KWIKSTAARTEN EN PIEPERS
of tzzwieeup, als een raspende Boompieper Anthus trivialis. Voorzichtigheid is echter nodig, daar sommige roepen van Citroenkwikstaart vergelijkbaar zijn met die van Gele en enkele (ondersoorten) van Gele Kwikstaart (bijv. Noordse feldegg) en Oostelijke Gele Kwikstaart heeft ook een ‘zoemende’ roep. Let op dat deze laatste voornamelijk eind oktober voorkomt, terwijl Citroenkwikstaart vanaf begin augustus verschijnt met een piek in september. Oostelijke Gele is vergelijkbaar met Citroenkwikstaart in zijn grijswitte verenkleedtinten, maar hij mist het lichte oorstreekveld van Citroenkwikstaart. Hij heeft een meer effen grijze oorstreek (in het beste geval slechts een smalle bleke halvemaan onder het oog) en smallere witte vleugelbanen en tertialranden; zijn structuur is ook typisch die van Gele Kwikstaart. Vogels in het voorjaar Drie ondersoorten: adult mannetje van de noordelijke nominaat citreola heeft hij een lichtgele kop en grijze rug, met een zwarte kraag; adult mannetje van de zuidelijke ondersoort werae is over het algemeen lichter geel, zelden met een zwarte kraag en weinig of geen grijs op de flanken; de nog zuidelijkere ondersoort calcarata is donkerder geel en heeft een zwarte rug. Mannetjes die in het voorjaar in Nederland worden gezien lijken op citreola. Eerstezomer mannetjes hebben vaak rommelige zwarte vlekken op de kruin en oorstreek. Vrouwtje in de lente is qua patroon gelijk aan eerste-winter (zie hierboven), maar heeft heldergeel op het gezicht en valere gele onderdelen.
Mannetje Witte kwikstaart, voorjaar. Zilvergrijze rug contrasteert met vleugels. Let op heldere flanken.
Rouwkwikstaart M. yarrellii komt in het westen van het land voor naast Witte Kwikstaart M. alba, de ‘standaard’ witte kwikstaart in Nederland.
1e-zomer vrouwtje Rouwkwikstaart kan licht tonen. Let op donkergrijze flanken.
Vrouwtje Witte Kwikstaart, voorjaar. Let op dat de zwarte kruin overgaat in de grijze rug. Vleugels lijken vaak bruinig.
Rouwkwikstaart en Witte Kwikstaart Waar en wanneer Witte Kwikstaart Motacilla alba is een zomergast van begin maart-mei tot half augustus-oktober (een paar blijven hangen tot november in de mildere zuidwestelijke gebieden). Hij broedt vooral in de buurt van water en in agrarische gebieden. Rouwkwikstaart Motacilla yarrellii broedt in kleine aantallen in het westen van het land, meestal in gemengde paren met Witte Kwikstaart. Rouwkwikstaart werd voorheen beschouwd als ondersoort van Witte Kwikstaart. Verenkleed Voorjaar Adult mannetje Rouwkwikstaart is gemakkelijk te herkennen door zijn gitzwarte rug en schouders. Net als beide geslachten van Witte Kwikstaart zijn bij vrouwtje Rouwkwikstaart de mantel en schouders grijs, maar ze zijn donkerder dan die van Witte Kwikstaart, variërend van zwartgrijs, met hier en daar zwarte veren, tot donkerolijfgrijs; zelfs grijzere vrouwtjes tonen donker en zwartig, met weinig contrast tussen rug en kop. Beide geslachten van Witte Kwikstaart hebben een lichte, effen asgrijze mantel die, in tegenstelling tot bij Rouwkwikstaart, contrasteert met de vleugels en de zwart-witte kop, wat zorgt voor een fraaie, strakke uitstraling. Net als de rug is de stuit lichtgrijs, donkerder wordend naar de bovenstaartdekveren toe, die zwarter zijn. Bij Rouwkwikstaart is de stuit zwartachtig of zwartgrijs (maar wordt vaak verhuld door de opgevouwen vleugels). Vrouwtje Rouwkwikstaart is nogal donker roetzwartgrijs op de zijborst en de flanken, maar bij Witte Kwikstaart is het lichtgrijs grotendeels beperkt tot de zijborst. Daardoor lijken de flanken grotendeels wit, vaak met het lichtgrijs beperkt tot een smalle strook langs de bovenkant van de flanken, direct onder de opgevouwen vleugel (de zichtbaarheid ervan is mede afhankelijk van hoe de vleugel wordt gehouden). De overwegend witte flanken zijn duidelijk zichtbaar in de vlucht en hierdoor kunnen zelfs overvliegende Witte Kwikstaarten met een bepaalde mate van zekerheid worden gedetermineerd. Ondergeschikte punten zijn onder andere de valere, bruinere vleugels van Witte Kwikstaart, terwijl het mannetje Witte Kwikstaart (vanwege zijn lichtere mantel en wittere flanken) de indruk kan geven een grotere bef te hebben. Geslachtsbepaling Adulte Witte 340
1e-winter Witte Kwikstaarten tonen soms helemaal geen zwart op de kruin.
1e-winter Witte kwikstaart. Sommige mannetjes tonen meer zwart op de kruin.
Rouwkwikstaart behoudt het juveniele kleed tot ver in het najaar, en toont dan rommeliger dan even oude, verse 1e-winter Witte Kwikstaart.
Adult vrouwtje Rouwkwikstaart, winter. 1e-winters kunnen erg vaal zijn. Let op donkere flanken.
Adult vrouwtje Witte Kwikstaart, winter. Trekvogels in de herfst zijn ‘schone’ grijs-witte vogels. Adult mannetje Witte Kwikstaart, winter
341