Op verkenning in de bossen bij Driebergen
‘Dit is pure romantiek’
Utrechts Landschap staat op het punt om 113 hectare natuur rondom Driebergen en Maarn van de gemeente Utrechtse Heuvelrug aan te kopen om deze voor altijd veilig te stellen. De verantwoordelijke terreinbeheerders kunnen niet wachten om er aan de slag te gaan, blijkt tijdens een verkennend rondje langs monumentale bomen, statige lanen, slingerende sprengen en nog veel meer moois.
te
Met uitzondering van Koeheuvels bij Maarn grenzen alle gebieden aan de bebouwde kom van Driebergen-Rijsenburg: Beerschoten-Willinkshof, het Driebergse Bos, het Rijsenburgse Bos en de Heidetuin aan de noordkant en in het zuidwesten Hoenderdaal en Wildbaan Zuidwest. Hoofd Terreinbeheer Arjan van den Heuvel is ontzettend blij dat de aankoop bijna zover is: ‘Stuk voor stuk zijn het overgangsgebieden tussen de bebouwing en de omringende natuur. Belangrijk, want ze maken deel uit van het Natuurnetwerk Nederland en grenzen aan gebied dat we al in eigendom hebben. Zo kunnen we nog meer kostbare natuur een duurzame groene toekomst geven.’
De wandeling begint bij de Heidetuin, waarbij opvalt dat zowel Arjan als boswachter Maarten den Hartigh rondlopen alsof ze hier al jaren komen. En feitelijk is dat ook zo. Sinds de gemeente haar plannen kenbaar maakte om de gronden aan Utrechts Landschap te verkopen, hebben beiden de gebieden meerdere malen bezocht om plannen te maken voor het beheer.
Heidetuin
‘Vroeger was de Heidetuin een gewoon bos met onder andere grove dennen,’ zegt Arjan. ‘Toen tijdens een storm in 1953 veel bomen waren omgewaaid, namen enthousiaste gemeenteambtenaren van de plantsoenendienst het initiatief om een park aan te leggen met allerlei verschillende soorten heide. Van de ongeveer 500 soorten die er ooit hebben gestaan, zijn er nog zo’n 100 over. Door de stikstofneerslag, klimaatverandering en langere perioden van droogte heeft het gebied last van vergrassing en uitval van heidesoorten die niet tegen droogte kunnen. Die willen we vervangen door soorten die het onder deze omstandigheden beter doen. Dat hoeft niet per se heide te zijn, denk bijvoorbeeld aan ook aan sierheesters.’
De Heidetuin is een veel bezochte assortimentstuin waarin je bomen en struiken vindt die je in een normaal natuurgebied niet tegenkomt. Dat vraagt om een intensieve vorm van beheer, licht Arjan toe. ‘Samen met de vrijwilligers van Tussen Heuvelrug
Tekst Eric de Koning Foto's Renk Ruiter, Lize Kraan, Angeliek de Jonge
maarten den hartigh boswachter
arjan van den heuvel hoofd terreinbeheer
Koeheuvels
Utrecht
koop
en Wetering, die de tuin onderhouden, hebben we een plan gemaakt. We willen een mooie wandelroute aanleggen die ook voor mensen met een rollator of rolstoel toegankelijk is. Daarnaast willen we de bruggen vervangen, op mooie plekken extra bankjes plaatsen en op de kop een duidelijke entree met een fietsenstalling creëren.’
Wilt u bijdragen aan het herstel van de Heidetuin? Kijk voor de mogelijkheden op www.utrechtslandschap.nl/heidetuin.
Afwegingen
Via een spannend ogend bruggetje lopen we het seminarieterrein op. Hier oogt het al meer als een regulier bos, maar als je goed kijkt zie je dat het echt als parkbos is aangelegd, wijst Arjan. ‘Dat is te zien aan de lanen van beuken, Amerikaanse en inlandse eiken. Die laanstructuur is alleen nog aan de binnenkant herkenbaar, aan de buitenkant is het nogal dichtgegroeid. We gaan kijken of we dat laanbeeld kunnen herstellen.’
