De dag dat issu

WA A R G E B E U R D E T H R I L L E R S I N D E S P O R T

De dag dat ik

de Tour verloor Lucien Van Impe

‘Seul Dieu pourrait le dire.’

Henri Anglade, 29 april 2017 Voor Bram

INHOUD

PROLOOG

10

DE AANLOOP NAAR DE DAG

19

‘EEN LEREN LAP OP EEN NUCHTERE MAAG’

6u45 37

‘GELIJK EEN NIEUWE BOEKENTAS, BIJ HET BEGIN VAN HET SCHOOLJAAR’

10u20 45

‘KOM EENS NAAR PARIJS, LUCIEN’

12u30 57

‘IK MOCHT NIET MET U MEE’

13u25 65

‘HET WAS DE IDEALE ETAPPE OM TE PARADEREN’

14u15 73

‘HET IS EEN SCHANDE! EEN SCHANDE GROTER DAN DE NAAKTSTRANDEN AAN DE AZURENKUST!’

15u05 81

‘AL IN DE AFDALING MOEST IK BEGINNEN TE ETEN. DAT WIST IK.’

15u20 89

‘ALLEZ! VAS-Y!!’

15u49 97

‘ON A FAIT DE LA BAGGARE PENDANT UNE HEURE ET DEMIE!’

16u00 107

‘HET WAS EEN MATRA SIMCA BAGHEERA’

16u07 115

‘DAT IS HELEMAAL CORRECT. IK ZAT IN DE WAGEN.’

NOG ENKELE MINUTEN

123

‘C’EST FABULEUX!!’

DIE ENE SECONDE

131

‘IK GOOIDE MIJN ARMEN IN DE LUCHT. WAT WAS DAT HIER ALLEMAAL?’

MINUTEN EN UREN LATER

141

‘DIT WAS DE DAG DAT IK DE TOUR VERLOOR’

21u12, MEI 2017

153

‘DE KARTONNEN DOOS EN DIE ENE MINUUT TE WEINIG’

EPILOOG

160

PROLOOG

10

Ik weet het: het klinkt wat raar.

Maar ik heb het veertig jaar lang niet willen doen.

En nu heb ik het toch gedaan: ineens, in een vreemde opwelling, ben ik, op een woensdagmiddag, naar mijn zolder getrokken en heb er de doos geopend.

Ginder in de hoek, weg in het donker, stond ze, wat apart van mijn andere spullen. Op het deksel heeft iemand (Rita? Ik? Ik herken het geschrift niet.

Chris?) ‘1977-1978’ geschreven, met een blauwe stift. Soms, bij het opruimen van wat rommel, had ik ze al eens vastgenomen, ze even opgetild, ze wat verschoven. Ik wist dat ze er allemaal inzaten, de knipsels uit de kranten van 20 juli 1977, de boekjes van toen, de foto’s. Ik had ze al die tijd bewaard, dat wist ik. Ze ruiken naar lang voorbije tijden, naar de jaren zeventig. Ze vertellen een triest verhaal, dat weet ik. Ze vertellen over de catastrofe van die ene, verdorven dag: dinsdag 19 juli 1977.

‘Van Impe gokt en verliest’, lees ik in de eerste krant.

‘Toerist in volgerswagen rijdt Lucien gracht in’, in de tweede.

Ik voel de rillingen langs mijn rug, ik krijg het koud.

Ik kijk verder en verleg stapels opgeplooide kranten.

Hier, weer een ander stuk: ‘Bittere tranen voor Lucien.’ Ik kijk naar de foto over de volledige voorpagina van De Gentenaar. Ik schreeuw het uit, in mijn bolletjestrui, gevallen over de rand van de weg op L’Alpe d’Huez. Rechtsonder, nog duidelijk in beeld, staat een auto. Ik ken die wagen. Natuurlijk ken ik die wagen. Het onderschrift bij de foto is kort: ‘Het einde van de droom: Lucien Van Impe valt.’ Ik weet weer waarom ik veertig jaar lang de doos in de hoek heb laten staan. Ik voel de pijn van toen opnieuw. Maar ik kijk verder en

11

lees: ‘Julia, de goede moeder van Lucien Van Impe, legde haar twee armen op de friscobak en begon hartstochtelijk en ongegeneerd te snikken. Toen ze uitgehuild was, droogde ze ’r tranen, snoot luid haar neus en commandeerde beslist een verse pint. Eén slok en het lege glas werd met een luide klap op de toog geplaatst. Heel het café godverde en weende tegelijk.’

