Debijzonderedrie-eenheidvanTermaar…

In de Margratense buurtschap Termaar bevindt zich bij een kruispunt van wegen een driewerf aan historische relieken, die samen een bijzonder idyllisch plekje vormen. We hebben het over de Bauerkoel met aan haar flanken de Mariakapel van Termaar en de oude zwingelput. Een bijzonder trio, dat veel, zo niet alles vertelt over dit klein gehucht van Margraten.

tekst & fotografie Marco De Bie

De naam Termaar vindt je op meerdere plekken in Limburg terug. Naast het Margratens Termaar vind je bijvoorbeeld ook een Termaar bij Voelender (Voerendaal) en Klûmme (Klimmen). De naam Termaar is afkomstig uit het Latijn en is een verbastering van Ter Mare dat zoveel betekent als bij een water, waarbij water een ruim begrip is, want het kan wijzen op een plas of poel, maar ook op een zee.

De Bauerkoel

Het feit dat Termaar Termaar heet, impliceert dat er in de Romeinse tijd in de buurtschap ook al een mare; een poel of plas moet zijn geweest. Midden in het gehucht bevind zich De Bauerkoel en het heeft er dus alle schijn van dat de buurtschap haar naam aan deze koel te danken heeft. Het dialectwoord koel heeft in deze een tweeledige betekenis. Enerzijds verwijst het naar het woord kuil in de zin van een gat of lagergelegen deel van een plateau. Anderzijds wijst het naar een poel met stilstaand water, die in het dialect ook un koel wordt genoemd. De Bauerkoel heeft vooral dienstgedaan als een drinkpoel voor het vee, want direct naast de Bauerkoel bevindt zich een overdekte waterput.

Bauerkoel wordt voornamelijk gevuld door regenwater, dat zich op het laagste punt verzameld. Het water in de Bauerkoel was daarmee uitermate geschikt als drinkwater voor het vee, maar minder goed als drinkwater voor de mens. Het betreft immers stilstaand water, waarin bijvoorbeeld ook kikkers, padden en andersoortige amfibieën weelderig teren. En dus sloeg men naast de poel een put, die de mens van schoon drinkwater voorzag. De houten overkapping staat op een gemetselde borstwering is gedekt met dakpannen. Het puthuisje was enigszins vervallen, maar is in 2009 bijzonder fraai gerestaureerd en staat er nog steeds goed bij. De put is zo’n 45 meter diep en feitelijk nog in tact. De katrol en het putwiel ontbreken niet. Het is in feite een kwestie van een emmer aan het putwiel hangen en sjwungele mèr (zwengelen maar). Tenminste, als het grondwaterpeil hoog genoeg staat! Als het grondwaterpeil is wat het moet zijn, bevat de put nog steeds kraakhelder water. Echter met onze hele droge zomers en een zakkend grondwaterpeil, valt de put in Termaar nogal eens droog. Dan kun je sjwungele tot’steunoonswaegs, maar dan komt er geen druppel water omhoog.

Sterre der Zee-kapel

S Opdeemmermettouwnaisdeput klaarvoorgebruik.Tenminste:alshet grondwaterhooggenoegstaat...

Sjwungelemèr!

Hoe klein de buurtschap Termaar ook mag zijn; het heeft maar liefst twee waterputten. Beide van het type zwingel- of zwengelput. Een zwingelof zwengelput heet zo, omdat het een zwenkwiel of zwengel heeft om het putwater mee bovengronds te krijgen. Eén van deze twee putten ligt dus pal naast de Bauerkoel. De

