Sofia Narmania Jane Marshall Guest ActressPianist
2 TeatruOctoberManoel
3
L-Aġenzija Kulturali għall-Belt Valletta The Valletta Cultural Agency tippreżenta lil presents José Cura akkumpanjat fuq il-pjanu minn accompanied on the piano by Sofia bil-parteċipazzjoniNarmaniata’ with the participation of Jane Marshall
Owen Bonnici Ministru għall-Wirt Nazzjonali, l-Arti u l-Gvern Lokali Minister for the National Heritage, the Arts and Local Government
Prodott ta’ kwalità jeħtieġ li jkun l-ordni tal-ġurnata jekk verament irridu niksbu l-viżjoni tagħna li noħolqu minn Malta ċentru ta’ kultura għas-snin li ġejjin, u mhux se nieqfu hawn. Se nkomplu bil-ħidma sfiqa tagħna fis-settur kreattiv; ninsab ħerqan li nara l-iżvilupp tal-industriji kreattivi tagħna, partikolarment l-Aġenzija Kulturali għall-Belt Valletta, li x-xogħol siewi tagħha żgur ma jistax ma jiġix apprezzat. Bħala tim, ilkollaborazzjoni hija tabilħaqq ammirevoli biex jirnexxielhom jipproduċu kunċert maġiku bħal dan. L-aħħar ftit snin għallmuna kemm huwa importanti li nużaw l-enerġija u r-riżorsi tagħna fil-mużika, l-arti u l-kultura, għax fl-aħħar mill-aħħar din hija r-ruħ ta’ nazzjon.
Li jkollok artist ieħor ta’ fama dinjija ġej fil-Belt Kapitali tagħna hija xi ħaġa li għandna nkunu kburin biha. Din hija aħbar mill-aqwa għallindustrija tal-mużika klassika f’Malta.
It-Tenur José Cura huwa isem magħruf sew fost l-aktar teatri prestiġjużi minħabba l-interpretazzjonijiet b’saħħithom u uniċi tiegħu tal-karattri tal-opra u l-kunċerti innovattivi tiegħu.
4
Il-kollaborazzjoni transnazzjonali li se sseħħ se tagħti sens ta’ komunità kemm lill-artisti lokali kif ukoll internazzjonali. Dan juri biċ-ċar kemm din l-industrija hija reżiljenti.
Thenation.transnational
collaboration that is going to take place is going to give both domestic and foreign artists a sense of community. This clearly shows how resilient the industry is.
Tenor José Cura is a well-known name on the marquees of the most prestigious theatres due to his intense and unique interpretations of opera characters and his innovative concert performances.
Aindustry.quality
product needs to be the order of the day if we truly want to achieve our vision of making Malta a hub of culture for the years to come, and we will not stop here. We shall continue our hard work in the creative sector; I look forward to witnessing the development of our creative industries, particularly the Valletta Cultural Agency, whose hard work surely cannot go unnoticed. As a team, the collaboration is indeed admirable to manage to produce such a magical concert. The past few years taught us how important it is to utilise our energy and resources in music, arts, and culture, as they are ultimately the soul of a
5
Having another world-renowned artist heading to our Capital City is something to be proud of. This is sterling news for Malta’s classical music
José Cura huwa talent naturali. Huwa primarjament magħruf madwar id-dinja bħala wieħed mill-aktar tenuri eċċitanti u importanti tal-lum. Iżda José Cura huwa ħafna aktar minn hekk. Huwa artist versatili b’diversi talenti li twieled biex joħloq u jifforma l-interpretazzjonijiet oriġinali tiegħu. L-Aġenzija Kulturali għall-Belt Valletta hija kburija ħafna b’din il-kollaborazzjoni. Għal snin sħaħ ħdimna ħafna biex niżguraw li dak li noffru jkun ta’ kwalità għolja. Dan il-kunċert huwa eżempju ċar ieħor ta’ dan l-impenn. Ilqajna l-isfida li neliminaw kwalunkwe ostaklu, niddemitoloġizzaw, u niddemitifikaw il-mużika klassika.
Permezz ta’ din ir-rappreżentazzjoni, José Cura ser jeħodna fuq vjaġġ madwar l-Amerka t’Isfel.
Dak kollu li hu klassiku huwa ġeneralment meqjus b’xi forma ta’ suspett, u ttimbrat bħala stramb. Huwa ta’ unur kbir għalina li nikkollaboraw ma’ José Cura li huwa wkoll sostenitur kbir favur il-prinċipju li l-mużika klassika tkun aċċessibbli għall-massa.
Ċermen, l-Aġenzija Kulturali għall-Belt Valletta Chairman, Valletta Cultural Agency
L-għan tagħna dejjem kien li nagħmlu l-vokabularju kulturali aċċessibbli għal kulħadd.
Jason Micallef
Cura għandu dan id-don li jirnexxielu jpoġġina f’kuntatt ma’ dak li verament huwa importanti: l-imħabba, il-mewt, it-telf, il-passjoni, il-ferħ, u r-rabja. Permezz tal-vuċi tiegħu kapaċi jeżamina mill-qrib l-umanità u jisfidana. Ladarba tesperjenzah, diffiċli tinsih.