Mere was in rouw, een jaar na de dolle vreugde van de zotte, hemelse zomer van 1976, een jaar na mijn Tourzege, mijn enige Tourzege.

En dit: een boek, van Jan Cornand en André Blancke, sportjournalisten van Het Volk, alle twee zot van de koers. ‘Tour 77’ is de titel. Op de cover sta ik, klimmend, de handen boven op het stuur, zonder petje, ik ben alleen. Ik draag de bolletjestrui, de zon schijnt fel, ik bijt op de tanden, letterlijk. Ben ik op weg naar de val? Ik zie een motor, een stuk van een auto. Ik zie Henri Anglade aan het stuur.

Ik doe het boekje open, de Tour komt tot leven.

Juist! In Geraardsbergen! ‘Er was ontzettend veel belangstelling toen de Tour doorheen België trok. Hier het peloton tijdens de beklimming van de Kloosterstraat.’ Ik kwam er als tweede boven, herinner ik me ineens.

Patrick Sercu reed er met minuten voorsprong, op weg naar een premie – van honderd­duizend frank, een kleine 2.500 euro, een pak geld toen – in Brussel en de zege in Charleroi.

Nog een foto: ‘Lucien Van Impe trok ten aanval op de Glandon. Hij liet er iedereen achter en begon met ruime voorsprong aan de laatste beklimming.’

Ik blader verder, weer een foto.

Pijnlijk, in al zijn details: de kapotte fiets, een wiel op de grond, fotografen, auto’s langs de kant van de weg, de blik in mijn ogen, mijn open mond, de ontreddering.

Ik ril, weer.

12

Ik snuister verder door de kranten, kijk in de doos.

Daar, drie artikels, gekleefd op dik karton.

Iemand moet ze me ooit cadeau gegeven hebben.

Ik zie weer het beeld van mij, in de gracht, tegen de flank van de berg.

Weer moeder Julia, kapot van verdriet, met de hand voor haar gezicht.

Mijn vader Jef, ontdaan, starend in het niets.

Mijn vrouw Rita, en mijn kleine Suzy: ‘Nog een beeld van het leed dat de familie Van Impe te Mere doorstond toen het duidelijk werd dat Lucien de Tour verloor. Rita weent openlijk en dochtertje Suzy klampt zich aan mama vast.’ Op een volgend blad: Bartje, snikkend.

Ik zie de uitslag van de rit, vertrokken in Chamonix: winnaar werd Hennie Kuiper, met 41 seconden voorsprong op Bernard Thévenet. Ik werd derde op twee minuten en zes seconden. Toch nog derde.

Een knipsel, met een foto van Eddy Merckx.

Ik weet het weer: Merckx reed voor Fiat, in het donkerblauwe shirt.

Hij zweet, gebogen over zijn fiets, hij kijkt met zwarte, diepe, holle ogen.

Eddy Merckx ziet af. Merckx, die was écht niet goed.

Ik verleg kranten, foto’s, boekjes.

Hier: het gele roadbook!

Het officiële Tourboek zit dus óók in de kartonnen doos. Ik zie dat ik bij het profiel van de bergritten genoteerd heb met welk verzet ik wil gaan klimmen: Col du Tourmalet, Col d’Aspin en Col d’Aubisque ‘met 22 en 23’ – Col du Corbier, Avoriaz, Col de la Forclaz, Col des Montets ‘met 23 of 24’ – Col de la Madeleine, Col du Glandon, L’Alpe d’Huez ‘met 21-23’.

Het boek lag boven op een knipsel met de Top 30 van die zomer, de hitparade van 16 juli: met ‘Ma Baker’, van Boney M en ‘Yes Sir I Can Boogie’, van Baccara en ‘Don’t Stop’, van Fleetwood Mac en ‘Hotel California’, van The Eagles en ‘Het Werd Zomer’, van Rob De Nijs. En met ‘I Don’t Want To Talk About It’, van Rod Stewart. Met Willy Sommers, op nummer 23,

13

met ‘Elke Slow Zal Ik Met Je Dansen’. Ik vind het grappig: iemand heeft een muzieklijstje tussen de sportverslagen gestopt. Zou ik dat, lang geleden, gedaan hebben?

