Urobel 03

P508859

E D IT IE ARTSEN Stapelplein 32, 9000- Gent E D IT IO N M E D E C IN S

UROBEL M

jaargang 2006 année nummer 3 numéro

A

G

A

Z

I

N

afgiftekantoor Gent X UROBEL

EDITIE VERPLEEGK UN - DIGEN EDITION INFIRMIER(E )S

E

MULTIDISCIPLINAIRE UITGAVE VOOR HET UROLOGISCHE ZORGGEBIED MAGAZINE INTERDISCIPLINAIRE DANS LE DOMAINE DES SOINS UROLOGIQUES

redactioneel / editorial

3

voor u gelezen / lu pour vous

4

dossier Incontinentie: “Continente en incontinente urostoma’s” “Urineverlies bij mannen” “Conservatieve aanpak van blaasproblemen bij gevorderde Multiple Sclerose” “Behandeling van stressincontinentie” “l’Incontinence urinaire chez la femme”

10 16 20

’t kleinste kamertje / la petite chambre

32

Cartoon

34

nieuws / nouvelles

36

geschiedenis / l’histoire

40

Agenda

42

21 24

Dat het Urobel Magazine de polsslag van de urologische actualiteit probeert te volgen, geven we aan door u de meest recente wetswijzigingen met betrekking op de urologie voor te leggen. Belangrijk hierbij is de verandering bij de suprapubische sonde. Het dossierthema van deze uitgave “Incontinentie” is zowat het zwaargewicht in de urologie. Ongeveer 1.500.000 mensen in België hebben er mee te maken op een of andere manier. Met een maatschappelijke, economische, psycho-sociale impact van formaat. Urobel komt hieraan uiteraard tegemoet.

De verpleegkundige kan een belangrijke rol spelen in de benadering van dit probleem: dichtbij de patiënt, vertrouwen, verwijzing, …

Vanuit deze visie organiseert Urobel voor de derde maal de opleiding tot referentieverpleegkundige “Incontinentie”. En we overwegen om ook de verzorgenden hierbij te betrekken.

We zijn optimistisch gestemd als we merken dat ziekenhuizen, verzorgingstehuizen en ook de thuiszorg zich bewust zijn van de omvang van het probleem en de referentieverpleegkundige een belangrijke rol toebedelen.

We dienen nog een lange weg te gaan, maar we zitten op het goede spoor. Dit magazine is daar ook een teken van.

Mesdames, Messieurs, Urobel s’efforce de suivre l’actualité urologique. Nous citons pour preuve le changement survenu dans la législation relative au changement du cathéter supra-pubien par les infirmières (Moniteur du 7 août 2006).

Le dossier de ce magazine est consacré à l’incontinence, un domaine de poids dans l’urologie. Plus de 1.500.000 personnes souffrent de pertes involontaires d’urine et portent des langes ou sont soignées par d’autres moyens. L’impact social, psychologique et financier est phénoménal. L’infirmière peut assurer un rôle important dans le domaine des soins aux personnes incontinentes.

Redactioneel / Editorial

Beste collega’s,

Le congrès d’Urobel organisé fin septembre à Liège ainsi que la formation d’infirmières de référence dans ce domaine en constituent la preuve.

Ronny Pieters Chef Infirmier Département Urologie, U.Z. Gent

Paul De Beuckeleer Hoofdredactie Beste collega’s,

Chers collegues,

Urineverlies is een zeer prevalent symptoom dat voorkomt bij beide geslachten en bij alle leeftijdsgroepen. Voor nogal wat patiënten is urinaire incontinentie spijtig genoeg een chronische ziekte met een belangrijke weerslag op het persoonlijke, sociale en maatschappelijke leven. Deze laatste vooral verdienen meer aandacht van zorgverstrekkers, gezondheidseconomen, gezondheidsinstanties en de algemene populatie. “Er heerst een taboe rond” is de dikwijls gebruikte slogan. Onjuist is deze bewering niet. Het taboe is zowel aan de kant van de patiënt als aan de kant van vele zorgverstrekkers te vinden. De beste manier om dit aan te pakken is nog niet gevonden ondanks niet onbelangrijke inspanningen. Een deelaspect hiervan is de omschrijving van de actuele en mogelijke toekomstige rol van de verpleegkundigen. Hun rol moet groot zijn door hun aanwezigheid op het terrein, de lage drempel naar de patiënt, de vertrouwensrol en de betrokkenheid naar verzorging en hygiëne. De hulp van speciaal opgeleide verpleegkundigen bij detectie, diagnose en behandeling zou belangrijk kunnen zijn, kostenbesparend en zorgverbeterend. Rest nog de instanties hiervan te overtuigen. Een ander terrein is de preventie maar ook het implementeren hiervan blijkt moeilijk. Er is nog veel en sterke inspanning nodig.

Les pertes d’urine constituent un symptôme très fréquent, qui se présente auprès des deux sexes et parmi tous les groupes d’âge. Pour pas mal de patients, l’incontinence urinaire est – malheureusement – une maladie chronique qui a un impact considérable sur leur vie personnelle et sociale. Ces patients méritent plus d’attention de la part des prestataires de soins, des économes de la santé, des services de la santé et de la population en général. « C’est un sujet tabou » entend-on souvent, ce qui n’est pas faux. Le tabou existe d’une part du côté du patient et d’autre part du côté de beaucoup de prestataires de soins.

On n’a pas encore trouvé la manière la plus efficace pour gérer ce problème malgré des efforts non négligeables. L’un des aspects de cette problématique est la description du rôle actuel et éventuellement futur des infirmiers. Leur rôle doit être grand par leur présence sur le terrain, leur proximité avec le patient, leur fonction de confiance et leur engagement en matière de soins et d’hygiène. L’aide d’infirmiers spécialement formés pour la détection, le diagnostic et le traitement pourrait être importante, économique et bénéfique pour la qualité des soins. Il reste encore à en convaincre les instances officielles. La prévention est un tout autre terrain, mais la mise en œuvre paraît difficile. Il faudra encore ici des efforts nombreux et intenses.

Jean Jacques Wyndaele Gewoon Hoogleraar Urologie UA

Jean Jacques Wyndaele Professeur titulaire Urologie UA UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Voor u gelezen / Lu pour vous 4

Pisnijdig op de Gentse Feesten Gerrit De Clercq (Laarne), lezersbrief gericht naar De StAnDAARD, dinsdag 25 juli 2006 Dat de stad Gent sinds jaar en dag een nachtmerrie is voor rolstoelgebruikers, is genoegzaam bekend. Het is voor de werkende, belastingbetalende rolstoelmens een dagelijkse bron van ergernis. De rolstoeler die tijdens de Gentse Feesten naar het toilet moet, heeft nog meer redenen om pisnijdig te worden.

We begonnen onze feestenroute afgelopen vrijdag rond de middag in het Baudelopark, waar we een rustig plekje in de schaduw vonden. omdat een mens na enkele frisse pilsjes wel eens moet plassen, reden we naar de mobiele installatie vlakbij, waarin een aparte wc voor rolstoelgebruikers voorzien was.

In het toilet was het, ruw geschat, veertig graden. Mijn vrouw (rolstoelgebruikster) en ik hebben op onze reizen al een en ander meegemaakt, maar wat daar in de voor driekwart met blauw vocht gevulde beerpunt lag rond te dobberen, tartte onze verbeelding. De bijhorende stank was adembenemend. op de Groentenmarkt wist een Gentse covergroep ons een tijdlang te bekoren en jawel, mijn vrouw moest alweer plassen (u kent dat: het is tropisch heet, je drinkt wat en dan moet je gáán. Mannen blijken op dat vlak over een grotere blaas én over meer stedelijke plasfaciliteiten te beschikken dan vrouwen, maar dat geheel terzijde).

Aan het oud Vleeshuis staan aanduidingen dat er een apart toilet voor rolstoelgebruikers is en met een stuk van vijf cent kon ik de deur eigenhandig open wrikken. De toiletruimte was zo groot als een schoendoos en heet als een oven. Manoeuvreren met de rolstoel was bijgevolg uitgesloten. De grootste oen weet intussen wel hoeveel vierkante meter je nodig hebt om in een toiletruimte vlot naar de wc te transfereren, maar niet in Gent. onze wandeling bracht ons even later naar het pleintje bij

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Sint-Jacobs, en nog even later trokken we verder naar het SintBaafsplein. Wie nog nooit met een rolstoel door Gent reed, moet dat beslist eens proberen: je denkt onwillekeurig aan de kasseistroken van Parijs-roubaix. De trottoirs zijn door commerciële obstakels overigens ook niet berijdbaar, putten en bulten allerhande nog buiten beschouwing gelaten.

Na een uur of wat ambiance en muziek riep alweer de natuur, maar we kenden de weg naar het gehandicaptentoilet onder het Belfort. Waar een bericht op de glazen deur ons verzocht (vrij vertaald) naar het politiecommissariaat te trekken om te gaan plassen. Het was intussen 21 uur. Wij daarheen, met alweer een stukje Parijs-roubaix onder de wielen. In het ‘Flikkencommissariaat’ liet een bericht op de deur van het toilet ons weten dat het toilet door een technisch probleem onbruikbaar was. Diepe zucht.

De politievrouw-met-dienst belde met iemand die misschien raad wist, en adviseerde ons vervolgens het rode Kruis.

Vriendelijk maar nutteloos. omdat de nood zo stilaan hoog werd, repten we ons naar het vlakbij gelegen Sofitel-hotel, waar we via enkele trappen (kaboemkaboem-kaboem ) bij het gehandicaptentoilet geraakten.

Groot was de opluchting.

We besloten de avond op het gezellige binnenplein van het Novotel voor een laatste afzakker, het is tenslotte maar één keer Gentse Feesten. Het hotel heeft een aangepast gehandicaptentoilet, maar zoals driekwart van de andere gehandicaptentoiletten in de stad werd ook dit als berghok gebruikt voor borstels, emmers en ander poetsgerei. op weg naar de auto raakte onze rolstoel nog gekneld tussen twee van de miljoenen kutkasseien waar de stad zo fier op is. een platte band als toemaatje.

Voor u gelezen / Lu pour vous

Tehuis Benjamin Van Wijnendaele (Have) in een lezersbrief gericht naar De Standaard, 16 augustus 2006 Ik beweer niet dat er in alle inrichtingen en bejaardentehuizen een gevangenisregime geldt, maar ontkennen dat er zo’n gevallen zijn, zou niet kloppen (“Plaatsgebrek werd gehandicapte fataal” DS·14-15 augustus).

Onlangs moest een collega van mij een “contract” tekenen waarin hij ermee akkoord ging dat zijn moeder, die in een home verblijft, ’s nachts tralies rond haar bed krijgt en een luier wordt omgebonden. Noch­tans is er bij de moeder geen sprake van incontinentie. Toch wordt die maatregel getroffen omdat “de kans bestaat dat de vrouw valt en niemand dat ’s nachts zou opmerken”.

Is het niet mensonterend dat een vrouw in haar bed opgesloten wordt en verplicht wordt haar behoeften te doen in een incontinentieluier, terwijl ze niet incontinent is?

Wildplasser van amper drie jaar beboet door politie Gazet van Antwerpen, 24 juli 2006 De Nederlandse politie heeft een driejarige peuter uit het Groningse Veendam op de bon geslingerd wegens wildplassen.

De dreumes liep met z’n moeder in het park toen hij plotseling nodig moest. Een agent betrapte hem in de bosjes.

De man was volgens moeder Sifra Nonkes uit Veendam onverbiddelijk en schreef zonder pardon een bon uit van 75 euro wegens wildplassen.

Dat het om een driejarig kind ging, maakte de agent niet uit, aldus de Veendamse maandag.

“Die agent vertelde dat hij al genoeg smoesjes had gehoord. Morgen staat hier een volwassene met een blaasprobleem en die gaat net zo hard op de bon”, zei hij.

De moeder heeft inmiddels bezwaar ingediend.

De politie kan de bon vooralsnog niet terugvinden en kan daarom niet op de zaak ingaan, aldus een zegsman.

Garçonnet de 3 ans verbalisé par la police pour avoir uriné dans les buissons Gazet van Antwerpen, 24 juli 2006 Aux Pays-Bas, la police de Veendam a infligé une amende à un petit bout de 3 ans qui avait uriné dans un parc. Le gamin se promenait dans le parc avec sa mère lorsque – tout à coup – il a eu un besoin pressant. Et un policier l’a surpris dans les buissons.

D’après Sifra Nonkes, la maman du petit garçon, le policier s’est montré impitoyable et n’a pas hésité une seconde à donner une amende de 75 euros pour avoir uriné sur la voie publique.

Le fait qu’il s’agisse d’un enfant de 3 ans n’a fait aucune différence pour le policier, relate le journal de Veendam. « Ce policier a déclaré qu’il avait déjà entendu assez de prétextes. Si demain, un adulte avec un problème de vessie se soulage dans le parc, il sera également verbalisé. » En attendant, la mère a introduit une réclamation.

Selon le porte-parole de la police, il n’a pas encore été possible de mettre la main sur le PV ; il est donc actuellement impossible de traiter la question plus en détail.

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Voor u gelezen / Lu pour vous

Uroloog pleit voor zelfonderzoek zaadballen

Un urologue en faveur de l’auto-examen des testicules

www.gezondheid.be, 15 mei 2006

www.gezondheid.be, 15 mai 2006

Alle mannen zouden na hun puberjaren de zaadballen maandelijks moeten controleren op veranderingen of verdikkingen die mogelijk op kanker kunnen wijzen. Als zaadbalkanker namelijk tijdig wordt ontdekt, is de kans op volledige genezing 90 procent.

Dat bepleit uroloog r. Spermon van de radboud Universiteit in Nijmegen. Spermon noemt het onbegrijpelijk dat zelfonderzoek aan de zaadballen bij mannen niet net zo bekend is als het borstonderzoek bij vrouwen.

Jaarlijks krijgen ongeveer vijfhonderd mannen in Nederland zaadbalkanker. De ziekte komt het meest voor tussen de 20 en 35 jaar. Het aantal patiënten neemt sinds 1990 toe. Daarvoor is tot nu toe geen afdoende verklaring gevonden. Spermon benadrukt dat de toename een extra reden is voor jonge mannen om geregeld hun zaadballen af te tasten.

Après la puberté, tous les hommes devraient examiner leurs testicules une fois par mois afin de détecter d’éventuels changements ou gonflements susceptibles d’indiquer un cancer. lorsqu’un cancer testiculaire est découvert à temps, les chances de guérison totale sont de 90 %. C’est sur ce point qu’insiste r. Spermon, urologue attaché à l’Université radbound de Nijmegen. D’après Spermon, il est incompréhensible que l’auto-examen des testicules chez l’homme ne soit pas aussi connu que l’auto-palpation des seins chez la femme. Chaque année aux Pays-Bas, on diagnostique un cancer testiculaire chez environ 500 hommes. la maladie se présente le plus souvent entre 20 et 35 ans. Depuis 1990, le nombre de patients connaît une augmentation que l’on n’a pas encore réussi à élucider. Spermon souligne que cette augmentation est une raison supplémentaire pour que les jeunes hommes apprennent à palper régulièrement leurs testicules.

Ambachtelijke Viagra

Viagra artisanal

BeLGA, 14 juli 2006

BeLGA, 14 juillet 2006

De inboorlingen van het district Venda in Zuid-Afrika hebben een alternatief voor Viagra ontdekt in de wortels van de Mpesu boom. Botanisten bevestigen dat het goedje net zo efficiënt is als de dure blauwe pillen.

De Afrikanen mengen het extract van de Mpesu boom (Securidaca longipedunculata) regelmatig door hun thee. Het resultaat is een ontspanning van de spieren in het mannelijke geslachtsorgaan, waardoor het zich met bloed vult en langdurig in erectie blijft. Botanisten hebben intussen bevestigd dat het extract de seksuele potentie ten goede komt. De dorpelingen houden hun bijzondere bomen intussen nauwgezet in de gaten. enkel de stamhoofden mogen de fijngestampte wortels verkopen. een theelepeltje van de ambachtelijke Viagra kost ongeveer 5,5 euro.

les indigènes du district de Venda (en Afrique du Sud) ont découvert une alternative au Viagra dans les racines de l’arbre Mpesu. Des botanistes confirment que la substance est aussi efficace que la petite - et coûteuse - pilule bleue. les Africains mélangent régulièrement l’extrait de l’arbre Mpesu (Securidaca longipedunculata) avec leur thé. résultat: une relaxation des muscles de l’organe sexuel masculin, qui lui permet de se gonfler de sang et de rester longtemps en érection. Des botanistes ont aujourd’hui confirmé que l’extrait améliore la puissance sexuelle. les villageois surveillent de près leurs arbres si particuliers. Seuls les chefs de tribu peuvent en vendre les racines broyées. Une petite cuillère de Viagra artisanal coûte environ 5,5 euros.

Lijst van de adverteerders / Liste des annonceurs AMS ASTRA ZENECA B. BRAUN MEDICAL BAYER DIAGNOSTICS BAYER HEALTHCARE BIO-FYT PHARMA COLOPLAST

6

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

p. 13 p. 43 p. 7 p. 23 p. 3 p. 2 p. 1

HARTMANN MENTOR BENELUX OLYMPUS BELGIUM ONTEX SANOFI AVENTIS SCA PERSONAL CARE

p. 41 p. 37 p. 33 p. 13 p. 44 p. 2

Actreen Glys ®

Sonde voor intermitterende blaaslediging Sondage vésical intermittent

NIEUW NOUVEAU

... eenvoudig en veilig in gebruik Conjuger sécurite et simplicité

• Originele formule van het glijmiddel: H2O + glycerine*

Actreen® Glys Cath

- Beschermt en verzacht - Bevochtigt en hydrateert

• Niet-traumatiserende ogen - Geen uitstekende kanten – afgeronde, gepolierde en gelubrifieerde randen

• Eenvoudig en gemakkelijk in gebruik

- aucun angle proéminent - contours polis, adoucis et lubrifiés

• Utilisation facile

.. ..

rp

Na

* Fluhr JW, et al. Glycerol accelerates recovery of barrier function in vivo. Acta Derm Venerol. 1999,79,418-21.

Leden M, Wessman C. The influence of a cream containing 20% glycerin and its vehicle on skin barrier properties.

Po u

B. Braun Medical N.V./S.A. Woluwelaan 140 b 1831 Diegem Tel.: 02/725 59 60 Fax: 02/725 96 05 admin.be@bbraun.com www.bbraun.be

..