Il-kunċert jikkonsisti f’rappreżentazzjoni mużikopoetika dwar l-imħabba u l-mewt, ibbażata fuq il-folkor Arġentin; rappreżentazzjoni melankolika, pjaċevoli iżda mdella xi ftit bin-niket. Il-mużika li takkumpanja s-sunetti ta’ Pablo Neruda, komposta minn Cura stess, hija tassew speċjali. Żgur li din ta’ Cura ser tkun serata senswali bi stil u spirtu Latin li jispikka.
6
7
The concert is made up of a melancholic, bittersweet poetic songrecital about love and death based on Argentine folklore. His selfcomposed sonatas by Pablo Neruda are a true delight. Cura promises a voluptuous, sensuous performance with a strong Latin, flair and spirit. Cura has this gift of putting us in touch with what really matters: love, death, loss, passion, joy, and anger. Through his voice he is able to dissect humanity and to challenge us. Once sampled, addiction is common.
Our aim has always been to make the cultural vocabulary accessible to Anythingall.
José Cura is a natural talent. He is mostly known around the world as one of the most exciting and important tenors of today. But José Cura is much more. He is a versatile, multi-talented artist who was born to conduct and to sculpt his own original interpretations. The Valletta Cultural Agency is extremely proud of this collaboration. For years we have toiled hard to ensure that our offerings are of a high quality. This concert is another clear example of such a commitment. We have taken up the challenge to eliminate any barriers, demythologise, and demystify classical music.
classical is usually regarded with great suspicion and labelled as snobbish. It is a huge honour for us to partner up with José Cura who is also a strong advocate for making classical music accessible to the Josémasses.Cura, through this recital, takes us on a powerful voyage through South America.
Huwa b’sens ta’ unur kbir u gratitudni profonda li, bħala CEO talAġenzija Kulturali għall-Belt Valletta, nilqa’ lill-kantant leġġendarju José Cura li qed jippreżenta serata ta’ kanzunetti għall-kamra millisbaħ minn art twelidu, l-Arġentina. Rikonoxxut bħala wieħed mit-tenuri ewlenin fid-dinja, Cura stabbilixxa reputazzjoni straordinarja għalih innifsu, mhux biss permezz tal-vuċi rikka kulur il-bronż u tat-tonijiet indimentikabbli tiegħu - li wassluh biex jinterpreta l-aktar rwoli ta’ tenur impenjattivi fosthom dawk ta’ Otello, Samson, Canio u Peter Grimes fost ħafna oħrajn - iżda wkoll permezz tal-ħila mużikali formidabbli tiegħu li wasslitu biex jidderieġi numru ta’ opri kif ukoll ir-repertorju sinfoniku.
Uffiċjal Kap Eżekuttiv, L-Aġenzija Kulturali għall-Belt Valletta CEO, Valletta Cultural Agency
8
Dħuli, iżda b’sens ta’ awtorità wkoll, ir-rappreżentazzjonijiet tiegħu huma splużjoni ta’ kuluri u passjoni, eċċitanti iżda mingħajr ma huma sentimentali żżejjed. Illejla nilqgħuh fostna bħala kantant, minkejja li l-versatilità tiegħu hija impressjonanti. Bi programm eklettiku ta’ mużika mill-Arġentina ta’ uħud mill-aktar kompożituri rinomati ta’ pajjiżu, Cura ser ikun qiegħed ukoll jagħti rappreżentazzjoni ta’ kanzunetti tiegħu stess, li kiteb bejn l-1995 u l-2006, biex imorru mas-sunetti ta’ Pablo Neruda. Dawn il-poeżiji huma tradotti għall-Malti għall-ewwel darba minn Albert Marshall. Cura se jkun akkumpanjat minn Sofia Narmania fuq il-pjanu, u l-prestazzjoni se tkompli tissaħħaħ permezz tal-parteċipazzjoni tal-attriċi rinomata Maltija Jane Marshall. Is-serata tal-lejla żgur li ser titniżżel fost l-aktar avvenimenti sinifikanti fl-istorja tal-VCA, aġenzija li kontinwament taħdem biex tikseb livelli ogħla ta’ eċċellenza permezz ta’ investiment kulturali mill-aqwa.
9
It is with a sense of deep honour and profound gratitude that, as CEO of the Valletta Cultural Agency, I welcome the legendary singer José Cura who is presenting a recital of beautiful chamber songs from his native Argentina. Recognised as one of the world’s leading tenors, Cura established an extraordinary reputation for himself not only through the ringing tones of his warm, bronze-coloured voice - which enabled him to sing the most demanding tenor roles including Otello, Samson, Canio and Peter Grimes among many others - but also through his formidable musicianship which has seen him conduct operas as well as symphonic
Arepertoire.presence
of approachable yet unassailable authority, he brings to his performances a range of intense colour and passion, exciting without being maudlin. The singer that we welcome this evening is an artist of impressive versatility, not only presenting an eclectic programme of Argentinian music by some of his country’s most renowned composers, but also performing his own song cycle, which he set to the poetry of Pablo Neruda (between 1995 and 2006), translated for the first time to Maltese by Albert Marshall. Cura will be accompanied by Sofia Narmania on the piano, and the performance will be further enhanced by renowned Maltese actress Jane Marshall. This evening will surely be another diary entry spun in gold thread in the annals of the VCA, an agency that continues to strive for higher levels of excellence through its superb cultural investment.