Helemaal op de bodem van de doos, onder nog meer foto’s in zwart-wit, vind ik het blauwe boekje.

Míjn blauwe boekje, het boekje met de aantekeningen.

In het boekje zit een foto: ‘Groupe Sportif Lejeune-BP’ staat erop. Het is een foto van mijn ploeg, toen, in 1977: met Roy Schuiten en Eugène Plet, met Ferdinand Julien en René Dillen en Pierre Bazzo, Antoine Gutierrez en Eric Lalouette, met Michel Le Denmat en Roger Legeay en Ferdinand Bracke.

Met Henri Anglade en Pierre Schoor, de sportbestuurders.

Er zijn nog kranten, van later, na het fiasco.

Ik heb er een van 12 januari 1978.

Ik lees het verhaal dat Harry Van Den Bremt, André Vanheede en Joris Jacobs – drie topjournalisten van Het Nieuwsblad-Sportwereld – maakten over de Ronde van Frankrijk van 1977, die dan al een half jaar achter de rug is. Ik kan me de omstandigheden van hun interview ineens helemaal voor de geest halen. In de dagen tussen kerst en oudejaar waren ze bij me thuis op bezoek geweest, voor een lange babbel. Ik woonde toen nog even in Mere, in februari 1978 zou ik met Rita en onze kinderen Bartje – toen zeven – en Suzy – toen vijf – naar onze villa in Impe verhuizen.

Ik praat over de toekomst: ik zou, voor het eerst in mijn carrière, bij een Belgische ploeg gaan rijden. Ik zou bij C&A ploegmaat worden van Eddy Merckx. Ik praat over de voorbereiding op dat nieuwe seizoen, over het vaste stramien dat ik mezelf heb opgelegd: ‘Ik begin daags na Nieuwjaar opnieuw te trainen’, zeg ik. ‘Tenminste, wanneer ik niet te fel gefeest heb. Van die eerste week moet men zich niet te veel voorstellen. Ik begin met twintig kilometer per dag. Tegen het einde van die eerste week haal ik al eens tachtig kilometer. Daar zal het dan voorlopig bij blijven, want van 5 tot 13 januari toef ik in Zwitserland waar ik een week skiverlof heb gewonnen. Op 14 januari trouwt broer Frank en pas nadien kan ik aan het hervatten van de training

14

denken. Over het programma is nog weinig bekend. We hebben eerst nog een trainingskamp in de buurt van St.-Tropez.’

Ik ben goed op dreef, merk ik. Ik heb plannen om naast de Tour ook de Vuelta, ‘of toch liefst de Giro’, te rijden. Ik zie het helemaal zitten aan de zijde van Eddy Merckx. We zouden er samen een prachtig jaar van maken, eerst in de Ronde van de Middellandse Zee, dan in de klassiekers, nog later in de Ronde van Frankrijk. Dat Eddy op 19 maart 1978 in Kemzeke abrupt de laatste wedstrijd in zijn ongelooflijke carrière zal rijden, weet ik dan nog niet. Ik vertel honderduit over onze nieuwe woning en mijn passie voor dieren: ‘Ik zie alle beesten graag. Vogels, vissen, honden en noem maar op.

Een supporter heeft me een koningslooi beloofd. Een heel zeldzame vogel waarvan er in het land maar twee zouden zijn. Die kost zo’n vijfduizend frank. Geen geld voor zo’n rariteit.’

Het is een gesprek vol goede luim, voorlopig dan toch. ‘Lucien lacht voor de zoveelste keer zijn tanden bloot’, lees ik in het artikel. Ik maak grappen over de bolletjestrui, zie ik: ‘Een lelijk ding, iets voor circusartiesten. Maar het is wel míjn trui’ – en bloos bij de opmerking van de journalisten: ‘Hij is ondertussen eenendertig geworden. Weinigen zullen het geloven, want met zijn glunderende, blije jongenskop kan hij evengoed voor twintig doorgaan.’

Ik moet zelf lachen, hier op mijn zolder.

Dan verandert de toon: het wordt – uiteindelijk – een somber verhaal. ‘Men moet om naar de sterren te grijpen een barbaar zijn in de pelotons’, zeg ik.