- Immédiatement prêt à l'emploi (sans eau ni matériel annexe)

.

• Œils non traumatiques

..

- Effet protecteur et adoucissant - Propriétés humectantes et hydratantes

..

• Formule originale du lubrifiant: H2O + glycérine*

.

lu Voo am s d’ r m in ee /N fo r om rm in St :. ra at for .. at io m . /R .. n, at .. ue ..

Po re ie :. .. stn nv fa .. .. .. .. oy x o r./ .. ..

Cd .. ez f ..

Te .. .. e .. ce e-m .. l./ Po .. ..

Té tte a s .. .. t l.: .. .. al: .. pa il de .. .. .V ..

Op .. .. ge ze o .. .. .. o m .. .. .. rn c p er .n .. .. a r.: .. .. kin am om agi .. .. pl na .. .G ge .. .. /P .. ét .. em .. n/ ré .. .. .. ée aa . n .E ee ..

Re .. om , p ng m .. . n m . .. a t . ar ev : .. e . a i .. . . l / .. r : . .

Vi .. qu .. .. .. fa uld .. .. l . . . l .. e . . xo m . e: .. .. .b .. s:. .. .. . . . u .. . . . u et .. .. .. s . . .. . . / . .. .. pa u .. .. bt .. .. .. .. . . . .. e . . . r e w: .. .. .. .. :. .. .. .. .. .. .. .. .. .

-m . .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ail .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. : .. .. .. . . . .

- Direct klaar voor gebruik (geen water of bijkomend materiaal nodig)

Voor u gelezen / Lu pour vous

Hulpmiddelenservice incontinentie Vorig jaar startten onze Noorderburen met een hulpmiddelenservice voor mensen met incontinentiepro­ blemen. Het gaat over een samenwerkingsinitiatief van verschillende thuiszorgorganisaties met een aantal grote verzekeringsmaatschappijen.

De hulpmiddelenservice geeft advies en begeleiding bij de keuze van incontinentiemateriaal in de vertrouwde thuissituatie van de zorgvrager. De incontinentieconsulenten helpen de klant bij het maken van de juiste keuze, adviseren over het gebruik van het materiaal en bezorgen het thuis.

Hoe werkt het concreet: 1. De huisarts of specialist stelt de diagnose incontinentie en één van de maatregelen is dat incontinentiemateriaal voor de patiënt nodig is.

2. De arts of de patiënt belt naar een telefoonnummer om een afspraak voor een huisbezoek van een incontinentieconsulent te maken en krijgt vervolgens op korte termijn een proefpakket incontinentiematerialen thuisbezorgd.

3. De incontinentieconsulent komt langs voor een uitgebreide anamnese.

4. De incontinentieconsulent stelt vast welk materiaal het beste voor de patiënt past. Denkt de consulent dat een andere behandeling passend kan zijn, dan informeert deze de arts hierover.

5. Na enkele dagen belt de incontinentieconsulent om het materiaalgebruik te evalueren. Eventueel wordt een nieuw proefpakket samengesteld en uitgeprobeerd totdat het passende materiaal is gevonden.

6. De incontinentieconsulent rapporteert de uitkomst van het traject aan de arts.

7. De patiënt krijgt het gekozen materiaal elke zes weken thuisbezorgd.

8. De incontinentieconsulent doet elk jaar een follow-up en geeft de uitkomsten aan de arts door.

Voor de huisarts als verwijzer is het volgende belangrijk: • Men dient geen machtiging meer aan te vragen voor incontinentiemateriaal.

• Men behoudt de sturende rol als indicatiesteller voor het incontinentieprobleem.

• Men krijgt steeds terugkoppeling van de incontinentieconsulent.

• De huisarts beslist of een eventuele alternatieve behandelingswijze kan worden ingezet.

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Mening van een incontinentieconsulent: Groot voordeel is dat mensen een zeer persoonlijk advies krijgen. Het proefpakket wordt ook samengesteld op basis van een aantal gerichte vragen naar de zorgvrager toe.

Gemiddeld duurt zo’n thuisbezoek van een incontinentie­ consulent een drie kwartier. Voor huisartsen is dat vaak niet mogelijk.

Mening van een bekkenbodemkinesist: De behandeling van incontinentie begint met het bieden van passend opvangmateriaal zodat mensen hun zekerheid terughebben. Vervolgens kan gekeken worden naar alternatieven zoals bekkenbodemfysio. Door de thuiszorgconsulenten wordt steeds een uitgebreide anamnese afgenomen. Daardoor worden veel mensen doorgestuurd met de juiste indicatie en wordt voor die mensen ook veel vooruitgang geboekt.

De huisarts kan ze ook doorverwijzen, maar in de praktijk gebeurt dit weinig. De huisarts heeft niet altijd de tijd voor een uitgebreid gesprek en is ook niet gespecialiseerd in incontinentie.

De incontinentieconsulenten hebben de juiste kennis en nemen ruim de tijd. Hierdoor kunnen veel patiënten met de goede indicatie op eigen kracht, zonder medicijnen, van het opvangmateriaal af komen en hebben zij een sterk verbeterde kwaliteit van leven.

Mening van een huisarts: Sommige huisartsen zien de service als een aantasting van hun autoriteit. Maar in feite is deze hulpmiddelenservice opgezet als antwoord op de klacht van huisartsen dat ze zoveel machtigingen moesten indienen voor incontinentiemateriaal. Het biedt de huisarts ook een grote vermindering van administratieve rompslomp. Daarbij heeft de patiënt met incontinentie mogelijk minder gêne tegenover een verpleegkundige dan een arts en zijn we zeker dat hoeveel en welk soort materiaal op het lijf van de patiënt voorgeschreven is. Het is in geen geval de bedoeling dat de consulenten op de stoel van de huisarts gaan zitten.

En wil je als huisarts nog steeds alles zelf doen, dan hou je het gewoon bij het oude. Van patiënten die werden doorverwezen, hoor ik louter positieve verhalen.

Bron: Menzis, zorg en inkomen.

www.menzis.nl/web/show/id=91260

Menzis Hulpmiddelenservice (0900 040 05 15) Ronny Pieters

L’année passée, nos voisins bataves ont lancé un service d’aide aux personnes souffrant de problèmes d’incontinence. Il s’agit d’une initiative de coopération entre différentes organisations de soins à domicile et plusieurs grandes compagnies d’assurances.

Le service offre conseil et assistance dans le choix de matériel d’incontinence au sein du contexte familial intime du demandeur. Les consultants en incontinence aident le client à faire le bon choix, prodiguent des conseils sur l’utilisation du matériel et le livrent à domicile.

Comment ça marche concrètement: 1. Le généraliste ou le spécialiste diagnostique l’incontinence et l’une des mesures implique la nécessité d’utiliser du matériel d’incontinence.

2. Le médecin ou le patient contacte un numéro pour convenir de la visite à domicile d’un consultant en incontinence. Ensuite, le patient reçoit rapidement à domicile des échantillons de matériel d’incontinence.

3. Le consultant en incontinence se rend à domicile pour une anamnèse étendue.

4. Le consultant en incontinence détermine quel matériel convient le mieux au patient. Si le consultant pense qu’un autre traitement peut être adapté, il en informe le médecin.

5. Après quelques jours, le consultant en incontinence téléphone pour évaluer l’utilisation du matériel.

Eventuellement, un nouvel ensemble d’échantillons est composé et testé jusqu’à ce que le patient trouve le matériel adéquat.

6. Le consultant en incontinence rapporte le résultat du processus au médecin.

7. Toutes les six semaines, le patient reçoit le matériel choisi à domicile.

8. Chaque année, le consultant en incontinence effectue une visite de suivi et transmet les résultats au médecin.

Ce qui suit est important pour le généraliste de référence: • Il ne faut plus demander de procuration pour le matériel d’incontinence.

• Le généraliste garde les rênes en déterminant l’indication pour le problème d’incontinence.

• Le généraliste reçoit toujours un feed-back du consultant en incontinence.

• Le généraliste décide si un traitement alternatif éventuel peut être instauré.

L’avis d’un consultant en incontinence: Le grand avantage est que les gens reçoivent des conseils personnalisés. Le panel d’échantillons est aussi composé sur la base des questions spécifiques posées au patient.

La visite à domicile d’un consultant en incontinence dure en moyenne trois quarts d’heure. Pour les généralistes, cela est souvent impossible.

L’avis d’un kinésithérapeute spécialisé dans la rééducation du plancher pelvien: Le traitement de l’incontinence commence par la sélection du matériel de collecte adapté, de sorte que les patients se sentent à nouveau en sécurité. Ensuite, on peut envisager des alternatives comme la rééducation du plancher pelvien. Les consultants en soins à domicile soumettent toujours les patients à une anamnèse étendue. De ce fait, beaucoup de patients sont envoyés chez un spécialiste avec une indication correcte, et peuvent donc avancer à grands pas.

Le généraliste peut aussi les envoyer chez un spécialiste, mais ça arrive peu dans la pratique. Le généraliste n’a pas toujours le temps pour une longue conversation et il n’est pas spécialisé en incontinence. Les consultants en incontinence possèdent les bonnes connaissances et prennent amplement le temps.

Grâce à cela, beaucoup de patients chez qui on a posé la bonne indication peuvent – par leurs propres moyens et sans médicaments – éviter le matériel de collecte et ont une qualité de vie fortement améliorée.

Voor u gelezen / Lu pour vous

Service d’aide incontinence

L’avis d’un généraliste: Certains généralistes considèrent le service comme une atteinte à leur autorité. Mais en fait, ce service a été créé en réponse aux plaintes des généralistes, qui devaient produire un si grand nombre de procurations pour du matériel d’incontinence.

Pour le généraliste, c’est aussi une grande réduction des tracas administratifs. En plus, le patient incontinent est probablement moins gêné face à un infirmier que face à un médecin, sans oublier que nous sommes sûrs de la quantité et du genre de matériel convenant le mieux au patient. L’objectif n’est pas du tout que les consultants prennent le relais du généraliste.

Et si le généraliste veut toujours tout faire par lui-même, il n’a rien à changer. Tous les patients qui ont eu recours à ce service ont rapporté des expériences positives.

Source: Menzis, zorg en inkomen.

www.menzis.nl/web/show/id=91260

Menzis Hulpmiddelenservice (0900 040 05 15) Ronny Pieters

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Dossier / Dossier

Continente en incontinente urostoma’s Problemen en complicaties Inleiding Een urinestoma is een chirurgisch aangelegd systeem om urine af te leiden uit het lichaam als de natuurlijke blaas en/of urethra niet meer bestaat of bruikbaar is.

Urinestoma’s worden verdeeld in twee soorten: nl. de continente en de incontinente stomata.

De laatste decennia werden veel types continente, te sonderen, urinaire stomata ontwikkeld. Deze chirurgische technieken verschillen naargelang het gebruikte weefsel om de pouch te construeren (bvb. ileum of colon) en de constructie van het continentiemechanisme (bv. appendix, ileocaecale klep of ileum).

Verzorging en sondage van deze verschillende types continente stomata zijn voor patiënt en verpleging gelijkaardig. De meest gebruikte technieken voor dit type stoma in ons universitair centrum zijn de Mitrofanoff en Monti procedure, vooral voor indicaties bij spina bifida en paraplegische patiënten. Andere bekende technieken zijn de Kock pouch, Benchekroun pouch, Mainz pouch en Indiana Pouch.

Continent stoma: sondage Ureterocutaneostomie: 2 stoma’s

Incontinent stoma: stomaplaat en urozakje

Elk continent urinair stoma bestaat uit drie onderdelen: - een reservoir of pouch om de urine te verzamelen; - een continentie mechanisme of klep om de urine in het reservoir te houden; - een kanaal om de urine te kunnen afvoeren.

Dit reservoir dient op geregelde tijdstippen geledigd te worden d.m.v. intermittente sondage, het aanbrengen van enig stoma opvangmateriaal is dan ook niet nodig.

Catheterization tube in continent urinary stoma

Ureterocutaneostomie: 1 stoma

Brickerstoma

Het aanleggen van een incontinent stoma is technisch eenvoudiger en geeft ook minder postoperatieve complicaties.

Technieken en lange termijn effecten werden reeds uitgebreid bestudeerd en gedocumenteerd.

Bij het aanleggen van een ureterocutaneostomie worden de ureters rechtstreeks doorheen de buikwand aan de huid geanastomoseerd in één of twee stoma’s. Bij de uretero-ileostomie of de Bricker-derivatie wordt gebruikt gemaakt van ongeveer 15 cm terminaal ileum. Hierop worden proximaal de ureters ingehecht, het andere uiteinde wordt iso-peristaltisch doorheen de buikwand, licht uitstulpend op de huid gehecht.

Ureters

Urinary reservoir

Ureteric stents Urinary reservoir drain Cystectomy site drain

10 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Vesicostoma met gesloten blaashals

Het vesicostoma is een derde, minder gekend, type incontinent stoma. Hierbij wordt de natuurlijke blaas rechtstreeks, of met interpositie van een stukje ileum, met de buikwand verbonden.

Vaak wordt hierbij de blaashals definitief gesloten. Incontinente

Voornaamste complicaties en problemen bij continente urostoma’s

• Onmogelijk ledigen van pouch:

De aanwezigheid van stenen of grote hoeveelheden darmvlokken in de blaas kunnen de afvloei van urine erg bemoeilijken of zelfs onmogelijk maken. Om deze vlokken te evacueren kan de patiënt trachten zich te sonderen met een grotere maat sonde en de blaas regelmatig te spoelen met fysiologisch. Stenen worden verwijderd via endoscopie of chirurgie.

• Beschadiging van het urinekanaal:

Beschadiging van het urinekanaal of het klepmechanisme kan veroorzaakt worden door fibrosevorming of traumatische sondages. Indien het stoma onmogelijk kan gesondeerd worden is een dringend ingrijpen door een uroloog absoluut noodzakelijk. Onder echografische geleiding wordt dan een suprapubische sonde ingebracht om de urine alsnog te laten aflopen. In geval van een kleine perforatie van het urinekanaal kan de arts proberen een sonde via het stoma in te brengen en enkele weken ter plaatse te laten in de hoop dat de perforatie spontaan dichtgroeit. Fibrose dient altijd chirurgisch hersteld te worden.

• Infectie:

• Hoge-druk blaas:

• Stenose:

• Steenvorming:

Infecties van continente stoma’s worden vaak gezien t.g.v. dehydratatie of onzorgvuldige sondages. Om deze infecties te voorkomen wordt patiënten aangeraden minimaal 1,5 liter water per dag te drinken en hun pouch leeg te sonderen om de 4 à 6 uur met een nelaton sonde ch. 14 of 16. Indien veel darmvlokken in de urine aanwezig zijn, dient het reservoir gespoeld te worden met fysiologisch. Studies hebben eveneens aangetoond dat de inname van Vitamine C of veenbessensap het risico op infecties reduceert. Infecties met hoge koorts dienen behandeld te worden met antibiotica oraal of intraveneus.

Stenose komt in ongeveer 10 % van de gevallen voor. Deze stomata zijn dan zeer moeilijk of zelfs onmogelijk te sonderen.

Een lichte vorm van stenose kan met trachten te dillateren met sondes met oplopende charières. In dringende gevallen zal de uroloog, via echo geleiding, een suprapubische sonde plaatsen.

Meestal dient de stenose chirurgisch hersteld te worden.

• Stomalekkage:

Stomalekkage wordt in ongeveer 5 % van de continente derivaties gezien en wordt veroorzaakt door een beschadigd continentiemechanisme of een hoge-druk blaas. Deze lekkage kan tijdelijk opgevangen worden door het gebruik van een tweedelig opvangsysteem (stomaplaat + zakje). De patiënt moet zich echter wel blijven sonderen omdat het stoma anders onvoldoende ledigt. Chirurgisch ingrijpen zal meestal nodig zijn om de continentie te herstellen. Indien het om een hogedruk blaas gaat kan Botox® in de blaasspier ingespoten worden, een blaasaugmentatie is het chirurgisch alternatief.

Dossier / Dossier Hoofdartikel / L’article principal

stomata hebben geen reservoir functie waardoor de urine voortdurend naar buiten loopt, de permanente aanwezigheid van een urostomazakje is dan ook absoluut vereist. Indicaties voor incontinente derivaties in ons centrum zijn voornamelijk blaaskanker en moeilijk te behandelen incontinentie.

In onze dagdagelijkse praktijk worden we vaak geconfronteerd met patiënten met kleine of grotere stomaproblemen of complicaties. Soms is de behandeling vrij eenvoudig, soms is een dringende interventie gewenst. In andere gevallen kan een langdurige multidisciplinaire benadering noodzakelijk zijn.

Volgens een grote internationale studie zou 50 tot 70 % van alle stomapatiënten vroeg of laat peristomale problemen krijgen die het normaal gebruik van stomamateriaal bemoeilijkt. De continentie graad voor continente urostoma’s bedraagt ongeveer 95 %, desondanks zal ruim 40 % hiervan ooit chirurgisch gecorrigeerd dienen te worden.

Een hoge-druk blaas kan resulteren in stomalekkage, reflux, pyelonefritis en, op lange termijn, tot onomkeerbare nierbeschadiging. Deze hoge druk in de blaas wordt veroorzaakt door hyperactiviteit van de blaasspier. Behandeling met anticholinergica zoals oxybutinine of tolderodine is mogelijk in sommige gevallen. Inspuitingen met Botox® in de blaasspier zijn eveneens werkzaam, maar het effect blijft slechts 6 tot 9 maanden, en is zeer duur voor de patiënt (wordt niet terugbetaald). Blaasaugmentatie met een darmsegment is een chirurgische optie met goede resultaten.

Steenvorming is een complicatie die vrij regelmatig voorkomt bij patiënten met continente derivaties. Oorzaken zijn de aanwezigheid staples, darmvlokken (onvoldoende geëvacueerd) en geringe vochtinname. Ter preventie dient de patiënt minimaal 1,5 tot 2 liter water per dag te drinken en hun pouch regelmatig te spoelen met fysiologisch indien nodig. Stenen kunnen verwijderd worden via endoscopie of chirurgisch.

ESWL is mogelijk, maar het blijft moeilijk om de resterende steenfragmenten uit te spoelen.

