Urobel 048

ZorgAnders, Planet BC Amelia Earhartlaan 17 9051 Gent

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

MULTIDISCIPLINAIRE UITGAVE VOOR HET UROLOGISCHE ZORGGEBIED • VERSCHIJNT 4X PER JAAR

jaargang 2017 - nummer 48 MAGAZINE INTERDISCIPLINAIRE DANS LE DOMAINE DES SOINS UROLOGIQUES • PARAÎT 4X PAR AN

M A G A Z I N E

année 2017 - numéro 48

EDITIE ARTSEN EDITION MEDECINS

EDITIE VERPLEEGKUNDIGEN EDITION INFIRMIER(E)S

INHOUD / CONTENU

3

Editoriaal / Éditorial

4

Plassen in de kunst

10

Dossier : communicatie arts-patiënt / Communication médecin-patient

11

Dossier : Recente ontwikkelingen in de medicamenteuze behandeling / Développements récents dans le traitement médicamenteux

14

Dossier : Transobturatorband na prostatectomie

/ Bandelette transobturatrice après prostactectomie 18

Incontinentie – incontinence

21

Nieuws & innovaties / Nouvelles & innovations

23

Nieuws uit de vereniging / Les nouvelles de l’association

27

Uit de wetenschap / De la science

29

Voor u gelezen / Lu pour vous

36

Faits divers

37

Faits divers – Kleinste kamertje / La petite chambre

Dossier

Incontinentie / incontinence Communicatie arts-patiënt / Communication médecin-patient Medicamenteuze behandeling van incontinentie / traitement médicamenteux de l’incontinence : PhD. Dirk De Ridder, Diensthoofd Urologie, UZ Leuven Transobturatorband tegen incontinentie na prostatectomie / Bandelette transobturatrice pour incontinence après prostactectomie Ref. : The Canadian journal of urology

ZIE HOE UW PATIËNT MET MCRPC MOGELIJK EEN MEDIAAN OVERLEVINGSVOORDEEL VAN 11,8 MAANDEN KAN BEREIKEN

Zytiga 500 mg x 56 tabs

prijs af-fabriek excl. BTW € 2925,56

1,2*

NAAM VAN HET GENEESMIDDEL: ZYTIGA 500 mg filmomhulde tabletten. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING: Elke filmomhulde tablet bevat 500 mg abirateronacetaat Hulpstoffen met bekend effect: Elke filmomhulde tablet bevat 253,2 mg lactose en 13,5 mg natrium. FARMACEUTISCHE VORM: Filmomhulde tablet. Paarse, ovale, filmomhulde tabletten (20 mm lang en 10 mm breed), waarop aan één kant “AA” en aan de andere kant “500” werd aangebracht. Therapeutische indicaties: ZYTIGA is met prednison of prednisolon geïndiceerd voor: – de behandeling van gemetastaseerde castratieresistente prostaatkanker bij volwassen mannen die asymptomatisch of licht symptomatisch zijn na falen van androgeendeprivatietherapie en voor wie behandeling met chemotherapie nog niet klinisch geïndiceerd is; – de behandeling van gemetastaseerde castratieresistente prostaatkanker bij volwassen mannen bij wie de ziekte progressief was tijdens of na een chemotherapieschema op basis van docetaxel. Dosering en wijze van toediening: Dit geneesmiddel dient te worden voorgeschreven door een bevoegde beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg. Dosering: De aanbevolen dosis is 1.000 mg (twee tabletten van 500 mg) als eenmalige dagelijkse dosis, niet met voedsel in te nemen (zie ‘Wijze van toediening’ hieronder). Als de tabletten met voedsel worden ingenomen, verhoogt dat de blootstelling aan abirateron. ZYTIGA moet worden gebruikt met een lage dosis prednison of prednisolon. De aanbevolen dosis prednison of prednisolon is 10 mg per dag. Bij patiënten die niet chirurgisch zijn gecastreerd, moet chemische castratie met een luteinising hormone-releasing hormone (LHRH)-analoog tijdens de behandeling worden voortgezet.

Serumtransaminases moeten worden bepaald voordat de behandeling wordt gestart, elke twee weken in de eerste drie maanden van de behandeling en daarna maandelijks. De bloeddruk, het serumkalium en de vochtretentie moeten maandelijks worden gemeten. Patiënten met een aanzienlijk risico op congestief hartfalen dienen echter gedurende de eerste drie maanden van de behandeling elke twee weken gecontroleerd te worden en daarna maandelijks. Bij patiënten met reeds bestaande hypokaliëmie of degenen die hypokaliëmie ontwikkelen terwijl ze met ZYTIGA worden behandeld, dient overwogen te worden de kaliumconcentratie bij de patiënt op ≥ 4,0 mM te houden. Voor patiënten die ≥ graad 3 toxiciteiten ontwikkelen, waaronder hypertensie, hypokaliëmie, oedeem en andere, non-mineralocorticoïde toxiciteiten, dient de behandeling te worden onderbroken en geschikte medische behandeling te worden ingesteld. Behandeling met ZYTIGA mag niet eerder worden hervat dan nadat de symptomen van de toxiciteit zijn afgenomen tot graad 1 of tot baseline. In geval van een gemiste dagdosis van ZYTIGA, prednison of prednisolon, moet de behandeling de volgende dag worden hervat met de gebruikelijke dagdosis. Levertoxiciteit: Voor patiënten die tijdens de behandeling levertoxiciteit ontwikkelen (alanineaminotransferase [ALAT] verhoogd of aspartaataminotransferase [ASAT] verhoogd tot meer dan 5 maal de bovengrens van de normaalwaarde [ULN]), moet de behandeling onmiddellijk worden onderbroken. Nadat de leverfunctietestwaarden weer op baseline van de patiënt zijn, kan de behandeling worden hervat in een verlaagde dosis van 500 mg (één tablet) eenmaal per dag. Bij patiënten bij wie de behandeling is hervat, moeten serumtransaminases minimaal elke twee weken gedurende drie maanden gecontroleerd worden en daarna maandelijks. Als de levertoxiciteit bij de verlaagde dosis van 500 mg per dag opnieuw optreedt, moet de behandeling worden beëindigd. Als patiënten op enig moment tijdens de behandeling ernstige levertoxiciteit ontwikkelen (ALAT of ASAT 20 maal de ULN), moet de behandeling worden stopgezet en mogen patiënten niet opnieuw worden behandeld. Leverinsufficiëntie: Er is geen dosisaanpassing nodig voor patiënten met reeds bestaande milde leverinsufficiëntie, Child-Pugh Klasse A. Aangetoond is dat matige leverinsufficiëntie (Child-Pugh Klasse B) de systemische blootstelling aan abirateron met ongeveer een factor 4 verhoogt na eenmalige orale doses van 1.000 mg abirateronacetaat. Er zijn geen gegevens over de klinische veiligheid en werkzaamheid van meervoudige doses abirateronacetaat, toegediend aan patiënten met matige of ernstige leverinsufficiëntie (Child-Pugh Klasse B of C). Een dosisaanpassing kan niet voorspeld worden. Het gebruik van ZYTIGA moet zorgvuldig worden geëvalueerd bij patiënten met matige leverinsufficiëntie, bij wie het voordeel duidelijk moet opwegen tegen de mogelijke risico’s.

ZYTIGA mag niet worden gebruikt bij patiënten met ernstige leverinsufficiënte. Nierinsufficiëntie: Bij patiënten met nierinsufficiëntie is geen dosisaanpassing noodzakelijk. Er is echter geen klinische ervaring bij patiënten met prostaatkanker en ernstige nierinsufficiëntie. Bij deze patiënten is voorzichtigheid geboden. Pediatrische patiënten: Er is geen relevante toepassing van ZYTIGA bij pediatrische patiënten. Wijze van toediening: ZYTIGA is voor oraal gebruik. De tabletten moeten minstens twee uur na het eten worden ingenomen en na het innemen van de tabletten mag men minstens één uur niet eten. Deze tabletten moeten in hun geheel worden doorgeslikt met water. Contra-indicaties: – Overgevoeligheid voor de werkzame stof of voor een van de vermelde hulpstoffen. – Vrouwen die zwanger zijn of die zwanger zouden kunnen zijn. – Ernstige leverinsufficiëntie [Child-Pugh-klasse C]. Bijwerkingen: Samenvatting van het veiligheidsprofiel: De meest voorkomende bijwerkingen die worden gezien, zijn perifeer oedeem, hypokaliëmie, hypertensie en urineweginfectie. Andere belangrijke bijwerkingen zijn onder andere hartaandoeningen, levertoxiciteit, breuken en allergische longblaasjesontsteking. ZYTIGA kan hypertensie, hypokaliëmie en vochtretentie veroorzaken als farmacodynamisch gevolg van het werkingsmechanisme. In klinische studies werden verwachte mineralocorticoïde bijwerkingen vaker gezien bij patiënten die werden behandeld met abirateronacetaat dan bij patiënten die werden behandeld met placebo: hypokaliëmie bij 21% vs. 11%, hypertensie bij 16% vs. 11% en vochtretentie (perifeer oedeem) bij 26% vs. 20%.

Bij patiënten die werden behandeld met abirateronacetaat werden CTCAE (versie 3.0)-graad 3 en 4 hypokaliëmie en CTCAE (versie 3.0)-graad 3 en 4 hypertensie gezien bij respectievelijk 4% en 2% van de patiënten. Mineralocorticoïde reacties konden in het algemeen succesvol medisch worden behandeld. Gelijktijdig gebruik van een corticosteroïd verlaagt de incidentie en de ernst van deze bijwerkingen.

Lijst van bijwerkingen in tabelvorm: In studies bij patiënten met gemetastaseerde gevorderde prostaatkanker die een LHRH-analoog gebruikten of eerder een orchidectomie ondergingen, werd ZYTIGA toegediend in een dosis van 1.000 mg per dag in combinatie met een lage dosis prednison of prednisolon (10 mg per dag). Bijwerkingen die tijdens klinische studies en postmarketingervaring zijn waargenomen, staan hieronder vermeld naar frequentiecategorie. De frequentiecategorieën zijn als volgt gedefinieerd: zeer vaak (≥ 1/10), vaak (≥ 1/100 tot < 1/10), soms (≥ 1/1.000 tot < 1/100), zelden (≥ 1/10.000 tot < 1/1.000), zeer zelden (<1/10.000) en niet bekend (frequentie kan met de beschikbare gegevens niet worden bepaald). Binnen elke frequentiecategorie zijn de bijwerkingen weergegeven in afnemende mate van ernst. Tabel 1: Bijwerkingen vastgesteld in klinische studies en postmarketing: Systeem/orgaanklasse: Bijwerking en frequentie.

Infecties en parasitaire aandoeningen: zeer vaak: urineweginfectie; vaak: sepsis. Endocriene aandoeningen: soms: bijnierinsufficiëntie.

Voedings- en stofwisselingsstoornissen: zeer vaak: hypokaliëmie; vaak: hypertriglyceridemie. Hartaandoeningen: vaak: hartfalen*, angina pectoris, aritmie, atriale fibrillatie, tachycardie; niet bekend: myocardinfarct, QT-verlenging. Bloedvataandoeningen: zeer vaak: hyper-