‘Dan kan je in burgerkledij een gentleman zijn, maar in de koers ben je een judas, een nijdigaard, een leugenaar en bedrieger. Kortom, als je geen barbaar bent in de pelotons word je altijd geremd. Ik ben nu ook geen bleu meer, ik probeer nu ook al eens van anderen te profiteren. Maar ik heb al veel ereprijzen verloren door mijn karakter. Ik ben te snel tevreden. Ik...’

Dan zwijg ik, zie ik in het artikel.

Ik moet naar woorden gezocht hebben.

‘Ik...’, lees ik.

15

‘Ik durf het niet te zeggen...’

Ik moet dan opnieuw gezwegen hebben, tijdens het interview.

De journalisten moeten me gedwongen hebben: ‘Zeg het maar.’

Ik moet nog even geaarzeld hebben, denk ik.

En dan heb ik gezegd: ‘Ik had zoveel meer kunnen bereiken in de topsport.

In een goede ploeg en met een sterke leiding had ik het record van vijf Touroverwinningen kunnen breken.’

Vijf keer? Het lijkt me – nu – behoorlijk veel. Te veel, eigenlijk. Er was tenslotte Eddy Merckx, en ik had nooit een echt sterke ploeg (dat zal nog blijken, verderop).

Maar nu, veertig jaar later, begrijp ik mijn eigen reactie wel: in die winter, op de overgang van 1977 naar 1978, brandde diep in mij nog altijd de woede om het onrecht dat me die voorbije zomer was aangedaan, ik zag nog altijd de auto naast mij, ik hoorde nog altijd de mensen daar in de greppel, ik voelde het riempje rond mijn nieuwe fiets, het riempje dat daar niets hing te doen, ik voelde de afwezigheid van mijn sportdirecteur, de afwezigheid van Chris.

Ik zag Hennie Kuiper, vijftien meter voor me uit, ik voelde de hand van Félix Lévitan, na de aankomst, die dwingende hand op mijn schouder. Ik hoorde de tranen van Rita, de tranen van mijn kinderen, van mijn moeder, van heel Mere. Ik zag nog altijd de vette titels in de kranten. Ik zag opnieuw Fred De Bruyne, op mijn kamer, in de hete, schitterende, glorieuze zomer van 1976.

Ik zag opnieuw de handdruk.

Ik pak de kranten nog eens vast, ik snuif nog eens de geur van veertig jaar geleden op.

Ik kijk naar de kop boven het stuk van Harry Van Den Bremt, André Vanheede en Joris Jacobs en lees hem, in de stilte van de zolder: ‘Gesprek met Lucien Van Impe, die de Tour van 1977 verloor.’

En ik neem een besluit: ik ga op zoek.

Ik wil nog dingen weten (als dat kan).

Ik wil op zoek naar het verhaal van die ene fatale dag.

16

Ik wil op zoek naar het verhaal van een smerige val.

Het verhaal van mijn val, op mijn berg, drie kilometer voor de top.

Het verhaal van een Bagheera.

Het verhaal van de afwezigheid van mensen.

Wat is er toen gebeurd?

De kranten en gesprekken moeten me helpen, op weg naar een reconstructie.

Ik wil praten, met Bernard, RenĂŠ en Hennie. Met Chris en Joop, Rik, Patrick en de anderen.

Ik wil op zoek naar het verhaal van 19 juli 1977.

Ga ik dan op zoek naar een verhaal van list en bedrog?

Een verhaal van een complot?

Of ga ik toch op zoek naar een verhaal van domme, brute pech, van mijn eigen stomme schuld?

Ik weet het niet.

Nog niet.

In ieder geval: ik ga op zoek naar het verhaal van de dag dat ik de Tour verloor.

Lucien Van Impe, voorjaar 2017

17

DE AANLOOP NAAR DE DAG ‘Een leren lap op een nuchtere maag’

EEN AANLOOP VAN VIJFTIEN DAGEN, VAN BIJ DE START IN FLEURANCE, OP DONDERDAG 30 JUNI, TOT IN CHAMONIX, OP MAANDAG 18 JULI. EEN AANLOOP VAN ZESTIEN ETAPPES EN TWEE RUSTDAGEN.

20

Dit was de situatie, na de zestiende rit in de vierenzestigste Tour de France: ik stond derde in het algemene klassement. Ik had elf seconden achterstand op de tweede, Dietrich – Didi – Thurau, en 33 op Bernard Thévenet, de geletruidrager. Hennie Kuiper was vierde, voor Joop Zoetemelk, Francisco Galdos en Eddy Merckx, zevende op iets meer dan drie minuten.