Op de zuidwestelijke oever van de Bauerkoel bevindt zich de Mariakapel, die gewijd is aan Onze-Lieve-Vrouwe Sterre der Zee. De kapel is in 1962 uit dankbaar door Termaardernaren gebouwd. De kapel is gebouwd met kalksteen (mèrgelblök, in dialect), die is gewonnen in de Sibbergroeve in het naburige Sibbe. Op 15 augustus 1962 werd de kapel ingezegend. In 1964 rees het idee om jaarlijks een meiden tegenover de kapel te plaatsen, geïnspireerd naar het voorbeeld in Noorbeek waar al sinds 1634 jaarlijks een den voor de kapel wordt geplaatst. Enkele jaren werd de den van Margraten voor de kapel in Termaar geplaatst, totdat dit gebruik werd verplaatst naar de Sprinkstraat. In 1979 werd het oorspronkelijke beeld uit de kapel gestolen en luttele meters verder vernield en wel in het struikgewas teruggevonden. De brokstukken werden bijeengeveegd en het beeld is daarna nauwgezet gerestaureerd en teruggeplaatst in de kapel. zegen wordt gegeven. Conjarts: “Heel de buurt slaat dan de handen ineen om de kapel en heel Termaar op z’n allermooist te laten zijn en zien.” Het ontroert de oud-koster zichtbaar.

“Ik weet nu, dat er een engelbewaarder bestaat”

Toeval of niet, maar bij het schrijven van deze aubade aan deze unieke idylle in het Heuvelland stelt de zomerhit van dit jaar: “Ik weet nu, dat er een engelbewaarder bestaat.” Dat geldt ook voor de kapel van Termaar. Huub Conjarts (83) heeft vanaf de eerste dag in 1962 tot aan de dag van vandaag de kapel met ziel en zaligheid mee verzorgd en draagt de Onze-Lieve-Vrouwe

Sterre der Zee van Termaar op handen. “Poetsen, verse bloemen neerzetten, een kaarsje en een schietgebedje,” zo vertelt Huub, “hoort bij de dagelijkse routine. Dat praatje met buren, burgers en buitenlui die de kapel gericht of bij toeval bezoeken” stelt de krasse knar, “vind ik nog steeds bijzonder. Ik ben dankbaar dat ik sle-vrouwe en de buurtschap met deze kleine geste mag dienen en zo van betekenis kan zijn voor mijn god en de gemeenschap.” Met deze mooie woorden van de beschermengel van deze kapel, rest het ons slechts om de tekst van de zomerhit van 2023 toe te passen op de kapel en Huub Conjarts. De Sterre der Zee van Termaar zal zachtjes in gedachte het lied afmaken: “Ik weet nu ook, dat zo’n engelbewaarder op je let. Ik kan het weten. Ik word door Huub steeds weer gered…”

Kapel voor Jan en alleman

De Sterre der Zee-kapel is een ontmoetingsplek voor de buurtschap en een trekpleister voor Jan en alleman. “Gedurende de corona-periode”, vertelt Huub Conjarts, een van de vele vrijwilligers van de kapel, “kwamen mensen van heinde en verre om in Termaar een kaarsje op te steken.” Waar de kapel voor iedereen vrij toegankelijk is, is het vooral ook de kapel van en veurdeluujvanTermaar. “Vele handen maken licht werk!” stelt Conjarts gevat. “Samen met onder andere Jan en Marion Hombleu en Mia LaevenVaessens hebben we vele uren aan en in de kapel doorgebracht. Onderhoud, voorraden kaarsen aanvullen, versieren, noem maar op. We hebben het altijd met plezier gedaan.” Ieder jaar wordt de kapel in de kersttijd mooi versierd en voorzien van een kerststal. En één keer in de drie jaar trekt de sacramentsprocessie van Margraten door Termaar en vormt de kapel een mooi rustaltaar, alwaar steevast de

Bijzondere drie-eenheid

Een beetje verscholen van de buitenwereld, lommerrijk onder een majestueuze linde die het pittoreske plaatje compleet maakt, is à g’n Bauerkoeleen bijzondere idylle om even pas op de plaats te maken. Uit te rusten tijdens een wandeling of fietstocht. Of om gericht even tot bezinning te komen, halt te houden en wellicht een kaarsje op te steken. Bid dan niet alleen voor een eigen intentie, maar ook uit naam van de put, de koel en de kapel in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Dan breng je in stilte tweekeer een bijzondere drie-eenheid bijeen.

Jambo Hakuna Matata ondersteunt woon-, zorg- en onderwijsprojecten in Kenia :