Janssen-Cilag NV

*

abirateronacetaat

tensie. Ademhalingsstelsel-, borstkas- en mediastinumaandoeningen: zelden: allergische longblaasjesontstekinga. Maagdarmstelselaandoeningen: zeer vaak: diarree; vaak: dyspepsie. Lever- en galaandoeningen: vaak: alanineaminotransferase verhoogd, aspartaataminotransferase verhoogd; zelden: hepatitis fulminant, acuut leverfalen. Huid- en onderhuidaandoeningen: vaak: rash. Skeletspierstelselen bindweefselaandoeningen: soms: myopathie, rabdomyolyse. Nier- en urinewegaandoeningen: vaak: hematurie. Algemene aandoeningen en toedieningsplaatsstoornissen: zeer vaak: oedeem perifeer. Letsels, intoxicaties en verrichtingscomplicaties: vaak: breuken**. * Hartfalen omvat ook congestief hartfalen, linkerventrikeldisfunctie en ejectiefractie verlaagd. ** Breuken omvat alle breuken met uitzondering van pathologische breuk. a Spontane rapportage uit postmarketingervaring. De volgende CTCAE (versie 3.0)-graad 3 bijwerkingen traden op bij patiënten die met abirateronacetaat werden behandeld: hypokaliëmie 3%; urineweginfectie, alanineaminotransferase verhoogd, hypertensie, aspartaataminotransferase verhoogd, breuken 2%; perifeer oedeem, hartfalen en atriale fibrillatie elk 1%. CTCAE (versie 3.0)-graad 3 hypertriglyceridemie en angina pectoris kwamen voor bij < 1% van de patiënten. CTCAE (versie 3.0)-graad 4 perifeer oedeem, hypokaliëmie, urineweginfectie, hartfalen en breuken kwamen voor bij < 1% van de patiënten. Beschrijving van bepaalde bijwerkingen: Cardiovasculaire reacties: Beide fase 3-studies sloten patiënten uit met ongecontroleerde hypertensie, klinisch relevante hartziekte blijkens een myocardinfarct of een manifestatie van arteriële trombose in de afgelopen 6 maanden, ernstige of onstabiele angina of hartfalen met NYHA klasse III of IV (studie 301) of hartfalen klasse II tot IV (studie 302) of een gemeten cardiale ejectiefractie van < 50%. Alle ingesloten patiënten (zowel behandeld met medicatie als met placebo) werden gelijktijdig behandeld met androgeendeprivatietherapie, voornamelijk door middel van LHRH-analogen, hetgeen geassocieerd is met diabetes, myocardinfarct, cerebrovasculair accident en plotse hartdood. De incidentie van cardiovasculaire bijwerkingen in de fase 3-studies bij patiënten die abirateronacetaat gebruikten, ten opzichte van patiënten die placebo innamen, waren als volgt: hypertensie 14,5% vs. 10,5%, atriale fibrillatie 3,4% vs. 3,4%, tachycardie 2,8% vs. 1,7%, angina pectoris 1,9% vs. 0,9%, hartfalen 1,9% vs. 0,6% en aritmie 1,1% vs. 0,4%. Levertoxiciteit: Levertoxiciteit met verhoogd ALAT, ASAT en totaal bilirubine, is gemeld bij patiënten die met abirateronacetaat werden behandeld. In alle klinische studies werden verhoogde leverfunctietestwaarden (ALAT- of ASAT-verhoging > 5 x ULN (upper limit of normal) of bilirubineverhoging > 1,5 x ULN) gemeld bij ongeveer 4% van de patiënten die abirateronacetaat ontvingen, doorgaans tijdens de eerste 3 maanden na het starten van de behandeling. Patiënten met verhoogde ALAT- of ASAT-waarden op baseline hadden in de klinische studie 301 een grotere kans op verhoogde leverfunctietestwaarden dan degenen met normale waarden op baseline. Wanneer verhogingen van ALAT of ASAT > 5 x ULN of verhogingen van bilirubine > 3 x ULN werden gezien, werd abirateronacetaat onderbroken of stopgezet. In twee gevallen trad er een aanzienlijke verhoging op van de leverfunctietestwaarden (zie rubriek 4.4). Deze twee patiënten, met normale leverfunctie op baseline, kregen ALAT- of ASAT-verhogingen van 15 tot 40 x ULN en bilirubineverhogingen van 2 tot 6 x ULN. Na beëindiging van de behandeling normaliseerden bij beide patiënten de leverfunctietestwaarden en één patiënt werd opnieuw behandeld zonder dat de verhoogde waarden terugkeerden. In studie 302 werden verhogingen van ALAT of ASAT van graad 3 of 4 waargenomen bij 35 (6,5%) patiënten die met abirateronacetaat werden behandeld. De verhogingen van aminotransferases verdwenen bij alle patiënten op 3 na (2 met nieuwe multipele levermetastases en 1 met ASAT-verhoging ongeveer 3 weken na de laatste dosis van abirateronacetaat). Staken van de behandeling wegens verhoging van ALAT en ASAT werd gemeld bij respectievelijk 1,7% en 1,3% van de patiënten behandeld met abirateronacetaat en bij respectievelijk 0,2% en 0% van de patiënten behandeld met placebo;er werden geen overlijdensgevallen gemeld als gevolg van levertoxiciteit. In klinische studies werd het risico voor levertoxiciteit beperkt door uitsluiting van patiënten met hepatitis of significante afwijkingen van de leverfunctietesten op baseline. In studie 301 werden patiënten met ALAT en ASAT ≥ 2,5 x ULN op baseline in afwezigheid van levermetastases en > 5 x ULN indien er wel levermetastases aanwezig waren uitgesloten van deelname. In studie 302 konden patiënten met levermetastasen niet worden geïncludeerd en werden patiënten met ALAT en ASAT ≥2,5 x ULN op baseline uitgesloten. Als zich bij patiënten die deelnamen aan klinische studies abnormale leverfunctietestwaarden ontwikkelden, werden deze op doortastende wijze behandeld door middel van een verplichte onderbreking van de behandeling en hernieuwde behandeling alleen toe te staan nadat de leverfunctietestwaarden waren gedaald tot de waarden zoals gemeten bij de patiënt op baseline. Patiënten met verhogingen van ALAT of ASAT > 20 x ULN werden niet opnieuw behandeld. De veiligheid van hervatting van de behandeling bij dergelijke patiënten is onbekend. Het mechanisme dat tot levertoxiciteit leidt, is niet duidelijk. Melding van vermoedelijke bijwerkingen: Het is belangrijk om na toelating van het geneesmiddel vermoedelijke bijwerkingen te melden. Op deze wijze kan de verhouding tussen voordelen en risico’s van het geneesmiddel voortdurend worden gevolgd. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden via : België: Federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (www.fagg.be). Nederland: Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb, Website: www.lareb.nl Aard en inhoud van de verpakking: PVdC/ PE/PVC/aluminium blisterverpakking met 14 filmomhulde tabletten in een kartonnen wallet. Elke kartonnen doos bevat (56 filmomhulde tabletten) 4 wallets. PVdC/PE/PVC/aluminium blisterverpakking met 12 filmomhulde tabletten in een kartonnen wallet. Elke kartonnen doos bevat (60 filmomhulde tabletten) 5 wallets. HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN: Janssen-Cilag International NV, Turnhoutseweg 30, B-2340 Beerse, België. NUMMER(S) VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN: EU/1/11/714/002 - 56 filmomhulde tabletten (4 wallets met 14 tabletten); EU/1/11/714/003 - 60 filmomhulde tabletten (5 wallets met 12 tabletten). NUMMER(S) VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN: EU/1/11/714/001. AFLEVERINGSWIJZE: Geneesmiddel op medisch voorschrift. DATUM VAN HERZIENING VAN DE TEKST: 09/11/2016. Meer informatie is beschikbaar op verzoek. * In patients with significant fatigue at baseline, significantly more patients who received ZYTIGA® plus prednisone reported reduction in fatigue intensity (P=0.0001) and fatigue interference (P=0.0075) compared with prednisone alone.⁴ mCRPC: Gemetastaseerde castratieresistente prostaatkanker 1. Zytiga (abiraterone acetate) Summary of Product Characteristics. JanssenCilag International NV, Beerse, Belgium, January 2016. 2. Ryan CJ, et al. Lancet Oncol. 2015;16:152–60. 3. Miller K, et al. Poster presentation at the 31st Annual European Association of Urology (EAU) Annual Congress, 11-15 March 2016, Munich, Germany. Poster no. 775.

© Janssen-Cilag NV – PHBE/ZYT/0616/0009(2) – vu/er Erik Present, Antwerpseweg 15-17, 2340 Beerse

* In de COU-AA-302 studie toonden asymptomatische of licht symptomatische patiënten met mCRPC na falen ADT een mediaan overlevingsvoordeel van 4,4 maanden met Zytiga + prednison vs. placebo + prednison (HR 0,81; 95%CI 0,70–0,93; P=0,0033). In een post-hoc analyse van de 302 studie, toonden patiënten met een BPI-SF 0–1, PSA <80 ng/ml en GS <8, een mediaan overlevingsvoordeel van 11,8 maanden met Zytiga + prednison vs. placebo + prednison (HR 0,61; 95%CI 0,43–0,87; P=0,0055).2,3

Editoriaal, Alweer het laatste nummer van 2017.

We kijken niet terug maar steeds vooruit, naar 2018. De kalender voor 2018 is gemaakt en we voorzien een aantal activiteiten zoals een quiz over de basisurologie, niet om een wedstrijd te houden, maar om na te gaan hoe het staat met je eigen kennis. Ook de docentendag en een nieuw congres staan gepland.

Over de inhoud moeten we nog discussiëren, maar we hopen om jullie weer een boeiend jaar te brengen. We blijven op zoek naar nieuwe bestuursleden, maar ook naar jullie artikels of voorstellen voor onderwerpen, thema’s die we kunnen belichten op een colloquium of congres.

Verder in dit tijdschrift ook de aankondiging van de opstart van een lotgenotengroep voor patiënten met een neoblaas Neovida. De opstartvergadering staat gepland voor 1 maart 2018.

Ronny

Voici la dernière édition de 2017. Ça passe vite!

On regarde pas en arrière, mais nous fixons l’attention sur 2018. Le calendrier fait, nous pouvons annoncer entre autres activités le congrès, cela va de soi, mais aussi un quiz qui portera sur l’urologie. Tout simplement pour examiner votre propre connaissance.

Il faut déterminer encore le contenu exact des activités, mais il n’y a pas de doute qu’on est à la veille de, à nouveau, une année enrichissante.

On cherche toujours de nouveaux membres du conseil, mais n’hésitez pas non plus à nous faire parvenir des suggestions pour des articles, les séminaires, le congrès…

Plus loin dans ce magazine vous trouverez également de plus amples informations concernant le lancement d’un nouveau groupe de soutien pour des patients qui vivent avec une néovessie Neovida. La réunion de lancement aura lieu le 1er mars 2018.

Ronny

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

3

COLUMN

PLASSEN IN DE KUNST Deel 2: pissers bij Breughel Johan J. MATTELAER

In 1513 schreef Albrecht Dürer nog in een inleiding voor de jonge kunstenaar: ‘De schilderkunst wordt gebruikt in dienst van de kerk om het lijden van Christus en vele andere goede evenbeelden te tonen en zij bewaart ook de gedaante van mensen nadat ze overleden zijn.’1 Pas in 1520-1521 reisde hij naar de Nederlanden en zag daar dat schilders op hun panelen niet alleen het landschap de hoofdrol gaven, maar ook het alledaagse leven tot onderwerp namen. Tot dan toe was het immers vrijwel ondenkbaar dat de schilderkunst iets anders zou uitbeelden dan religieuze verhalen of portretten. De verbintenis van kerk en kunst was immers zo vanzelfsprekend, dat het enkele generaties kostte voordat alledaagse taferelen geen uitzondering meer waren, maar een algemeen bekend en geaccepteerd onderwerp vormden.

In de Lage Landen blijken in de 16de eeuw de wortels te liggen voor landschap, stilleven en genre. ‘Genre’ werd pas in de 19de eeuw het gangbare woord om een alledaags tafereel aan te duiden zoals een boerenkermis, een volks-

1. Pieter Bruegel de Oude (1525/30-1569) schilderde in 1559 De Vlaamse spreekwoorden. Gemäldegalerie Berlijn.

herberg, spelende kinderen of een bordeel…

Bij een genrevoorstelling spelen menselijke figuren altijd een belangrijke rol, maar ze zijn anoniem en ook als dusdanig bedoeld. Volgens de definitie van Albert Blankert: ‘A genre piece is a painting featuring human figures who are all anonymous and intended to be anonymous.’2 Pieter Bruegel de Oude (1525/1530-1569) beeldt op zijn schilderij uit 1559 De Vlaamse spreekwoorden, verschillende toiletscènes af die verwijzen naar spreekwoorden waarin plassen en ontlasten voorkomen. (Afb. 1.) In het midden beeldt hij het spreekwoord uit: Hij pist tegen de maan,’ wat wil zeggen ‘hij’ probeert het onmogelijke’. (Afb. 2.) Jan Grauls was het echter niet eens met deze interpretatie en beweerde dat het gaat om iemand die ongelukkig is en om wie men bekommerd is.3 Anderzijds beweert B. Van de Walle dat het beduidt dat men het onmogelijke nastreeft en dat pissen tegen de maan alleen ongeluk beduidt.4 Een Frans woordenboek van Rey en Chantreau vermeldt dat pissen tegen de zon betekent:

➤

2. Een van de spreekwoorden is tegen de maan plassen, wat wil zeggen ‘het onmogelijke proberen’.

➤

4

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

COLUMN

‘’s en prendre aux puissant, être insolent’5.

Pieter Bruegel had duidelijk iets met zegswijzen, spreuken en met humor. Het Museum Mayer van den Bergh te Antwerpen toont van hem twaalf schilderijtjes die ooit twaalf afzonderlijke ronde medaillons waren. Al vroeg is er één paneel van gemaakt met ook nog een tekstje erbij. Niemand minder dan Pieter Bruegel beschilderde ze, elk apart. U ziet telkens één figuur in volle actie. Onder één ervan is geschilderd: Wat ick vervolghe en geraecke daer niet aen, ick pisse altyt tegen de maen. (Afb. 3.)

Maar niet alleen Bruegel beeldde Vlaamse spreekwoorden uit. Er bestaat ook een mooie ets van Joannes van Doetechum uit 1575 met spreekwoorden. (Afb. 4.) Bovenaan links lezen we bij een bijpassende tekening: dese pist tege de mane. (Afb. 5.)

Ook van Frans Hohenberg (1535-1590) is de prent met Vlaamse spreuken Die Blauwe Huycke bekend, waarop een man naar de maan pist (desen pist teghen die mane). (Afb. 6.)

De kinderspelen is een schilderij uit 1560 door Pieter Bruegel de Oude. Het is een olieverfschilderij op eikenhout en is 118 cm hoog en 161 cm breed. In 1594 kwam het in bezit van aartshertog Ernst van Oostenrijk, en het werd door de Vlaamse kunstschilder Karel van Mander in zijn Schilder-boeck uit 1604 omschreven als een stuk ‘van allerley spelen der kinderen’. Vandaag de dag bevindt het werk zich in het Kunsthistorisches Museum te Wenen.

Het schilderij biedt een schat aan grotendeels verloren gegane informatie over spelletjes en vormen van vermaak waaraan Vlaamse kinderen in de 16de eeuw plezier beleefden. Het biedt een encyclopedisch zicht op verschillende handelingen die met elkaar verbonden zijn via eenzelfde thema. Men ziet meteen de klare lijnvoering van de gebouwen en het perspectief dat hij gebruikt (alles helt naar rechts). Men kan anderzijds ook niet ongevoelig blijven voor de kinderlijke vreugde die dit schilderij uitstraalt. Ze staat in schril contrast met de afschrikwekkende voorstelling van de triomf van de dood, die hij enkele jaren later zal schilderen. Het populaire

thema uit gebedenboeken en kalenders verwijst naar allegorieën over infantia en innocentia uit de 16de eeuw. Kinderspelen vertoont duidelijk een verband met Bruegels spreekwoordenschilderij. We zien op dit schilderij 230 kinderen die zich amuseren met 91 spelletjes met veel diversiteit. Veel van deze spelletjes worden zelfs vandaag nog gespeeld. (Afb.7.) Onder de bogen van het centrale gebouw links ziet men kinderen met een draaitol spelen. Linksboven zit een meisje gehurkt en met gespreide benen tegen een laag muurtje te plassen. (Afb. 8.)

