STELTLOPERS
Witgat en Bosruiter
Juveniel Bosruiter. Let op bruiner verenkleed met sterk geblokte bovendelen en prominente wenkbrauwstreep.
Waar en wanneer Witgat Tringa ochropus is een vrij veel voorkomende en wijdverspreide doortrekker in de herfst vanaf half juni, met een piek in augustus; kleine aantallen overwinteren en er is een kleine voorjaarstrek, met enkele aanwezig tot in mei. Bosruiter T. glareola is een doortrekker in het voor- en najaar, vooral in mei en vanaf eind juni-september; beide soorten worden bijna uitsluitend gevonden in zoetwaterhabitats.
Juveniel Witgat. Plomper en met kortere poten, donkerder van boven en licht gevlekt met een krachtige borstband. Let op korte wenkbrauwstreep.
Structuur en gedrag Hoewel oppervlakkig gelijk in verenkleedpatroon zijn Witgat en Bosruiter gemakkelijk van elkaar te onderscheiden. In rust is Witgat een nogal ineengedoken, kortpotige, plompe steltloper waarvan de structuur vaak doet denken aan die van een reuzen-Oeverloper Actitis hypoleucos; hij is slanker als hij actief is. Bosruiter is slank, met lange hals, kleine kop en vrij lange poten. Hij is in feite een delicate en elegante steltloper die meestal wordt gezien als hij langs een open oever loopt als een Tureluur T. totanus, in plaats van heimelijk te foerageren in een poeltje of modderige stroom, zoals Witgat. Verenkleed Witgat is erg donker met een prominente borstband en een lichte oogring, maar hij mist een prominente wenkbrauwstreep, hoewel er wel wit voor het oog is. De vlekken op de bovendelen zijn vrij klein, maar adult zomer is grover gevlekt, dus waak ervoor dergelijke vogels niet abusievelijk als Bosruiter te determineren. De laatste is veel lichter en bruiner, met een duidelijke witte wenkbrauwstreep (wat bijdraagt aan de indruk van een kopkap). Hij heeft een witte onderzijde met een subtiel gestreepte borst (en toont in tegenstelling tot Witgat op afstand altijd licht) en sterk gevlekte of geruite bovendelen. De groengele poten zijn lichter dan die van Witgat.
Adult Bosruiter. Let op slankere vorm herinnerend aan een kleine ‘tureluur’. Bovendelen met duidelijk schaakbordpatroon, gestreepte borstband en krachtige wenkbrauwstreep.
Bosruiter. Let op langere tibia dan Witgat, poten meestal lichter en geler.
Adult Witgat. Vlekken sterker dan bij juveniel. Let op compactere vorm dan Bosruiter, doet denken aan grote Oeverloper.
Vluchtdeterminatie Hoewel beide egale vleugels en een rechthoekige witte stuit hebben, is Witgat een zeer contrasterende zwart-witte vogel, wiens totale uitstraling een gigantische Huiszwaluw Delichon urbicum suggereert; let niet alleen op de contrasterende witte stuit, maar in het bijzonder ook op zijn zwartachtige ondervleugels. Zelfs in de vlucht toont Witgat nogal compact en de poten reiken niet voorbij de staart. Als hij wordt opgestoten, vliegt hij vaak hoog op, luid roepend (zie hieronder). Bosruiter ziet er veel bruiner uit in de vlucht en zijn iets kleinere witte stuit contrasteert minder met het bruinere verenkleed; het belangrijkste kenmerk zijn de lichte, witachtige ondervleugels. Bosruiter toont slanker in de vlucht, waarbij de voeten tot ver buiten de staart steken; hij heeft daardoor een slankvleugelig, langwerpig uiterlijk.
Bosruiter. Slanker en kleiner met poten die voorbij de staart steken. Let op lichte ondervleugels, minder contrasterende stuit en bruine bovendelen.
Leeftijdsbepaling Juvenielen van beide soorten zijn in de herst onberispelijk en subtiel getekend, terwijl adulte vogels er in de nazomer rommeliger en grover getekend uitzien. Sommige adult Witgat schorten de slagpenrui tijdens de najaarstrek op, zodat ze door de duidelijke hiaten in hun binnenste handpennen in de vlucht gemakkelijk als adult kunnen worden gedetermineerd.
Witgat. Erg zwart-wit, poten kort, steken niet ver buiten de staart. Let op zwartachtige ondervleugels.
Roep Totaal verschillend. Witgat is een luidruchtige, prikkelbare vogel die als hij wordt opgestoten meestal een luid, rinkelend toe-liet of toe-liet… toe-liet toe-liet (of varianten daarvan) laat horen. Bosruiter heeft een snel, schril, hoog chiff-if of chiff-if-if. Zang Op de broedplaatsen heeft Bosruiter een snel, herhaald, melodieus wiloe wiloe wiloe wiloe… De zang van Witgat is heel anders: een snel en nogal piepend ik-oe-wie ik-oe-wie ik-oe-wie (de laatste lettergreep hoger en stijgend in toonhoogte). 178
179