10
Ir-rappreżentazzjoni tal-lejla ser tgħinna nesploraw art twelid Mro Cura, l-Arġentina, b’mużika li tinkludi l-kompożizzjonijiet tiegħu stess. Ser jingħaqad fuq il-palk mal-pjanista bravissima Sofia Narmania, kif ukoll l-attriċi veterana lokali ta’ stima Jane Marshall, li għandha esperjenza twila fit-teatru. Permezz tal-mużika, il-vuċi u r-reċtar, it-trio se jeħodna fuq vjaġġ emozzjonali li jitkellem dwar l-imħabba u l-mewt.
L-arti titratta l-kollaborazzjoni u, fit-Teatru Manoel, inħaddnuha. Għalhekk, meta l-Aġenzija Kulturali għall-Belt Valletta avviċinatna blidea li nospitaw il-leġġenda li huwa l-Maestro José Cura, qbiżna fuq din l-opportunità biex dan l-avveniment jingħata l-ħajja.
Nittamaw li tieħdu pjaċir b’din il-kollaborazzjoni daqs kemm qed nieħdu aħna.
U filwaqt li din ser tkun l-ewwel darba ta’ Mro Cura fit-Teatru Manoel, ċertament mhux ser tkun tal-aħħar.
Massimo Zammit Uffiċjal Kap Eżekuttiv, Teatru Manoel CEO, Teatru Manoel
And while this will be Mro Cura’s premiere at Teatru Manoel, it certainly won’t be his last. We hope you enjoy this collaboration as much as we have.
11
The arts are all about collaboration and, at Teatru Manoel, we embrace it. So, when the Valletta Cultural Agency approached us with the idea to host the legend that is Mro José Cura, we jumped at the opportunity to bring this event to life.
Tonight’s recital will help us explore Mro Cura’s homeland, Argentina, with music that includes his own compositions. He will be joined on stage by the wonderful pianist Sofia Narmania, as well as celebrated veteran local actress Jane Marshall, who has an amplitude of experience to her name. Through music, voice and acting, the trio will take us on an emotional journey that speaks about love and death.
Desde el fondo de ti Hilda Herrera Postal de guerra María Elena Walsh Canción del árbol del olvido Alberto Ginastera
Carlos Guastavino
12
Programm // Programme
L-ewwel parti // Part one
Amor mío, si muero Es bueno, amor De noche, amada Pensé morir Si muero, sobrevíveme! Quiénes se amaron como nosotros? Cuando yo muera
Si muero, sobrevíveme! Pablo Neruda - José Cura
It-tieni parti // Part two
ElCuandoSonetoJardínYo,YaLaLasSeElegíaPrestamePájaroVioletasmuertotupañuelitoparaungorriónequivocólapalomaniñas(pianosolo)rosayelsaucemevoyaretirarmaestraantiguoIVacabadelloveralbeador
16
17
JEKK IMMUT, IBQA’ EŻISTI INTI WARA MEWTI
Freely translated to Maltese by Albert Marshall
Pablo Neruda
Traduzzjoni ħielsa għall-Malti ta’ Albert Marshall
Trab fil-qamħ, ramel fid-deżerti, iż-żmien, ilmijiet imgerfxa; ir-riħ vag għabbiena fuq spallejh bħal żerriegħa naviganti. Stajna ma sibniex lil xulxin matul iż-żmien. Din il-mergħa li fiha sibna ruħnaja infinità ċkejkna ċkejkna - qegħdin inroddu lura. Iżda din l-imħabba, Maħbuba, għadha tbaqbaq u bħal ma tagħrafx twelid anqas ma tagħraf imwiet: hija bħal mhi xmara twila: jinbidlu biss ix-xtut u x-xufftejn li titbewwes magħhom.
PABLO
Sunett XCII - Maħbuba, jekk jien immut...
18 Maħbuba, jekk jien immut u inti le... maħbuba, jekk inti tmut u jiena le, ejja ma nħallux l-uġigħ jirrenja fuq territorju akbar: ma jeżisti ebda spazju usa’ minn dak li fih ngħixu int u jien.
Esta pradera en que nos encontramos, oh, pequeño infinito! Devolvemos. Pero este amor, amor, no ha terminado, y así como no tuvo nacimiento no tiene muerte, es como un largo río, sólo cambia de tierras y de labios.
Soneto XCII - Amor mío, si muero…
Polvo en el trigo, arena en las arenas, el tiempo, el agua errante, el viento vago nos llevó como grano navegante. Pudimos no encontrarnos en el tiempo.