5. Ets van Joannes van Doetechum uit 1575 met spreekwoorden. Bovenaan links lezen we: dese pist tege de mane.

6. Ook van Frans Hohenberg (1535-1590) bestaat een prent met Vlaamse spreuken: Die Blauwe Huycke, waarop een man naar de maan pist.

De zoon van de grote Bruegel, Pieter Bruegel de Jonge genoemd (1564/1565-1638), schilderde in 1566 de Volkstelling te Bethlehem dat zich in het Museum voor Schone Kunsten te Brussel bevindt. (Afb. 9.) Het is een van de eerste schilderijen in de West-Europese kunst van een groots sneeuwlandschap. Het werd geschilderd in de winter van 1565, een van de hardste en koudste winters ooit beschreven. Het schilderij toont een Vlaams dorp onder de sneeuw bij valavond. Een groepje mensen komt samen bij het gebouw

3. Wat ick vervolghe en geraecke daer niet aen, ick pisse altyt tegen de maen. Museum Mayer van den Bergh, Antwerpen.

4. Ets van Joannes van Doetechum uit 1575 met spreekwoorden. Bovenaan links lezen we: dese pist tege de mane.

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

5

COLUMN

links, waarop een dubbele Habsburgse arend te zien is. Ook Jozef en Maria op de ezel, centraal in het schilderij, zijn op weg naar ditzelfde huis.

Op de voorgrond links wordt een varken geslacht en verder spelen kinderen in de sneeuw en op het ijs. Helemaal in het centrum van het schilderij zien we een wiel met spaken dat weleens als het rad van fortuin werd bestempeld.

Rechts ervan zien we een man in een hut met een ratel in de hand om te waarschuwen dat hij melaats is. Melaatsheid was in die tijd een endemische ziekte in Europa. Vóór de hut staat zijn bedelaarskom op een stok in de sneeuw. Zoals hij vaak deed, schildert Bruegel hier ook het Bijbels-historisch tafereel in zijn hedendaagse tijd, en hij benadrukt hier de gestrengheid van de Spaanse regering in de Zuidelijke Nederlanden.

Bovenaan, tegen de gevel van het grote herenhuis, staat een man te plassen. Deze half ovale vorm van een plassende, voorover­ gebogen man onder een grote jas, is typisch op verschillende schilderijen van Bruegel. (Afb. 10.)

Van Pieter Bruegel de Oude kennen we een pentekening met bruine inkt Kermis van Hoboken, uit 1559, die bewaard wordt in The Courtauld Gallery te Londen, waarop duidelijk een man tegen de muur staat te pissen. (Afb. 11.)

De sombere dag ofwel Het vroege voorjaar uit

1565 is een ander olieverfschilderij op hout door Pieter Bruegel de Oude, het hangt in het Kunsthistorisches Museum te Wenen. Het behoort tot een serie van zes werken uit de verzameling van de Antwerpse handelaar N. Jonghelinck. Drie ervan bevinden zich in hetzelfde museum te Wenen, één in Praag en één in New York. Uit de bleke atmosfeer, de bomen zonder bladeren en het snoeien van de takken kunnen we uitmaken dat het de late winter voorstelt, rond februari, maart. De papieren kroon op het hoofd van de jongen en het eten van wafels rechts vooraan referen aan het carnavalsfeest dat de lente aankondigt. De hemel, de schepen die tegen de wal botsen en het onstuimige water kondigen zwaar weer aan. Helemaal links op de voorgrond staat een man met een wit hemd tegen de rode gevel te plassen. (Afb. 12.-13.)

Van Pieter Bruegel de Jonge en diens broer Jan de Oudere zijn twee boerenbruiloften bekend die een beetje elkaars spiegelbeeld zijn. We zien dansende boeren met een uitgesproken broeksbuidel, en kussende koppeltjes. Maar op beide bemerken we in de achtergrond diezelfde ronde, brede rug van een voorovergebogen plassende man. (Afb. 14.–15.) Deze plassende figuren ontbreken op het schilderij met hetzelfde thema Boerenbruiloft door Pieter Bruegel de Oude, dat in het Institute of Arts te Detroit bewaard wordt.

Een beter bekend schilderij van Jan Bruegel de Oude (1568-1625) is de Aanbidding der koningen in de National Art Gallery te Londen. De zwarte koning en zijn bootvormige kom zijn wellicht geïnspireerd door tekeningen van zijn vader, die in die periode vaak van vader op zoon werden overgeleverd. Wanneer we kijken naar de rechterzijde van het huis, juist voorbij de schaduw, zien we een man die staat te plassen. (Afb. 16) Ons zijn drie andere gelijksoortige schilderijen bekend van Jan Bruegel de Oudere: een in het Kunsthistorisch Museum te Wenen, een in het Hermitagemuseum te Sint-Petersburg en een in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen. De versies in Londen, Wenen en Sint-Petersburg tonen dezelfde plassende man (hoewel deze in Sint-Petersburg iets verder van het huis verwijderd is). Op de Aanbidding der wijzen in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten te Brussel ontbreekt de plassende man.

Pieter Bruegel de Jonge (1564/1665-1638) imiteerde herhaaldelijk zijn vader, zoals op twee schilderijen met de spreuk tegen de maan pissen. (Afb. 17.–18.) ■

➤

7. Kinderspelen, schilderij door Pieter Bruegel de Oude. Kunsthistorisches Museum, Wenen.

9. Volkstelling te Bethlehem door Pieter Bruegel de Jonge. Bovenaan zien we tegen de gevel van een groot herenhuis de typische half ovale vorm van een voorovergebogen man onder een grote jas die staat te plassen. Museum voor Schone Kunsten, Brussel.

8. Idem, detail. Linksboven zit een meisje gehurkt en met gespreide benen tegen een laag muurtje te plassen.

6

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

10. Idem, detail.

➤

COLUMN

11. Kermis van Hoboken, 1559, pentekening en bruine inkt door Pieter Bruegel de Oude (detail). The Courtauld Gallery, Londen.

12. De sombere dag ofwel Het vroege voorjaar werd door Pieter Bruegel de Oude in 1565 geschilderd. Vooraan links plast een man met wit hemd tegen de rode muur. Kunsthistorisches Museum, Wenen.

13. Idem, detail.

14. Boerenbruiloft door Pieter II ofwel Jan de Oudere. Germanisches Museum, Nürnberg.

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

7

COLUMN

15. Boerenbruiloft door Pieter de Jonge Bruegel. Privéverzameling.

Het nieuwe boek van Dr. Johan J. Mattelaer verschijnt in maart 2018 in het Nederlands én in het Engels bij Amsterdam University Press.

VOETNOTEN 1

16. De aanbidding der koningen door Jan Bruegel de Oude. National Art Gallery, Londen.

Van der Coelen Peter, Lammertse Friso, Inleiding in: De ontdekking van het dagelijks leven van Bosch tot Brueghel, Catalogus Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam, 2015.

2 Blankert Albert, What is Dutch Seventeenth Century Genre Painting? A Definition and its Limitations, in: Holländische Genremalerei im 17 Jahrhunderts. Symposium Berlin 1984, Jahrbuch Preussischer Kulturbesitz.

Sonderband 4, p.16, Berlijn, 1987.

3 Ibidem, zie 56.

4 Van de Walle B., Pisser contre la lune: imprudence insolence ou quête de l’impossible, in: Incontinences urinaires de l’homme, door R.J. Opsomer & J. de Leval, Springer, 2011.

5 Rey A., Chantreau S., Dictionnaire des Expressions et Locutions, Les Usuels du Robert, Paris, 1982..

Meer dan 400 kunstwerken met als onderwerp: de ‘plassende mens’: een unieke collectie Hardback - 244 pagina’s - 19,5 x 25 cm 29,99 € - ISBN 978 94 6298 731 9

17. Tegen de maan pissen op het schilderij met spreekwoorden door Pieter Bruegel de Jonge. Privécollectie.

Le nouveau livre de Dr. Johan J. Mattelaer paraîtra en mars 2018 en néerlandais et en anglais (Amsterdam University Press).

Plus de 400 œuvres d’art qui portent sur le thème d’uriner: une collection unique.

Hardback – 224 pages – 19,5 x 25 cm - € 29,99 – ISBN 978 94 6298 731 9 18. Tegen de maan pissen, een ander olieverfschilderij door Pieter Bruegel de Jonge. Privécollectie.

8

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

!

A A

A D A

T

Packaging 4x 10mg 4x 20mg 8x 20mg 12x 20mg

Public price (€) 24,53 24,53 37,42 51,03

GENERIC VERSION OF CIALIS® NOW AVAILABLE

70%

cheaper* Cialis® Tadalafil Lilly®

TADALAFIL LILLY® avaiblable in 10mg and 20mg, for the treatment of erectile dysfunction.

MINIMAL INORMATION OF THE SPC 1. NAME OF THE MEDICINAL PRODUCT Tadalafil Lilly 10 mg film-coated tablets Tadalafil Lilly 20 mg film-coated tablets 2. QUALITATIVE AND QUANTITATIVE COMPOSITION Tadalafil Lilly 10 mg film-coated tablets Each tablet contains 10 mg tadalafil. Excipient with known effect: Each coated tablet contains 170 mg lactose (as monohydrate). Tadalafil Lilly 20 mg film-coated tablets Each tablet contains 20 mg tadalafil. Excipient with known effect: Each coated tablet contains 233 mg lactose (as monohydrate). For the full list of excipients, see section 6.1. 3. PHARMACEUTICAL FORM Film-coated tablet (tablet). Tadalafil Lilly 10 mg film-coated tablets Light yellow and almond shaped tablets, marked “C 10” on one side. Tadalafil Lilly 20 mg film-coated tablets Yellow and almond shaped tablets, marked “C 20” on one side.

4. CLINICAL PARTICULARS 4.1 Therapeutic indications Treatment of erectile dysfunction in adult males. In order for tadalafil to be effective, sexual stimulation is required. Tadalafil Lilly is not indicated for use by women. 4.2 Posology and method of administration Posology Adult men In general, the recommended dose is 10 mg taken prior to anticipated sexual activity and with or without food. In those patients in whom tadalafil 10 mg does not produce an adequate effect, 20 mg might be tried. It may be taken at least 30 minutes prior to sexual activity. The maximum dose frequency is once per day. Tadalafil 10 and 20 mg is intended for use prior to anticipated sexual activity and it is not recommended for continuous daily use. In patients who anticipate a frequent use of Tadalafil Lilly (i.e., at least twice weekly) a once daily regimen with the lowest doses of Tadalafil Lilly might be considered suitable, based on patient choice and the physician’s judgement. In these patients the recommended dose is 5 mg taken once a day at approximately the same time of day. The dose may be decreased to 2.5 mg once a day based on individual tolerability. The appropriateness of continued use of the daily regimen should be reassessed periodically. Special populations Elderly men Dose adjustments are not required in elderly patients.

Men with renal impairment Dose adjustments are not required in patients with mild to moderate renal impairment. For patients with severe renal impairment 10 mg is the maximum recommended dose. Once-a-day dosing of tadalafil is not recommended in patients with severe renal impairment (see sections 4.4 and 5.2). Men with hepatic impairment The recommended dose of Tadalafil Lilly is 10 mg taken prior to anticipated sexual activity and with or without food. There is limited clinical data on the safety of Tadalafil Lilly in patients with severe hepatic impairment (Child-Pugh Class C); if prescribed, a careful individual benefit/risk evaluation should be undertaken by the prescribing physician. There are no available data about the administration of doses higher than 10 mg of tadalafil to patients with hepatic impairment. Once-a-day dosing has not been evaluated in patients with hepatic impairment; therefore if prescribed, a careful individual benefit/risk evaluation should be undertaken by the prescribing physician (see sections 4.4 and 5.2). Men with diabetes Dose adjustments are not required in diabetic patients. Paediatric population There is no relevant use of Tadalafil Lilly in the paediatric population with regard to the treatment of erectile dysfunction. Method of administration Tadalafil Lilly is available as 2.5, 5, 10, and 20 mg film-coated tablets for oral use. 4.3 Contraindications Hypersensitivity to the active substance or to any of the excipients listed in section 6.1. In clinical studies, tadalafil was shown to augment the hypotensive effects of nitrates. This is thought to result from the combined effects of nitrates and tadalafil on the nitric oxide/cGMP pathway. Therefore, administration of Tadalafil Lilly to patients who are using any form of organic nitrate is contraindicated (see section 4.5). Tadalafil Lilly, must not be used in men with cardiac disease for whom sexual activity is inadvisable. Physicians should consider the potential cardiac risk of sexual activity in patients with pre-existing cardiovascular disease.