• Ruptuur:

Speciale aandacht dient besteed te worden aan patiënten met een continent stoma, abdominale distensie en abdominale pijn en/of prikkeling. Eén van de meest ernstige complicaties van continente derivaties is een ruptuur van de pouch met peritonitis tot gevolg. Overvulling van het reservoir leidt vaak tot sterk verhoogde blaasdruk welke kan resulteren in een scheur van de blaaswand ten gevolge van een traumatische sondage of UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

11

Dossier / Dossier

een extern trauma. Deze complicatie is een medische urgentie en vereist onmiddellijke chirurgische exploratie en intraveneuze therapie met breedspectrum antibiotica.

• Metabole acidose:

Metabole stoornissen komen voort uit de interactie van urine met het absorberende oppervlak van het gebruikte darmweefsel om de pouch te construeren, vooral bij grotere segmenten ileum. Symptomen zijn anorexie, gewichtsverlies, polydipsie en vermoeidheid. Elektrolyten stoornissen worden in acute fase best behandeld met intraveneuze rehydratatie en correctie van de acidose. Levenslange substitutie met orale zouten kan soms noodzakelijk zijn.

• Vitamine B-12 tekort:

Vitamine B-12 is een essentiële voedingsstof dat niet door het menselijk lichaam kan aangemaakt worden. De lever is de voornaamste plaats waar deze vitamine in het lichaam wordt opgeslagen. Deze voorraad is groot genoeg voor 3 jaar zonder vervanging. Het terminale ileum is de exclusieve plaats voor de absorptie van vitamine B-12 in het lichaam. Door gebruik te maken van grote segmenten van dit terminaal ileum kan de opname van deze vitamine ernstig verstoord raken. De kritieke lengte ligt ongeveer bij 50 cm. Vitamine B-12 deficiëntie kan leiden tot ernstige anemie. Preventieve parenterale substitutie wordt dan ook aanbevolen.

Voornaamste complicaties en problemen bij incontinente urostoma’s • Huidirritaties:

Het meest voorkomende stomaprobleem is wel de peristomale huidirritatie, soms ook wel irritatief eczeem genoemd. Typische kenmerken zijn: roodheid, soms licht vochtig, soms licht bloedend en pijnlijk. Huidirritaties zijn zeer oncomfortabel voor de patiënt en bemoeilijken het aanbrengen van stomaplaten. Het kan veroorzaakt worden door contact van de huid met urine t.g.v. lekkages, allergieën, infecties, bestraling of huidstripping (bv. door het te ruw verwijderen van kleefstoffen). Voor een effectieve behandeling van peristomale huidirritaties is een goede determinatie van de oorzaak van essentieel belang. Bij ernstige problemen kan het nodig zijn hulp in te roepen van een stomaverpleegkundige en/of arts-specialist zoals uroloog of dermatoloog.

• Huidstripping:

Huidstripping is een vorm peristomale mechanische irritatie.

Deze irritatie is duidelijk gerelateerd aan de verwijderings­tech­ 12 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

niek van het stomamateriaal.

Als een stomaplaat te snel en te ruw wordt verwijderd kan de bovenste huidlaag beschadigd raken met een rode, pijnlijke, soms licht vochtafgevende peristomale zone tot gevolg. Dit stripeffect komt meer voor bij stomaplaten omgeven door een flexibele kleefstrip dan bij volle hydrocolloïd platen.

Een tere huid, zoals bij oudere patiënten, of na langdurig gebruik van corticosteroïden, geeft eerder deze problemen dan een normale huid. Stomaplaten en kleefmaterialen dienen voorzichtig verwijderd te worden van boven naar beneden terwijl met de andere hand de huid goed gesteund wordt. Gebruik bij voorkeur, indien mogelijk, volle platen. Aanbrengen van een niet prikkelende barrièrefilm zoals Skin Prep® of Cavilon® kan helpen om beschading van de huid te voorkomen. Vochtige irritatie wordt behandeld door een weinig poeder op pectine basis, zoals Stomahesive® poeder, aan te brengen en af te dekken met een barrièrefilm vooraleer de stomaplaat op de huid te kleven.

• Allergie:

Allergieën of over­ gevoeligheids­reacties op stomamaterialen zijn zelden voorspelbaar en kunnen zich soms ontwikkelen na maanden of zelfs jaren gebruik van een bepaald materiaal. Reacties op de volle hydrocoloïdplaten zijn eerder zeldzaam, terwijl allergieën op flexibele klevers rondom vaker voorkomen. Symptomen kunnen gaan van lichte jeuk zonder uitslag tot ernstige irritatie met roodheid en blaarvorming. Het aanbrengen van een barrièrefilm tussen huid en stomaplaat kan voldoende zijn om lichte jeuk en irritatie te behandelen. Bij blaarvorming en ernstige irritatie moet de materiaalkeuze absoluut gewijzigd worden. Het aanbrengen van een barrière zoals Duoderm Extra Dun® kan helpen de situatie te verbeteren.

• Schimmelinfectie:

Schimmelinfecties met Candida Albicans kunnen ontstaan door chronische vochtigheid onder een stomaplaat t.g.v. hevig transpireren, lekkage van urine onder de stomaplaat en na langdurig gebruik van antibiotica.

Patiënten met immunosuppressie, bv. na chemotherapie, zijn eveneens gevoeliger om schimmelinfecties te ontwikkelen.

Symptomen zijn jeuk, onregelmatig afgelijnde roodheid soms

• Folliculitis:

Folliculitis is een ontsteking van de haarfollikels rond het stoma. Symptomen zijn roodheid, jeuk of branderig gevoel en soms de aanwezigheid van pustula aan de basis van de haarfollikels. Dit wordt meestal veroorzaakt door het traumatisch uittrekken van haartjes terwijl het stomamateriaal wordt verwijderd. Om deze beschadiging te voorkomen worden haartjes best regelmatig verwijderd met een schaartje of elektrisch scheerapparaat.

veroorzaken.

Retractie wordt problematisch als urine onder stomamateriaal begint te lekken en zodoende irritaties veroor­ zaakt. Het gebruik van convexe stomaplaten, vaak gecombineerd met een stomagordeltje, kan het stoma opnieuw wat naar buiten duwen waardoor de kans lekkage verminderd.

Huidplooien kunnen opgevuld worden met pasta of pastastrips.

In ernstige gevallen kan het heraanleggen van het stoma noodzakelijk zijn.

• Retractie:

Bij retractie komt het stoma vlak of zelfs onder huidniveau te liggen (ingetrokken stoma). Retractie kan intermit­tent of blijvend zijn. Gewichtstoename, slappe buikwand of tech­nische problemen tijdens operatie kunnen retractie

uw partner in incontinentieverzorging

Al te vaak behelpen vrouwen zich met een inlegkruisje of een maandverband, die niet aangepast zijn voor urineverlies.

Huidirritaties en onaangename geurtjes kunnen het probleem zo hinderlijk maken dat vrouwen zich sociaal gaan isoleren: ze durven niet meer uit te gaan, te winkelen of te sporten, uit vrees voor een “ongelukje”.

Dit kan verholpen worden door het gebruik van de nieuwe generatie EURON incontinentieverbanden: in ons breed productassortiment vindt u een oplossing voor elk type van urineverlies.

ONTEX NV  Genthof 5  BE–9255 Buggenhout TEL +32 (0)52 399 411  FAX +32 (0)52 330 784 euron@ontexglobal.com  www.euron-info.com

Dossier / Dossier Hoofdartikel / L’article principal

met aanwezigheid van kleine rode of witte stipjes. Soms ontstaat er een huiddefect. Behandeling gebeurt meestal lokaal met een schimmelwerend poeder. Het poeder wordt dun aangebracht op de roodheid, overtollig poeder wegblazen en dan afdekken met een barrièrefilm vooraleer de stomaplaat te kleven. Procedure te herhalen tot infectie volledig verdwenen is.

Dossier / Dossier

• Peristomale hernia:

Een peristomale hernia wordt gekarakteriseerd door het uitstulpen van de huid en onderliggende structuren rond het stoma en resulteert in applicatieproblemen en uitzonderlijk in af­vloeistoornissen. Hernia’s ontstaan t.g.v. zwakke abdominale spieren, slechte wondheling of problemen tijdens de ingreep (bv. te grote opening in buikwand).

Peristomale hernia’s kunnen ondersteund worden met een aangepaste breukband waarin een opening is aangebracht. Als stomamateriaal kiest men best voor een flexibele stomaplaat met microporeuze kleefpleister rondom. Bij ernstige problemen zoals obstructie is een chirurgisch herstel vaak noodzakelijk.

op cystitis en pyelonefritis. Intermittente sondage van het vesico­ stoma, meerdere malen per dag, is de enige mogelijkheid om een goede blaaslediging te bekomen. Ernstige infecties worden behandeld met antibiotica.

• Zeldzaam:

Hyperplasie, kristalvorming en pyoderma gangrenosum zijn zeldzame complicaties waarbij altijd expertise van stomaverpleegkundige, uroloog of dermatoloog dient ingeroepen te worden.

• Chronische papilomateuze dermatitis:

• Stenose:

Stenose is een vernauwing van de stomaopening ter hoogte van de huid en is vaak geassocieerd met peristomale littekenvorming en infectie.

Stenose komt frequent voor bij ureterocutaneostomies, minder bij Bricker derivaties en vesicostoma’s. Deze vernauwingen kunnen resulteren in retentie en infectie van de urinewegen. Milde stenose kan gedilateerd worden met catheters met oplopende diameters. Ernstige stenose vraagt om chirurgisch herstel. In geval van afvloeistoornissen bij Bricker- of vesicostomas kan tijdelijk een verblijfssonde in het stoma aangebracht worden om de afloop van urine te verzekeren.

Patiënten met een ureterocutaneostomie wordt aangeleerd hun stoma dagelijks preventief te dilateren. Vaak wordt, vooral bij oudere en minder mobiele patiënten, een catheter in het ureterocutaneo stoma aangebracht die permanent ter plaatse blijft en die om de 6 weken dient vervangen te worden.

• Onvolledige lediging:

Het onvolledig ledigen van het urinestoma komt regelmatig voor bij vesicostoma’s, minder bij Bricker derivaties met risico 14 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Chronische papilomateuze dermatitis is een peristomale complicatie die uitsluitend bij urostoma’s voor komt en het gevolg van chronisch van de perisomale huid met alkalische urine.

Behandeling van deze complicatie is moeilijk en kan maanden, zelfs jaren duren, en bestaat uit lokaal aanbrengen van compressen met azijnzuur 0,5 %, steroïden (lokaal en/of geïnjecteerd in de papels) en het aanzuren van de urine met Vitamine C. Een goede motivatie en medewerking van de patiënt is dan ook essentieel om tot een succesvol resultaat te komen.

Conclusies Preventie is en blijft de beste behandeling voor stomaproblemen en complicaties. Preoperatieve plaatsbepaling van het stoma, een goede educatie van de patiënt en de gepaste keuze van stomamateriaal zijn essentieel in deze preventie. De behandeling van stomaproblemen vereist een exacte determinatie en juiste aanpak. Hierin speelt de stomaverpleegkundige een belangrijke rol. Multidisciplinaire benadering van complexe problemen kan noodzakelijk zijn.

Ludwig Van Vooren Verpleegkundige en stomaconsulent, dienst urologie, UZ Gent

Nieuws / Nouvelles

Bij de cover De Gentse Feesten brengen jaarlijks meer dan één miljoen mensen naar de Gentse binnenstad.

Eén van de problemen die zich voordoet op de feesten is wildplassen.

En couverture

Deze actie past in de doelstellingen van Urobel vzw, meer openbaar sanitair, en wordt daarom door ons, moreel en financieel, gesteund.

Je kan maar continent zijn als je regelmatig de gelegenheid krijgt om te gaan plassen. Een voldoende aanbod aan openbaar sanitair is dan ook broodnodig.

Les Fêtes gantoises attirent chaque année plus d’un million de personnes dans le centre de Gand.

L’un des problèmes qui se produit lors des Fêtes gantoises est que les fêtards urinent n’importe où. Pour éviter ce problème, la municipalité de Gand prévoit un assez grand nombre d’urinoirs qui sont placés de part et d’autre de la zone festive. Ces urinoirs sont en outre complétés par des sanitaires payants. Cette année, une petite visite aux toilettes des Fêtes gantoises vous coûtait ainsi 0,40 euros.

Le groupe d’action ‘Ne réduis pas ma vessie au silence’ a vu le jour après la mésaventure de Baharak, qui s’est presque vue infliger une amende pour avoir uriné n’importe où. Or, si elle avait uriné n’importe, c’est parce que le besoin était pressant et la file aux sanitaires, trop longue.

Depuis trois ans déjà, Baharak mène des actions aux Fêtes gantoises pour la mise en place de sanitaires gratuits pour les femmes. Cette action cadre dans les objectifs d’Urobel a.s.b.l., à savoir une plus grande mise à disposition de sanitaires publics, et c’est pour cela que nous la supportons moralement et financièrement.

On ne peut être continent qu’à la condition d’avoir régulièrement l’opportunité d’aller aux toilettes. Dès lors, une offre suffisante de toilettes publiques est totalement indispensable.

Bezoek ook de site: http://users.telenet.be/plasactie/

Visitez aussi le site: http://users.telenet.be/plasactie/

Hiervoor voorziet het stadsbestuur van Gent een vrij groot aantal urinoirs die her en der in de feestenzone geplaatst worden. Deze urinoirs worden aangevuld met toiletwagens die betalend zijn. Een plasje op de Gentse feesten kostte u dit jaar 0,40 euro.

De actiegroep “Leg mijn blaas het zwijgen niet op” is opgericht nadat Baharak bijna een boete kreeg voor wildplassen. Zij ging wildplassen omdat de nood hoog was, en de rij aan de toiletwagen te lang.

Reeds 3 jaar voert Baharak nu actie op de Gentse Feesten voor gratis sanitair voor de vrouwen.

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

15

Dossier / Dossier

Urineverlies bij mannen Prof Dr Jean Jacques Wyndaele Gewoon Hoogleraar en Diensthoofd Urologie Universiteit Antwerpen

Inleiding Incontinentie voor urine, hoewel zelden levensbedreigend, is een groot probleem voor diegenen die er aan lijden.

Urineverlies komt dikwijls voor ook bij ouderen. Vaak speelt incontinentie een belangrijke rol bij de beslissing ouderen al dan niet op te nemen in een verpleeg-of bejaardentehuis.

Ook de kosten bij urine-incontinentie zijn aanzienlijk. Dit telt zowel voor verpleegtehuizen die 3-10 % van hun uitgaven naar dit probleem zien gaan maar ook in de thuiszorg waar de persoonlijke uitgaven van de patiënt enkele jaren geleden al globaal rond de € 2.500 werden geraamd.

Prevalentie In de medische literatuur hebben studies het voorkomen van incontinentie in de oudere bevolking onderzocht. In de algemene bevolking werden cijfers van 15-20 % incontinentie bij oudere mannen gevonden en 20-25 % bij oudere vrouwen. Bij ouderen in verpleeg- of bejaardentehuizen is het % veel hoger.

Het patroon van voorkomen bij mannen toont vanaf 45 -50 jaar een scherpe toename welke afzwakt in de leeftijdsgroep ouder dan 75 jaar. Dit patroon is anders bij vrouwen waar vanaf jonge leeftijd al een scherpe stijging zich inzet en al rond 50 jaar een piekpercentage wordt bereikt.

Urineverlies kan voorkomen onder verschillende vormen: • bij inspanning = “Stress urinary incontinence” of inspanningsincontinentie; • door ongewilde start van de blaascontractie, overactieve blaasspier = “urgency incontinence” of drangincontinentie; • gemengde vorm zowel bij inspanning als door ongewilde inzetten van de plas; • overige vormen zoals door te grote blaasvulling als gevolg van prostaatobstructie, als gevolg van blaasdysfunctie e.a.

Het patroon van voorkomen van de verschillende vormen is verschillend bij mannen dan bij oudere vrouwen. Oudere mannen hebben relatief zeldzamer verlies bij inspanning, nogal dikwijls drangincontinentie of een gemengde vorm. Overige vormen komen veel frequenter voor dan bij vrouwen evenals inspanningsincontinentie.

De hoge prevalentie van drangincontinentie heeft waarschijnlijk te maken met de rechtstreekse veroudering van de blaasspier en 16 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

sluitspier, van bloedvaten en bezenuwing. Op oudere leeftijd spelen ook gebeurtenissen van het eigen leven een steeds grotere rol: operaties (zoals prostaatingrepen), ongevallen en ziekten maken, samen met het verouderen, dat de reserves in de blaasregeling verminderen en kunnen tekort schieten.

Daarenboven kunnen levenswijzen of medische behandelingen het urineverlies negatief beïnvloeden, zoals de inname van sommige medicaties, het onevenredig verdelen en de kwaliteit van het drinken en van het eten, het roken, overgewicht e.v.a.

Incontinentie en plasproblemen Plasproblemen moeten altijd bij klachten van urineverlies worden nagevraagd. Plasproblemen komen bij oudere mannen in 30-45 % voor! Hiertoe behoren vooral nadruppelen (ook een vorm van urine incontinentie), moeilijke start, zwakke straal (wat ook weer nadruppelen kan in de hand werken), dringende imperatieve drang, s’nachts wakker worden door plasdrang, frequenter moeten gaan plassen overdag.

Bij mannen is er een duidelijk verband tussen continent of incontinent en klachten van mictie.

Onderzoek in bejaardentehuis Hogere cijfers van urineverlies werden vastgesteld bij oudere mannen verblijvend in een bejaardentehuis. Een studie uit Nederland geeft 17 % dagelijks nat, 34 % > dan 2 maal per maand nat, 18 % gebruikt een opvangsysteem (meestal incontinentie verbanden), 21 % ervaart last van het probleem. Ook bij deze

Andere aandoeningen van belang voor incontinentie Nog andere afwijkingen kunnen in verband gebracht worden met incontinentie: • slechte mobiliteit is veel frequenter bij incontinente dan bij continente oudere mannen: ze halen het toilet niet op tijd; • diuretica, kunnen snelle en niet tijdige blaasvulling uitlokken en kunnen aldus het vulling-plas ritme ontregelen; • neurologische aandoeningen zoals bij hersenbloeding, suikerziekte, dementie, Parkinson e.a. kunnen de blaas­ bezenuwing aantasten.

Nocturie Slaaponderbreking om te moeten plassen (nocturie), komt bij 66 % van de meer dan 50-jarige mannen en bij 91 % van de meer dan 80-jarigen voor. Er zijn vele mechanismen die nocturie kunnen veroorzaken. Verschillende ook kunnen urineverlies in de hand werken naast ook een groter risico te geven op vallen en het oplopen van breuken.