Amor mío, si muero y tú no mueres, amor mío, si mueres y no muero, no demos al dolor más territorio: no hay extensión como la que vivimos.
19
20 Sabiħ, Maħbuba, li nħossok qribi tul il-lejl, inviżibbli fi rqadek, notturna serjament, filwaqt li jiena nedha nħoll l-għeqiedi tat-tħassib tiegħi bħal donnu kien borġ xbieki mgħaqqda. Distratta, qalbek issalpa fuq l-ibħra tal-ħolm, iżda ġismek li jisfa abbandunat, jitniffes hu u jfittixni bla ma jarani, jikkompletali ħolmti, bħalma xitla titnissel fid-dlam. Wieqfa wieqfa, sa għada tkun ħaddieħor kollok ħajja; Imma mill-fruntieri mitlufa fid-dalma tal-lejl, minn dak l-essri u l-mhux essri li sibna ruħna fih, xi ħaġa se jifdal li se tersaq lejna fid-dawl tal-ħajja, bħal donnu s-siġill tad-dlamijiet immarka lill-kreaturi sigrieti tagħha bil-ħarqa tan-nar.
PABLO
Sunett LXXX111 – Sabiħ, Maħbuba...
Es bueno, amor, sentirte cerca de mí en la noche, invisible en tu sueño, seriamente nocturna, mientras yo desenredo mis preocupaciones como si fueran redes confundidas.
Erguida, serás otra que vivirá mañana, pero de las fronteras perdidas en la noche, de este ser y no ser en que nos encontramos algo queda acercándonos en la luz de la vida como si el sello de la sombra señalara con fuego sus secretas criaturas.
Soneto LXXXIII - Es bueno, amor…
Ausente, por los sueños tu corazón navega, pero tu cuerpo así abandonado respira buscándome sin verme, completando mi sueño como una planta que se duplica en la sombra.
21
Sunett LXX1X – Matul il-lejl, Maħbuba...
22 Matul il-lejl, Maħbuba, ankra qalbek ma’ tiegħi u erħihom it-tnejn flimkien ixejnu s-swidija f’irqadhom bħal part itnabar jissaraw fil-bosk kontra l-ħajt samm ta’ weraq imxarrab. Vjaġġ notturn, ġamar iswed tal-ħolm jinterċetta l-fil tal-għeneb terrestri bil-puntwalità ta’ ferrovija mberfla li fi triqtha tkaxkar bla heda l-iswed tad-dliel u l-kesħa tal-iġbla. Għalhekk, Maħbuba, ankrani ma’ djul moviment pur, mal-polz tal-persistenza li għandek tħabbat f’sidrek għar-ritmu ta’ ġwinħajn ċinju taħt wiċċ l-ilma, ħalli għal dawk il-mistoqsijiet imkewkba jteptpu fis-smewwiet iwieġeb ħolmna b’tidwir ta’ muftieħ wieħed, bi tbexxiq ta’ xatba waħda mbarrata bil-knataz tad-dlam.
PABLO
23
Soneto LXXIX - De noche, amada…
De noche, amada, amarra tu corazón al mío y que ellos en el sueño derroten las tinieblas como un doble tambor combatiendo en el bosque contra el espeso muro de las hojas mojadas.
Por eso, amor, amárrame el movimiento puro, a la tenacidad que en tu pecho golpea con las alas de un cisne sumergido, para que a las preguntas estrelladas del cielo responda nuestro sueño con una sola llave, con una sola puerta cerrada por la sombra.
Nocturna travesía, brasa negra del sueño interceptando el hilo de las uvas terrestres con la puntualidad de un tren descabellado que sombra y piedras frías sin cesar arrastrara.
Iżda meta l-mewt tiġi tħabbatli fuq biebi nara biss ħarstek tinfed id-dagħbien tal-vojt... it-trasparenza tiegħek biss f’kuntrast maċ-ċlampu tal-qirda; imħabbtek biss biex tbarri d-dlamijiet.
Fommok kien il-jum u l-lejl terrestri tiegħi, u ġildek ir-repubblika mibnija fuq is-sisien tal-bews li sqejtek.
Stħajjiltni mejjet...il-ksiħ ħassejtu jkemmixli ġildi; u minn ħajti kollha kont se nħalli wrajja lilek biss.
24
Ma’ dan l-istħajjil intemmu l-kotba kollha; għebu l-ħbiberiji u t-teżori implakabbilment akkumulati, id-dejr trasparenti li int u jien bnejna flimkien. Kollox waqaf jeżisti...ħlief għajnejk. Għaliex l-imħabba, waqt li l-ħajja tossessjonana, hija sempliċement mewġa għolja ttawwal għonqha biex tirkeb il-mewġ l-ieħor.
Sunett XC – Stħajjiltni mejjet...
PABLO
Porque el amor, mientras la vida nos acosa, es simplemente una ola alta sobre las olas, pero ay cuando la muerte viene a tocar la puerta hay sólo tu mirada para tanto vacío, sólo tu claridad para no seguir siendo, sólo tu amor para cerrar la sombra.