The following groups of patients with cardiovascular disease were not included in clinical trials and the use of tadalafil is therefore contraindicated: patients with myocardial infarction within the last 90 days, patients with unstable angina or angina occurring during sexual intercourse, patients with New York Heart Association Class 2 or greater heart failure in the last 6 months, patients with uncontrolled arrhythmias, hypotension (< 90/50 mm Hg), or uncontrolled hypertension, patients with a stroke within the last 6 months. Tadalafil Lilly is contraindicated in patients who have loss of vision in one eye because of non-arteritic anterior ischaemic optic neuropathy (NAION), regardless of whether this episode was in connection or not with previous PDE5 inhibitor exposure (see section 4.4). The co-administration of PDE5 inhibitors, including tadalafil, with guanylate cyclase stimulators, such as riociguat, is contraindicated as it may potentially lead to symptomatic hypotension (see section 4.5). 4.8 Undesirable effects Summary of the safety profile The most commonly reported adverse reactions in patients taking Tadalafil Lilly for the treatment of erectile dysfunction or benign prostatic hyperplasia were headache, dyspepsia, back pain and myalgia, in which the incidences increase with increasing dose of Tadalafil Lilly. The adverse reactions reported were transient, and generally mild or moderate. The majority of headaches reported with Tadalafil Lilly once-a-day dosing are experienced within the first 10 to 30 days of starting treatment. Tabulated summary of adverse reactions The table below lists the adverse reactions observed from spontaneous reporting and in placebo-controlled clinical trials (comprising a total of 8022 patients on Tadalafil Lilly and 4422 patients on placebo) for on-demand and once-a-day treatment of erectile dysfunction and the once-a-day treatment of benign prostatic hyperplasia. Frequency convention: very common (≥1/10), common (≥1/100 to <1/10), uncommon (≥1/1000 to <1/100), rare (≥1/10,000 to <1/1,000) and very rare (<1/10,000) and not known (cannot be estimated from the available data). Immune system disorders Uncommon Hypersensitivity reactions Rare Angioedema2 Nervous system disorders Common Headache Uncommon Dizziness Rare Stroke1 (including haemorrhagic events), Syncope, Transient ischaemic attacks1, Migraine2, Seizures2, Transient amnesia Eye disorders Uncommon Blurred vision, Sensations described as eye pain Rare Visual field defect, Swelling of eyelids, Conjunctival hyperaemia, Non-arteritic anterior ischemic optic neuropathy (NAION) 2, Retinal vascular occlusion2 Ear and labyrinth disorders Uncommon Tinnitus Rare Sudden hearing loss Cardiac disorders1Uncommon Tachycardia, Palpitations Rare Myocardial infarction, Unstable angina pectoris2, Ventricular arrhythmia2 Vascular disorders Common Flushing Uncommon Hypotension3, Hypertension Respiratory, thoracic and mediastinal disorders Common Nasal congestion Uncommon Dyspnoea, Epistaxis Gastrointestinal disorders Common Dyspepsia Uncommon Abdominal pain, Vomiting, Nausea, Gastro-oesophageal reflux Skin and subcutaneous tissue disorders Uncommon Rash Rare Urticaria, Stevens-Johnson syndrome2, Exfoliative dermatitis2, Hyperhydrosis (sweating) Musculoskeletal, connective tissue and bone disorders Common Back pain, Myalgia, Pain in extremity Renal and urinary disorders Uncommon Haematuria Reproductive system and breast disorders Uncommon Prolonged erections Rare Priapism, Penile haemorrhage, Haematospermia General disorders and administration site conditions Uncommon Chest pain1, Peripheral oedema, Fatigue Rare Facial oedema2, Sudden cardiac death1,2 (1) Most of the patients had pre-existing cardiovascular risk factors (see section 4.4). (2) Postmarketing surveillance reported adverse reactions not observed in placebo-controlled clinical trials. (3) More commonly reported when tadalafil is given to patients who are already taking antihypertensive medicinal products. Description of selected adverse reactions A slightly higher incidence of ECG abnormalities, primarily sinus bradycardia, has been reported in patients treated with tadalafil once a day as compared with placebo. Most of these ECG abnormalities were not associated with adverse reactions. Other special populations Data in patients over 65 years of age receiving tadalafil in clinical trials, either for the treatment of erectile dysfunction or the treatment of benign prostatic hyperplasia, are limited. In clinical trials with tadalafil taken on demand for the treatment of erectile dysfunction, diarrhoea was reported more frequently in patients over 65 years of age. In clinical trials with tadalafil 5 mg taken once a day for the treatment of benign prostatic hyperplasia, dizziness and diarrhoea were reported more frequently in patients over 75 years of age. Reporting of suspected adverse reactions Reporting suspected adverse reactions after authorisation of the medicinal product is important. It allows continued monitoring of the benefit/risk balance of the medicinal product.

Healthcare professionals are asked to report any suspected adverse reactions via the Federal Agency for Medicines and Health Products, Pharmacovigilance Division, Eurostation II, Place Victor Horta 40/40, B- 1060 Brussels (www.afmps.be or adversedrugreactions@fagg-afmps.be), or via “la Direction de la Santé, Division de la Pharmacie et des Médicaments”, Villa Louvigny, Allée Marconi, L- 2120 Luxembourg (http://www.ms.public.lu/fr/activites/ pharmacie-medicament/index.html). 7. MARKETING AUTHORISATION HOLDER Eli Lilly Nederland B.V. Papendorpseweg 83, 3528 BJ Utrecht The Netherlands 8. MARKETING AUTHORISATION NUMBER(S) EU/1/17/1177/005 EU/1/17/1177/006 EU/1/17/1177/007 EU/1/17/1177/008 EU/1/17/1177/009 9. DATE OF FIRST AUTHORISATION/RENEWAL OF THE AUTHORISATION Date of first authorisation: 22. March 2017 10. DATE OF REVISION OF THE TEXT June 2017 METHOD OF DELIVERY Medicine only available on medical prescription Detailed information on this medicinal product is available on the website of the European Medicines Agency http://www.ema.europa.eu. *calculation based upon the ex-factory price of Cialis® PP-TD-BE-0006 – NOVEMBER 2017. Prescription Medicine.

DOSSIER

INCONTINENTIE – INCONTINENCE

Communicatie arts-patiënt bij overactieve blaas en incontinentie Overactieve blaas en urinaire incontinentie zijn veelvoorkomende problemen met een belangrijke impact op de levenskwaliteit.

Minder dan de helft van deze patiënten zoekt hiervoor hulp. Veel van hen die toch de stap zetten zijn niet zo tevreden met de manier waarop de arts hen hierbij benaderd. Zij vinden dat de arts hun probleem niet echt begrijpt.

In het hiernavolgend onderzoek werden de consultaties van 17 urologen met 42 patiënten met OAB vanuit sociologisch en linguïstisch standpunt onderzocht. De consultatie duurde gemiddeld een 10-tal minuten. De communicatie bij deze consultaties was voornamelijk arts-gestuurd. De uroloog was 62% van de tijd aan het woord en 83% van de vragen waren gesloten vragen. Hoewel deze vragen enkel peilen naar een ja of nee antwoord, werden 5,5 vragen door de patiënt toch meer uitgebreid beantwoord.

De impact van OAB op de levenskwaliteit werd in 40% van de consultaties besproken. In 19% van de consultaties werd dit item door de arts aangesneden. In 82% van de interviews vonden de onderzoekers dat de patiënt en de arts niet op dezelfde golflengte zaten in de discussie over de levenskwaliteit. Het blijkt belangrijk dat de arts de vraag naar de levenskwaliteit initieert, want als hij het niet doet, zal de patiënt dit ook niet ter sprake brengen.

Wat de medicamenteuze behandeling betreft werd door de artsen in 17% van de gevallen gediscussieerd over de therapietrouw. 37% van de patiënten gaf nadien toe toch niet therapietrouw te zijn. Als de patiënt tevreden was over de behandeling werd de medicatie niet bijgesteld, in tegenstelling tot de patiënten die zich ontevreden uitdrukten, waar bij 60% een medicatieaanpassing werd voorgesteld.

De resultaten van deze studie naar de communicatie tussen arts en patiënt zijn gelijklopend met studies naar migraine, glaucoom en seksuele dysfunctie bij vrouwen waar de communicatie ook eerder artsgeoriënteerd dan patiëntgeoriënteerd verliep. Ook daar werd er 1 vraag per minuut gesteld en meer dan 90% van de vragen waren gesloten vragen, die eigenlijk enkel een ja of nee antwoord vragen.

De auteurs hopen dat deze studie een baseline kan zijn voor verbeterde communicatie met de patiënt, waarbij de patiënt meer betrokken wordt, en mee kan beslissen. ■

Referenties / References Results of an observational sociolinguistic study

Communication médecin-patient en cas d’hyperactivité vésicale et d’incontinence urinaire L’hyperactivité vésicale et l’incontinence urinaire sont des problèmes fréquents qui ont un impact important sur la qualité de vie.

Moins de la moitié des patients atteints de ces troubles cherchent de l’aide. Bon nombre de ceux qui franchissent tout de même le pas ne sont pas fort satisfaits de la manière dont le médecin s’adresse à eux à ce sujet. Ils estiment que le médecin ne comprend pas vraiment leur problème.

Dans l’étude ci-après, les consultations de 17 urologues avec 42 patients atteints d’hyperactivité vésicale ont été examinées sous un angle sociologique et linguistique. Les consultations ont duré en moyenne une dizaine de minutes.

Lors de ces consultations, la communication était souvent dirigée par le médecin. L’urologue prenait la parole pendant 62% du temps et 83% des questions étaient des questions fermées.

Même si ces questions requéraient une réponse par oui ou non, les patients ont répondu de manière plus exhaustive à 5,5 questions.

10

Dans 40% des cas, l’impact de l’hyperactivité vésicale sur la qualité de vie a fait l’objet d’une discussion. Dans 19% des consultations, ce sujet a été soulevé par le médecin. Dans 82% des interviews, les chercheurs ont estimé que le patient et le médecin n’étaient pas sur la même longueur d’onde lors de la discussion sur la qualité de vie. Il s’avère qu’il est important que le médecin aborde lui-même la question de la qualité de vie, parce que s’il ne le fait pas, le patient ne l’abordera pas non plus.

En ce qui concerne le traitement médicamenteux, les médecins ont abordé dans 17% des cas la question de l’observance thérapeutique et 37% des patients ont admis qu’ils ne la respectaient pas. Lorsque le patient était satisfait du traitement, ce dernier n’a pas été adapté. Par contre, lorsque les patients ont exprimé leur insatisfaction, une adaptation du traitement a été proposée dans 60% des cas.

Les résultats de cette étude sur la communication entre le médecin et le patient sont similaires

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

à ceux d’études sur la migraine, le glaucome et les dysfonctions sexuelles chez les femmes, où la communication s’est également déroulée selon l’orientation donnée par le médecin plutôt que par le patient. Dans ces cas aussi, une question par minute était posée et plus de 90% des questions étaient des questions fermées, qui ne demandaient en réalité pour réponse qu’un oui ou un non.

Les auteurs espèrent que cette étude pourra constituer une base de référence pour une meilleure communication avec le patient, dans laquelle ce dernier est plus impliqué et participe à la prise de décision. ■

INCONTINENTIE – INCONTINENCE

DOSSIER

Recente ontwikkelingen in de medicamenteuze behandeling van incontinentie Dirk De Ridder, MD, PhD, FEBU Diensthoofd UROLOGIE, UZLeuven

Incontinentie wordt klassiek beschreven als stressincontinentie, overactieve blaas (drangincontinentie) of een combinatie van beiden. Bij mannen kunnen ook nog obstructieve klachten ten gevolge van een vergrote prostaat aanwezig zijn. Naast levensstijl advies (bv. vermageren) en bekkenbodemtherapie, kunnen ook medicaties voorgesteld worden.

Stressincontinentie kan bv. behandeld worden met Duloxetine. Deze serotonine-noradrenaline re-uptake inhibitor is eigenlijk een antidepressiemiddel, dat ook de tonus van de externe urethrale sfincter en de bekkenbodemspieren verstevigt. Duloxetine gaf zeer goede resultaten in verschillende gerandomiseerde studies, maar in de routine praktijk zijn de resultaten eerder wisselend en vaak van tijdelijke aard. De medicatie wordt meestal gebruikt om een tijdelijke verbetering van de continentie te bekomen, bv. als ondersteuning van de bekkenbodemtherapie of terwijl de patiënt(e) op de wachtlijst staat voor een anti-incontinentie ingreep. Daarenboven verdragen nogal wat patiënten deze medicatie slecht, zodat het gebruik ervan beperkt is.

De behandeling van urgency incontinentie of drangincontinentie berust op een goede diagnosestelling waarbij het gebruik van een mictiedagboek niet mag ontbreken. Een goed bijgehouden mictiedagboek kan bv. overdreven vochtinname aan het licht brengen. Naast de klachten van urgency en frequency, is nycturie één van de kernsymptomen van het overactieve blaas syndroom. Nycturie kan veroorzaakt worden door een overactieve blaas, waardoor deze zich ook ’s nachts niet goed laat vullen en de patiënt dwingt om op te staan om te gaan plassen. Vaak gaat het dan om relatief kleine volumes. Maar ook nachtelijke polyurie kan aan de basis liggen van nycturie, waarbij de patiënt ’s nachts abnormaal veel urine zal aanmaken (>30% van de totale diurese over 24 uur).

Meestal worden er dan grotere volumes geplast. Deze nachtelijke polyurie is een probleem van waterhuishouding en heeft op zich niets met de blaas of de prostaat te maken. Nachtelijke polyurie kan behandeld worden met desmopressine. Desmopressine (Nocdurna®) vermindert de urineproductie gedurende de eerste zes uren van de nacht, wat tot een betere nachtrust

➤

Développements récents dans le traitement médicamenteux de l’incontinence Dirk De Ridder, MD, PhD, FEBU Chef du service d’UROLOGIE, UZLeuven

L’incontinence est traditionnellement décrite comme étant une incontinence de stress, une incontinence d’impériosité ou vessie hyperactive, voire une combinaison des deux. Chez les hommes, on distingue aussi les problèmes d’obstruction dus à une augmentation de la prostate. Outre des conseils relatifs au mode de vie (maigrir par exemple) et une thérapie périnéale, des médicaments peuvent également être proposés.

