаў спецыяльным транспартам дастаўлялася ў пункт выканання прысуду, і падрыхтоўвала месца для сустрэчы асобаў, асуджаных да смяротнага пакарання. Іншая частка групы вярталася ў СІЗА і па атрыманых ад мяне дакументах арганізоўвала вывад з камеры асуджаных да смяротнага пакарання, пасадку іх у машыну і дастаўку ў пункт выканання прысуду.

66

<...> Пасля дастаўкі асуджаных у пункт выканання прысуду іх размяшчаюць пад узмоцненай аховай у спецыяльна абсталяванай камеры. Калі аб'ект цалкам падрыхтаваны да выканання прысуду, у спецыяльным кабінеце, сумежным з памяшканнем, дзе непасрэдна адбываецца расстрэл асуджаных, за невялікім пісьмовым сталом займаюць свае месцы: пракурор, кіраўнік спецыяльнай групы (начальнік СІЗА) і прадстаўнік МУС. На стале знаходзяцца асабістыя справы асуджаных. <...> Пасля апошніх словаў пракурора кіраўнік спецыяльнай групы падае каманду сваім падначаленым аб «этапаванні» асуджанага да расстрэлу. Асуджанаму завязваюць павязкай вочы, каб ён не арыентаваўся ў прасторы, і адводзяць у суседняе, спецыяльна абсталяванае памяшканне, дзе яго ўжо чакае выканаўца з пісталетам напагатове. Па сігнале выканаўцы двое супрацоўнікаў перад спецыяльным шчытом-кулеўлоўнікам апускаюць асуджанага на калені, пасля чаго выканаўца страляе яму ў патыліцу. <...> Напэўна, цяжка паверыць у шчырасць маіх словаў, але асабіста я ставіўся да працэдуры выканання смяротнага прысуду з велізарным агідай. Я ведаю, што дакладна такое ж пачуццё адчувалі і амаль усе ўдзельнікі спецыяльнай групы. <...> Звычайна партыя асуджаных да расстрэлу складае ад трох да пяці чалавек, але часам бываюць і адзінкавыя выканання смяротных прысудаў. Усё залежыць ад таго, як працуе Камісія па памілаваннях пры прэзідэнце і, натуральна, сам прэзідэнт. Пасля расстрэлу асуджаных іх целы пакуюць у поліэтыленавыя мяшкі і ажыццяўляюць пахаванне. Паколькі месца пахавання целаў пакараных з'яўляецца таямніцай, я больш нічога на гэтую тэму гаварыць не буду. <...> У якасці прыкладу прывяду адну з тэхнічных вынаходак, якая выкарыстоўвалася нашымі грузінскімі калегамі ў той перыяд, калі ў іх краіне была такая мера пакарання, як смяротная кара. Там асуджанага ў адмысловым памяшканні ўкладвалі на падлогу тварам уніз, пры гэтым галава асуджанага звешвалася ў спецыяльны каналізацыйны сцёк. У такім становішчы выканаўца не мог зрабіць дакладны стрэл і патрапіць у мазжачок. Для таго, каб палегчыць «працу» выканаўцы і забяспечыць дакладнае траплянне кулі ў цэль, адзін з членаў расстрэльнай групы звычайным сачком для лоўлі матылькоў прыўзнімаў галаву асуджанага да пакарання да патрэбнага ўзроўню, пасля чаго выканаўца рабіў прыцэльны стрэл. <...> Вяртаючыся да пытання пра людзей, якія з'яўляюцца ўдзельнікамі спецыяльнай групы, скажу, што ўсе яны вартыя павагі, бо выконваюць самую чарнавую і няўдзячную ў свеце працу. Пры гэтым яны рызыкуюць сваім аўтарытэтам, становішчам у грамадстве і набыццём даўно забытага ў нармальным грамадстве сярэднявечнага кляйма – «кат». >>Вяртайся на старонку 31 67

ТАК: У гэтым выпадку ты павінен ведаць, што за гады незалежнасці ў Беларусі былі вынесеныя больш за 300 смяротных прысудаў. Ці здолееш?

2017

3

2016

4

2015

2

кастрычнiк

Смяротныя прысуды ў Беларусі з 1990 г.

2014 2013

4

2012 2011

2

2010

2

2009

2

2008

2

2007

4

2006

9

2005

2

2004

2

2003

4

2002

4 7

2001 4

2000

13

1999 1998

47

1997

46 29

1996

37

1995 24

1994 20

1993

24

1992 1991

21

1990

20

0

15

30

45

>>Вяртайся на старонку 33 68

НЕ: Ты не бачыш сябе ў ролі выканаўцы, больш таго, ты можаш дапамагчы пазбегнуць новага забойства ад імя дзяржавы. Падпішы петыцыю супраць смяротнага пакарання ў Беларусі! Запрасі далучыцца да нас і сваіх сяброў!.. http://dp.spring96.org/be/sign >>Вяртайся на старонку 33

69