Soneto XC - Pensé morir…
25
En ese instante se terminaron los libros, la amistad, los tesoros sin tregua acumulados, la casa transparente que tú y yo construimos: todo dejó de ser, menos tus ojos.
Pensé morir, sentí de cerca el frío, y de cuanto viví sólo a ti te dejaba; tu boca era mi día y mi noche terrestres y tu piel la república fundada por mis besos.
Minn xemx għal xemx, ħalli leħnek jirbombja bħal ta’ kitarra. Ma rridhomx jiddgħajfu l-ħsejjes tad-daħq tiegħek u l-passi ta’ riġlejk.
Jekk immut, int ibqa’ għix wara mewti b’tant forza safja li biha tkun tista’ tqajjem minn irqadu l-għadab ta’ mewt il-lewn u theżżiż il-qirra.
Għix fl-assenza tiegħi bħal donnok qed tgħammar ġo dar: l-assenza dejr – dejr kbir
PABLO
Sunett XCIV – Jekk immut, int ibqa’ għix wara mewti...
Minn nofsinhar għal nofsinhar, erfa’ ħarstek u ħares b’ħarsa li ma titħassarx.
26
L-assenza hija dejr trasparenti – tant trasparenti li jien, mejjet, inkun nista’ narak tgħix. Imma jekk tkun qed tbati, Maħbuba, jiena nerġa’ mmut.
Ma rridx li l-legat tiegħi ta’ hena jnin u jmut: Tiġix tħabbatli fuq sidri – miniex hemm.
li minn ħitanu inti tgħaddi mingħajr xkiel; f’dad-dejr il-kwadri jiddendlu fl-arja.
27
Es una casa tan grande la ausencia que pasarás en ella a través de los muros y colgarás los cuadros en el aire.
Soneto XCIV - Si muero sobrevíveme!
No quiero que vacilen tu risa ni tus pasos, no quiero que se muera mi herencia de alegría, no llames a mi pecho, estoy ausente. Vive en mi ausencia como en una casa.
Es una casa tan transparente la ausencia que yo sin vida te veré vivir y si sufres, mi amor, me moriré otra vez.
Si muero sobrevíveme con tanta fuerza pura que despiertes la furia del pálido y del frío, de sur a sur levanta tus ojos indelebles, de sol a sol que suene tu boca de guitarra.
Sunett XCV – Min qatt ħabb lil xulxin daqsna?
Int u jiena l-musbieħ dejjiemi, l-isbula delikata imma implakabbli tagħha.
PABLO
Ejja, lil din l-imħabba midfuna taħt it-trab ta’ kemm-il saff ta’ żmien inġazzat, kemm-il kisja borra, kemm-il rebbiegħa, oskurità u ħarifa, inġibulha musbieħ tuffieħa ġdida, musbieħ mixegħla ta’ frisk imnixxi minn ġerħa ġdida, bħall-imħabba għaġuża li tħuf fis-skiet tul eternità ta’ ħluq midfuna.
28 Min qatt ħabb lil xulxin daqsna? Noħorġu nfittxu l-irmied antik ta’ qalb maħruqa, u fejn insibuh inħallu l-bews li bisna lil xulxin jitfarfar bewsa bewsa sakemm il-ward diżabitat iqum mir-raqda tal-mewt. Inħobbu l-imħabba li kkunsmat frottha u niżlet titħabbeb mal-qiegħa bi xbihetha, b’setgħetha.
Amemos el amor que consumió su fruto y descendió a la tierra con rostro y poderío: tú y yo somos la luz que continúa, su inquebrantable espiga delicada.
29
Soneto XCV - Quiénes se amaron como nosotros?
Quiénes se amaron como nosotros? Busquemos las antiguas cenizas del corazón quemado y allí que caigan uno por uno nuestros besos hasta que resucite la flor deshabitada.
Al amor sepultado por tanto tiempo frío, por nieve y primavera, por olvido y otoño, acerquemos la luz de una nueva manzana, de la frescura abierta por una nueva herida, como el amor antiguo que camina en silencio por una eternidad de bocas enterradas.
PABLO
Sunett LXXXIX – Meta mmut...
30 Meta mmut, irrid idejk fuq għajnejja: irrid id-dawl u l-qmugħ tal-maħbuba wejdietek imellsuni għal darb’oħra bil-ħlewwa friska tagħhom, u jħossu l-irtuba li darba bidlitli destini. Irridek mimlija bil-għomor waqt li jiena, lubien, bil-ħrara nistenniek; irrid li widnejk ikomplu jisimgħu l-infiħ tar-riħ, li tibqa’ xxomm ir-riħa tfuħ tal-baħar li ħabbejna t-tnejn fimkien, u li tibqa’ tirfes f’mixjietek ir-ramel li konna nimxu fuqu. Irrid li dak li jiena nħobb jibqa’ ħaj, u lilek ħabbejtek u kantajtlek bl-eħla mħabba, bl-isbaħ leħen: għalhekk ibqa’ ffjorixxi, ja spirtu mwarrad tiegħi, biex tikseb dak kollu li tordnalek imħabbti; biex delli jkun jista’ joħroġ jippassiġġa fl-imsaġar ta’ xuxtek; biex kulħadd ikun jaf għala qed inkantalek dawn għanjieti.