L’incontinence de stress peut ainsi être traitée au moyen du Duloxétine. Cet inhibiteur de la recapture de la sérotonine et de noradrénaline est en fait un antidépresseur, qui renforce par ailleurs le tonus du sphincter urétral externe et les muscles du périnée. Le Duloxétine a donné de très bons résultats dans différentes études randomisées, mais dans la pratique routinière, ils sont plutôt variables et souvent de nature temporaire. Ce médicament est généralement utilisé pour obtenir une amélioration provisoire de la continence, en soutien par exemple à une

thérapie périnéale ou parce que le patient se trouve sur une liste d’attente pour une intervention anti-incontinence. S’y ajoute que de nombreux patients supportent mal ce médicament, si bien que son utilisation est limitée.

Le traitement de l’incontinence d’impériosité repose sur un bon diagnostic avec tenue indispensable d’un journal des mictions. Un journal des mictions bien tenu à jour peut par exemple révéler une prise de liquide excessive. A côté des symptômes d’impériosité et de fréquence, la nycturie est un des symptômes majeurs du syndrome de la vessie hyperactive. La nycturie peut être causée par une vessie hyperactive, si bien que celle-ci ne se remplira pas bien la nuit non plus, obligeant le patient à se lever pour aller uriner. Généralement, il s’agit alors de volumes relativement faibles. La polyurie nocturne peut également être à la base de la nycturie, le patient produisant alors une quantité anormalement élevée d’urine (>30% de la diurèse totale en 24 heures). Dans ce cas, les volumes ➤

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

11

DOSSIER zal leiden met minder nycturie. Desmopressine kan wel tot een toename van ‘vrij water’ leiden met hyponatremie tot gevolg. Het risico op deze bijwerking is afhankelijk van de leeftijd en het geslacht: vrouwen zijn gevoeliger dan mannen.

Bij mannen gebruikt men 50µg ’s avonds voor het slapengaan. Bij vrouwen slechts 25µg. Bij oudere patiënten is sowieso voorzichtigheid geboden en zal men de natremie controleren.

Urgency of abnormale mictiedrang (met of zonder incontinentie) is het belangrijkste symptoom van het OAB syndroom. Klassiek behandelt men dit met anticholinergica ( o.a. oxybutinin, solifenacin of Vesicare®, darifenacin of Emselex®, tolterodine of Urolina®, propiverine of Mictonorm®, fesoterodine of Toviaz®). Deze klasse van medicijnen vermindert de contracties van de blaasspier en vermindert de signaaltransmissie in de blaaswand, wat tot een vermindering van de urgency leidt. Gezien de acetylcholine receptoren wijdverspreid zijn en de medicaties weinig selectief zijn, zullen er vaak bijwerkingen zijn zoals droge mond, constipatie, visus stoornissen en cognitieve stoornissen. Cognitieve stoornissen worden meest gezien bij kleine moleculen – zoals oxybutinine- die vlot de bloed-hersenbarriëre kunnen passeren. Grotere molecules hebben deze bijwerking minder. Het effect van de anticholinergica is wisselend en heel wat patiënten stoppen snel omwille van te lage efficiëntie of bijwerkingen. Na één jaar neemt amper 20% van de patiënten nog de medicatie.

Naast anticholinergica is er nu ook een β3-

urinés sont généralement plus importants. Cette polyurie nocturne relève d’un problème de régulation de l’eau et n’a rien à voir en soi avec la vessie ou la prostate. La polyurie nocturne peut être traitée au moyen de la desmopressine. La Desmopressine (Nocdurna ®) réduit la production d’urine pendant les six premières heures de la nuit, ce qui entraîne un meilleur sommeil avec moins de nycturie. La desmopressine peut toutefois entraîner un excès d’eau dans le corps avec pour conséquence une hyponatrémie. Le risque de développer cet effet secondaire dépend de l’âge et du genre du patient, les femmes étant plus sensibles que les hommes. Pour les hommes, on préconise 50µg le soir avant le coucher ; pour les femmes, seulement 25µg. Chez les patients plus âgés, la prudence est d’office de mise et la natrémie sera contrôlée.

L’impériosité ou le besoin anormal de miction (avec ou sans incontinence) est le principal symptôme du syndrome de la vessie hyperactive (OAB). Traditionnellement, elle est traitée au moyen d’anticholinergiques (oxybutinine, solifénacine ou Vesicare®, darifénacine ou Emselex®, toltérodine ou Urolina®, propivérine ou Mictonorm®, fesotérodine ou Toviaz® notamment). Cette catégorie de médicaments réduit les contractions du muscle vésical, ainsi que la transmission de signaux dans la paroi vésicale, ce qui diminue l’impériosité. Etant donné que les récepteurs acétylcholines sont largement répandus et que les médicaments sont peu sélectifs, des effets secondaires apparaissent sou-

INCONTINENTIE – INCONTINENCE

adrenoceptor agonist (mirabegron, Betmiga®) op de markt. De β3 receptoren helpen de blaaswand relaxeren tijdens de vullingsfaze van de blaas. Tijdens de mictie zijn ze niet actief. Stimulatie van deze receptoren door mirabegron zal dus de vulling van de blaas vergemakkelijken en de urgency verminderen. Mirabegron is ongeveer even efficiënt als anticholinergica, maar wordt veel beter verdragen. Er is bv. geen droge mond. Alleen bij patiënten met slecht gecontroleerd hypertensie of ernstige lever- of nierinsufficiëntie is voorzichtigheid geboden. Na één jaar zal nog 40% van de patiënten deze medicatie nog nemen. Deze cijfers liggen in lijn met die van andere chronische medicijnen zoals bv. antihypertensiva of anti-diabetes medicatie.

Mannen met klachten van de lagere urinewegen moeten grondig onderzocht worden. Het is niet altijd de prostaat die verantwoordelijk is voor de klachten. Vaak is er een combinatie van obstructieve klachten (hesitatie, intermittency, zwakke straal) en OAB (urgency, frequency, nycturie). De behandeling dient met alle aspecten rekening te houden. Alfablockers zoals tamsulosine zullen bij obstructieve of gemengde klachten de eerste stap vormen. De reductie van de obstructie op zich, kan ook tot vermindering van de urgency en frequency leiden, maar een belangrijk deel van deze mannen zal persisterende OAB klachten behouden, terwijl hun obstructieve klachten verbeteren. Bij deze mannen is het aanbevolen om anticholinergica of mirabegron te associëren (bv. tamsulosine-solifenacin of Vesomni®). Deze

vent : bouche sèche, constipation, trouble de la vue et troubles cognitifs. Les troubles cognitifs s’observent le plus souvent dans le cas de petites molécules –comme l’oxybutinine- qui peuvent facilement passer la barrière du sang et du cerveau. Cet effet secondaire est moins fréquent avec de grandes molécules. L’effet des anticholinergiques est variable et de nombreux patients arrêtent rapidement leur prise pour cause d’efficacité trop faible et d’effets secondaires.

Après un an, seuls 20% des patients prennent encore ces médicaments.

A côté des anticholinergiques, il existe à présent sur le marché un antagoniste d’adrénocepteur β3 (mirabégron, Betmiga®). Les récepteurs β3 aident la paroi vésicale à se détendre pendant la phase de remplissage de la vessie. Ils ne sont pas actifs pendant la miction. La stimulation de ces récepteurs par le mirabégron facilitera donc le remplissage de la vessie et réduira l’impériosité.

Le mirabégron est environ aussi efficace que les anticholinergiques, mais est généralement mieux supporté. Il ne provoque pas de bouche sèche par exemple. Uniquement chez les patients souffrant d’une hypertension mal contrôlée ou d’une insuffisance rénale ou hépatique, la prudence est de mise. Après un an, 40% des patients prendront encore ce médicament. Ces chiffres se situent dans la ligne de ceux d’autres médicaments chroniques, comme des médicaments contre l’hypertension ou le diabète.

Les hommes qui souffrent de problèmes des

associatie verhoogt het risico op retentie quasi niet en kan dus veilig gebeuren. Ook fosfodiësterase-5 inhibitoren zoals sildenafil, tadalafil en vardenafil, welke klassiek gebruikt worden in de behandeling van erectiele disfunctie, hebben een plaats bij LUTS klachten. Veel mannen zullen immers zowel LUTS klachten vertonen als erectiele disfunctie omdat beide ziektebeelden bepaalde gemeenschappelijke ontstaansmechanismen hebben. Het is aangetoond dat PDE-5 inhibitoren ook op de OAB klachten bij mannen met LUTS klachten een gunstig effect kunnen hebben. Hoewel dit effect duidelijk aangetoond werd in klinische studies, blijft het gebruik ervan in de dagelijkse praktijk eerder beperkt.

Men spreekt van therapieresistente OAB klachten wanneer de klachten persisteren ondanks het gebruik van anticholinergica in voldoende hoge dosis en/of mirabegron. In dat geval kan men nog injecties met botulinetoxine aanbieden of zenuwstimulatie (tibiale zenuwstimulatie of sacrale zenuwstimulatie).

Quasi geen enkele van bovenstaande medicijnen is terugbetaalbaar, buiten sommige anticholinergica voor mensen met een neurologische aandoening. België is daarin een achterblijver ten opzichte van onze buurlanden. Een grondige financieel-economische analyse van de kost en impact van LUTS klachten en incontinentie dringt zich op om hier verandering in te kunnen brengen.

➤

voies urinaires inférieures doivent subir un examen approfondi. La prostate n’est pas toujours la seule à être en cause. Il s’agit souvent d’une combinaison de problèmes d’obstruction (hésitation, intermittence, jet faible) et de vessie hyperactive (impériosité, fréquence, nycturie).

Le traitement doit tenir compte de tous ces aspects. Les inhibiteurs alfa, comme la tamsulosine, constitueront une premier étape en cas de problèmes mixtes ou d’obstruction. La réduction de l’obstruction en tant que telle peut également entraîner une diminution de l’impériosité et de la fréquence, mais une bonne partie de ces hommes continuera à rencontrer des problèmes persistants de vessie hyperactive, tandis que les problèmes d’obstruction s’amélioreront. Chez ces hommes, il est recommandé d’associer les anticholinergiques ou le mirabégron (par exemple tamsulosine-solifénacine ou Vesomni®). Cette association n’augmente quasi pas le risque de rétention et peut donc être prescrite en toute sécurité. Les inhibiteurs fosfodiéstérase-5, comme le sildénafil, le tadalafil et le vardenafil, utilisés traditionnellement dans le traitement d’un dysfonctionnement érectile, sont à envisager également en cas de symptômes HPB (hyperplasie bénigne de la prostate) ou LUTS. Nombre d’hommes présenteront en effet aussi bien des symptômes HPB qu’un dysfonctionnement érectile, certains mécanismes à l’origine des deux syndromes étant identiques. Il a été démontré que les inhibiteurs PDE-5 peuvent également avoir un effet bénéfique sur les symptômes de vessie hyperactive chez les hommes souffrant de ➤

12

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

INCONTINENTIE – INCONTINENCE

DOSSIER

De medicale behandeling van incontinentie is dus divers en dient steeds op basis van een goede diagnose met minstens een goed mictiedagboek opgestart te worden. Dit kan perfect in de eerste lijn gebeuren. Bij persisterende klachten is doorverwijzing naar een uroloog aangewezen. ■

HPB. Bien que cet effet ait été clairement démontré dans des études cliniques, son utilisation dans la pratique quotidienne reste limitée.

On parle de problèmes de vessie hyperactive thérapie-résistants lorsque les symptômes persistent malgré l’utilisation d’anticholinergiques en dose suffisamment élevée et/ou de mirabégron. Dans ce cas, des injections de toxine botulique peuvent être proposées ou encore une stimulation nerveuse (tibiale ou sacrale).

Le traitement médicamenteux de l’incontinence est donc divers et doit toujours être démarré sur la base d’un bon diagnostic, qui s’accompagne au moins de la tenue d’un bon journal des mictions. Ceci peut parfaitement se faire en médecine de première ligne. En cas de persistance des problèmes, il est recommandé de renvoyer le patient à un urologue. ■

Quasi aucun des médicaments précités n’est remboursé par la mutuelle, à l’exception de certains anticholinergiques pour les personnes atteintes d’une affection neurologique. La Belgique est en cela à la traîne comparé à ses pays voisins. Une analyse économique et financière approfondie du coût et de l’impact des problèmes HBP et de l’incontinence s’impose d’urgence afin de pouvoir remédier à cette situation.

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

13

DOSSIER

INCONTINENTIE – INCONTINENCE

Transobturatorband tegen incontinentie na prostatectomie: het effect van straling op de werkzaamheid/tevredenheid Om onze ervaring met de AdVance band bij patiënten die last hebben van incontinentie na een prostatectomie te bespreken, vergelijken we de rol die adjuvante bestralingstherapie speelt in de goede werking van de band en de tevredenheid van de patiënt op basis van opvolgingsmomenten op korte en lange termijn.

Mannen bij wie een AdVance band werd geplaatst om incontinentie na prostatectomie tegen te gaan tussen 2007 en nu werden geïdentificeerd met behulp van CPT-codes (Current Procedural Terminology). Dossiers werden handmatig nagekeken. Het incontinentieniveau werd bepaald aan de hand van EPIC (Expanded Prostate Cancer Index Composite) en het aantal gebruikte incontinentieverbanden per dag. Om de tevredenheid te beoordelen werd gekeken naar de bereidheid om de procedure aan te bevelen aan een

vriend. De resultaten van mannen die bestraling kregen werden vergeleken met de mannen die geen bestraling kregen.

