RONDJE ROTTERDAM
Een rondje Oude Haven Rotterdam behoort tot onze favoriete vaartochten. Op zo’n rondje ontmoeten we alle soorten beroeps- en pleziervaart en worden we zo ongeveer ondergedompeld in de landmarks van de stad. Onderweg is het doorlopend genieten, er zijn zelfs plaatsen bij die aan de wieg van ons land hebben gestaan. Maak ons er maar wakker voor …
We laten ons door de Parksluizen schutten van de Coolhaven (Schie) naar de Parkhaven. Als je via de Kleine Parksluis wordt geschut, krijg je er een gratis douche bij. Dat komt door de hefdeuren die bij opening een soort van ‘wegkantelen’. Na die regenbui kom je eerst nog even in de Parkhaven voordat je de Nieuwe Maas opvaart. Al in de sluis staat met grote letters het VHF-kanaal van de sector Maasbruggen aangegeven. We melden ons bij de sector (zie kader) met bestemming Koningshaven en steken de vaarweg loodrecht over. Het is vandaag rond de kentering zodat we weinig stroming hebben, maar het kan hier ook heel wat harder stromen. Je vaart op een verschrikkelijk mooi deel van de Nieuwe Maas en tegelijkertijd op één van de drukste vaarwegen naar en van het Rotterdamse havengebied. De sectorleider geeft aan waar je op moet letten. Sowieso staat je marifoon standby om te luisteren wat de schepen om je heen gaan doen en om bereikbaar te zijn voor de sector. Let op, dat laatste is geen theoretische oefening want opgeroepen worden komt nogal eens voor.
1 De
ICOON
Als we oversteken vanuit de Parkhaven ligt pal voor ons de SS Rotterdam. Het schip uit 1959 is de vijfde Rotterdam van de Holland-Amerika Lijn (H.A.L.), die inmiddels de zevende in de vaart hebben. De vijfde is een stoomschip met oliegestookte ketels en turbines, afgemeerd aan het 3e
Katendrechtse hoofd in de kop van de Maashaven. Het schip is in meerdere opzichten iconisch. Niet alleen als relict van de teloorgegane trans-Atlantische passagiersvaart maar ook door het spoor van verliezen dat de komst van het schip naar Rotterdam heeft getrokken. Door de meer dan 150 miljoen euro verlies van Woonbron op het schip is de boot zelfs één van de directe aanleidingen voor de parlementaire enquête naar woningbouwverenigingen geweest. Hardnekkige bronnen houden overigens vol dat de illustere initiatiefnemer van het project – Joep van den Nieuwenhuiyzen – er niet op heeft toegelegd. Uiteindelijk is het schip gekocht door Westcord Hotels voor iets minder dan € 30 miljoen. Je kunt er eten, slapen, vergaderen, congresseren, feesten, trouwen en meer van dat soort dingen. Zo was het schip bijvoorbeeld ook de host voor het televisieprogramma Kunst & Kitsch.
LANDMARKS ALOM
De allereerste landmark van vandaag – de Euromast- staat in de Parkluis al pal naast ons aan bakboord. We danken de mast – inmiddels Rijksmonu-
4 Door het remmingwerk van ‘de Zwaan’ zien we de RPA 10 op patrouille. 5 De Willemsbrug is een 270 meter lange tuibrug die hangt aan twee rode jukken van 50 meter hoogte. 6 De markthal heeft als bijnaam ‘de Sixtijnse kapel van Rotterdam’.
ment – aan de Floriade van 1960. Zodra we de steven naar de stad richten strekken de Kop van Zuid, de Hef, de Erasmusbrug (‘de Zwaan’), de Willemsbrug en de nieuwe Zalmhaventoren zich voor ons uit. Gek genoeg valt te midden van het hoogbouwgeweld op de Kop van Zuid het prachtige Hotel New York steeds meer op. De H.A.L. laat er begin van de vorige eeuw een nieuw directiegebouw optrekken. Een kleine eeuw later wordt het omgebouwd tot het huidige hotel. Het directiegebouw is nadat het klaar was verlevendigd met de beide karakteristieke torentjes die nu het hotel sieren. Midden in een ultramoderne omgeving fungeert het hotel – inmiddels ook Rijksmonument – als een verademend stuk historie. We genieten er uitgebreid van voordat we de blik richten op de overkant. Sinds 2022 zijn daar de Zalmhaventorens
4
gereed. Het zijn woontorens, waarvan Zalmtoren I met 215 meter het hoogste gebouw is van ons land. We stellen vast dat we de toren inderdaad ontzettend hoog vinden en varen door langs de cruise terminal. De historische terminal met zijn karakteristieke schaaldaken maakt deel uit van ons industrieel erfgoed en is tegelijkertijd
ook aangepast aan de eisen van deze tijd. Vanaf deze locatie zijn talloze landgenoten na de Tweede Wereldoorlog de wereld in getrokken. De voormalige ‘loods Rotterdam’ is niet alleen een markante plek maar tegenwoordig ook al een Rijksmonument. De historische omgeving blijkt uitstekend te harmoniëren met hypermoderne cruiseschepen.