Soneto LXXXIX - Cuando yo muera…
Quiero que vivas mientras yo, dormido, te espero, quiero que tus oídos sigan oyendo el viento, que huelas el aroma del mar que amamos juntos y que sigas pisando la arena que pisamos.
Cuando yo muera quiero tus manos en mis ojos: quiero la luz y el trigo de tus manos amadas pasar una vez más sobre mí su frescura: sentir la suavidad que cambió mi destino.
31
Quiero que lo que amo siga vivo y a ti te amé y canté sobre todas las cosas, por eso sigue tú floreciendo, florida, para que alcances todo lo que mi amor te ordena, para que se pasee mi sombra por tu pelo, para que así conozcan la razón de mi canto.
Fi Frar 2019, José Cura inħatar l-ewwel “Artist Mistieden Prinċipali” — kantant, kompożitur u direttur — fl-istorja tal-Gruppi tal-Arti tar-Radju Ungeriżi. Flimkien magħhom, fid-29 ta’ Jannar 2020, idderieġa d-debutt dinji ta’ Montezuma and the Red Priest, opera buffa ma non troppo, fl-Akkademja tal-Mużika Liszt. It-Te Deum tiegħu għamel id-debutt tiegħu b’suċċess mal-London Philharmonia f’Settembru 2021 waqt il-festival Enescu, u l-Concierto para un Resurgir tiegħu, għall-kitarra u l-orkestra, għamel id-debutt tiegħu f’Settembru 2021, f’Saarbrücken, flimkien masSymphonic Suite.
34
José Cura
Noti Bijografiċi // Tenor
Wara li studja l-kompożizzjoni u d-direzzjoni f’belt twelidu, Rosario, José Cura mar jgħix Buenos Aires fl-1984 biex itejjeb il-ħiliet tiegħu, fejn ħadem ma’ wieħed mill-korijiet professjonali fit-Teatru Colón mill-1984 sal-1988, fejn il-vuċi tiegħu żviluppat f’waħda distintiva li wasslitu għal fama internazzjonali.
Mill-2015 sal-2018, José Cura nħatar Artist f’Residenza tal-Prague Symphony Orchestra. Bħala parti mill-impenji tiegħu mal-ensemble prestiġjuż Ċek, Cura dderieġa d-debutt dinji tat-trittiku tiegħu Ecce Homo, kif ukoll il-verżjoni sinfonika ta’ Misa Criolla u Navidad Nuestra ta’ Ariel Ramirez.
Il-Quddiesa Requiem ta’ José Cura, Requiem æternam, għal kor triplu, solisti u orkestra, ġiet ippreżentata b’suċċess f’Budapest fid-9 ta’ Mejju 2022, mal-gruppi talarti MTVA u l-kor Nazzjonali Ungeriż.
Tenur
Fl-2007, La Commedia è finita, il-ħolqien immaġinattiv mill-ġdid ta’ Pagliacci flimkien mal-mima, immarkat il-bidu tal-karriera tiegħu bħala direttur tal-palk. Fl-2010 huwa dderieġa u ddisinja s-sett ta’ Samson et Dalila fil-Badisches Staatstheater, iżda kien l-applaws unanimu tal-udjenza u tal-kritiċi għall-karattru ta’ La Rondine flOpéra de Nancy, u Cavalleria Rusticana u Pagliacci fl-Opéra Royal de Wallonie, ittnejn fl-2012, li assikuralu postu bħala direttur ta’ distinzjoni. Fl-2013, il-produzzjoni tiegħu ta’ Otello fit-Teatro Colón intgħażlet bħala waħda mill-aktar produzzjonijiet ta’ suċċess tas-sena permezz ta’ votazzjoni internazzjonali. A Scandinavian bohème fl-2015, produzzjoni ġdida ta’ La Bohème ta’ Puccini, hija kkunsidrata bħala waħda mill-aktar produzzjonijiet ta’ suċċess li qatt ġew ippreżentati fl-RSO. Fl-2017, ilko-produzzjoni tiegħu ta’ Peter Grimes f’Bonn u Montecarlo ġiet deskritta bħala “serata ta’ ħiliet impekkabbli”.
From 2015 to 2018, José Cura was the “Artist in Residence” of the Prague Symphony Orchestra. As part of his commitments with the Czech ensemble, he conducted the premiere of his triptych Ecce Homo, as well as the symphonic version of Ariel Ramirez’s Misa Criolla and Navidad Nuestra.
In February 2019, José Cura was appointed the first “Principal Guest Artist” —singer, composer and conductor— in the history of the Hungarian Radio Art Groups. With them, on January 29th 2020, he conducted the world premiere of his Montezuma and the Red Priest, opera buffa ma non troppo, at the Liszt Academy. His Te Deum was successfully premiered with the London Philharmonia in September 2021 during the Enescu festival, and his Concierto para un Resurgir, for guitar and orchestra, was premiered in September 2021, in Saarbrücken, together with his Symphonic Suite.