Er werd een AdVance band geplaatst bij tweeënvijftig mannen. Achttien daarvan kregen adjuvante bestraling toegediend. Zesendertig mannen waren beschikbaar voor opvolging op korte termijn (19,4 maanden) en 16 mannen op lange termijn (61,5 maanden). Over het algemeen werd er een merkbare verbetering waargenomen in de EPIC-incontinentiescore (39,1, p < ,001) en gebruik van incontinentieverbanden (van 3,2 per dag naar 1,4 per dag, p < ,001).

korte als op lange termijn. Verminderde werkzaamheid en tevredenheid trad op bij een verlengde opvolging voor beide groepen maar was meer uitgesproken bij de bestraalde groep.

De meerderheid van de patiënten bij wie een Advance band werd geplaatst tegen urine-incontinentie na een prostatectomie gebruikte merkbaar minder incontinentieverbanden en was over het algemeen tevreden. Dit geldt zowel voor de bestraalde en niet-bestraalde groepen op korte en lange termijn. De verbeteringen waren echter groter in de niet-bestraalde groepen en verminderden met de tijd. ■

Een grotere verbetering in EPIC-scores en aantal verbanden per dag werd waargenomen bij stralingsvrije mannen. Bestraalde mannen waren minder tevreden over de procedure, zowel op REFERENTIES

Bandelette transobturatrice pour incontinence après prostatectomie : effet de la radiation sur l’efficacité/ la satisfaction.

Nous passons en revue notre expérience avec la bandelette AdVance chez les patients présentant une incontinence après prostatectomie, en comparant le rôle joué par la radiothérapie adjuvante dans le succès de la bandelette et la satisfaction du patient lors de suivis à court et long terme.

Les hommes à qui l’on a posé une bandelette AdVance pour l’incontinence après prostatectomie de 2007 à aujourd’hui ont été identifiés en utilisant les codes de la Current Procedural Terminology (CPT). Une revue manuelle des dossiers a été réalisée. Le niveau d’incontinence a été évalué en utilisant l’Expanded Prostate Cancer Index Composite (EPIC) et en comparant l’utilisation de tampons par jour (PPD). La satisfaction a été évaluée sur base de la volonté de recommander la procédure à un ami. Les résultats pour les hommes qui ont subi une radiation

14

The Canadian journal of urology. 2017 Oct [Epub] Henry C Wright, Kevin McGeagh, Lee A Richter, Jonathan J Hwang, Krishnan Venkatesan, Amanda Pysher, George E Koch, Keith Kowalczyk, Gaurav Bandi, Daniel Marchalik Department of Urology, MedStar Georgetown University Hospital, Washington, DC, USA. PubMed http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28971786

ont été comparés aux hommes n’ayant pas subi de radiation.

prolongé pour les deux groupes mais était plus prononcée en cas de radiation.

Cinquante-deux hommes ont subi la pose d’une bandelette AdVance. Dix-huit hommes ont reçu une radiation adjuvante. Trente-six hommes étaient disponibles pour un suivi à court terme (19,4 mois) et 16 hommes pour un suivi à long terme (61,5 mois). Une amélioration générale, significative a été constatée dans le score EPIC après bandelette (24,6, p < 0.001), le score d’incontinence EPIC (39,1, p < .001), et l’utilisation de tampons (3,2 PPD à 1,4 PPD, p < .001). Une plus forte amélioration des scores EPIC et de l’utilisation de PPD a été constatée pour les hommes n’ayant pas subi de radiation.

Les hommes irradiés étaient moins satisfaits de la procédure aussi bien pour le suivi à court qu’à long terme. Une diminution de l’efficacité et de la satisfaction est survenue lors d’un suivi

La majorité des patients subissant la procédure à bandelette AdVance pour l’incontinence urinaire après prostatectomie ont vu une réduction significative de l’utilisation de tampons et étaient en général satisfaits aussi bien dans le groupe ayant subi la radiation que celui ne l’ayant pas subi lors d’un suivi à court et long terme. Toutefois, les améliorations étaient plus fortes dans les groupes n’ayant pas subi de radiation et diminuaient avec le temps. ■

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

Nieuwe vereniging voor mensen met een vervangblaas.

Op 1 maart 2018 wordt de lotgenotengroep Neovida officieel opgericht.

De leden van Neovida zijn ervaringsdeskundigen,geen artsen. Wij bieden een luisterend oor en delen onze ervaringen met lotgenoten.

Niemand begrijpt je beter dan iemand die hetzelfde heeft meegemaakt. Een luisterend oor kan wonderen doen. Dat is de kracht van lotgenotencontact en dat willen wij met jou delen.

ONS DOEL IS: • Personen die in afwachting zijn van een ingreep; waarbij de blaas weggenomen wordt; informeren en steunen.

• De belangen van lotgenoten behartigen binnen de maatschappij.

• Onderlinge contacten tussen lotgenoten bevorderen.

• Informatieve en ontspannende activiteiten organiseren.

De officiële opstartvergadering zal doorgaan in Mechelen. ■

PROGRAMMA: 14:00 – 14:10 Verwelkoming en inleiding 14:10 – 14:20 Is een neoblaas altijd mogelijk?

14:10 – 14:35 Neoblaas en continente pouch; de open aanpak 14:35 – 14:50 Robotoperatie, enkel een technisch hoogstandje?

14:50 – 15:05 Voorbereiding met chemotherapie of niet?

15:05 – 15:20 Operatie geslaagd, wat nu?

15:20 – 15:45 Koffiepauze en netwerking 15:45 – 16:00 Leven met een neoblaas, spreken vanuit ervaring 16:00 - 16:20 Officiële voorstelling Neovida 16:20 – 17:00 Receptie en persmoment

Sprekers: Dr. Decaestecker (UZ Gent) – Dr. Dhondt (OLV Aalst) – Dr. Fransis (UZ Antwerpen) – Pr. Dr. Everaerts (UZ Leuven) en lotgenoten.

16

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

INCONTINENTIE - INCONTINENCE

Pak urineverlies tijdig aan Over ongewild urineverlies leven veel misvattingen. Dat blijkt uit een enquête van de Liberale Mutualiteit Oost-Vlaanderen waaraan het UZ Gent heeft meegewerkt.

Heel wat mensen denken dat ongewenst urineverlies hoort bij ouder worden en dat het normaal is na een bevalling. Bovendien vindt 36 procent van de respondenten dat de eerste tekenen van ongewild urineverlies genegeerd kunnen worden.

TABOE De enquête peilde bij 2.085 mensen met en zonder urine-incontinentie naar hun kennis over en houding tegenover urineverlies.

Maar liefst 79 procent van hen geeft aan het moeilijk en gênant te vinden om over urineverlies te praten. “Eenmalig urineverlies op een openbare plaats of in gezelschap kan iemand voor het leven tekenen”, zegt prof. dr.

Karel Everaert van de dienst Urologie van het UZ Gent. De dienst heeft meegewerkt aan het onderzoek.

18

MISVATTINGEN BEKAMPEN De helft van de respondenten denkt onterecht dat urineverlies bij verouderen hoort. Prof. dr. Everaert: “De urinewegen verouderen uiteraard, en ook ziektes kunnen een rol spelen. Hoewel die factoren het moeilijker kunnen maken om droog te blijven, is urineverlies niet inherent aan het verouderingsproces.”

Nog zo’n misvatting is dat urineverlies normaal is na een bevalling. Dat geloven vier op de tien respondenten. “Dat klopt helemaal niet”, zegt prof. Everaert. “Door de zwangerschap en de bevalling verandert de bekkenbodem. Bij beschadiging van die structuren kan incontinentie ontstaan. Toch is het niet normaal. Ter preventie en als eerstelijnsbehandeling wordt daarom bekkenbodem­ kinesitherapie sterk aangeraden bij pas bevallen vrouwen.”

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

URINEVERLIES AANPAKKEN Dat 36 procent van de respondenten denkt dat de eerste tekenen van ongewild urineverlies genegeerd kunnen worden, verbaast prof. dr. Everaert niet. “Heel wat mensen nemen hun toevlucht tot lapmiddeltjes zoals incontinentieverbanden en raadplegen geen arts. Toch kan bij bepaalde vormen van urineverlies medicatie soelaas bieden. Met de juiste hulp kunnen we het probleem voor velen verlichten. Sensibilisering over gezonde plasgewoontes en incontinentie is beperkt.

Daardoor weten veel mensen niet goed wat normaal plasgedrag is. Het is belangrijk dat urineverlies tijdig wordt aangepakt.

Aarzel dus niet om het te bespreken met de huisarts.” ■

INCONTINENTIE - INCONTINENCE Plasactie VZW Muinklaan 4 9000 Gent 0476 66 95 16 info@plasactie.be www.plasactie.be Plasact ie VZW Muinkl aan 4 9000 G ent 0476 6 6 95 1 6 info@ plasact ie.be www.p lasactie .be

e VZW Plasacti an 4 la k Muin ent 9000 G 6 95 16 0476 6 e.be lasacti info@p e.be ti c a s la www.p

PISS OFF1 : de eerste grensoverschrijdende ende d j i r h ersc hten ensov voor r g petitiecampagne ire recgelijke sanitaire rechten e t a t s i r n e a e es de

Wie de petitie ondert ekent, A) haa verzoe r colle kt de st ga’s in 1 aatsse voor ie e d d e cretari ), Vlaam dereen ië lg s om: e se ; (B regerin een ge de eig n le e h b g te st e c re n in e waard k hiera n M e im g in u e in r le a z van vr n is im ren tot ie be rk m e e o m v v u het inte o w e rs een le en, ma eB 1n greren aansla nnen, de loka lasacti - ) te erkennen da g op 1 g op d van ge transp ceert P wildpla t: ember, wenda e bew n v lijke sa ersone u o la n n ro ) e V 9 egingsv ss ië nitaire 1 n en m n sc en nie le lg e p a e o n w (B o u y rijheid t rechte e ti a 8 a n ro hendin 1 lleen e D sen in v 0 Na t 2 e n e n il e d s in o g e e s T n t e n is van n n rolsto , de gezondh en tu manne e d va h g rl r n n o e in h zi u te d e eid en W n h n e t ie a l iseksto e c l. zaak is gelijkh k a rk t re n ls e e e o v h e g ti il e ir n e a n e id n het p In E a tten vo le rn sbegin it t n e ra d te h is e sa In cr d la o se in e e im a r iedere tsen va l tusse k inatie jke and n vrou se en F en, oo n allee t.a.v. vr 2 aar oo or geli unisek aansta wen e k toeg nstaan ouwen , Vlaam stoilett Duits m tie vo n man ankeli de urin en me en ook r 2018 jk voor nen Frans, ge peti oirs, e , nsen in li s a d te h n m oktobe c g en a e e 2 moet a nsen in een ro ots erl Hierbij d ro e g N ls a . , e n n speci toel ku ro vrn n en rols n e e ag_eG e le g ta in n s fi W n e to n d e n s Z d e e onde ke beh en oph el, de co nete V k a lan n K te cr e _ d h e ri o rt n e u e d ff e idige sa ften va act ke en. Bo lijk n in n transp .495 ha vendie nitaire oor_Ge bevoegdh ieplannen voo naars van de PIS manne n kom ersone oel: 19 ede r te ste taris_v S-OFF-p en n. llen aa . Streefd etitie a atssecre _One_Femi/ sanitaire rech n verantw ta n o s r o ie _ e rd a Spaans d d ir n e e n m mteennteoconcretiselijk is - om de re r bevoegde min de bevoegde sta etitie: _Squad hal_De Tot t geno ister atssecr e ren.

S-OFF-p Sanitary tion/Zu Plaalisatie va die bin etaris ld wmoardslot vinrdeénédne ovan d ne- PIS ntion_ nl/peti sa n de va li e / re n e nen de om rv rg o w M te .o k n z stgele n e e In neonvte dertee d _ Lin aa eigen uin ctie V e v n in e gde act .a h k P g d e ve _ ic n re n u znise F rhindige zo aars d u si 90 F kla c s i ZW O c li u e ie s s _ ti p / e S li la a re jd 0 b t :/ o n IS a kstonilie he0t pla0 G n n niet p nen vo P e t etin _ jk e tc z ri https e e g n tt m a 4 o _ n h o ts 4 e r er van ee la id gelijke , gratis n zic dienze 7ti6 66 nnt van solita en pro enbele ien ze kele be chame ire urin f jd per vo otsted een en elt, ind taat. S oirs om or wiewdeo@pl is95. Z1e diene ng gijz druk s eens: g n allen ri reenas.a 6 wildpla r r e w e e n , v d o n n ti ve ro . c ssen va pla c rvange die Deze p et e die o n n te w sac tie.b lijk fun etitie w en. Boven n? en is h orden e op t n darm ersoon thuisst darme Iedere door ***i*e.*be sisme eadeGkamrdt georgiransiseekerd /of ee s hun p zen en * do laas en ita uwerensum ent onverm die zelf lde bla

k FF : r gelij PISS O pagne voo m In het van de Nationale Vrouwendag op 11 november in Mechelen (België), de cakader petitie

aanstaande International World Toilet Day op 19 november, de lokale verkiezingen in oktober 2018, Vlaamse en Federalen verkiezingen in 2018 (België) lanceert Plasactie VZW een grootschalige petitie voor gelijke sanitaire rechten tussen vrouwen en mannen in drie landstalen, Nederlands, Frans, Duits maar ook in het Engels en in het Spaans. Streefdoel: 19.495 handtekeningen.

