Sierlijk & kruidig

SIERLIJK

& KRUIDIG

KEUKENKRUIDEN IN DE SIERTUIN

2 colofon Tekst: Maite Grugeon Foto’s: Stefan Jacobs Eindredactie en lay-out: Reine De Pelseneer Met dank aan ons leespanel: • Yo De Beule (Kruidenkwekerij Duizendblad www.duizendblad.be ) • Ann Van Roy (Annetannes Kruidenklets: www.annetanne.be/kruidenklets) • Annick Hollebeke (herboriste en Velt-lesgever) ISBN: 9789082324006

velt voluit Gezond leven op het ritme van de seizoenen, met respect voor de natuur. Dat is ecologisch leven in een notendop. Velt helpt je graag om een ecologische levensstijl te ontwikkelen in keuken, tuin en daarbuiten.

Word samen met meer dan 14.500 gezinnen en 120 lokale groepen eco-actief! www.velt.nu Velt vzw Uitbreidingstraat 392c 2600 Berchem T 03 281 74 75 info@velt.be

Velt Nederland Griendstraat 15 5662 RE Geldrop T 040 285 44 67 info@velt.nu

© 2011 Velt vzw. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder de schriftelijke toestemming van Velt vzw. 2de druk: 2013 / 3de druk: 2014.

3

Keukenkruiden: lekker ĂŠn mooi!

Keukenkruiden hebben naast een lekkere smaak, vaak ook een mooie bloeiwijze of een opvallend blad. Denk maar aan de hoge, groengele schermen van venkel of aan de grasachtige structuur en de bolvormige paarse bloemen van bieslook. Dit maakt keukenkruiden tot leuke planten voor een bloemenborder.

Kruiden doen het vaak een stuk beter in het gezelschap van andere planten die dezelfde standplaats verkiezen, dan in een kruidentuintje waar je alle keukenkruiden verzamelt, louter omdat ze allemaal eetbaar zijn. In een ecologische siertuin ga je op zoek naar de juiste plaats voor de juiste plant.

Dat maakt het voor jou ook gemakkelijker: planten die je op de juiste plaats zet, staan er goed bij. Ze vragen geen extra zorgen zoals bijmesten of meer water geven, en ze krijgen minder snel last van plagen of ziekten.

In dit boekje ontdek je welke keukenkruiden een goed gezelschap vormen en hoe je keukenkruiden kunt integreren in een bloemenborder. We maakten een selectie van keukenkruiden die lekker zijn in de keuken ĂŠn die een meerwaarde geven aan de siertuin.

Het resultaat? Een boeiende en bloeiende siertuin die mooi, lekker en ecologisch is!

4

Wat zijn keukenkruiden?

Keukenkruiden zijn planten die omwille van hun smaak en geur geliefd zijn in de keuken. Ze worden ‘kruiden’ genoemd, omdat ze gebruikt worden om gerechten op smaak te brengen, om het eten ‘kruidiger’ te maken.

Maar keukenkruiden zijn net zo goed planten als alle andere; ze groeien, bloeien en komen in zaad. Ze hebben ook elk hun favoriete standplaats en die verschilt van plant tot plant. Sommige planten staan graag droog, zonnig en op een stenige bodem, tijm en lavendel bijvoorbeeld. Andere planten vragen dan weer een voedselrijke grond met meer vocht en schaduw. Roomse kervel en peterselie zijn hiervan voorbeelden.

Als je rekening houdt met de natuurlijke standplaats en je zet planten op de juiste plaats, dan groeien ze uit tot sterke gezonde planten. Dat is immers wat je verwacht van keukenkruiden, zodat je ze volop kunt gebruiken in de keuken.

5

Goed gezelschap Vaak staan keukenkruiden in een hoekje van de tuin of in een kruidenbak bij elkaar.

De basilicum naast de rozemarijn, het bonenkruid naast de lavas. Ze lijken een logisch gezelschap te vormen, omdat ze hetzelfde doel hebben: in een lekkere maaltijd belanden.

We maken je graag wegwijs in wat de goede standplaats is van keukenkruiden en tonen welke keukenkruiden je kunt samenzetten en waarom.

Maar is het zo’n goed idee om alle keukenkruiden bij elkaar te zetten? Als keukenkruiden op één plek bij elkaar staan – vaak een plek die rijkelijk is voorzien van compost, dan zullen een aantal planten het waarschijnlijk goed doen, maar andere planten zullen wegkwijnen.

Niet alle planten zijn op dezelfde plaats gelukkig. Een plant als rozemarijn, die graag op een zonnige plek en op een droge, stenige bodem staat, is moeilijk te combineren met bijvoorbeeld lavas, die schaduw wil en het liefst met zijn wortels in een frisse voedselrijke grond staat.

Als je planten groepeert die om dezelfde standplaats vragen – bijvoorbeeld tijm, rozemarijn, salie en lavendel – dan maak je een succesvol plantengezelschap.

Wilde marjolein en lavendel

29

Ruige keukenkruiden voor in de zon venkel foeniculum vulgare

Forse doorlevende plant voor een frisse plek in de zon. Lekker bij vis en in salades. Aromatisch zaad.

Bloemkleur: geel.

Bloei: augustus-september.

Hoogte: 150 cm.

Variëteiten: Bronsvenkel, ‘Smokey’ Dit is een sierlijke plant met fijn vertakte bladeren en geelgroene bloemschermen. Venkel is geschikt voor een ruigere border, waarin hij bijvoorbeeld een plekje kan vinden naast lavas en grote engelwortel. Samen met andere forse planten zoals leverkruid en boerenwormkruid vormen ze een fraai geheel.