Wat kan er allemaal aan de basis liggen van nocturie: Een overproductie van urine zoals bij diabetes, een overmatige productie van urine uitsluitend ’s nachts zoals bij hartlijden, zenuwaandoeningen van het onwillekeurige zenuwstelsel, nierinsufficiëntie. Maar ook een direct defect in de productie van het anti-diuretisch hormoon, een urine overproductie door teveel drinken ’s avonds, het innemen van nogal wat koffie en alcohol, kunnen nocturie veroorzaken. Ook blaasproblemen (te kleine blaas, te kleine blaas voor de grote urineproductie ’s nachts, overactieve blaas, overgevoelige blaas, plasproblemen e.a.) een rol spelen.

Hoe onderzoeken?

Als gouden regel bij oudere patiënten geldt zo weinig invasief mogelijk.

De diagnostische middelen zijn: • Grondig ondervragen: geeft geen zekerheidsdiagnose maar zal helpen.

Dit ondervragen gaat over de huidige klacht, wanneer het begonnen is en of de patiënt zelf een oorzaak ziet, in welke omstandigheid urineverlies optreedt, hoeveel het is, enz.

Ook de voorgeschiedenis kan met de patiënt en/of familie en/of verzorgende worden doorgenomen. Het is belangrijk een eerste indruk te krijgen van de mentale en emotionele toestand van de patiënt en de weerslag van het urineverlies op zijn levenskwaliteit. De medicatielijst dient te worden nagekeken.

• Belangrijk is het waarschuwingstekens van ernstig lijden op te merken: infectie van de urine, bloedplassen, zeer moeilijk plassen, koorts, pijn, belangrijk ongemak in de onderbuik (door een overvolle blaas), algemene verzwakking, ontstaan of toename van motorische moeilijkheden. Deze horen niet bij urineverlies zonder ernstige oorzaak!

• Het bijhouden van een dagboekje kan erg nuttig zijn: patiënt of zijn omgeving noteren gedurende een of meer dagen en nachten drinken, plassen, verliezen, noodzaak van opvangmateriaal (welk en hoe frequent).

• Een lichamelijk onderzoek is zeer belangrijk, maar de praktijk leert dat er toch een drempel is. De stap om het te doen of het te laten uitvoeren ligt soms moeilijk. Nochtans kan dergelijk onderzoek blaasretentie, huidirritatie, afwijkingen aan plasbuis en prostaat evenals een indruk van de toestand van de bezenuwing toelaten.

Dossier / Dossier Hoofdartikel / L’article principal

populatie staat drangincontinentie voorop en de gemengde vorm. Verlies bij inspanning werd veel zeldzamer gevonden.

Een ervaren onderzoeker kan met de bovenstaande informatie al een tamelijk goed idee krijgen over de ernst van het verlies en het type verlies. Afgaande hierop kan een eerste behandeling worden gestart.

Zoekt de oudere hulp?

Geen verder onderzoek nodig?

Het is gekend dat vele oudere mannen met urineverlies geen medische hulp zoeken. Ook als hen uitgelegd wordt dat hulp bestaat zal een deel hier niet op ingaan. Toch komt dit minder voor bij mannen dan bij vrouwen. Mannen kunnen algemeen genomen het verliezen van urine slechter aanvaarden.

Een hulpvraag komt daarom meestal sneller tot uiting. Een specifieke rol kan toevallen aan de thuisverpleging, de huisarts, het personeel van RVT en bejaardenhuizen om het probleem op te merken, met de patiënt te bespreken en bij hulpvraag onderzoek in gang te zetten.

Er bestaan zeer goed gekende methoden om een meer objectieve diagnose te stellen zoals urodynamisch onderzoek en beeldvorming. Deze worden niet aangeraden als eerste benadering bij incontinente oudere mannen en vrouwen. Ze kunnen van pas komen als de eerste diagnose geen zekerheid biedt, als een mogelijke gevaarlijke afwijking kan bestaan (gezwel, infectie, soms neurogeen lijden enz.). Tevens dient men het toepassen ervan te overwegen als een proefbehandeling geen verbetering gaf, laat staan een verergering, en zeker als een chirurgische behandeling wordt overwogen.

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

17

Dossier / Dossier

Welke behandelingen wanneer ?

Het lijstje van mogelijke behandelingen is als volgt: 1. raad en aanpassingen aan het dagelijkse leven; 2. medicatie; 3. kinesitherapie; 4. sondering; 5. chirurgie; 6. opvangmiddelen.

1. raad en aanpassingen aan het dagelijkse leven

Dikwijls het belangrijkste. Hiertoe behoren vele zaken: • aanpassingen van drink en eetgedrag; • regelen van de frequentie van het plassen, het tijdstip waarop het gebeurt, de plasmanier (niet persen); • het terug opmerkzaam worden op de gevoelssignalen vanuit de blaas; • het regelen van de stoelgang; • het bestrijden van overgewicht; • het sneller bereikbaar maken van het toilet; • het aanpassen van de kledij.

Ze vergen bespreking en uitleg en tijd. Voor het urineverlies ’s nachts dienen de aanpassingen te worden toegepast die af te leiden zijn uit de bespreking hierboven.

2. medicatie

Hiertoe behoort zowel het bijregelen van de medicatie die de blaaswerking negatief beïnvloedt, als het opstarten van specifieke urologische medicatie. Tot deze laatste behoren voornamelijk blaasspier remmende producten (antimuscarine). Er zijn enkele op de markt waarvan oxybutinine op attest terugbetaald is. Tolterodine is terugbetaald na specifieke attestering bij neurologische patiënten. Solifenacin, oxyfencyclimine en flavoxate zijn niet terugbetaald.

Allen remmen sterk of minder sterk de blaaswerking. Ze zijn dus aangewezen bij overactieve blaas en urgentie incontinentie drangincontinentie. Bij ouderen is voorzichtigheid geboden voor de effecten op het centrale zenuwstelsel en voor de bijwerkingen zoals droge mond, vertragen van oog pupil adaptatie, constipatie, droge huid, te sterke werking met retentie van urine. Een dosis aanpassing is dikwijls nodig. Het beginnen met een lage dosis is de gouden regel.

Het gebruik van plantenproducten is populair op dit ogenblik.

Ze worden gepropageerd voor verbetering van de blaaswerking, het beter plassen, voorkomen van infectie, ... Individuele ervaring is de enige regel die hierbij geldt.

3. kinesitherapie

De kinesitherapie van kleine bekken spieren en de sluitspier is erg belangrijk. Oefeningen, biofeedback, electrische stimulatie

18 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

hebben een reëel gunstige invloed als juist geïndiceerd en goed begeleid door een kinesist met kennis en ervaring. De resultaten zijn meer dan behoorlijk ook bij oudere mannen als ze gemotiveerd zijn en goed meewerken. De behandeling kan zowel gericht zijn op het laten toenemen van de spierwerking als naar een beter gebruik en betere integratie met de globale motoriek.

4. sondering

Het inbrengen van een urinaire katheter om de urine te laten aflopen heeft een kleine plaats in incontinentiebeleid. Zelf­ sondering waarbij de patiënt of zijn verzorger enkele malen daags de blaas leegt, wordt vooral toegepast bij slechte blaaslediging zoals bij neurologische aandoeningen. Een sonde die ter plaatse blijft (verblijfsonde), wordt zo weinig mogelijk toegepast maar heeft toch nog een plaats als andere mogelijkheden zijn weggevallen. Een strikte verzorging van een verblijfsonde kan toch aanvaardbare resultaten geven.

5. chirurgie

Operatief ingrijpen heeft een kleine plaats. Toch zijn er indicaties zoals bij erg urineverlies na prostaatoperatie, bij blaasovervulling door afsluiten van de plasbuis door een prostaatvergroting of een vernauwing. Een meer uitgebreid onderzoek dient te gebeuren voordat deze stap genomen wordt. Tot de technieken behoren o.a. de implantatie van een kunstsfincter, neuromodulatie, transuretrale wegname van een plasbuisvernauwing. Er komen met regelmaat van tijd nieuwe mogelijkheden en technieken waarvan er sommigen de tand des tijds doorstaan.

6. opvangmiddelen

Zijn belangrijk omdat ze de weerslag van de incontinentie kunnen beperken. Ze zijn de enige behandeling als andere technieken niet meer mogelijk of niet verantwoord zijn.

Condoomkatheters en incontinentieverbanden voor mannen zijn het meest gebruikt. Hier ook geldt: goede raad door de specialisten ter zake (incontinentie verpleegkundige, apotheker, bandagist) om een goed effect en vermijden van bijwerkingen te kunnen bekomen.

Besluit Urineverlies is niet zeldzaam bij oudere mannen. Er bestaan eenvoudige onderzoekmethoden en verschillende methoden voor behandeling. Conservatief is de algemene regel maar iets meer invasief is soms ook aangewezen. Vele oudere mannen zoeken geen hulp en sommigen weigeren deze. Er is een belangrijke rol voor de verpleegkundige zowel in thuiszorg als bij geïnstitutionaliseerde patiënten.

Plus de sécurité pour plus de liberté…

La seule sonde urinaire hydrophile autolubrifiée prête à l’emploi Une gamme de sondes urinaires révolutionnaire conçue en collaboration avec des professionnels de la santé et des patients pour une meilleure qualité de vie.

u a e v u No

SpeediCath Compact : Sécurisante, simple, discrète et conçue pour les femmes…

Un service totalement gratuit pour vos patients, qui optimise l’emploi de nos articles de soins.

COLOPLAST NV/SA Humaniteitslaan 65 - B-1601 Ruisbroek Tel: 02/334 35 35 - Fax: 02/334 35 36 • e-mail: be@coloplast.com • www.coloplast.be

Dossier / Dossier

Conservatieve aanpak van blaasproblemen bij gevorderde Multiple Sclerose Dirk De Ridder, MD, PhD, FEBU Dienst Urologie UZ Leuven en Nationaal MS Centrum Melsbroek

Inleiding Bij patiënten met minimale aantasting ten gevolge van Multiple Sclerose staat de behandeling van blaasklachten relatief goed beschreven. Het opstarten van blaasrelaxerende medicijnen of anticholinergica eventueel samen met intermittente zelfsondage vormen hier de gouden standaard.

Bij gevorderde MS (EDSS >7) is de behandeling minder duidelijk. In vele gevallen worden permanente katheters gebruikt. Deze brengen hun eigen problemen met zich mee zoals het verstoppen van de katheter, urineverlies naast de katheter, chronische infectie, steenvorming of bloedverlies in de urine.

Andere factoren kunnen tevens een goed management van de blaas bemoeilijken. Moeilijke transfers, moeilijk bereikbare toiletten, bijwerkingen van medicaties, spasticiteit en cognitieve problemen kunnen roet in het eten strooien.

Veel artsen minimaliseren deze problematiek of zijn hier onvoldoende mee vertrouwd zodat vele van deze problemen eigenlijk moeten opgevangen worden door de verpleegkundigen.

Binnen de SUBDIMS (Sexual Urological Bowel Dysfunction in MS - een studiegroep van Rehabilitation in Multiple Sclerosis) werden hieromtrent een paar consensus meetings georganiseerd.

Enerzijds werd er een literatuur onderzoek uitgevoerd. Anderzijds werd er ook een vragenlijst verstuurd naar 45 Europese MS centra met vragen omtrent hun dagelijkse praktijkvoering.

Resultaten 1. Het natuurlijk verloop van neurogeen blaaslijden bij MS

Bij gevorderde MS is het zo dat er een beperkt risico bestaat op aantasting van de nierfunctie. Dit risico hangt samen met de duur van de ziekte, maar vooral met de sterkte van de onwillekeurige blaascontracties.

Zelfs in aanwezigheid van een permanente katheter kunnen deze contracties lijden tot terugvloei van de urine naar de nieren toe, met een functieverlies tot gevolg. Het is dus van het grootste belang om bij deze patiënten de blaasdrukken te meten door middel van een urodynamisch onderzoek.

De behandeling moet erop gericht zijn deze drukken naar beneden te krijgen zodanig dat er een lage drukreservoir ontstaat in de blaas. Anticholinergica of blaasrelaxerende medicatie 20 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

dient dan ook zeker verder gezet te worden wanneer er een suprapubische of transurethrale katheter aanwezig is.

Wanneer deze medicatie echter niet sterk genoeg meer is, kan men zijn toevlucht nemen tot toediening van deze medicijnen in de blaas zelf bv. oxybutinine of kan men met botulinetoxine injecties de detrusor voor verscheidene maanden relaxeren. Deze botulinetoxine injecties gebeuren via een cystoscopie al dan niet onder een lichte narcose.

2. Wat met de katheters?

Eens intermittente sondage onmogelijk geworden is, neemt men vaak zijn toevlucht tot een permanente katheter. Er wordt geschat dat ongeveer 30 % van de mensen met gevorderde MS een permanente katheter hebben (60 % suprapubische, 40 % transurethrale katheters).

Op dat ogenblik gaan ook vele mensen met MS over van een ambulante, sterk medisch gerichte zorg, naar een meer residentiële zorg waar de aandacht voor de zogezegde kleine problemen zoals incontinentie vaak minder groot is. Nochtans is het van het grootste belang om juist in deze groep een maximum aan kwaliteit van leven te bieden. Persisterende incontinentie zal niet alleen het zelfbeeld en de waardigheid aantasten, maar kan ook een afschuwelijk effect hebben op de sociale relaties.

Dit zowel voor wat betreft het bezoeken van en aan familie en vrienden, maar ook in termen van respect, zorg en sympathie welke men van de verzorgers kan verwachten.

In ieder geval is het zo dat de suprapubische katheter te verkiezen valt boven de transurethrale katheter. Langdurige katheterisatie kan gepaard gaan met verschillende problemen.

Een van deze problemen is het verstoppen van de katheters.

Men schat dat ongeveer in 48 % van de patiënten met lange termijnkatheters verstopping van de katheter zal optreden.

Sommige patiënten lijken hier gevoeliger aan te zijn dan andere. Silicone katheters verstoppen minder snel dan latex katheters. Vochtinname zowel als vochtuitscheiding zijn hierbij van belang. Medicatie kan tevens een invloed hebben op de calciumuitscheiding en de zuurtegraad van de urine.

Zo kan het frequent gebruik van bruistabletten en siropen voor maagbescherming een perfect milieu creëren voor steenvorming en verstoppingen. Daarnaast kunnen bepaalde bacteriën ook steenvorming en verstoppingen in de hand werken.

Kan men dan iets doen om deze problemen te voorkomen?

Blaasspoelingen worden vaak gebruikt ondanks het feit dat hun werkzaamheid nooit bewezen geweest is.

Het gebruik van hoge dosis vitamine C is eveneens nooit echt nuttig gebleken. Vitamine C zal de urine misschien wel wat

Op basis van de beschikbare literatuur en ervaring kunnen dan ook slechts een paar aanbevelingen gemaakt worden: 1. een hoge en vooral een regelmatige vochtinname; 2. mobiele en zittende patiënten hebben minder problemen dan bedlegerige patiënten;

3. vermijd medicatie met hoge calcium en magnesium inhoud en ook producten die de zuurtegraad van de urine negatief beïnvloeden; 4. verwijs de patiënt naar de uroloog indien er chronische infectie met proteus mirabilis wordt vastgesteld (steenvormende bacteriën); 5. gebruik bij voorkeur silicone katheters; 6. gebruik niet routinematige blaasspoelingen. Reserveer deze alleen voor specifieke problemen; 7. zorg voor een regelmatige stoelgang; 8. geef eventueel vitamine C of Cranberry supplementen.

Dossier / Dossier Hoofdartikel / L’article principal

zuurder maken, maar dit gebeurt alleen bij zeer hoge dosissen en daarnaast zal vitamine C in de urine ook het oxalaat doen stijgen waarbij het risico op steenvorming juist toeneemt.

Het gebruik van Cranberry Juice of Cranberry preparaten staan nog steeds ter studie. Cranberry kan wel de aanhechting van bacteriën aan de blaaswand of katheters minderen, maar ook hier zijn de juiste dosissen eigenlijk nog ongekend.

Behandeling van stressincontinentie De Transobturator Tape (T.O.T) - procedure Dr Jo Ampe, Uroloog AZ St-Jan AV Brugge Urinaire incontinentie is een zwaar belastend en onderschat gezondheidsprobleem.

Meerdere redenen hebben ervoor gezorgd dat mensen in het verleden geen hulp gingen zoeken voor hun incontinentie.

Eerst en vooral was er de taboesfeer maar daarnaast waren de behandelingen ook weinig patiëntvriendelijk en niet vrij van complicaties zodat de mondelinge reclame eerder negatief dan positief werkte. Daar is de laatste 5 jaar een spectaculaire verandering in gekomen.

Grosso modo onderscheiden we 4 vormen van urinaire incontinentie: stressincontinentie, urge incontinentie, overloopincontinentie en sfincterzwakte incontinentie.

In dit artikel gaat het hier enkel om de heelkundige behandeling van de stressincontinentie (SI). Bij SI treedt ongewild urineverlies op bij plotse drukverhoging in de buik zoals bij hoesten, niezen, persen, lachen, sporten, opstaan, seksuele betrekkingen enz…

SI gaat vaak gepaard met verzwakking van de bekkenbodemspieren, bijvoorbeeld ontstaan door overgewicht, bevalling of abdominale ingrepen. De heelkundige behandeling van SI heeft in het bijzonder veel voordeel gehaald uit de recente evolutie van het prothesemateriaal en het beter inzicht in de werking van het afsluitmechanisme van de blaas. Voor 2000 waren er slechts 2 behandelingen die een bevredigend lange termijn resultaat gaven voor de behandeling van SI. Enerzijds weerhouden we de abdominale ingreep type burch colposuspensie of Marshall Marketti waarbij de vaginavoorwand wordt opgehangen aan het ligament van Cooper. Anderzijds de slingoperaties waarbij een sling rondom de urethra wordt aangebracht. Hierbij werd

voornamelijk gebruik gemaakt van de fascia van de patiënt zelf, fascia van lijken of synthetisch materiaal. De ingreep gebeurde via abdominale weg. De sling werd eveneens vastgehecht aan het ligament van Cooper. Heel vaak gaf dit aanleiding tot retenties omwille van overcorrectie met neiging tot te veel optrekken van de urethra.

Deze technieken gaven, niettegenstaande ze toen als gouden standaard werden beschouwd, een niet te verwaarlozen morbiditeit waardoor mensen weinig geneigd waren om hulp te zoeken voor hun incontinentieprobleem.