José Cura’s Requiem æternam, for triple choir, soloists and orchestra, has been premiered in Budapest on the 9th of May 2022, with the MTVA art groups and the Hungarian National choir.
35
La Commedia è finita, a re-imagining of Pagliacci coupled with mime, marked the beginning of his career as a stage director. In 2010 he designed and directed Samson et Dalila at the Badisches Staatstheater, but it was the unanimous plaudits for La Rondine at the Opéra de Nancy and Cavalleria Rusticana and Pagliacci at the ORW, both in 2012, that sealed his stature as a director of distinction. In 2013, his production of Otello at the Teatro Colón was selected as one of the most successful of the year by international voting. His show A Scandinavian bohème in 2015, a new production of Puccini’s La Boheme, is considered as one of the most successful ever to have been presented at the RSO. In 2017, his co-production of Peter Grimes in Bonn and Montecarlo was labeled as “A masterful evening”.
After studying composition and conducting in his hometown, Rosario, José Cura moved to Buenos Aires in 1984 to hone his skills, working at the Teatro Colón from 1984 to 1988, where his voice developed into the distinctive one that led him to international Infame.2007,
36
Sofia Narmania
Matul is-snin ta’ edukazzjoni tagħha, Sofia dehret fuq il-palk bħala solista ma’ bosta orkestri, u wettqet diversi rappreżentazzjonijiet fis-swali prinċipali ta’ Moska u fi bliet oħra tal-Federazzjoni Russa. Bħala solista hija tat rappreżentazzjonijiet tal-kunċerti ta’ J. S. Bach, W. A. Mozart, L. Beethoven, F. Liszt, C. Franck, S. Rachmaninov, P. Tchaikovsky, u D. Shostakovich.
Ukoll rebbieħa ta’ kompetizzjoni internazzjonali fl-Italja (l-ewwel premju), wettqet rappreżentazzjonijiet mużikali fil-Greċja, il-Ġermanja, l-Awstrija, l-Isvizzera, l-Olanda, ir-Russja, l-Abkażja u Malta. Ir-repertorju estensiv tagħha jkopri l-perjodi u l-istili mużikali kollha, u ddoqq xogħlijiet ta’ Scarlatti u Bach, Liszt u Rachmaninov, Ginastera u Piazzolla.
L-iżvilupp mużikali tagħha kien iffurmat mill-istudji li għamlet fil-Konservatorju ta’ Moska, fejn gradwat bl-unuri fil-klassi ta’ Prof. Irina Plotnikova.
Il-pjanista Sofia Narmania wriet interess qawwi fil-mużika sa mit-tfulija u bdiet tagħti l-ewwel kunċerti tagħha fl-età ta’ seba’ snin. Fl-età ta’ għaxar snin akkwistat stima kbira mill-pubbliku wara li daqqet it-Tieni Kunċert għall-Pjanu ta’ Beethoven.
Sofia pparteċipat f’bosta festivals u masterclasses ma’ diversi professuri rinomati fl-Akkademja tas-Sajf tal-Mozarteum ta’ Salzburg mal-Prof. C. Tanski.
Pjanista // Pianist
During her years of education Sofia appeared on the concert stage as a soloist with many orchestras and gave several recitals in the main halls of Moscow and in other cities of the Russian Federation. As a soloist she performed the concertos of J. S. Bach, W. A. Mozart, L. Beethoven, F. Liszt, C. Franck, S. Rachmaninov, P. Tchaikovsky, D. SofiaShostakovich.hasparticipated in numerous festivals and masterclasses with various renowned professors in the Salzburg Mozarteum Summer Academy with Prof. C. Tanski.
A winner of an international competition in Italy (1st prize), she has performed in Greece, Germany, Austria, Switzerland, Holland, Russia, Abkhazia and Malta. Her extensive repertoire covers all musical periods and styles. She performs works by Scarlatti and Bach, Liszt and Rachmaninov, Ginastera and Piazzolla.
Pianist Sofia Narmania displayed tremendous interest in music from an early childhood and started giving her first concerts at the age of seven. At the age of ten she won great public acclaim playing Beethoven’s 2nd Piano Concerto.
Her musical development was shaped by her studies at the Moscow Conservatoire, where she graduated with honours in the class of Professor Irina Plotnikova.