Link online- PISS-OFF-petitie: https://secure.avaaz.org/nl/petition/Zuhal_Demir_staatssecretaris_voor_Gelijke_Kansen_Gro lteerde it san oeid e o n ro een b t dr:itPlasactie VZW verzeg . Din 201 n n.striM waar v jdtevo aspecte elidjk evallig ste stad 4 ei en zijn nbekgen rijkste to d e g e b e n dzelijijk in gratis opr gejelijke sanitaire is een Gentse ve n h b z la e jk n e h li sc e b osfeestetiva otstedenbeleid_etc_PISS_OFF_Pee_Intervention_Sanitary_Squad_One_Femi/ e hoolvo m b e g o Z b toilett n e renigin rechte ls g o ? h a ie m n o f s sl e rb re et s en vo eeld n tu g die aaninte oud iscu rijke ten o tu wi ld ho plas og st sen b is. eb Ac oroevrt ou ssen vr rn t h in s n g d sinds 2 ss at a e i n ig B en z v io la e an e vrouw kent eelgië en d itenale fa ouwen b v ontl b wo wen en l n e e rp en e k i te e e en man 004 in haar mannen a e en man en ze rde z Dnaaburig ten am. Ondan rv b rw e e e n t d e lf lk a nen. H n s d u t e op de d n ks neeo n een per o z en. O9n um u lanadgen n o t n e aar stri h e e d G aa e in m e en ze m in o al m n g s n t v ve anent nd s het h jd la ad is r de gr ci aankom dat tal werkpun 3tse Feesten, sanitai ovst av okrids enzen u zelfs zich ec rd. Je p o De criti één va ten is e enig r beleiembcreota z e k t opzehet aen in e va te n te ti 1 n n e li rn n de d e o G G vo stre o ationaa ent het ent hee1 natsse hee . fr n Pstlaad die p r 2 ft. D e ij n t z o rd e ve l c a t g h e o ta n l n s a 0 te at p s g s tevevo naar sa roblen nminst ens lo w plekken ac g 17ing,is een e e n a d g e d er moet em p ig m n en t e o e a re e it : ovedre h gaaneond a aire ge lk 19n In va eenrknaar eeBesc deniete20mee e je be ng p n n la e e e et m d b lij g l n is r r w kh sa n h id a ch e un beh ee ri ni eid on pelan hhorge e vr2o0u 17 r om d vrou ighe i e strijdchte tair problem 1w moest en dd et oefte vteemdboe etitie d 7rm (hedostuit jvinrgniveau :te id, veil ie en alle atiek d terge in tillen, nn en m08 -OFF-p rhaor cge mfo enkt ondhe u s rek t word want sa nmahet sanita en ecr 2o 01 et het lriansicte Person alt rb de PISS us aan sani ir seks , je gez mda en 3, n co onrech nitairenne e a id 7 n e e h v o e 1 e d d p z ta s r isme i jh g ve rs 9 in nG ire voo Stad G en icrk onnge e no art 2 een e v an aa urlij chti rzienin en ingsvri va h era e r tbzoeuvono inokheid is ee jke K ve om erz a rteken li 01 a tot Ned e e ge n p lke nntg, h d ls vr G n m n , beweg n A n o n n i o 8 e a a u g aa w O r erland g, r afgesle eti eer ve de eer uitber eië.m er v wen nmante tremff mge se vrou tie ste rp blin20 in Belg reld elen oe n oeken estrijdin et kad extra eugrineen nen, wen d PIS do oor t uit 18n inditen idplinasgke ie voor ten p oedeb m verz m in h tr ole wild a o re let van h irs die De ithbet ro S O nd t us ehnetvbaoin rm a e ) a A a m id to d las iletten dus ee FF erd ag b and n pcro eafsbs ssenev estudur bele Juist sen (voor m in n bdij e ym nodige , a lijft test op ag psero elevrid schaps onr:gs pabtst a an int luee ousw i rt te als Demir eren ede uitgaors en to enven naanat van 019 de bo kre buurthe Weten ern ten p luvo ati orkomen de ch ionn de isa za i r ee en ddo Vlaand 2014-2 Zühal ve ale antiiet eku s leid en n no in vaor nhgen n ntel uitbre PI S alegelijmk aa titinneen e e a s b e tr o n n et n m a od e s iden. na e e Sge K d de si nk k e te n -O bruik gra vpoolaatsen vro aandntal toile e e jk ts l s s he li e o n s e un tten vo vanuwun ) tu air we ov FF-P en entisd r PI Gro t g it r G n o in a o n is e or t s e m e S v rel oil open en m nd ekstoile S-Oin rha etit d ta u te o o fs e d n n tt gs a a s e en i t a FF uren g de toi nd e o w de i.p.v. u r e va o a e beleid l i o e n a g P p n t v tda en cti de pu d he int g vro etit e n o a bl e v v a g ieke gro an ern uw ie o s be res ati en p I maken ep ze than ult ona + P nte in ator is ate le las rna ha einen. tui tio n a vro ar m coördin o d t s u n an cam cu rsu ale beleid de wend pa si sta ag diverse gn nG ats ev en ec _ oo id r t le e e rg tar enb d te e i ts s o lijk op ro G _ n e se

Iedereen is het erover eens: geen enkele belangrijke beslissing in de wereld wordt genomen onder een blaas en/of een darm die onder druk staat. Schamen onze politici zich over één van de belangrijkste aspecten die zelfs hun persoonlijk functionering gijzelt, indien ze zich niet tijdig zouden ontlasten of hebben ze toevallig verzegelde blazen en darmen?

De critici vinden dat er veel belangrijkere ongelijkheden zijn waar vrouwen mee kampen. Bovendien, moet het politiek zich echt met zulke zaken bezighouden? Ze hebben gelijk. Dit sanitair seksisme moest al lang opgelost zijn en zou zelfs geen onderwerp van discussie moeten zijn. Met dit san nt Kan onrecht worden alle vrouwen elke dag een aanslag op je ist Frogeconfronteerd. ita elijke_ Je plas inhouden betekent ire e Femin voor_G rec ad: On etaris_ u cr q S se h ts ry a ten ir_staa men n Sanit tie: bewegingsvrijheid, veiligheid je eigenwaarde. ste ntiogezondheid, l_Dem eje e i/ Pe un t One_F n/Zuha FF-Peti e Interv 1

2

tio Pe S-O uad_ /nl/peti line-PIS ary_Sq Link on ure.avaaz.org ention_Sanit c rv se te https:// OFF_Pee_In S_ etc_PIS

on itie sp dert PISS rei ek de ene OFF n n e te Fin n BE anci 65 ële 97 t e 92 n d Ee 2 78 oen te n vo 5 2 op ko ord 49 pe 6 n ( rukt He zie e W l fot Cve pen r rta o) ol lin met ge Ge n pla ven stu van itc urs us sen

en

-

Juist daarom verzoeken de ondertekenaars van de PISS-OFF-petitie dringend aan de staatssecretaris Zühal Demir (voor Armoedebestrijding, Gelijke Kansen, Personen met een beperking, Grootstedenbeleid en Wetenschapsbeleid) om in het kader van haar bevoegdheden en conform de beleidsnota voor Gelijke Kansen 2014-2019 de nodige maatregelen te treffen om een einde te maken aan het eeuwenoud sanitair seksisme in Vlaanderen en bij uitbereiding in België. Als coördinator is ze thans bevoegd voor de afstemming tussen de transversale beleidsprocessen vanuit diverse beleidsdomeinen.

1 2

Pee Intervention Sanitary Squad: One Feminist Front Link online-PISS-OFF-Petitie:

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

19

INCONTINENTIE - INCONTINENCE

Plasactie VZW Muinklaan 4 95 16 9000 Gent0476 66 .be tie sac pla info@ www.plasactie.be

de ière campagne PISS-OFF : prem ires des droits sanita 1

Plasa ctie V ZW Muin klaan 4 9000 Gent0 47 info@ plasa 6 66 95 1 6 ctie.b www e .plas actie .be

galité pétition pour l'é

re à Malines e le 11 noveB)mb recoDay) le 19 nale de la Femm nna ilet To la Journée Natio d la m de orl dre (W ca tes le ilet is ns Da s To que e en ître ns- uri acc,ede Internationale de plactio s éle ée urn 18 Jo s c ner d 20 la ib de bre ), le cto s d'o s po e d'urià a (Belgique utitio r toun noirs po ns la na ctions communale pé éle e s un de , ce L ain s, éli lan ture e ch ur vzw s sig ctie sa m n'e Pla novembre pro ), ue inero homme n lgiq a prop (Be taet 18 les 20 s es st pas s ir nt la de s e les o me s éra ser fem t les e de la d tre en is p es d ra c air flamandes et féd es p nd)pet rimin une viola ulement sanit tique its dro é s de ti ma é la ation ti u ti alit alle ur l'ég nçaisla, réalis ns d’a on PIS sanit on du pri ne affair (néerlandais, Efra ction grande échelle po , S-OF ation les e nc a na tio ire a n na es fi conc F de des nes langu ctue ipe d'ég d'homme , les is tro les tur re p ns m na da la d lle. alité ts a ns d 495 sig 'actuali signata hommes - des s et que 'actio à chaq ndent a ol. Collecter: 19 ires gn té. Il pa tous es u toilett en n u et e is e S pour s de . es aussi en angla vron stiment q l'éga ministre ecrétaire t être ue le rb li té d c 'E omp des e_u tat re rem iqu p olit la é a_p d e_l c te p roits alit eme spon lacés leg nt a ur_ : _po OFF tat S n s _dE PIS s fi n t a ire par d able n de d nitair Link online pétitio es to 'urinoirs de e s. uhal_Demir_Secreta mett Ces/ tte p ilette p re e az.org/fr/petition/Z Femme étiti s un our hom n se b https://secure.ava itaires_entre_les_ isexe San mes its_ at in on est o Dro es_ e_d s rg n la alit , gra ssab anisé prise avec une l'insta tuite 'est plus leme ste par aine_etc_Pour_leg llale **** tionmond enn'e s e ns re t * P da t pou * re nomm lasapects les de to prop ctie ég s as res p ile l'unr l'de ého ne décis ion majeu on e innte VZWse our ternadettes gra alité dess ne tr s t d'accord: aucu s illust-il qu on e tiona tu e s'il droit Tout le monde es tin sous pression. Nos politicien les htoatipe en n Bnn s au el s san i est une le. Motaitge rso e lg m en es it int algré ique asso Pl em mes Gen aires nn ctio politi fon r . a c ts e leu ia vessie et/ou un u t . e me Notr ? qu ti s En 2 Fees llés e v il dans les n certain 014 M onacG qui tiennent mê ti a deestinessasce n te s int plus importants des vessies et de Ind l'élev er à uitaire permale est aussi pays v oisin nombre dn, l'un de9,00souninkclaoamebVnZtoWise qui , s fe temps ou ont-ils ienn depu nente n niv s dte les e po 0 Gs n at a fi la en ch tou s i i e e n qu is 20 ti e in s s la nale . soulagent pas à u v a nte ts C'es e a 4 qui s le à f de v u rta supé 04, men se impo t une le pensonluttte pou w ào@ a p é nt0ls coioup l, Le plu t ab Ils s beau ? ns r l'éwgw m liore476 s plus lité e ra tio s Né rendent cesrieuqu ga l p r r, es iné a a is s a c de rc on d u mo ar l'in ali.pté sac r G6a célèb outi à iste erlran de dans es'o ex 'il pe q qu t ccu e u n en s in 6 é e tim re d l d t ine a p nt d gas , selo pe lus po s au p asa nitiaeir.be 95 est u gran aises es eme pa ime s de la vra li lle té it-e d Les critiques es n mê vra n . s ut q d ro c i n ur po anita juge va ui sont c roits recstic e.eb e entre16les e bonne irNe rter la blètm s, la politique de longtemps etle ne ee , elle à ceotte femm nd inju ulés e. eet elle femmes. De plu e résolu il y a lutt Activ pour st un pro es e ité s est confrontée s doiven amnées nté sanitaire a dû êtr blèm e au-delà a insta t ller a à pa , ala t ut,tili la sa u e en u d raison. Ce sexisme ue jour, une majorité des femmes de Plasacrté in em y uv e s to e te s fro ré une er d de mo rnati Due es u r une am ilette da aq ntière ate à la libe tie VZW 2 aq att rinoir ns la onal: D e e s un 0 n d'être discuté. Ch ie 1 e d nif 7 t e e s d'h -2018 9 nov n r au toilettes sig omm pour av o ature av s femme embre s ec le es lo ir uri pas pouvoir alle Discri 2017 né d rsqu risqu p e de soi. ans e le e 11 no Cours tion 2 PISS-OFF invitent le la na b sécurité et l'estim e vemb n s dtitio oin e ture e urin pé re 20 de la (R é res alit tai s é e ég na t le pétiti te é, 17 plus n que les 1sig onsn deà la Ganpauvret 9 v anceuctio t pour cette raiso mir (RLéd em ment tous les p d, Ovsci ue) à l bDe Zunoha re 20 reue erpoen C'est précisémen o tifiq de lapolitiq 17ndes villes et ernement flamand uv pétiti miers jeu rt. et ceci go du gra tat s d’É de C on PIS dis re, olle Fla du Secrétaire pées, politique me en S OFnd de sixis W à cecte se F à l' mois)alité rsonnes handica gnatu mettre un terme à GC (Worlran asion des chances, pe d Toildu mrespolitique suorccl'ég anmo de la nécessaires pour 08 mrm ars 2 ent au mé et Da pour la p res d su me Journ ém 0 les y), o 18 nfo prendre ée na ffre d étition PIS mpétences et co19 n co s tiona e S se de to É v dre il a le de ettes -OFF à l'o ovem luatio dans le ca la fem g c b n . c ra re 20 19 intern asion interm -20 tuite -S 14 20 me és 1 nit 8 s de la a rtu pour des oppo clôtu tionale d édiaire de PIS igner le s fem Journée e la fe re de : la S O et its tat dro d'É m m p s re é de tai ondia e la M mme l'égtialit s + co cré tion é se ondia pétiint FF dif au e rer nd le ég ti P ma u de o à IS -O le fus d rs de -D Les s pétition i est FF àso urine u er ement flamanddu WC (Won et remetisel'es ymern e Sde uv tim l'occa go 97 onne Celui qui signe la te p du Pé s a d ue nté rl th sa e llèg 92 d Toil sion s résu l'assa isantscirculation, la s co rd titi se r ge d ura e lt 2 e co de t in En ats a on la Jou peuv Day) 78 es d libeisrté A) d' la seme oi u qu e rn de 5 S n te ecréta ée fau Ac t sou nt en s, 24 ons tou ur po h ir te es : e d'E hy 96 nir le ete su sanitair tat su g r grou BE et iéni r un r la Jo p e. e cé 6 d'acti urné mena 5 se d'au que ro e o n dan s sa c ampa

gne d 'égau x pou r

inist Front itary Squad: One Fem ique_urb Pee Intervention San ur_legalite_la_polit : n PISS OFF 2 ecretaire_dEtat_po Link online pétitio ition/Zuhal_Demir_S