Dankzij de komst van de gestandaardiseerde suburethrale sling of tension free vaginal tape (TVT) kwam er een revolutie in de behandeling van de stressincontinentie. Dit hebben we voornamelijk te danken aan Pertros en Ulmsten die als eersten de TVT- procedure beschreven. Ze deden uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar het continentiesysteem bij de vrouw en stelden vast dat verschillende spieren en ligamenten samenwerken om enerzijds de urethra te fixeren (nl. de pubo-urethrale ligamenten) en om anderzijds de urethra en de blaashals actief en passief te ondersteunen. Ze bemerkten dat het weefsel dat de urethra in zijn middenste gedeelte ondersteunt hoefijzervormig rond de urethra ligt en vasthangt aan de spieren van de bekkenbodem, voornamelijk de m. levator ani. De spanning in de pubo-urethrale ligamenten verzekert een normale interactie tussen de spieren en de vaginale componenten waardoor patiënten continent zijn.

Voorwaartse contractie van de pubo-coccygiale spier en achterwaartse contractie van de m. levator ani zorgt voor sluiten van de urethra en de blaashals.

De positie van de pubo-urethrale ligamenten kan op een laterale urethrocystografie gezien worden als een kleine knikking (‘the urethral knee’) van de urethra.

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

21

Dossier / Dossier

Urineverlies bij SI wordt dus voornamelijk veroorzaakt door een verzwakking en verzakking van de pubo-urethrale ligamenten.

Initieel geeft dit aanleiding tot een hypermobiele urethra en bij verergering ontstaat stressincontinentie. Gebaseerd op de nieuwe anatomische kennis die men de hangmat-theorie noemt, werd de TVT (tension free vaginal tape) techniek ontwikkeld waarbij de urethra niet meer wordt opgetrokken maar enkel wordt ondersteund door een prolene netje.

Deze TVT-procedure kan uitgevoerd worden onder lokale anesthesie en duurt niet meer dan 20 minuten. Via een kleine incisie wordt de vaginavoorwand ter hoogte van. de mid-urethra geopend en wordt een prolène sling van 10 mm breed onder de urethra geplaatst.

De beiden uiteinden van de sling worden via 2 naalden doorheen de retropubische ruimte of de ruimte van Retzius achter de symfyse langs door de suprapubische buikwand doorgetrokken.

De sling wordt niet vastgehecht en dankzij de keuze van het prothesemateriaal blijft deze sling ter plaatse. Er wordt gezorgd dat er geen obstructie wordt veroorzaakt en dat enkel bij hoesten en niezen of drukverhoging de urethra wordt dichtgedrukt tegen de aangebrachte sling zodat patiënt niet meer incontinent is.

Bij deze TVT-procedure bleef er het nadeel dat er nog steeds een weg moest gezocht worden achter de pubis waardoor er kans was op bloeding van de bekkenbodemvenen en ook kans op beschadiging van de blaas. Daarom wordt steeds peroperatief een cystoscopie uitgevoerd.

Bij perforatie van de blaas wordt de naald verwijderd en wordt de procedure herhaald.

Geleidelijk aan werd deze techniek vervangen door de T.O.Tprocedure waarbij ook via vaginale weg een prolene sling wordt aangebracht maar deze sling wordt niet naar buiten gebracht retropubisch maar wel via het foramen obturatorius. Hierdoor is er veel minder kans op bloeding en kan de blaas zo goed als niet beschadigd worden, zodat een peroperatieve cystoscopie geen noodzaak is.

Ook de kans om de sling te veel aan te spannen is duidelijk kleiner.

Op deze manier wordt de natuurlijke ligamentaire ondersteuning van de urethra gereconstrueerd en wordt het middenste 1/3 van de urethra gefixeerd zodat deze niet meer kan zakken bij verhoging van de intra-abdominale druk.

Eigenlijk kan deze sling aanzien worden als een hangmat die onder de urethra ligt en als het ware de werking overneemt van de pubo-urethrale ligamenten.

De T.O.T verloopt als volgt: de patiënte wordt in gynaecologische houding gelegd. Links en rechts wordt in de lies een incisie gemaakt van 1 cm en dit op dezelfde hoogte als de clitoris. In de vagina wordt een kleine incisie gemaakt ter hoogte van de midurethra. Links en rechts wordt de vaginale mucosa vrij gemaakt van het onderliggend weefsel.

Met de naald wordt via de liesincisie een traject gevolgd doorheen het foramen obturatorius en wordt de naald vaginaal naar buiten

22 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

gebracht. Het ene uiteinde van de sling wordt via deze naald naar buiten gebracht. Dezelfde procedure wordt aan de andere zijde herhaald zodat de sling als een hangmat onder de urethra ligt.

De ruimte waarbij men doorheen het foramen obturatorius passeert is volledig veilig en werd in verschillende studies bestudeerd. Er is weinig risico op belangrijke bloeding of beschadiging van de darm, blaas of een zenuw.

Het is belangrijk om te begrijpen dat bij de T.O.T-procedure de naald nooit doorheen de retropubische ruimte gaat maar enkel doorheen het foramen obturatorius.

Anatomisch worden verschillende lagen doorboord maar geen van deze lagen bevatten belangrijke structuren. In de juiste volgorde gaan we eerst door de huid, vervolgens het subcutaan vet, vervolgens de fascia lata van de musculus graculis, daarna de adductor brevis, daarna de adductor maius, vervolgens de musculus obturatorius externus, het obturator membraan en de musculus obturatorius internus.

Bij deze techniek spreken we van de ‘outside-in’ techniek omdat de naald vanaf de huid naar de mid-urethra gebracht wordt. Bij het volgen van de omgekeerde weg spreken we van de ‘inside-out’ techniek.

De operatieduur bedraagt 10 tot 20 minuten. Obesitas bij de patiënte speelt weinig rol. De postoperatieve pijn is zeer beperkt.

We kunnen eerder spreken van een ongemak.

De T.O.T-procedure is dan ook te verkiezen boven de T.V.Tprocedure. De resultaten zijn gelijklopend. Een litteratuurstudie toont dat het succesratio bij een TVT tot 85 % gaat, bij een TOT tot meer dan 90 %. Er wordt geen daling van de succesratio met de tijd gemeld. Bij de TVT- procedure was er meer kans op het teveel aanspannen van het netje.

Dit risico wordt sterk gereduceerd bij de T.O.T-procedure omwille van het horizontaal verloop van het ingebrachte netje. Het risico op retentie is echter niet nihil. Er moet steeds voor gezorgd worden dat het netje niet te sterk wordt aangespannen, anders treedt obstructie op met mogelijks de novo overactiviteit van de blaas tot gevolg. Een grote recente Australische vergelijkende studie tussen beide technieken toonde een zelfde succesratio tussen beide ingrepen, met minder dysurieklachten en retentieklachten bij de TOT-groep. Vaginale of urethrale erosies worden bij beide technieken zeldzaam gemeld (< 1 %). Het vervelendste probleem van dergelijke ingreep bestaat echter uit een infectie van de prothese.

Nauwkeurige preoperatieve desinfectie en antibioticabehandeling reduceert dit risico echter in belangrijke mate. Slechts in zeldzame gevallen moet het netje verwijderd worden.

In die gevallen waar het netje onvoldoende werd aangespannen of verschuift van de midurethrale positie, kan in tweede tijd steeds een tweede netje aangebracht worden.

Op dat moment kan gekozen worden voor een tweede T.O.Tofwel een TVT- procedure.

Clinitest® hCG pregnancy test for professional use Fast, reliable hCG testing Clinitest hCG pregnancy test and Clinitek Status Analyser allow you to report results with confidence • Instrument-read results eliminate interpretation and provide accurate results • The Clinitek Status Analyser precisely times the reading of results, eliminating the hands-on waiting time • Printed results eliminate transcription errors and save time

Ideal for busy point of care testing sites • Reduced user involvement and time • Less errors • More objective results • 5 minutes or less to confirm result • 200 μl urine for a single test • Sensitivity equal or greater than 25 mlU/mL

Bayer Diagnostics Avenue Louise 143 Louizalaan BE-1050 Bruxelles - Brussel www.bayerdiag.com

For more information, please contact: Sandra Lippens 02 535 66 79 sandra.lippens@bayerhealthcare.com

Dossier / Dossier

l’Incontinence urinaire chez la femme Le TVT-obturateur (TVT-O) pour le traitement: du développement à l’expérience clinique Jean de Leval, Pierre Bonnet, David Waltregny Département d’Urologie, Hôpital Universitaire de Liège

Introduction L’incontinence urinaire d’effort de la femme est une affection très fréquente. Lorsque celle-ci est modérée, elle est le plus souvent d’abord traitée par kinésithérapie. Lorsqu’elle est importante ou après échec de la kinésithérapie, un traitement chirurgical peut être proposé. De nombreuses procédures ont été décrites pour traiter l’incontinence urinaire d’effort chez la femme. Ces interventions ont progressivement évolué vers la mise au point en 1995 par un gynécologue suédois du nom de Ulf Ulmsten d’une technique ‘mini-invasive’ appelée le TVT (‘tension-free vaginal tape’). La technique TVT permet de placer par voie rétropubienne, sous l’urètre moyen et sans tension, une bandelette synthétique faite de polypropylène (Figure 1A).

Ces bandelettes sous-urétrales rétropubiennes sans tension ont révolutionné le traitement de l’incontinence urinaire d’effort chez la femme1-3 et depuis la description originale par Ulmsten il y a 10 ans, plus d’un million de TVT ont été insérés de par le monde.

Figure 1

24 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Développement du TVT-O En 2001, une voie transobturatrice a été proposée par un urologue français du nom d’Emmanuel Delorme pour la mise en place chirurgicale des bandelettes sous-urétrales, dans le but d’éviter l’espace rétropubien4 (Figures 1A et 1B). Des résultats cliniques4, 5 ainsi que des travaux anatomiques6, 7 ont suggéré que cette approche pourrait être plus sécurisante que la technique rétropubienne alors que ces deux voies – rétropubiennes et transobturatrices – semblent générer des taux de continence post-opératoire similaires.8-12 D’un point de vue physio-pathologique, les taux de continence élevés (>80 %) obtenus avec les bandelettes placées de manière rétropubienne ou transobturatrice pourraient partager un dénominateur commun, qui consiste en la restauration d’un point fixe situé à la jonction entre le tiers moyen et le tiers distal de l’urètre postérieur (Figure 1C). Nos travaux antérieurs ont en effet permis d’identifier un point fixe, véritable pivot de rotation, séparant deux segments urétraux distincts, l’un inférieur et l’autre supérieur.13 Lors de l’interruption de la miction, le segment supérieur de l’urètre est attiré vers l’avant alors que le segment inférieur, plus court, est attiré en arrière. Ces mouvements urétraux autour du point de rotation pourraient jouer un rôle important dans les mécanismes responsables de la continence.13 Il y a plus de 20 ans, nous avons démontré que la correspondance anatomique de ce point fixe est l’aponévrose périnéale moyenne.13, 14 Nous pensons dès lors que les bandelettes sous-urétrales pourraient restaurer cette structure aponévrotique, qui est sous-développée chez la femme14 et qui pourrait être altérée par la grossesse ou l’accouchement.

Nous avons rapidement réalisé que l’approche transobturatrice représentait une alternative attractive à l’approche rétropubienne.

Cependant, nous avons d’emblée pensé que cette approche, au cours de laquelle la bandelette est insérée au travers des trous obturateurs de dehors en dedans, (in extenso depuis les plis de la cuisse vers la région postérieure de l’urètre)4, 15 pourrait être associée à un risque de perforations vésicales et urétrales.

Plusieurs observations cliniques15-28 et des résultats de dissections anatomiques7 ont récemment confirmé notre présomption selon laquelle l’approche transobturatrice de dehors en dedans peut occasionner des lésions vésicales et urétrales.

Dans le but de minimiser le risque de telles complications et afin d’assurer l’insertion précise et reproductible de la bandelette, nous avons développé une nouvelle approche chirurgicale, le TVT transobturateur de dedans en dehors (TVT-O), qui utilise

Dossier / Dossier Hoofdartikel / L’article principal

des instruments chirurgicaux spécifiques et au cours de laquelle la bandelette synthétique est insérée depuis la région sousurétrale, au travers des trous obturateurs, vers la région des plis de la cuisse, sans entrer à aucun moment de la procédure dans l’espace pelvien.12, 25-27, 29-36

Figure 2

Technique chirurgicale Instruments chirurgicaux spécifiques

Deux instruments chirurgicaux spécifiques ont été créés pour réaliser l’intervention : les passeurs hélicoïdaux assemblés avec leur tube, et un guide27, 37 (Figure 2A). Les “passeurs hélicoïdaux” sont des paires d’instruments, spécifiques pour les côtés gauche et droit. Ce sont des instruments en acier inoxydable comprenant une portion spiralée et un manche droit. La portion spiralée comprend un segment circulaire de 3,1 cm de rayon, terminé par deux segments linéaires. Sur un plan perpendiculaire à l’axe du manche, la distance séparant les 2 extrémités du segment spiralé est de 2 cm. L’élément supporté par chaque passeur hélicoïdal est un “tube” creux en polyéthylène présentant une extrémité distale pointue. Il comporte un orifice latéral, qui permet l’insertion du segment spiralé du passeur hélicoïdal dans sa lumière. L’extrémité proximale du tube est ouverte et attachée à une bandelette de polypropylène non résorbable (Gynecare®, Sommerville, NJ, USA) ainsi qu’à sa gaine plastique protectrice.

Le “guide” est un instrument en acier inoxydable qui comprend une gouttière semi-circulaire et deux ailettes. Le guide agit comme chausse-pied et bras de levier pour faciliter l’introduction des passeurs, qui sont glissés le long de la gouttière du guide depuis l’espace périnéal au travers des trous obturateurs. Le guide joue aussi le rôle de barrière protectrice, empêchant les passeurs hélicoïdaux de pénétrer dans l’espace pelvien. Il permet enfin une dissection minimale et reproductible. Aucun guidage par le doigt n’est nécessaire.

Figure 3

Procédure

La technique TVT-O comprend les étapes suivantes27, 37 (Figures 2 et 3): 1. Placer la patiente en position de lithotomie dorsale avec les hanches hyperfléchies sur l’abdomen (angle de flexion de ±110°) (Figure 2B). Les fesses doivent légèrement dépasser du bord de la table. L’opération peut être réalisée sous anesthésie locale, caudale (rachis) ou générale. Le champ opératoire est réalisé avec un agent antiseptique et les champs sont installés, en veillant à garder dans le champ opératoire les plis de la cuisse. Le vestibule vulvaire est clairement exposé soit en suturant soit en rétractant les lèvres latéralement. La patiente reçoit idéalement une antibioprophylaxie au moment de l’induction de l’anesthésie.

2. Marquer les points de sortie des tubes en traçant une ligne horizontale au niveau du méat urétral, et une seconde ligne

parallèle 2 cm au-dessus de la première ligne. Localiser les points de sortie sur cette seconde ligne, 2 cm en dehors des plis de la cuisse (Figure 3A). Réaliser une incision de 5 mm de long au niveau de chaque point de sortie.

3. Insérer une sonde vésicale et vider la vessie.

4. Réaliser une incision sagittale médiane de la muqueuse vaginale sur 1 cm, débutant 1 cm en amont du méat urétral (Figure 3B); la paroi vaginale antérieure est suspendue par 2 pinces d’Allis. Une dissection sous-vaginale paraurétrale minimale est alors réalisée latéralement avec une lame de bistouri, sur quelques millimètres, de chaque côté (Figures 3C et 3D). Il est suggéré que l’insertion de la UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

25

Dossier / Dossier

bandelette soit réalisée d’un côté avant de commencer la dissection de l’autre côté. Les sillons vaginaux latéraux sont clairement exposés grâce à une traction latérale des lèvres utilisant des pinces d’Allis. Selon une technique de type ‘pousser-ouvrir’, procéder à la dissection de préférence à l’aide de ciseaux pointus. Le trajet de la dissection latérale devrait être orienté selon un angle de 45° par rapport à la ligne médiane, avec les ciseaux placés soit dans un plan horizontal ou avec la pointe des ciseaux légèrement orientés vers le haut (Figure 2C). Continuer la dissection jusqu’à la jonction entre le corps du pubis et la branche pubienne inférieure (branche ischio-pubienne). Lorsque la jonction entre le corps du pubis et la branche pubienne inférieure est atteinte, abaisser simplement la pointe des ciseaux (sans modifier l’angle de 45°) pour ensuite perforer la membrane obturatrice (Figure 3E). Un ressaut est alors ressenti lorsque la membrane obturatrice est perforée. Le canal de dissection ne devrait pas être plus profond que 5 cm. Si la structure osseuse n’est pas atteinte après une dissection d’une profondeur de 5 cm, vérifier que l’angle de dissection est correct. Les ciseaux sont légèrement ouverts une fois la membrane obturatrice traversée (Figure 3F).

5. Insérer le guide dans le trajet de dissection jusqu’à ce qu’il dépasse la branche pubienne inférieure et pénètre dans l’orifice préalablement réalisé dans la membrane obturatrice (Figure 3G). Un ressaut peut à nouveau être ressenti lorsque le guide traverse la membrane obturatrice. En cas de difficulté pour l’insertion du guide, reconfirmer la direction du trajet de passage avec les ciseaux. La gouttière du guide doit faire face à l’opérateur. Les ailettes du guide peuvent être repliées pour augmenter la longueur de la gouttière du guide de 6 à 7 cm si cela est nécessaire (par ex. chez une patiente obèse).

6. Après retrait des pinces d’Allis, insérer le passeur (assemblé avec son tube) dans la gouttière du guide (Figures 3H-3K).

Pousser le passeur pour le faire traverser la membrane obturatrice à l’aide du pouce ou de l’index de la main libre. S’assurer que le manche du passeur est orienté de telle manière que l’extrémité linéaire distale du tube soit alignée le long de la gouttière du guide et reste dans cette direction jusqu’à ce qu’elle atteigne et traverse la membrane obturatrice. Une fois que le passeur est en position, retirer le guide et garder celui-ci stérile pour utilisation ultérieure de l’autre côté.