DE BRUGGEN
We zijn dan onderhand aangeland bij de Erasmusbrug, in de volksmond ‘de Zwaan’. Sinds september 1996 verbindt deze brug Rotterdam-centrum met de Kop van Zuid. De brug is 284 meter lang en is getuid aan een geknikte, asymmetrische stalen pyloon van 139 meter hoogte. Als je schip te hoog is ben je aangewezen op de enorme basculebrug (84 meter) tussen de pyloon en de zuidoever. Wij kunnen er natuurlijk gewoon onderdoor. Door het imposante remmingwerk aan bakboord zien we de RPA 10 varen. De RPA’s zijn de patrouillevaartuigen van het Havenbedrijf, de Rotterdam Port Authority. De nummers 10 en hoger zijn tevens blusboten. Je kunt de RPA’s overal in het havengebied op patrouille of aan het
werk tegenkomen. We varen door naar de Koningshaven waar ‘de Hef’ prominent voor ons ligt. Deze voormalige spoorbrug dateert uit 1878. Al in 1928 wijdde Joris Ivens er een (uiteraard stomme) film aan. De brug zou worden gesloopt maar dat stuitte op protest van de Rotterdamse bevolking. Daarom is ‘de Hef’ tegenwoordig een Rijksmonument. De oude spoorbrug werd wereldnieuws in 2022 toen demontage dreigde om het jacht van Jeff Bezos te laten passeren. Dat is anders opgelost zodat de gemoederen weer tot rust zijn gekomen. Pal ervoor ligt nauwelijks zichtbaar de Koninginnebrug. ‘Hef’ en Koninginnebrug worden samen met de Willemsbrug in Rotterdam de Maasbruggen genoemd. De Willemsbrug ligt aan de stadskant van het Noordereiland en verbindt dat met de Blaak. De huidige brug dateert van 1981 en vervangt de eerste uit 1878. De Willemsbrug is een 270 meter lange tuibrug die hangt aan twee rode jukken van 50 meter hoogte, een
prachtig gezicht. Bij elkaar opgeteld vormen al die bruggen in onze ogen dan ook niet minder dan een schitterend ensemble, alleen daarvoor zou je dit rondje al gaan varen …
BOERENGAT
Als we vanuit de Koningshaven willen oversteken melden we dat eerst aan de sector. Die geeft aan dat we kort moeten wachten en daarna even geen op- of afvaart in de nabijheid hebben. We steken over en hebben dan uitzicht op alweer een aantal iconen van de stad, waaronder de Markthal. Die heeft door het kunstwerk ‘hoorn des overvloeds’ van Arno Coenen en Iris Roskam de bijnaam ‘Sixtijnse kapel van Rotterdam’ gekregen. Tsja, in Rotterdam hebben dingen nu eenmaal snel een bijnaam … We varen langs het voormalige zwemparadijs Tropicana het Boerengat op. Niet ver hier vandaan heeft het zeemagazijn van de Admiraliteit op de Maze gestaan. De geuzen en andere aanhangers van Willem van Oranje
besluiten na de inname van Den Briel in 1572 hun krachten voor de oorlogvoering op zee te bundelen in vijf Admiraliteiten. De Admiraliteit op de Maze dateert uit 1575 en is de oudste. Aan het eind van de 17e eeuw betrekt deze Admiraliteit de scheepswerf op ’s Lands werf, hier aan het Boerengat.
Vanaf de tweede helft van de 17e eeuw worden op deze plaats onze oorlogsschepen gebouwd. Dat is in de tijd dat Michiel de Ruyter opperbevelhebber is van de vaderlandse vloot. Ook zijn vlaggenschip ‘De Zeven Provinciën’ is hier gebouwd. In die tijd is de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de belangrijkste natie van de wereld. Die positie is te danken aan de VOC (zie kader). Rotterdam heeft een eigen VOC-kamer, maar is in VOC-verband met een belang van één zestiende geen grote speler. De oorlogsindustrie is er echter niet minder indrukwekkend om!