Die dag, 18 juli, hadden we – in Chamonix, in de buurt van de Mont Blanc, op de Avenue du Bouchet – gesprint voor de zege. Ik was vijfde geworden, in een groep van twaalf. Thurau won de spurt van de kopgroep. Sebastián Pozo van Kas werd tweede, voor Joop Zoetemelk, Bernard Thévenet, mezelf, Bernard Vallet, José Martins, Joaquim Agostinho, Hennie Kuiper, Francisco Galdos, Raymond Martin en Raymond Delisle.

Alle favorieten waren (alweer) samengebleven. Iedereen die er toe deed was er, behalve één man. Uit het verslag van de kranten van toen: ‘De tweede Alpenrit, waarin de Corbier, de Forclaz en de Montets als moeilijke bergpassen voorkwamen, heeft geen uitgesproken winnaar opgeleverd. Wel een grote verliezer: Eddy Merckx. Onze landgenoot werd op een demarrage van Zoetemelk in het eerste, vrij gemakkelijk te beklimmen gedeelte van de Forclaz uit de leidersgroep gestoten. Hij kon de schade, op zijn eigen ritme klimmend, geruime tijd tot twintig seconden beperken. De laatste kilometers van de Forclaz slingert de weg zich echter steil de hoogte in. Daar ging Merckx op spectaculaire wijze door de knieën. Hij had op de top 1’15” achterstand op het favorietengroepje en aan de aankomst, vijftien kilometer verder, al 2’37” op een leidersgroep.’

21

Merckx had die dag een enorme klap gekregen, het ging niet goed meer met Eddy. En dat besefte hij zelf: ‘Ik kon niet beter’, zei hij na afloop. ‘Dit is de grootste ontgoocheling uit mijn loopbaan. Gisteren kon ik nog zeggen dat buikloop mij enigszins hinderde. Vandaag is er geen reden meer. Zelfs in de afdaling ging het niet.’ Mark Dheedene, van Het Nieuwsblad, maakte in zijn analyse een diepe buiging voor Merckx, in grote, bombastische, opgezwollen woorden: ‘De aartsvader die ervan droomde zelf nog het beloofde land binnen te trekken, maar plots beseft dat zijn tijd om is, aan de voet van de laatste heuvel voor de grens. Het rumoer aan de aankomstlijn verstomde even toen de beste wielrenner aller tijden over de streep bolde. Er werden alleen vluchtige blikken gewisseld toen zijn achterstand door de luidsprekers klonk.

Eddy zei niets en scheen evenmin iets te horen. Hij deed niet eens een poging om zijn ontgoocheling te verbergen. Als een slaapwandelaar liet hij zich naar de caravan duwen, waar van hem een plasje verwacht werd na lottrekking.’

Eddy Merckx zou deze Ronde van Frankrijk niet winnen, hij werd op 24 juli uiteindelijk zesde in het eindklassement, op 12’38” van de winnaar.

Merckx zal nooit een zesde Tourzege behalen, het bleef bij vijf stuks, tussen 1969 en 1974. Eddy zal, een dag na zijn ineenstorting op de Forclaz, op weg naar L’Alpe d’Huez opnieuw in de achtergrond verzeilen. Eddy Merckx zal, verderop, geen grote rol meer spelen in dit verhaal. Hij zal alleen nog heel veel afzien.

Het was een eigenaardige Tour, die van 1977.

We startten op donderdag 30 juni in de buurt van de Pyreneeën, zie ik in het gele roadbook, al direct moesten we klimmen, na de proloog en de eerste, nog vlakke rit.

Er valt me nog iets op, in het boek: er waren maar tien ploegen aan de start, met elk tien renners: Ti-Raleigh, Bianchi-Campagnolo, Kas-Campagnolo, Peugeot-Esso-Michelin, Miko-Mercier-Hutchinson, Teka, Fiat, FrisolThirion-Gazelle, Gitane-Campagnolo. En mijn team: Lejeune-BP. We reden de Ronde van Frankrijk dus met maar honderd coureurs. Na de tweede rit vielen er al twee af: André Romero, een Fransman van het Nederlandse Frisol, en José Pesarrodona, een Spanjaard van Kas.

22