7. Une fois le guide retiré, exercer un mouvement de rotation du manche du passeur (dans le sens horaire pour le côté droit de la patiente et dans le sens anti-horaire pour le côté gauche) tout en ramenant celui-ci immédiatement vers la ligne médiane (verticale) (Figures 2D et 3L-3N). Ne jamais élever le manche vers une position horizontale. Le manche doit rester dans une position verticale et le passeur doit rester en contact avec la branche pubienne inférieure. La

26 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

pointe du tube devrait sortir au niveau du point de sortie cutanée préalablement déterminé. Une légère manipulation de la peau peut parfois être nécessaire. Si l’incision cutanée n’a pas été préalablement réalisée, réaliser celle-ci là où la pointe du tube tend la peau.

8. Saisir la pointe du tube à l’aide d’une pince lorsque celle-ci apparaît au niveau de l’incision cutanée (Figure 3O), et, alors que le tube est stabilisé au niveau de la région sousurétrale, retirer le passeur par un mouvement de rotation inverse du manche (Figure 3P). Tirer complètement le tube au travers de l’incision cutanée jusqu’à ce que les 3-4 premiers cm de la bandelette apparaissent. L’incision vaginale sous-urétrale, légèrement attirée latéralement par le fait de la traction de la bandelette, est recentrée grâce à une pince d’Allis (Figures 3Q et 3R).

9. Répéter la technique de l’autre côté en s’assurant que la bandelette est appliquée correctement sous l’urètre (Figures 3S et 3T). Lorsque les 2 tubes ont été extraits au travers des incisions cutanées de chaque côté, couper la bandelette et sa gaine plastique à chacune de ses 2 extrémités pour la séparer des 2 tubes. Positionner la bandelette sans tension et non torsadée sous l’urètre. A ce moment de l’opération, un test de toux peut être réalisé pour positionner la bandelette de manière appropriée. Lorsque la bandelette a été correctement positionnée, enlever la gaine plastique qui la protège. Afin d’éviter un excès de tension de la bandelette lors de son positionnement, placer un instrument en mousse (par ex. des ciseaux ou une pince) entre l’urètre et la bandelette lors du retrait de la gaine plastique.

Alternativement, nous utilisons l’artifice de la pince de Babcock qui saisit une petite boucle de bandelette (sans les gaines en plastique) (Figure 3U), la pince est amenée au contact de l’urètre en tirant sur les extrémités de bandelettes, et les gaines de plastique retirées tout en maintenant la Babcock avec la boucle de bandelette au contact de l’urètre (Figure 3V). Ainsi, une fois la Babcock enlevée, la bandelette apparaît plate, non torsadée, sans tension, laissant un petit espace entre celle-ci et l’urètre (Figure 3W).

11. Suturer l’incision vaginale (Figure 3X). Couper les extrémités de la bandelette à hauteur des points de sortie, juste sous la peau. Suturer les incisions cutanées. Une cystoscopie peut être réalisée selon le désir du chirurgien.

Vérifier que la bandelette n’a pas perforé la paroi vaginale (au niveau des sillons).

Travaux anatomiques Afin de déterminer le trajet anatomique exact de la bandelette et ses relations topographiques avec les organes et structures neurovasculaires avoisinants, nous avons réalisé des dissections de cadavres. Douze cadavres féminins (âge ≥ 65 ans), vierges d’antécédent d’intervention pelvienne ou périnéale, ont été

cette structure osseuse.29-33 Ces observations indiquent que notre bandelette passe de la région périnéale au travers des régions obturatrices et de la cuisse, sans entrer dans la cavité pelvienne.

La vessie, le nerf honteux et les structures neurovasculaires obturatrices et fémorales sont à distance significative du trajet de dissection.30-32 L’urètre et la paroi vaginale sont constamment sous le contrôle de la vue. Ces résultats anatomiques sont corrélés à notre expérience clinique du TVT-O. En effet, nous n’avons rencontré aucune complication vésicale, urétrale, vasculaire ou neurologique jusqu’à ce jour (plus de 650 patientes traitées).

Données cliniques

disséqués. Le positionnement de la bandelette sous-urétrale a été réalisé chez chaque cadavre selon le protocole opératoire standard. Les régions périnéales antérieures et obturatrices ont été disséquées. La branche pubienne inférieure a été sectionnée et ôtée pour faciliter la dissection.

Nos études anatomiques ont montré que la bandelette est insérée selon le trajet constant suivant : pénétration depuis l’espace sous-urétral (jonction entre l’urètre moyen et distal) vers une région limitée médialement et crânialement par le muscle releveur de l’anus, caudalement par le muscle transverse profond, et latéralement par le muscle obturateur interne (Figure 4A). Cette région correspond au récessus antérieur de la fosse ischio-rectale.29-33 Ensuite, la bandelette perfore la membrane et les muscles obturateurs et sort au niveau cutané après avoir traversé les muscles adducteurs et les tissus sous-cutanés. La bandelette est systématiquement à distance (i) du nerf dorsal du clitoris (branche terminale du nerf honteux), qui est situé beaucoup plus superficiellement, sous l’aponévrose périnéale moyenne, (ii) des nerfs et vaisseaux obturateurs, et (iii) des vaisseaux fémoraux (Figure 4B). Des données similaires ont été obtenues par deux autres groupes indépendants aux USA et en Allemagne, dans des études anatomiques qui ont analysé un total de 25 cadavres.31-33 Les structures vasculaires obturatrices ont été également disséquées précisément. Nos travaux de dissection ont systématiquement montré que la branche antérieure de l’artère obturatrice repose sur le bord externe de la branche pubienne inférieure, et est ainsi protégée du passage de la bandelette par

Dossier / Dossier

Figure 4

Depuis mars 2002, un total de 670 patientes consécutives ont bénéficié de la mise en place d’un TVT-O dans notre département. Toutes les patientes présentaient une incontinence urinaire d’effort cliniquement et urodynamiquement démontrée avec test d’effort (‘stress test’) positif.

L’intervention a chaque fois été réalisée, indépendamment de la taille ou du poids de la patiente. Chacun des 1340 passeurs/tubes ont été passés au travers des trous obturateurs et sont sortis au niveau de la peau exactement là où les points de sortie avaient été marqués. La bandelette utilisée était la bandelette de Prolène® identique à celle du TVT. Le temps opératoire moyen a été de 13 minutes (6-20). Nous n’avons pas observé de perforation vésicale ni de saignement significatif (>200 cc) au cours de l’intervention. Nous n’avons pas déploré d’hématome, de lésion urétrale, de complication neurologique, vésicale ou digestive, ou de fistule après l’intervention. Chez 3 patientes, nous avons noté une perforation de la paroi vaginale au niveau du sillon latéral, reconnue et suturée immédiatement.

Après réorientation du trajet de dissection, la bandelette a été insérée sans difficulté. Deux patientes ont présenté un abcès de cuisse traité par drainage et antibiotiques, avec évolution favorable (nécessité d’enlever une moitié de bandelette chez une patiente). Les complications survenues dans notre série de 670 patientes traitées de manière consécutive depuis mars 2002 sont détaillées dans le tableau ci-dessous.

Complications du TVT-O dans notre série de 670 patientes consécutives

Pourcentages de patientes

Complication Neurologique Perforation vessie/intestin Lésion urétrale Saignement Hématome Erosion urétrale Absès Erosion vaginale 1 Perforation vaginale 2

0 (0,0%) 0 (0,0%) 0 (0,0%) 0 (0,0%) 0 (0,0%) 0 (0,0%) 2 (0,3%) 2 (0,3%) 3 (0,5%)

1

l’Acérations de paroi vaginale reconnues au cours de l’intervention (au niveau du sillon), suturées, avec réorientation de la dissection, évolution favorable chez 2 patientes alors qu’une patiente a développé une érosion vaginale.

2

Erosion vaginale mineure au niveau de l’incision, correspondant à un défect de cicatrisation, avec évolution favorable; une autre cas d’ érosion vaginale est survenu après lacération de la paroi vaginale au cours de l’intervention au niveau du sillon (voir ci-dessus)

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

27

Dossier / Dossier

1. Etude de faisabilité

Notre étude initiale de faisabilité du TVT-O (de mars 2002 à mars 2003) a compris 113 patientes : 77 patientes avec procédure de TVT-O isolée et 36 patientes avec procédure de TVT-O associée à une cure de prolapsus.27 L’âge moyen des patientes était de 62 ans (29-88). La cohorte de patientes était hétérogène et non sélectionnée. En effet, 30 %, 10 %, 44 % et 15 % des patientes présentaient avant intervention une instabilité vésicale, une incontinence mixte, une pression de clôture urétrale basse, et des antécédents de chirurgie pour incontinence/prolapsus, respectivement. Toutes les patientes ont été suivies au moins 6 mois avec un suivi moyen de 10,1 mois pour la cohorte entière (6-17,9). Une patiente a été perdue de vue après un mois, et 4 autres patientes ont été perdues de vue après 6 mois de suivi.

Taux de continence Les résultats concernant les taux de continence post-opératoire (incontinence d’effort) sont résumés dans le tableau ci-dessus.

Au total, plus de 90 % des patientes n’ont plus rapporté aucune fuite d’urine à l’effort après chirurgie.

1 mois postop. (n=112) Guéries (%) Améliorées (%) Echec (%)

105 (93,8%) 0 (0%) 7 (6,2%)

≥ 6 mois postop. (n=108) 98 (90,7%) 4 (3,7%) 6 (5,6%)

Urgences Six mois après l’intervention, les symptômes d’urgences ont disparu ou diminué chez 72,8 % et 6 %, respectivement, des 33 patientes qui souffraient de tels symptômes avant l’opération.

Aucune modification des symptômes d’urgences n’a été notée chez 5 patientes (15,2 %) et 2 patientes ont présenté une incontinence par urgences post-opératoire (6 %). Parmi les 75 patientes sans urgences pré-opératoires, 3 d’entre elles (4 %) ont développé des urgences de novo après l’opération.

Rétention Sept patientes (5,4 %) ont présenté une rétention postopératoire, qui a été traitée médicalement chez 4 patientes et chirurgicalement chez 3 patientes (procédure d’abaissement immédiat de la bandelette). Aucune bandelette n’a été sectionnée.

Hématome Aucune patiente n’a développé d’hématome dans la période post-opératoire.

Autres complications Une érosion vaginale mineure (au niveau de l’incision vaginale) a été observée chez 1 patiente et n’a pas requis de correction 28 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

chirurgicale. Une infection urinaire a été notée chez 3 patientes.

Des symptômes de dyspareunie ont été rapportés par 2 patientes à la visite 6 mois après l’intervention. Une thrombose veineuse superficielle s’est développée chez 1 patiente au jour 8 après intervention, avec développement secondaire d’un abcès qui a nécessité un drainage. L’évolution de cette patiente a été favorable. Bien que ce sepsis n’ait pas été en contact avec la région opératoire (l’abcès s’est développé plus ou moins 10 cm plus bas dans la cuisse que le point de sortie du passeur), à la suite de ce problème infectieux, nous avons systématiquement administré une antibioprophylaxie puissante à toutes les patients opérées de TVT-O. Nous n’avons pas observé de rejet de bandelette, de fistule urétro-vaginale ou de complication neurologique.

Douleur La survenue d’une symptomatologie douloureuse post-opératoire a été collationnée de manière précise par les investigateurs. Dixsept patientes (15 %) ont décrit des douleurs post-opératoires, uni- ou bilatérales. La douleur était localisée dans les cuisses, les hanches, la colonne lombaire, ou était de type ‘sciatalgie’ chez 13, 2, 1, et 1 patiente(s), respectivement. La douleur était toujours modérée et n’avait jamais requis la prise d’antalgique opiacé. La douleur était temporaire et avait habituellement disparu dans les quelques jours suivant l’intervention. Ces symptomatologies douloureuses n’étaient plus rapportées par aucune des patientes 1 mois après l’opération.

2. Etude d’efficacité

En mars 2003, nous avons initié une étude d’efficacité dans le but de déterminer avec précision et de manière prospective l’efficacité et les taux de complications du TVT-O. Jusqu’à présent, plus de 400 patientes ont été incluses dans cette étude.

Les critères d’inclusion et d’exclusion suivants ont été sélectionnés pour cette étude : • Age > 18 et < 85 ans • Incontinence urinaire d’effort démontrée objectivement avec stress test positif • Capacité cystométrique maximale ≥ 300 ml • Adhésion aux visites de suivi et signature du formulaire de consentement éclairé • Absence de pathologie neurologique • Résidu post-mictionnel < 100 ml • Absence d’instabilité ou d’acontractilité vésicale (urodynamique) • Absence de grossesse • Absence d’infection vaginale ou urinaire active L’efficacité du traitement est analysée à l’aide d’un questionnaire d’échelles de symptômes (Mesure du Handicap Urinaire: incontinence d’effort, urgences et incontinence par urgences, dysurie, pollakiurie diurne et nycturie), de calendriers mictionnels, d’un questionnaire de qualité de vie validé (Ditrovie) et d’une échelle visuelle analogique de la sévérité de l’incontinence.

Natuurlijk kunnen verbanden de incontinentie van patiënten niet oplossen. Maar ze kunnen hun dagelijks leven wel een stuk veraangenamen, want de (sociale) gevolgen van incontinentie zijn vaak erg groot.

Omdat u altijd het beste wilt

vOOr uw patiënten

TENA heeft het meest kwalitatieve en brede assortiment incontinentie­ verbanden. En daarmee voorziet TENA in alle behoeften van ieder­ een die last heeft van zeer lichte tot en met zware incontinentie: mannen, vrouwen, kinderen, dik, dun, jong, oud, groot, klein, mobiel en immobiel.

Kortom, er is voor iedereen een TENA­verband dat de beste bescherming biedt !

Bovendien heeft TENA een com­ pleet assortiment huidverzorgings­ producten voor de dagelijkse hygiënische verzorging.

Niet voor niets is TENA het meest verkochte incontinentiemerk ter wereld.

U wilt toch ook het beste voor uw patiënten? Adviseer dan TENA.

(2 PRODUCTvARIANTEN)

(8 PRODUCTvARIANTEN)

(10 PRODUCTvARIANTEN)

(12 PRODUCTvARIANTEN)

(10 PRODUCTvARIANTEN)

(4 PRODUCTvARIANTEN)

KIjK OOK OP WWW.TENA.BE vOOR MEER INfORMATIE

SCA PERSONAL CARE Culliganlaan 1D, B-1831 DIEGEM, België/Belgique.

Tel.: +32 (0)2 766 05 55. Website: www.tena.be TENA® is een geregistreerd merk van SCA HYGIENE PRODUCTS TENA® est une marque déposée de SCA HYGIENE PRODUCTS

Dossier / Dossier

Les résultats préliminaires de cette étude observationnelle prospective ont été récemment publiés. L’analyse des résultats obtenus chez les 53 premières patientes traitées de manière consécutive a montré globalement un taux de continence postopératoire de 94 % après un suivi minimal de 6 mois.38 Ces résultats ont été récemment mis à jour pour les 102 premières patientes traitées de manière consécutive entre le 1er mars et le 31 décembre 2003 et pour lesquelles un suivi minimal d’1 an était disponible. Le taux de guérison complète d’incontinence à l’effort (définie par l’absence de fuite à l’effort rapportée par la patiente et un test à la toux négatif) atteint 90,9 % alors que 5 % des patientes ont été considérées comme améliorées.

A nouveau dans cette étude prospective, nous n’avons observé aucune complication urétrale, vésicale, neurologique, vasculaire (hématome ou saignement significatif) ou digestive.39 Dans cette série, aucune patiente n’a développé d’érosion vaginale ou urétrale. Quatre patientes ont nécessité une section ou un abaissement de bandelette. Les symptômes de pollakiurie et d’urgences ont été largement et significativement améliorés après la procédure et la majorité des patientes ont rapporté une nette amélioration de leur qualité de vie. Nous avons ainsi conclu que la procédure TVT-O est sécurisante et efficace pour le traitement chirurgical de l’incontinence urinaire d’effort chez la femme.39 D’autres groupes au Canada,34 au Chili,40 en Israël35, 36 et en Grèce12 ont aussi récemment rapporté les résultats de leur expérience avec le TVT-O. Dans la littérature actuellement disponible, aucune complication péri-opératoire excepté une (lacération du sillon vaginal lors de la dissection) n’a été documentée chez un total de 517 patientes.12, 34-36, 39, 40 Il est important de souligner que ces patientes représentaient pour les chirurgiens qui ont publié ces études leurs ‘premiers TVT-O’ (phase d’apprentissage). Les taux de guérison dans ces études vont de 90 % à 100 %, avec un suivi minimal de 6 mois. Ces données indiquent que le TVT-O est associé à un très faible taux de complications et est efficace pour le traitement de l’incontinence urinaire d’effort chez la femme. Des suivis plus longs seront utiles pour déterminer les taux de succès à long terme.

Conclusions La voie transobturatrice TVT-O est une nouvelle technique chirurgicale utilisant une instrumentation adaptée et spécifique. Il s’agit d’une technique simple, rapide et très sécurisante. Elle permet l’insertion précise de la bandelette après une dissection minimale, contrôlant l’urètre et évitant le pelvis. Aucune plaie urétrale ou vésicale n’a été observée et aucune complication vasculaire, digestive ou neurologique n’a été déplorée. La cystoscopie n’est dès lors pas nécessaire. Le taux de continence complète à l’effort après un suivi minimal de 12 mois est de ± 90 %.

30 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Références 1. Ulmsten, U., Henriksson, L., Johnson, P. et al.: An ambulatory surgical procedure under local anesthesia for treatment of female urinary incontinence. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct, 7: 81, 1996 2. Nilsson, C. G., Kuuva, N., Falconer, C. et al.: Long-term results of the tension-free vaginal tape (TVT) procedure for surgical treatment of female stress urinary incontinence.

Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct, 12: S5, 2001 3. Sanjurjo, S., Ben Younes, A., Bonnet, P. et al.: Le TVT: Traitement révolutionnaire de l’incontinence urinaire. Rev Med Liege, 57: 765, 2002 4. Delorme, E.: Transobturator urethral suspension: miniinvasive procedure in the treatment of stress urinary incontinence in women. Prog Urol, 11: 1306, 2001 5. Droupy, S., deTayrac, R., Delorme, E.: Trans-obturator urethral support for female stress urinary incontinence: 1-year outcome of a new surgical procedure. Eur Urol (suppl), 2: 197, 2003 6. Delmas, V., Hermieu, J. F., Dompeyre, P. et al.: The uratape transobturator sling in the treatment of female stress urinary incontinence: Mechanism of action. Eur Urol (suppl), 2: 196, 2003 7. Delmas, V., Hermieu, J. F., Dompeyre, P. et al.: The transobturator slingtape uratape: Anatomical dangers. Eur Urol (suppl), 2: 197, 2003 8. de Tayrac, R., Deffieux, X., Droupy, S. et al.: A prospective randomized trial comparing tension-free vaginal tape and transobturator suburethral tape for surgical treatment of stress urinary incontinence. Am J Obstet Gynecol, 190: 602, 2004 9. Morey, A. F., Medendorp, A. R., Noller, M. W. et al.: Transobturator versus transabdominal mid urethral slings: a multi-institutional comparison of obstructive voiding complications. J Urol, 175: 1014, 2006 10. Shindel, A. W., Klutke, C. G.: Urethral slings placed by the transobturator approach: evolution in the technique and review of the literature. Curr Urol Rep, 6: 385, 2005 11. Hermieu, J. F.: Suburethral bands in women urinary stress incontinence: a review of the various techniques. Ann Urol (Paris), 39: 124, 2005 12. Liapis, A., Bakas, P., Creatsas, G.: Tension-free vaginal tape versus tension-free vaginal tape obturator in women with stress urinary incontinence. Gynecol Obstet Invest, 62: 160, 2006 13. de Leval, J.: Contribution à l’étude du sphincter strié chez l’homme. Acta Urol Belg, 52: 1, 1984 14. Testut, L.: Traité d’Anatomie Humaine, 8th edition ed.

Paris, pp. 460-461, 1931 15. Dargent, D., Bretones, S., George, P. et al.: Insertion of a suburethral sling through the obturator membrane in the

vaginal tape inside-out (TVT-O) for the surgical treatment of female stress urinary incontinence: Anatomical considerations. J Urol, 173: 1223, 2005 31. Reisenauer, C., Kirschniak, A., Drews, U. et al.: Transobturator vaginal tape inside-Out. A minimally invasive treatment of stress urinary incontinence: surgical procedure and anatomical conditions. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol: in press, 2005 32. Raders, J., Lucente, V., Rogers, R.: Anatomic Considerations for the TVT-Obturator Approach for the Correction of Female Stress Urinary Incontinence. Presented at the annual meeting of the American Urogynecological Society, Atlanta, 2005 33. Rogers, R., Lucente, V., Raders, J.: Anatomic considerations for the TVT obturator approach for the correction of female stress urinary incontinence. Neurourology & Urodynamics, 23: 155, 2004 34. Lim, J. L., Quinlan, D. J.: Safety of a new transobturator suburethral synthetic sling (TVT-O) procedure during the training phase. J Obstet Gynaecol Can, 28: 214, 2006 35. Neuman, M.: TVT-Obturator: Preliminary results of the first 100 operations with a novel procedure for the treatment of female stress urinary incontinence. Harefuah, 144: 314, 2005 36. Neuman, M.: TVT and TVT-Obturator: Comparison of two operative procedures. Eur J Obstet Gynecol Rep Biol, in press, 2006 37. de Leval, J., Waltregny, D.: New surgical technique for treatment of stress urinary incontinence: TVT-Obturator: New developments and results. Surg Tech Int, 14: 212, 2005 38. Waltregny, D., Reul, O., Bonnet, P. et al.: Inside-out transobturator vaginal tape (TVT-O): Short-term results of a prospective study. Neurourology & Urodynamics, 23: 428, 2004 39. Waltregny, D., Reul, O., Mathantu, B. et al.: Inside-out transobturator vaginal tape (TVT-O) for the treatment of female stress urinary incontinence: Interim results of a prospective study after a 1-year minimum follow-up. J Urol, 175: 2191, 2006 40. Sola Dalenz, V., Pardo Schanz, J., Richi Arriola, P. et al.: Minimal invasive surgery in female urinary incontinence: TVT-O. Actas Urol Esp, 30: 61, 2006

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Dossier / Dossier

treatment of female urinary incontinence. Gynecol Obstet Fertil, 30: 576, 2002 16. Hermieu, J. F., Messas, A., Delmas, V. et al.: Bladder injury after TVT transobturator. Prog Urol, 13: 115, 2003 17. Delorme, E.: Re: Plaie vésicale après bandelette transobturatrice by Hermieu et al. (Prog Urol 13:115-117, 2003). Prog Urol, 13: 117, 2003 18. Costa, P., Grise, P., Droupy, S. et al.: Surgical treatment of female stress urinary incontinence with a trans-obturatortape (T.O.T.) Uratape®: Short term results of a prospective multicentric study. Eur Urol, 46: 102, 2004 19. Minaglia, S., Ozel, B., Klutke, C. et al.: Bladder injury during transobturator sling. Urology, 64: 376, 2004 20. Roumeguere, T., Quackels, T., Bollens, R. et al.: Transobturator vaginal tape (TOT) for female stress incontinence: one year follow-up in 120 patients. Eur Urol, 48: 805, 2005 21. Game, X., Mouzin, M., Vaessen, C. et al.: Obturator infected hematoma and urethral erosion following transobturator tape implantation. J Urol, 171: 1629, 2004 22. Cindolo, L., Salzano, L., Rota, G. et al.: Tensionfree transobturator approach for female stress urinary incontinence. Minerva Urol Nefrol, 56: 89, 2004 23. Krauth, J. S., Rasoamiaramanana, H., Barletta, H. et al.: Sub-urethral tape treatment of female urinary incontinencemorbidity assessment of the trans-obturator route and a new tape (I-STOP): a multi-centre experiment involving 604 cases. Eur Urol, 47: 102, 2005 24. Kuhn, A.: Re: Novel surgical technique for the treatment of female stress urinary incontinence: transobturator vaginal tape inside-out. de Leval J. Eur Urol 2003;44:724-30. Eur Urol, 46: 136, 2004 25. de Leval, J.: Reply to A. Kuhn; Re: Novel surgical technique for the treatment of female stress urinary incontinence: transobturator vaginal tape inside-out. Eur Urol, 46: 136, 2004 26. de Leval, J.: Reply to V. Delmas; Re: Novel surgical technique for the treatment of female stress urinary incontinence: transobturator vaginal tape inside-out. Eur Urol, 46: 134, 2004 27. de Leval, J.: Novel surgical technique for the treatment of female stress urinary incontinence: transobturator vaginal tape inside-out. Eur Urol, 44: 724, 2003 28. Smith, P. P., Appell, R. A.: Transobturator tape, bladder perforation, and paravaginal defect: a case report. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct: 1, 2006 29. Bonnet, P., Waltregny, D., Reul, O. et al.: Inside-out transobturator approach for the surgical treatment of female stress urinary incontinence: Anatomical considerations.

Presented at the annual meeting of the European Association of Urology, Vienna, 2004 30. Bonnet, P., Waltregny, D., Reul, O. et al.: Transobturator

31

‘t Kleinste kamertje / La petite chambre

Plassen in Berlijn Berlijn heeft een gloednieuw treinstation van meer dan 700 miljoen euro.

Wat een prestigeproject moest worden is sinds de opening al de ergernis van meer dan 30.000 mensen per dag.

Er is in het nieuwe station slechts 1 toilettenblok voorzien, waardoor de wachtrijen bij de vrouwentoiletten oplopen.

Ook het slot van het aangepast toilet was bij de opening al kapot.

Als je dan nog meeneemt dat de prijs voor een plasje 80 eurocent bedraagt dan wordt het toch vrij moeilijk om in Berlijn Bahnhof rustig te “pinkeln”.

Ronny Pieters. Bron: Metro, 8 juni 2006

Amerikanen wijzen urinoirs McDonalds in het Nederlandse Heerlen af De vestiging van McDonalds aan de Breukerweg in het Nederlandse Heerlen verwijdert zijn urinoirs in de vorm van een geopende vrouwenmond.

Dat gebeurt na klachten van een gechoqueerde Amerikaan bij de hoofddirectie van het fastfoodconcern over de urinoirs, die eruitzien als wijd opengesperde knalrode lippen. Dat heeft eigenaar Giel Pijpers van de McDonaldsvestiging woensdag laten weten. Volgens Pijpers gaat het om kunstwerken, maar in de Verenigde Staten kijkt men daar anders tegen aan. Pijpers laat de urinoirs slopen en zal ze verkopen. “Ik ga niet zeiken over een paar pisbakken,” zei hij woensdag.

Twee jaar geleden zag luchtvaartmaatschappij Virgin Atlantics na een storm van protesten af van de plaatsing van twee soortgelijke urinoirs op vliegveld John F. Kennedy in New York. Bij fabrikant Bathroom Mania in Utrecht, die ook aan McDonalds in Heerlen leverde, kwamen toen bedreigingen binnen van organisaties die het ontwerp vrouwonvriendelijk vonden.

Gazet van Antwerpen, 12 juli 2006

Hippe Hollandse tegels

La faience hollandaise au top de la branchitude

Nederland is, met zijn rijke Delftse traditie, het tegelland bij uitstek. Niet verwonderlijk dus dat een Utrechts bedrijf de rechten verwierf op een uniek procédé voor het reproduceren van digitale beelden op keramische tegels. Art on Tiles legde daarna contact met bekende musea als het Boymans van Beuningen en het Louvre, en kan nu duizenden beelden en kunstwerken op tegels zetten. Maar de Utrechtenaars doen er nog een Hollands schepje bovenop: tegels van topontwerpers als Marcel Wanders en Edward van Vliet van SEVV, maar ook van FraaieDingen en Inside Outside.

Te bestellen via www.dutchdesigntiles.com vanaf 470 euro per vierkante meter.

Avec leur riche tradition delftoise, les Pays-Bas sont le pays de la faïence. Il n’est donc pas étonnant qu’une entreprise d’Utrecht ait obtenu les droits d’un procédé unique pour la reproduction d’images digitales sur des carreaux en céramique. Art on Tiles a ensuite pris contact avec des musées célèbres, comme le Boymans de Beuningen et le Louvre, si bien qu’aujourd’hui l’entreprise peut reproduire des milliers d’images et d’oeuvres d’art sur des carreaux. Mais la société hollandaise n’en reste pas là: des carreaux de créateurs de haut vol – comme Marcel Wanders et Edward van Vliet du studio SEVV – mais aussi de FraaieDingen et Inside Outside peuvent être commandés sur www.dutchdesigntiles.com à partir de 470 euros par mètre carré.

Leen Creve, Weekend Knack, september 2005

Leen Creve, Weekend Knack, septembre 2005

32 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

In de Zwitserse stad Zürich wekt een glazen kubus, een kunstwerk van een Italiaanse beeldende kunstenares, al enkele weken de nieuwsgierigheid op van de voorbijgangers.

Het gaat namelijk om openbare toiletten.

Het kunstwerk van Monica Boncivini bevindt zich voor het Kunsthaus van Zürich, het bekendste museum van de stad. De kubus is een van de 103 kunstwerken van de tentoonstelling “The Expanded eye”, die loopt tot begin september.

“We hebben de toestemming gekregen van de stad om de kubus te plaatsen. Het is een echt openbaar toilet met lavabo,” verklaarde de woordvoerder van het museum.

Langs de buitenkant lijkt de constructie op een kubus van spiegels. Langs binnen daarentegen is alles transparant, zoals spiegelglas.

De bezoeker kan dus rustig genieten van de omgeving, zonder het risico dat hij gezien wordt.

Volgens de woordvoerder worden de toiletten regelmatig gebruikt, “maar er zijn ook veel nieuwsgierigen, die gewoon een kijkje komen nemen.”

‘t Kleinste kamertje / La petite chambre

Zeer publieke toiletten in Zürich

Gazet van Antwerpen, 9 augustus 2006

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

33

Lidmaatschap / Les membres

Stuur ons uw foto’s, karikaturen en cartoons.

Worden ze geselecteerd voor publicatie, dan ontvangt u € 25.

De redactie

envoyez-nous vos photos originales, vos caricatures, des cartoons.

S’ils sont publiés, vous recevrez € 25.

La rédaction

Wat?? 31 man nodig om 1 erdaaltje te bewaken?

30 man zal wel genoeg zijn zeker ?!

Quoi ?? 31 hommes pour assurer la surveillance d’1 petite erdal ?

Voyons, 30 hommes devraient suffire, non ?!

Kom, kom, 2 verpleegkundigen om 30 patiënten te verzorgen ’s nachts?

1 zal wel genoeg zijn, zeker?

Of bent u geïnteresseerd in Roemeense?

2 infirmières, dites-vous ? Pour assurer les soins de nuit de 30 patients ?

Voyons, 1 devrait suffire, non ?

A moins que vous ne soyez intéressé par des Roumaines ?

34

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Urologisch verpleegkundige?

InfirmiEr(e)s en urologie?

Word nu lid

Devenez membre

voor slechts

pour pas plus que

€ 15 door het bedrag te storten op rekening 001-3024515-34 met vermelding van uw naam en thuisadres

€ 15 Versez les 15 euros sur le compte 001-3024515-34 avec les mentions suivantes : votre nom, votre adresse personnelle, le nom de votre hôpital

Uw voordelen:

Votre avantages:

• U krijgt dit interessante tijdschrift gratis op uw thuisadres toegestuurd.

• U geniet van een korting op alle organisaties, (congressen, cursussen, colloquia, ...) van Urobel.

• U wordt persoonlijk op de hoogte gehouden van wat er zich in de urologische sector afspeelt.

• U kan deelnemen aan werkgroepen opgericht door Urobel.

• U maakt deel uit van een actieve vereniging die ook naar u luistert.

• Vous recevrez cet intéressant magazine à domicile.

• Vous recevrez une réduction sur toutes les activités organisées par Urobel (colloques, congrès, cours, ...).

• Vous êtes tenu personnellement au courant de toutes les nouveautés en urologie.

• Vous pouvez participer au groupes de travail d’Urobel.

• Vous devenez membre d’une association active qui vous écoute.

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

35

Nieuws / Nouvelles

PIRUS Patiëntenvereniging voor incontinentie en/of retentie van urine en/of stoelgang Wanneer je plots geconfronteerd wordt met incontinentie of retentie van urine of stoelgang kan dit ernstige gevoelens van onveiligheid oproepen. Medisch gezien wordt alles goed opgevolgd maar psychologisch sta je er meestal alleen voor.

Natuurlijk bestaan er nog toegewijde verpleegkundigen en artsen die hun patiënten met liefde en gevoel verzorgen, maar door de veranderde cultuur van de geneeskunde zelf, waar alles steeds sneller moet, is deze zorg steeds moeilijker te vinden. Het is niet alleen een medisch en psychologisch probleem maar ook een sociaal, relationeel en financieel probleem en juist daarom stelt de patiëntenvereniging zich tot doel: • een aanspreekpunt te zijn voor ‘lotgenoten’; • inlichtingen over materiaal, informatie, documenten, … te verstrekken; • sociale contacten onder lotgenoten te stimuleren door het organiseren van bijeenkomsten; • een drukkingsgroep naar de overheden te zijn; • aan peer-counseling te doen.

Kortom : • er te zijn als er nood is aan een luisterend oor; • als men wil praten met iemand die de problematiek kent en zelf meemaakt (of meegemaakt heeft); • en dit zowel voor patiënten, als hun partners en omgeving.

Wij hopen met onze vereniging dat onze leden door confrontatie met andere leden en het wederkerig begrip zich minder alleen voelen en terug greep krijgen op hun eigen leven, wat het zelfbeeld en zelfrespect ten goede komt. Daarom is onze vereniging geen overbodige luxe maar zeer aanvullend voor zowel artsen, verpleegkundigen als voor patiënten.

Conny De Baets, Voorzitter INFO: vzw PIRUS kan je bereiken via Postbus 20 - 9930 ZOMERGEM Of telefonisch op 0477 672 477 vzw PIRUS heeft ook een boeiende website (www.pirus.be) en e-mailadres: mail@pirus.be

Project Minister Vervotte

Werkgroep incontinentie

Urobel heeft in 2005 bij Minister Vervotte een project ingediend rond continentiezorg in de rusthuizen.

Dit project was in eerste instantie niet weerhouden bij de projectoproep, maar de minister heeft ons project opgevist en zou voor 2006-2007 een subsidiëring hiervoor voorzien.

Meer concreet zou de zorg voor de continentie in de rusthuizen in kaart gebracht worden, en zouden bestaande internationale algoritmes vertaald worden naar de Belgische situatie. Op deze manier willen we de zorgverleners van de rusthuizen ondersteunen in een kwalitatief beleid rond continentie.

Meer nieuws volgt.

De werkgroep incontinentie van Urobel, met verschillende oud-cursisten, heeft als eerste doelstelling te werken rond de continentie bij de kwetsbare oudere.

Dit is een vrij moeilijke populatie, met veel beperkingen en comorbiditeiten. Eerste betrachting is een standaard opnameblad met betrekking tot (in)continentie op te maken, dat zowel bruikbaar is in de thuiszorg als in een residentiële zorgsetting.

Ronny Pieters

Van de vorderingen zal u meer informatie vinden via dit tijdschrift of de website.

Ronny Pieters

Thema’s voor de volgende edities van UROBEL Magazine: • Prostaatpathologie

december ’06

• Infectiologie

februari ’07

• Ageing male

mei ’07

• De neurologische blaas

september ’07

Ook uw artikels zijn welkom. Neem contact op met Ronny Pieters via voorzitter.urobel@telenet.be of 09 240 27 65.

36 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

3 compartimenten Voorkomt het klotsen van urine, zorgt voor nog meer discretie.

“Toen ik nog absorberend materiaal gebruikte moest ik als ik de deur uit ging, altijd extra verbanden mee nemen, na elke verschoning altijd op zoek naar een afvalemmer die zelden aanwezig is op een herentoilet. Door al dat gedoe met die luiers en de angst dat mensen het konden ruiken kwam ik bijna de deur niet meer uit. Ik kreeg het advies van de wijkverpleging om het Freedom afvoerend systeem eens uit te proberen. Sindsdien ga ik weer vol vertrouwen op pad. Het is een perfect sys-

Unieke Fastflo tap Ergonomisch design, ook geschikt voor mensen met een beperkte handfunctie. tm

teem, niemand die iets merkt ruikt of ziet en je kunt er volledig op vertrouwen.”

Freedom Afvoerend Systeem ®

een heldere keuze voor mannen met incontinentie kleeflaag altijd op dezelfde plaats, altijd even sterk.

24-uur

betrouwbaar

Steeds meer mannen met incontinentie ondervinden de voordelen van het Freedom afvoerend systeem.