Standplaats

Venkel staat graag zonnig en warm, op een vochthoudende, voedselrijke bodem.

Aanleg

Buiten zaaien kan van maart tot juni.

Oogsten

De jonge, zachte blaadjes kun je doorlopend plukken. In het najaar, vanaf september, oogst je de naar anijs smakende zaden.

Beheer

Venkel behoort tot de ruigtekruiden. Hij wordt groot en fors, en het is een sterke groeier.

Ruigtekruiden combineer je het best met andere sterke groeiers in een hoekje. Zet je ruigtekruiden samen met graslandplanten, dan zullen ze die verdringen. Maai het hoekje met ruigtekruiden om de drie à vijf jaar kort. Zo kan de ruigte zich verjongen.

30

andere ruige keukenkruiden, met hetzelfde beheer als venkel Grote engelwortel Angelica archangelica Een tweejarige plant voor een vochtige standplaats in de zon of halfschaduw. Gebruik in gebak en likeur. Aromatische zaden.

Bloemkleur: geelgroen. Bloei: mei-juli.

Hoogte: 200 cm.

Mierikswortel Cochlearia armoracia (syn. Armoracia rusticana) Doorlevende plant voor een zonnige standplaats en een voedselrijke, frisse bodem.

Gebruik de geraspte wortel als smaakmaker in sauzen en meng de jonge bladeren door sla. Mierikswortel woekert, zet hem eerst in een voldoende grote pot en zet hem zo in de grond.

Bloemkleur: wit. Bloei: juni-augustus.

Hoogte: 140 cm.

keukentip: mieriksworteldressing

Mierikswortel heeft een scherpe, maar aangename smaak als je er zuinig mee omspringt. Voeg wat fijngeraspte wortel toe aan een dressing van 1/2 mayonaise, 1/2 yoghurt, gehakte groene kruiden en wat peper en zout.

Mierikswortel is niet alleen lekker, dit sterk smakende goedje zou ook bijzonder gezond zijn.

Lavas Levisticum officinale (ook wel maggiplant) Forse doorlevende plant voor een plek in de zon of halfschaduw en een vochtige standplaats. Gebruik het blad in soepen, bij mosselen, in kruidenzout of selderiezout. Eetbaar zaad.

Bloemkleur: geelgroen. Bloei: augustusseptember. Hoogte: 140 cm.

Grote engelwortel →

38

Biologische kruidenkwekerijen in België Kwekerij Duizendblad kwekerij en zelfpluktuin Ternatstraat 11, 1742 Sint-Katherina-Lombeek duizendblad@telenet.be T (0032) 0472 472 838 Loca labora vzw, de kruiderie kwekerij en zelfpluktuin Bulskampveld 12, 8730 Beernem info@dekruiderie.be T (0032) 050 55 60 34

Boerderij De loods Oude Dendermondsesteenweg 37, 9300 Aalst Boerderij.de.loods@belgacom.net T (0032) 053 77 65 72

Voor meer verkoopadressen in Nederland zoek op biogids.nl bij ‘plant en tuin’ of op bewustbiologisch.nl op ‘biologische tuinders’.

Biologische kruidenkwekerijen in Nederland Kwekerij De Keukentuin, Zuidbroek, Nederland Westeind 154, 9636 Zuidbroek www.keukentuin.nl T (0598) 38 25 05 Biologische plantenkwekerij Hoveneinde Hoveneinde 1, 5953 TV Reuven www.hoveneinde.nl T 077 475 24 54

Biologische kruidenkwekerij ‘Het blauwe huis’ Buitenhuizenweg 10, 7961 LX Ruinerwold T 0522 48 18 27 Biologische kruidengeneeskunde ‘De Polderkol’ Jupiterweg 10, 8211 AW Lelystad www.polderkol.nl T 0320 25 50 52

39

Voor wie meer wil in de siertuin…

Stappen naar een ecologische tuin: aanleg en beheer is een praktisch én een mooi siertuinboek dat de lezer stap voor stap begeleidt bij de aanleg en het beheer van een ecologische tuin.

In de plantenlijsten achterin het boek lees je bij elke plant of hij eetbaar is of niet. Je kunt de plantenlijsten ook online raadplegen op www.velt.be/plantenzoeker.

Het boek neemt de natuurlijke processen als uitgangspunt, want wie inzicht heeft in natuurlijke processen, weet wat hij kan verwachten en hoe hij ermee om moet gaan. De auteurs leggen uit hoe je bijv. een bloemenakker, een bloemenborder of een speelbosje aanlegt, welke planten je kunt kiezen en hoe je deze beplantingen beheert.

De lezer leest ook telkens hoeveel werk en hoeveel groenafval een beplanting oplevert.

Op die manier kan hij voorspellen of hij een bepaalde beplanting aankan of niet.

Zelfs wie nog nooit in de tuin heeft gewerkt, kan met Stappen naar een ecologische tuin aan de slag. Uiteraard vinden ook gevorderde tuiniers veel informatie in dit standaardwerk.

288 p.

Isbn: 9789080662278 Auteur: Geertje Coremans.

Coauteurs: Evelyne Fiers & Greet Tijskens.

Boekhandelsprijs: € 38,50 Velt-ledenprijs: € 31,50 (+ € 5,00 verzendkosten) Bestel • België: Bestel door storting van het volledige bedrag op rek.nr. BE51 0010 9905 5062 van Velt vzw met vermelding ‘stappen naar een ecotuin’ en je naam en adres.

• Nederland: Bestel door storting van het totaalbedrag op giro 362280 van Velt-Nederland, met vermelding van naam en adres.

40

www.velt.nu