Herstel is altijd een afweging van kwaliteiten, voegt Maarten eraan toe. ‘Hier komt alles samen: belevingswaarde, historie en biodiversiteit. Dat betekent dat we goed moeten bedenken welke ingrepen nodig zijn. De Amerikaanse eiken die een laan vormen laten we staan, maar elders moeten we die weghalen als we andere boomsoorten
willen vrijzetten’. Arjan knikt. ‘Wat je van ons mag verwachten is dat we natuurbelang afwegen tegen recreatief gebruik. Wat we aanbieden aan het publiek faciliteren we goed: de paden zullen onderhouden worden, veilig en overzichtelijk zijn. Maar waar de natuur erom vraagt zullen we niet ervoor schromen om mensen en hun huisdieren te verleiden er op een andere plek van te genieten.’
'we WILLEN EEN MOOIE WANDELROUTE AANLEGGEN die ook voor mensen met een rollator of rolstoel toegankelijk is.'
Verbindingen
Aan de overkant van de Arnhemse Bovenweg betreden we de noordzijde van het Rijsenburgse Bos. Maarten: ‘Dit terrein gaan we verbinden met onze gebieden aan de andere kant van de A12 door de harde grenzen zo zacht mogelijk te maken. Dat klinkt misschien wat raar met die snelweg ertussen, maar het effect van ecoduct Mollenbos is heel groot en recent zijn er nog extra faunapassages aangelegd, bijvoorbeeld langs de Traaij.’
Arjan kijkt kritisch naar boven of hij grove dennen met dode koppen ziet. ‘In dat geval maken we altijd een inschatting hoe we een veilig pad kunnen aanbieden met zoveel mogelijk natuurwaarden in de bomen. Soms volstaat het uitzagen van de kop. De stam is natuurlijk prima voor de specht en alle andere dieren die profiteren van staand dood hout.’
Sprengenherstel
We passeren de boswei, een mooie open plek met verschillende grassen. Arjan wijst naar een greppel: ‘Je ziet het nu bijna niet, maar eigenlijk is het een eilandje. We zullen bruggen aanleggen om een duidelijke routing te maken.’
Zwitserse brug in het Rijsenburgse Bos
De spreng verderop ligt ook grotendeels droog. ‘Deze zijn het grootste gedeelte van het jaar watervoerend,’ legt Maarten uit. ‘Kijk, er staat dubbelloof, dat zijn varens met vrij smalle bladen, die zijn heel typisch voor dit soort sprengenoevers. Ze staan op de grens van waar het water komt.’
‘Ik merk aan de bewoners dat ze ontzettend blij zijn DAT WIJ EIGENAAR WORDEN, omdat het zekerheid geeft dat hun omgeving nooit meer bebouwd zal worden.'
‘Hier moet veel gebeuren,’ vertelt Arjan, terwijl we de hoge, zogeheten Zwitserse brug op lopen. ‘In samenwerking met het waterschap en de gemeente willen we takken en bladafval verwijderen, zodat het water terugkeert. Dat is niet alleen mooi voor de beleving, maar ook voor de oevervegetatie en dieren als libellen, juffertjes en verschillende amfibieën.
Geliefden
Boven op de brug kijken we neer op een beuk die laag over de spreng hangt; het blad belemmert het
uitzicht in de richting van de sprengkop. ‘Nu denk je misschien: haal maar weg,’ zegt Maarten, ‘maar dan moet je zo beneden eens kijken hoe prachtig die beuk gegroeid is.’
En inderdaad: de beuk heeft zich om een eik geslingerd. Omstrengeld staan beide bomen aan de oever, als twee geliefden. ‘Dat is toch pure romantiek,’ verzucht Maarten.
Dat is een treffende term voor deze gebieden, vindt Arjan: ‘Ze zijn kleinschalig, lief, uitnodigend en toegankelijk.’
‘Zo mooi dat wij dit nu voor altijd kunnen gaan veiligstellen,’ besluit Maarten. ‘Ik merk aan de bewoners dat ze ontzettend blij zijn dat wij eigenaar worden, omdat het zekerheid geeft dat hun omgeving nooit meer bebouwd zal worden. Want wat we verwerven houden we groen. Voor altijd.’
Utrechts Landschap verwacht dat in september de handtekeningen worden gezet, zodat de aankoop definitief is.
Heidetuin
Beuk slingert zich om een eik
Heidetuin