Het Freedom afvoerend systeem is een betrouwbaar en veilig alternatief voor het gebruik van luiers of een verblijfskatheter. Geen angst meer voor nare luchtjes, het ontstaan van huidirritatie of natte verbanden. > geen tussentijdse verschoningen > 24 uur betrouwbaar > de urinezak kan op elk toilet worden geledigd (geen afvalemmer nodig) gesloten systeem > geen onaangename geurtjes > comfortabel en niet zichtbaar >

Ja, stuur mij een gratis proefpakket van de Freedom Clear Advantage ®

naam ........................................................................................................................ m / v functie ............................................................................................................................ instelling .......................................................................................................................... adres .............................................................................................................................. pc/plaats......................................................................................................................... tel ...................................................................................................................................

EURO1

e-mail ..............................................................................................................................

The power to transform www.mentor-freedom.nl

™

Knip de strook uit en stuur deze in een ongefrankeerde envelop naar: Mentor Benelux, Antwoordnummer 12088, 2300 VC Leiden. Uw gegevens worden door Mentor Benelux conform de Wet Bescherming Persoonsgegevens vertrouwelijk behandeld.

U kunt het gratis proefpakket ook direct via onze website aanvragen: www.mentor-freedom.nl

Your partner in

urology

Op 7 augustus 2006 is in het staatsblad de wijziging van het KB van 18 juni 1990 verschenen. Deze wijziging vermeld in artikel 6, paragraaf 3 dat op de lijst van de technische verpleegkundige verstrekkingen wordt bijgevoegd: “Verwijdering, vervanging na fistelvorming (met uitzondering van de eerste vervanging uit te voeren door de arts) en toezicht op de supra-pubische blaassonde met ballon.” Dit betekent dat de vervanging van een supra-pubische sonde met ballon voortaan door de verpleegkundige mag uitgevoerd worden, eens de fistel ingesteld is. De verpleegkundige die deze verstrekking uitvoert moet hiervoor de nodige kennis en bekwaamheid hebben.

Urobel plant hierover in de nabije toekomst een specifieke bijscholing, en werkt aan een protocol. Meer info via de website www.urobel.be.

En in het Staatsblad van 28 augustus 2006 wordt de taak van de hoofdverpleegkundige uitvoerig bij KB vastgelegd.

Ronny Pieters

Namiddag van de urostomapatiënt zaterdag 30 september 2006, Gent Urobel organiseert voor de 3de maal, in samenwerking met Stoma-Ilco, een namiddag, gericht op patiënten met een urostoma, hun partners en kinderen.

Op de meeste bijeenkomsten zijn urostoma-patiënten in de minderheid, vandaar dat een speciale namiddag voor hen wordt georganiseerd.

Nieuws / Nouvelles

Nieuwe wetgeving

Breng uw stomapatiënten op de hoogte!

Ronny Pieters

Nieuws uit de firma’s – Nouvelles des firmes Coloplast heeft het bedrijf Mentor overgenomen. Het productgamma van Mentor zal in eerste instantie naast dat van Coloplast blijven bestaan. Zo zullen de condoomkatheters, nachtzakken, ... verder beschikbaar blijven.

Coloplast a acheté la compagnie Mentor. La gamme de produits de Mentor existera à côté des produits de Coloplast. Les étuis péniens, les poches de nuit, etc…. seront disponibles pour nos patients.

Urobel werkt samen met Braun, Coloplast en Hollister om het protocol voor intermittente sondage in het ziekenhuis te herbekijken, en de haalbaarheid van sondage met geprelubrifieerde sondes in het ziekenhuis na te gaan.

Urobel et les firmes Braun, Coloplast et Hollister essayent de rédiger un protocole pour le cathétérisme intermittent à l’hôpital et recherchent la possibilité d’utiliser des cathéters autolubrifiants dans les hôpitaux.

TENA Flex is ergonomisch het meest verantwoorde incontinentiemateriaal dat momenteel wordt gebruikt in de zorgsector. Tot deze conclusie kwam het onderzoek ‘Fysieke belasting bij gebruik van incontinentiemateriaal’, dat door LOCOmotion1 in Nederland werd gevoerd in opdracht van SCA Personal Care.

TENA Flex vergt van zorgverleners veruit een kleiner aantal handelingen en biedt mogelijkheid tot de meest ergonomisch verantwoorde houding bij het aanleggen van incontinentiemateriaal.

Gezien het grote aantal bewoners van rust- en verzorgings­ tehuizen en patiënten in ziekenhuizen dat incontinent is, verwacht SCA Personal Care met dit productgamma een positieve invloed te kunnen uitoefenen op zowel de arbeidssituatie van de zorgverleners als op het probleem van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid in de zorgsector.

(Bron: Tena persbericht, 24 augustus 2006)

TENA Flex est, sur le plan ergonomique, le matériel d’incontinence le plus approprié utilisé actuellement dans le secteur des soins de santé. C’est la conclusion à laquelle arrive l’étude ‘Charge physique lors de l’utilisation de matériel d’incontinence’, menée aux Pays-Bas par LOCOmotion1 à la demande de SCA Personal Care.

TENA Flex exige du personnel soignant un nombre de manipulations nettement moins élevé et offre la possibilité d’adopter la position la plus appropriée sur le plan ergonomique lors de la mise en place de matériel d’incontinence.

Vu le nombre élevé d’incontinents parmi les résidents de maisons de repos et de soins et parmi les patients des hôpitaux, SCA Personal Care espère pouvoir exercer avec cette gamme de produits une influence favorable tant sur les conditions de travail du personnel soignant que sur la problématique de l’absentéisme et de l’incapacité de travail dans le secteur des soins.

(Source : Tena communiqué de presse, le 24 août 2006)

‘Fysieke belasting bij gebruik van incontinentiemateriaal’, LOCOmotion november 2004. http://www.locomotion.nu/

Charge physique lors de l’utilisation de matériel d’incontinence’, LOCOmotion - novembre 2004. http://www.locomotion.nu/

1

1

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

39

Geschiedenis / l’Histoire

Urine incontinentie in het licht van de tijd Dr. Johan J. Mattelaer History Office European Association of Urology

Eeuwenlange conservatieve behandeling

De oudste geschreven bronnen waarin we iets over urineincontinentie kunnen lezen dateren van 2000 jaar vóór Christus: de Papyrus van Smith en de Papyrus van Ebers. Het 31ste geval dat in de papyrus van Smith beschreven wordt handelt over urine incontinentie na een ruggenmergtrauma: “… indien je een man onderzoekt met een verschuiving van zijn wervels ter hoogte van de nek, dan zal je zien dat zijn twee armen en zijn twee benen verlamd zijn, terwijl zijn penis hierdoor in erectie is, en de urine uit zijn orgaan druppelt zonder hij er zich van bewust is …”

De Griekse en Romeinse teksten over incontinentie hebben het alleen over de incontinentie die optrad na de perikelen bij het verwijderen van blaasstenen. Een reden waarom Hippocrates er zich heeft tegen verzet. Claudius Galenus van Pergamon (129-201 na Chr.) was de eerste die bij blaasretentie het klinische onderscheid kon maken tussen een blaasverlamming na ruggenmergtrauma en een infravesicale obstructie door blaasstenen.

Nadien volgt een donkere periode waarbij de geneeskundige kennis vanuit Rome verhuisde naar Byzantium en later naar de Arabieren in Noord-Afrika en het Middenoosten maar waarbij niets nieuw werd gevonden en de ene auteur eigenlijk de andere kopieerde of vertaalde.

Geneeskunde als echte wetenschap begon slechts in de Renaissance. Andreas Vesalius beschreef heel goed de anatomie van de onderste urinewegen, maar vertelde niets over hun functie.

De fysiologie wordt heel wat beter beschreven door Leonardo da Vinci (1452-1519) die na vele dissecties op lijken een groot anatomisch werk uitgaf waarin hij de lagere urinewegen beschrijft. In zijn tekeningen van de blaas tekent hij een circulaire structuur ter hoogte van de blaashals, de ‘inwendige sfinkter’ die hij beschrijft: ‘hoe de opening van de blaas gesloten wordt’, of ‘spieren die de doorgang van urine openen en sluiten in de richting van de blaashals.’ Anderzijds kent hij de contractiele kracht van de blaasspier niet en vermeldt urine incontinentie helemaal niet.

Ambroise Paré (1510-1590), de bekendste chirurg van de Renaissance ontwikkelde een urinaal voor incontinente mannen. Wilhelm Fabricius Hildanus (1560-1634) beschreef in 1683 urinalen vervaardigd uit glas of uit een zwijnenblaas om de urine bij incontinente mannen op te vangen. (figuur 1) Vrouwen behielpen zich met luiers. In die tijd mogen we de vesico-vaginale fistels niet vergeten! Een aandoening die in de Westers maatschappij vandaag verdwenen is maar in ontwikkelingslanden, waar zelfs de minimale hulp

40 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Figuur 1

bij gecompliceerde bevallingen onmogelijk is, nog al te vaak voorkomt. Verlengde arbeid bij de bevalling, een smal bekken door de jonge leeftijd van de moeder, ..., resulteren in necrose van de vaginawand en de blaaswand door de lange druk van het kinderhoofd tegen de bekkenwand, met als resultaat een enorme fistelopening tussen blaas en vagina, met totale urine incontinentie als gevolg.

Na de opvang van de urine bij incontinente personen kwamen de pogingen om de lekkage te stoppen met compressie van de urethra. Lorenz Heister was in 1747 de eerste om niet alleen een penisklem (een ijzeren klem met leder bekleed) maar ook een ingenieuze riem met compressie van de bulbaire urethra te ontwikkelen.

Figuur 2

In de 19e eeuw werden tal van rubberen opvangapparaten ontwikkeld.

Al bij al zien we dat in de loop van twee millennia, sinds de oude Grieken en Romeinen tot de 19e eeuw, in feite niets evolueerde.

Medicatie en kruiden werden geprobeerd doch hielpen niet, en men bleef zijn toevlucht zoeken in de enige troost die overbleef: bidden. De meest bekenden heiligen die aanbeden werden tegen urine incontinentie waren de H. Willebordus van Utrecht, Sint Martinus van Tours, de H. Medardus van Noyon, Sint Vitus van Luciana (Sint-Veit), de H. Blasius van Sebaste en de H. Drogo van Epinoy die ook vandaag nog in Marke bij Kortrijk hiervoor aanbeden wordt.

Bij vrouwen De Duitse chirurg Franz C. Naegele (1778-1851) uit Heidelberg was de eerste om in 1812 te proberen een vesico-vaginale fistel heelkundig te sluiten, doch de operatie mislukte. Hetzelfde ondervonden heel wat andere befaamde West-Europese chirurgen. In 1854 probeerde de Amerikaan James Marion Sims (1813-1883) om bij drie zwarte slavinnen transvaginaal een fistel te sluiten. Na heel wat pogingen, experimenten en operaties gelukte hij erin de fistel te sluiten door zilveren draden te gebruiken. In Europa werd hij reeds vlug gevolgd door Gustav Simon (1824-1876) en Friedrich Trendelenburg (1844-1924).

De eerste ingreep voor stress incontinentie dateert van 1882 en werd uitgevoerd door Frank in Keulen. Sindsdien werden tientallen operatieve procedures voor de behandeling van stressincontinentie beschreven waarvan de meest bekende

de Goebel-Stoeckel operatie, de Marshall-Marchetti-Krantz operatie en de ingreep volgens Burch zijn. Hetzelfde principe werd later als minimale invasieve chirurgische ingreep ontwikkeld door A.J. Peyrera en T.A. Stamey en resulteerde in de verschillende TVT ingrepen die we nu kennen.

Bij mannen Bij postoperatieve incontinentie bij mannen werd geprobeerd om levator ani-, gracilis- en ischiocavernosus spier rond de urethra te brengen om de sfinkter te vervangen. De operaties waren vrij inventief, doch de resultaten teleurstellend.

Men moet wachten op de eerste artificiële sfinkter. Een eerste artikel verscheen reeds in 1947 door Frederic E.B. Foley (dezelfde man van de ballonkatheter!), doch de doorbraak gebeurde slechts rond de zestigerjaren met J.L. Berry, Joseph J. Kaufman in de USA en M. Rosen in Australië. Slechts met de introductie van de ‘Scott sfincter’ die door AMS werd gecommercialiseerd werd het een standaard klinische ingreep.

Geschiedenis l’Histoireprincipal Hoofdartikel //L’article

Chirurgische behandeling

7ZhX]ZgbZc! kZgodg\Zc! \ZcZoZc Jl eVgicZg =VgibVcc ^h ZZc kVc YZ \gddihiZ egdYjXZciZc kVc ]n\^ cZ" Zc kZgodg\^c\hegdYjXiZc ^c :jgdeV# Dch Zc\V\ZbZci! bZY^hX]Z YZh`jcY^\]Z^Y Zc YZ ]d\Z `lVa^iZ^i kVc dcoZ egdYjXiZc! W^ZYZc dch ZZc WZkddggZX]iZ eaVVih VVc YZ o^_YZ kVc YZ egd[Zhh^dcZaZ odg\kZgaZcZg#

Egdi \Zg! hd^\cZg! \j g^g KdigZ eVgiZcV^gZ =VgibVcc XdbeiZ eVgb^ aZh eajh \gVcYh [VWg^XVcih YZ egdYj^ih YÉ]n\^ cZ Zi YZ hd^ch Zc :jgdeZ# CdigZ Xdbe iZcXZ b Y^XVaZ! cdigZ Zc\V\ZbZci Zi aV fjVa^i aZk Z YZ cdh egdYj^ih! cdjh eZgbZiiZci YÉdXXjeZg jcZ YZh egZb^ gZh eaVXZh Vjm X i h Yj eZghdccZa hd^\cVci#

C#K# E6JA =6GIB6CC H#6# lll#]VgibVcc#WZ

3652_0406_ad_urobel.indd 1

11/04/06 12:56:03

UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

41

Goed om weten / Bon à savoir

Agenda L’incontinence BAU 22-23 septembre 2006 Liège, Belgique www.bau2006.be

Congrès pour infirmières et infirmiers Urobel 22 septembre 2006: chirurgie par vidéo 23 septembre 2006: congrès Urobel Liège, Belgique

Namiddag van de urostomapatiënt UROBEL 30 september 2006 Gent, België

Urobel Soins et prévention de l’incontinence Urobel début du cours: 4 octobre 2006 Bruxelles, Belgique

Urobel avondcolloquium Urobel in samenwerking met St.-Blasiusziekenhuis in Dendermonde 5 oktober 2006 Dendermonde, België

Studiedag BVRV Belgische vereniging voor revalidatieverpleegkundigen 20 oktober 2006 Gent, België www.bvrv.be

Cursus Referentieverpleegkundige (in)continentie Urobel start op 6 november 2006 Antwerpen - Gent - Leuven, België users.telenet.be/voorzitter.urobel/aff.pdf

Docentendag

UROBEL in samenwerking met Katholieke Hogeschool Kempen, campus Lier.

17 november 2006 Lier, België

ICS 36th annual meeting International Continence Society November 27 - December 1, 2006 Christchurch, New Zealand. www.ics2006.co.nz De meest recente agenda vindt u op onze website www.urobel.be Le plus récent sur le site www.urobel.be 42 UROBEL Magazine | 3/1 | september - septembre 2006

Hoofdredactie / Rédacteurs en chef Paul Debeuckeleer Ingrid Van Neyghen Jan Hendrickx Ronny Pieters Piet Eelen Cel Vandewinkel Nadine Buttiens Dr. J. Braeckman Marie-Pierre Damiens Redactieraad / Comité de rédaction Dr. P. Dekuypere Prof. Dr. R. Andrianne Dr. K. D’Hauwers Prof. Dr. K. Everaert Prof. Dr. S. Keuppens Dr. G. Hendrickx Prof. Dr. W. Oosterlinck Dr. L. Hoekx Prof. Dr. H. Van Poppel Dr. W. Kerckhaert Prof. Dr. A. Verbaeys Dr. J. Mattelaer Prof. Dr. J.J. Wyndaele Dr. D. Ost Dr. T. Adams Dr. B. Sinilon Dr. J. Ampe Dr. H. Van Der Eecken Dr. I Billiet Dr. B. Verheyden Dr. A. De Brouwer Dr. G. De Meerleer Dr. P. De Jonge Dr. F. Deroo Dr. F. Debroeck Hilde Heyman Dr. J. Deganck Auteurs Ludwig Van Vooren, Prof. Dr. Jean Jacques Wyndaele, Dr. Dirk De Ridder, Dr. Jo Ampe, Jean de Leval, Pierre Bonnet, David Waltregny, Conny De Baets, Dr. Johan J. Mattelaer, Cel Vandewinkel, Paul De Beuckeleer, Ronny Pieters Verantwoordelijke uitgever / Editeur responsable Ronny Pieters Redactiesecretariaat en administratie / Secrétariat de rédaction et administration Ronny Pieters Urobel vzw - U.Z. Gent De Pintelaan 185 B-9000 Gent Tel.: 09 240 27 65 Fax: 09 240 38 89 Website: www.urobel.be E-mail: voorzitter.urobel@telenet.be Advertentie-exploitatie / Exploitation publicitaire Tenacs o.h.p. bvba Mark Caelenberghe Stapelplein 32 B-9000 Gent tel.: +32 9 225 82 04, fax: +32 9 225 03 76 e-mail: info@tenacs.be Alle rechten voorbehouden. Tous droits réservés.

Noch de redactie noch de uitgever kunnen aansprakelijk gesteld worden voor de inhoud van de artikelen en advertenties. Deze vallen steeds onder de verantwoordelijkheid van de auteurs, respectievelijk adverterende firma’s.

La rédaction et l’éditeur déclinent toute responsabilité visà-vis le contenu des articles ou les annonces publicitaires.

Toute responsabilité reste chez les auteurs, respectivement les firmes qui font de la publicité.

UROBEL Magazine verschijnt vier maal per jaar in twee versies, een versie voor het urologische artsenkorps en een versie voor de urologisch verpleegkundigen.

UROBEL magazine wordt bedeeld per post.

UROBEL Magazine paraît quatre fois par an en deux versions, une version pour les urologues et autres médecins actif dans le domaine de l’urologie et une version pour les infirmi(è)er(e)s dans le domaine des soins urologiques.

UROBEL Magazine est distribué par la poste.

Oplage / Tirage: 1700 ex. (1300 INF - 400 URO) © 2006, uitgever: Tenacs o.h.p. bvba

When expertise meets patient needs * SmPCâ&#x20AC;&#x2122;s available at the desk