37
Imwielda fl-1951, il-karriera ta’ Jane Marshall fit-teatru u t-televiżjoni hija mifruxa fuq aktar minn ħamsin sena. Il-karriera tagħha bdiet fl-1967 bid-debutt tagħha f’festival tat-teatru tad-drama klassika Griega. Jane kienet parti mill-qawmien mill-ġdid kulturali li seħħ matul is-sittinijiet. Il-Moviment Qawmien Letterarju kien mument storiku importanti għall-arti tal-ispettaklu u l-letteratura Maltija, u l-kontribut ta’ Jane fil-qasam teatrali ta’ dak iż-żmien bħala attriċi kien sostanzjali. Fl-1970, Jane vvjaġġat lejn Londra biex issegwi kors professjonali fir-reċtar fi skola magħrufa – l-Iskola tal-Palk Italia Conti. Hija ġiet lura Malta tliet snin wara u millewwel bdiet tinvolvi ruħha fix-xena lokali tat-teatru, it-televiżjoni u r-radju. Sal1980, Jane kienet saret magħrufa u maħbuba mill-udjenzi Maltin u Għawdxin għaxxogħol tagħha fuq il-palk u fuq it-televiżjoni. Il-karriera ta’ Jane laħqet il-quċċata bis-sensiela kontroversjali tat-televiżjoni, IlMadonna Taċ-Ċoqqa, li fiha Jane kellha l-parti tar-ribelli Rita, li sfidat in-nisġa soċjali tal-ħajja tar-raħal u forsi dik ta’ Malta kollha fis-sebgħinijiet. Wara aktar minn erba’ deċennji, l-interpretazzjoni ta’ Jane ta’ Rita għadha mfakkra għall-kisba artistika eċċellenti tagħha u l-impatt drammatiku tagħha fuq it-telespettaturi
Fl-1981,Maltin.
Jane emigrat mal-familja tagħha lejn l-Awstralja fejn għexet għal ħmistaxil sena. Matul dan il-perjodu, hija ħadmet għal ABC Television u r-radju u t-televiżjoni ta’ Special Broadcasting Services. Fl-1994, Jane esperjenzat wieħed mill-aqwa mumenti tal-karriera tagħha meta ħadet sehem fi produzzjoni mtellgħa fil-famuża Sydney Opera House. Matul iż-żmien tagħha fl-Awstralja, Jane ħadmet b’mod estensiv fi produzzjonijiet ta’ teatru mużikali Malti mtellgħin f’Melbourne li ġibdu udjenzi kbar bejn l-istati. Fl-1995, reġgħet lura Malta biex tkompli fejn kienet ħalliet. Wara aktar minn 25 sena minn meta ġiet lura Malta, Jane għadha popolari fost il-Maltin u l-Għawdxin bħala waħda mill-aqwa atturi fil-pajjiż. Minbarra l-passjoni tagħha għat-teatru u t-televiżjoni, Jane tqis ix-xogħol edukattiv li għamlet ma’ studenti bi bżonnijiet speċjali, kemm f’Melbourne, l-Awstralja, kif ukoll f’Malta, bħala mument ta’ sodisfazzjon fil-karriera tagħha. Fl-Università ta’ Malta, Jane kienet assistent personali ta’ numru ta’ studenti bi bżonnijiet speċjali matul is-snin universitarji tagħhom u llum hija meqjusa bħala pijunier f’dan il-qasam.
Fl-2021, il-karriera twila ta’ Jane Marshall fit-teatru u t-televiżjoni ġiet rikonoxxuta mill-Istat meta ngħatat il-Midalja għall-Qadi Marshall Attriċi // Actress
38
tar-Repubblika.Jane
Jane’s career peaked with the controversial television series, Il-Madonna Taċ-Ċoqqa, in which Jane starred as the rebellious Rita, who defied the social fabric of village life and perhaps that of the whole of Malta in the 1970s. After more than four decades, Jane’s interpretation of Rita is still remembered for its outstanding artistic achievement and dramatic impact on Maltese viewers.
In 1981, Jane emigrated with her family to Australia where she lived for fifteen years. During this period, she worked for ABC Television and Special Broadcasting Services Radio and Television. In 1994, Jane experienced one of the best moments of her career when she took part in a production staged at the famous Sydney Opera House. During her time in Australia, Jane worked extensively in Maltese musical theatre productions staged in Melbourne which attracted large interstate audiences.
In 1995, she returned to Malta to carry on where she had left off. After more than 25 years since returning to Malta, Jane is still popular among Maltese and Gozitans as one of the best actors in the country. In addition to her passion for theatre and television, Jane considers the educational work she has done with students with special needs, both in Melbourne, Australia, and in Malta, as a rewarding moment in her career. At the University of Malta, Jane was a personal assistant to a number of students with special needs throughout their university years and today she is considered a pioneer in this field.
In 2021, Jane Marshall’s long career in theatre and television was recognized by the State when she was awarded the Medal for Service to the Republic.
39
Born in 1951, Jane Marshall’s career in theatre and television spans more than fifty years. Her career began in 1967 with her debut in a Greek classical drama theatre festival. Jane was caught up in the cultural revival that took place during the 1960s. The Literary Awakening Movement was an important historical moment for the Maltese performing arts and literature, and Jane’s contribution to the theatrical field at the time as an actress was substantial.
In 1970, Jane travelled to London to pursue a professional course in acting at the wellknown school – the Italia Conti Stage School. She returned to Malta three years later and immediately became involved in the local theatre, television and radio scene. By 1980, Jane had become well known and loved by Maltese and Gozitan audiences for her work on stage and on television.
41