7
7 Het Witte Huis uit 1897 staat op de Unesco werelderfgoedlijst. 8 Aan het water van de Oude Haven grenzen veel terrassen. 9 De Regentessebrug uit 1898 is een Rijksmonument. 10 Routekaartje.
OUDE HAVEN
We varen bakboord uit onder de Oostbrug door het Haringvliet op. De haringvloot waaraan dit deel zijn naam dankt maakt al in de 17e eeuw plaats voor de vloot van de Admiraliteit. Net als alle andere binnenstad havens is het Haringvliet in beheer bij de Stichting Erfgoedhavens Rotterdam. Een groot deel van deze binnenstad havens biedt ligplaatsen aan historische, al of niet zeilende bedrijfsvaartuigen. Bij het Haringvliet is dat niet anders,
VOC
zij het dat hier ook klassieke jachten een ligplaats vinden. We genieten op het gemak van al die oude dames en komen even later onder de Spanjaardsbrug door de Oude Haven in. Exclusief gereserveerd voor de oude beroepsvaart is het een hele kleine museumhaven waar aan historische schepen mag worden gewerkt. Beeldbepalend voor de Oude Haven zijn het Witte Huis en de overbekende paalwoningen. De verdere bebouwing is modern en er grenzen volop terrassen aan de haven. Het Witte Huis dateert uit 1897 en is één van de weinige gebouwen die het bombardement van 1940 hebben doorstaan. Met 43 meter hoogte is het de eerste wolkenkrabber van ons land. Het gebouw is
Op initiatief van raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt hecht de Staten-Generaal in 1602 haar goedkeuring aan de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) voor de handel op Azië. De compagnie is de eerste vennootschap ooit met vrij verhandelbare aandelen en groeit uit tot het grootste handelsbedrijf ter wereld. De compagnie genereert zoveel welvaart dat het de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden een halve eeuw lang de belangrijkste natie van de wereld maakt.
8
opgenomen in de Unesco werelderfgoedlijst en maakt deel uit van de top100 van de Nederlandse monumenten. Leuk detail is dat de autoriteiten na de bouw ervan voorlopig geen vergunningen meer wilden afgeven voor het optrekken van soortgelijke gebouwen. Men wilde eerst wel eens zien of zo’n hoog pand in de praktijk zou blijven staan. Hoe dan ook, het gebouw maakt nu een rondje Oude Haven helemaal af!
WIJNHAVEN
We varen onder de Jan Kuitenbrug door de Wijnhaven in en vinden daar midden in het water een vierkante toren met een wachthuis. Dat blijkt een voormalige brugpilaar te zijn met daarop een brugwachtershuisje. Vroeger liep het – inmiddels ondergrondse – spoornet bovengronds en zat er in het spoor hier een draaibrug met op beide pijlers een brugwachtershuisje. Eén daarvan heeft men bij wijze van folklore laten staan. De Wijnhaven heeft zwaar te lijden gehad onder het bombardement van 1940 maar ook de Regentessebrug heeft dat doorstaan. De brug vervangt in 1898 een houten hefbrug en is een Rijksmonument. Ze is gebouwd naar het voorbeeld van de 19e-eeuwse Parijse bruggen in de Franse Beaux-arts stijl. Leuk hoor, zo’n Frans accent tot besluit van een onvervalst rondje Rotterdam! De verdere doorvaart via de Leuvehaven voert je langs het Maritiem museum voordat je onder de Nieuwe Leuvebrug de Nieuwe Maas weer opvaart ter hoogte van de Erasmusbrug. Een klein stukje stroomafwaarts brengt je dan via de Parkhaven weer bij de Parksluizen. Wat een fantastisch rondje! M
VTS
De Nieuwe Maas vanaf de Van Brienenoordbrug naar zee is het langst bestaande VTS-traject (vessel traffic service) van ons land. Het is opgedeeld in sectoren. De website van het Havenbedrijf heeft een sectie die over deze VTS en communicatie gaat. Daar zit een handige overzichtskaart van de sectoren en kanaalnummers bij. Het hele rondje van vandaag valt in het gebied van de sector Maasbruggen. Je meldt je bij de sector zodra je die binnen vaart en vertelt hen wat je bestemming is. Je wordt dan opgenomen in de bewaking en krijgt te horen waar je op moet letten. Uitluisteren is verplicht en ook noodzakelijk want het is zeer wel denkbaar dat de sector je oproept. Stuurboord/ stuurboord-manoeuvres met schepen die één van de havens in willen komen nogal eens voor. En het is de sector die zo’n manoeuvre met je afspreekt.