1

az.org/fr/pet Femmes/ https://secure.ava itaires_entre_les_ alite_des_Droits_San aine_etc_Pour_leg

20

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

u ibi tres pré- leau lisa ma pre de teu tér ssé pa rs iau , ur pie au (vo x ine r xt -d ir p te rad on ho ne uc to) rc t i on ou s rs -A

ns

ide

de

uri ne te

NIEUWS & INNOVATIES - NOUVELLES & INNOVATIONS

Urine used to charge smartphone Scientists at Bristol Robotics Lab in the UK have worked out how to turn urine into electricity. A collection of cylinders is filled with electro-active micro-organisms. They feed off things they find in waste water and urine. Electrons are created as a by-product, which can then be turned into electricity and used to charge phones and power some lights. BBC Click went to find out more.

phone, power smart displays or lights fort heir special portable toilets.” The team will be trialling the system at Glastonbury Festival end of

june 2017. So festival goers will be able to turn pee into power. ■

See more at Click’s website and @BBCClick. http://www.bbc.com/news/av/technology­40191516/urine-used-to-charge-smartphone This device can turn urine into electricity. It is a collection of cylinders filled with electro active mictro-organisms created bij bio-engineers at Bristo Robotics Lab. Yannis Ieropouloo, professor Bristol Bio Energy: “They eat the waste.

That’s their favourite item on the menu. So they find the things that they need from waste water and urine that we’ve just added.”Electrons are created as a by-product. “In this fuel cell pack, two litres of urine is ted in. From that, the microbe scan produce 30 to 40 milliwatts of power. That’s enough to ‘slowly’ charge a smart-

Nieuws van de firma’s Wellspect: heeft onlangs de Lofric Hydro-kit op de markt gebracht. Dit is een gekende hydofiele katheter maar nu met een urineopvangzak rechtstreeks bij aangekoppeld. Het is dus een alles in één katheterset. De katheter zelf kan no touch gebruikt worden omdat er polyuretane sleeves rond de katheter zitten die gedeeltelijk kunnen blijven zitten om zo volledig no touch te kunnen katheteriseren. In de opvangzak kan er max 1000ml. In de urinezak zit een zakje met zoutoplossing dat zoals bij de andere katheters van lofric moet stuk genepen worden om zo de coating te activeren. Het vocht moet men laten lopen over de katheter zodat de katheter heel glad wordt en dadelijk klaar is voor gebruik. ■

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

21

NIEUWS UIT DE VERENIGING - LES NOUVELLES DE L’ASSOCIATION

Ook heeft Wellspect een nieuwe handige spiegel om zelfsondage gemakkelijker aan te leren. Het is een spiegeltje dat met een band

over het bovenbeen gelegd wordt en de spiegel is verstelbaar om zo beter de meatus te kunnen zien. Aan het uiteinde van de band hangt een

tegengewicht om zo de spiegel goed op zijn plaats te houden. ■

AANKONDIGING URO – ONCO CURSUS Academiejaar 2017 - 2018 - Module Blaaskanker - Module nier-, penis-, testiskanker - Module algemene aandachtspunten De cursus uro-onco gespecialiseerd verpleegkundige’ is in november 2017 van start gegaan. Er is een groep van 14 studenten die de volledige cursus volgt.

Een mooie groep om mee aan de slag te gaan.

Er kunnen echter nog aparte modules gevolgd worden. Hieronder vindt u een overzicht. ■

MODULE BLAASKANKER = 2 DAGEN (MA 22/01/2018 – MA 05/02/2018 ) • Anatomie, fysiologie, diagnosestelling, oppervlakkige blaastumoren, invasieve blaastumoren, verschillende soorten behandelingen, verpleegkundige aandachtspunten • Deelnameprijs: 180,00 Euro

MODULE ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN = 1 DAG (MA 05/03/2018 ) • Incontinentieproblematiek, psycho-sociale benadering, kanker en intimiteit en de voorstelling van een aantal verenigingen die zich bezighouden met kanker

• Inbegrepen: broodjeslunch en koffie

• Deelnameprijs: 90,00 Euro

• Aantal lesuren: 13 uren

• Inbegrepen: broodjeslunch en koffie • Aantal lesuren: 6,5 uren

MODULE NIERKANKER – TESTISKANKER – PENISKANKER = 1 DAG ( MA 19/02/2018 ) • Anatomie, fysiologie, diagnosestelling, verschillende behandelingsmethoden, verpleegkundige aandachtspunten • Deelnameprijs: 90,00 Euro • Inbegrepen: broodjeslunch en koffie • Aantal lesuren: 6,5 uren

22

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

Voor meer info: - Jan Hendrickx – 0486/86 61 68 - hendrickx.joannes@skynet.be - Veerle Lamotte – 0486/72 73 46 – veerle.lamotte@uza.be - Cel Vandewinkel – 0474/73 64 29 – cel.vandewinkel@telenet.be - Ronny Pieters – 09/332 88 88 – voorzitter.urobel@telenet.be

Info en inschrijven kan via een doorverwijzing op de website van Urobel: www.urobel.be

NIEUWS UIT DE VERENIGING - LES NOUVELLES DE L’ASSOCIATION

Docentendag 2017

Dr. T. Debacker Op 15 september had de jaarlijkse docentendag plaats in de AP hogeschool (fusie van Artesis en Plantijn hoge scholen) Antwerpen.

Hoofdonderwerp was benigne prostaat­ vergroting. Dr. T. Debacker van ZNA Middelheim besprak de anatomie en fysiologie van de prostaat. Hoe wordt de diagnose gesteld?

Vooral de klassieke symptomen van LUTS aangevuld met eenvoudige onderzoeken zoals rectaal onderzoek , invullen van een plaskalender, de internationale prostaat score lijst, post mictioneel residu, urine cultuur, ureteroscopie, uroflow en transrectale echo geven meer duidelijkheid.

Zo mogelijk wordt er eerst gestart met medicatie. Soms wordt er gestart met homeopatische producten (fytotherapie) zoals urgenin maar het nut daarvan is niet echt bewezen.

Alfa blokker (tamsulocine) heeft snel resultaat en wordt gegeven bij kleine prostaat met veel spierweefsel. 5-alfa-reductase inhibitors: wordt gegeven bij grote prostaat en verminderen het prostaatvolume (PSA daalt met ± 50% na 6-12 maanden). Verbetering van symptomen na 3-6 maanden. Verkleining van risico op progressie (acute retentie, chirurgische ingreep) na maanden/jaren. Bijwerkingen (voor volledige lijst zie bijsluiter) Anti-androgene

effecten: impotentie, verminderd libido, ejaculatiestoornissen, gynaecomastie, Huiderupties Pijn ter hoogte van de testes. Specifieke bijwerkingen zijn verhoogd risico borstkanker en oligospermie Interacties. Bij grote prostaat met vooral klierweefsel wordt combinatie van alfa blokker en 5-alfa-reductase inhibitors gegeven.

De laatste tijd wordt er bij BPH met overwegend irritatieve mictieklachten een combinatie gegeven van alfa-blokker met anticholinergicum (bijv. Tamsulosine 0,4+ Solifenacine 6mg). Liefst niet bij verhoogd residu.

Indicaties voor chirurgie zijn: recente infecties, overloopincontinentie, nierinsufficientie door prostaatobstructie, urineretentie, blaassteen en blaasdivertikel.

De standaard operatie als de prostaat niet groter is dan 80 à 100 cc is TURP. Verwikkelingen hierbij kunnen zijn: bloeding 5%, blaashalsstenose 5 a 10 %, uretrasstrictuur 2,5 a 5%, TUR syndroom 5%, heringreep 2%, incontinentie 2%, perforatie 2%, retrograde ejaculatie.

De abdominale prostatectomie heeft als verwikkelingen: 6 weken urgentie en pollakisurie, hematurie 6 à 8 weken, 2% kans op klonterretentie, 5% blaashalssclerose en urethrastrictuur, retrograde ejaculatie. Voordeel is dat er geen TUR syndroom is, geen stress inco, en de operatie geeft garantie voor 10 à 20 jaar.

Buiten deze klassieke operaties zijn er nog de laser operaties zoals: Laser prostatectomie (recent terugbetaling fiber), Laservaporisatie (Greenlight), Laserenucleatie (HoLEP), Electrische enucleatie TUEP. Het resultaat is vergelijkbaar met de TURP en open prostatectomie.

Voordelen zijn minder bloedingsrisico, ook grotere prostaten kunnen behandeld worden, patiënten gaan sneller naar huis en zo nodig kunnen ze bloedverdunners verder nemen. Nadeel voorlopig is de hoge kostprijs van behandeling die dikwijls niet terugbetaald worden.

Aansluitend bracht Cel Vandewinkel van urobel de verpleegkundige aandachtspunten na prostaatoperatie zoals een goede info over het verloop van de opname, bestendige spoeling, ontklonteren van blaas bij klonterretentie, TUR syndroom enz..

Na de pauze werden de nieuwe richtlijnen van de Hoge Gezondheidsraad voor “urineweg infectie preventie” voorgesteld. Bij deze werkgroep waren ook 3 verpleegkundigen van Urobel actief.

Na het diner stelde AP hogeschool hun project ”Slimme campus bevrucht onderwijs: onderzoek en maatschappelijk dienstverlening in een klaAP” voor. Hoe kan een hogeschool invloed hebben op de omgeving en andersom.

Cel Vandewinkel sloot het educatief gedeelte af met de EAUN guidelines van blaasinstillatie.

Aansluitend volgde de altijd interessante rondleiding in de splinternieuwe AP hoge school die vlak bij het bekende “Park Spoor Noord” in Antwerpen ligt. De school beschikt over de laatste nieuwigheden op gebied van audiovisuele middelen, reanimatie-, bevallings- en pediatriemateriaal. Tevreden gingen de deelnemers met nieuwe info voor hun studenten naar huis. ■

Cel Vandewinkel: Urobel

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

23

NIEUWS UIT DE VERENIGING - LES NOUVELLES DE L’ASSOCIATION

Continentiezorg bij ‘de buren’ Meest genoemde plasklachten waren frequency (21%), urgency (19%) en nycturie (18%) (stichting CSN; www.continentie-stichting.nl).

Hanny Cobussen-Boekhorst, Dr. MANP Verpleegkundig specialist continentie en urinestomazorg Radboudumc, afdeling Urologie, Nijmegen, Nederland In november 2016 heb ik een presentatie verzorgd op het jaarlijkse symposium van Urobel, met als titel ‘de continentie verpleegkundige in Nederland’.

Dit artikel is een samenvatting van deze presentatie met aanvullingen van het huidige jaar, want continentiezorg in Nederland blijft een dynamisch aandachtsgebied.

INLEIDING Nederland is qua oppervlakte (41,5 km2 versus 30,5) en qua inwoners (17 milj. versus 11 milj.) net iets groter dan België (2015).

In Nederland zijn er ongeveer 3,5 miljoen mensen met plasklachten, van wie een half miljoen met incontinentie. Dit heeft grote invloed op hun dagelijks leven (stichting CSN; www.continentie-stichting.nl).

Sinds enkele jaren wordt er een Nationale Plasdag georganiseerd door de Continentie Stichting (CSN). Het doel is om plasproblemen bespreekbaar te maken. Vanaf 2014 vindt er ook jaarlijks een nationaal plasonderzoek plaats, uitgevoerd door een onafhankelijk marktonderzoeksbureau. Het onderzoek wordt uitgevoerd via een online vragenlijst. Het onderzoek van 2016 is uitgevoerd bij 1289 personen van 18 jaar en ouder en is representatief op basis van leeftijd, geslacht en opleiding. Het onderzoek betreft een vervolg op de meting die in 2014 en 2015 zijn gedaan.

Enkele uitkomsten van dit onderzoek: 66% schaamt zich voor het plasprobleem, 34% heeft moeite met plassen in aanwezigheid van anderen. Veertig procent van de dames hangt boven toilet tijdens het plassen en een derde van de mannen wil liever zittend plassen.

In deze digitale tijd blijkt dat 59% de telefoon meeneemt naar toilet, maar dat 63% de telefoon zelden of nooit schoon maakt nadat ze hebben zitten appen, gamen of nieuws lezen op de wc…

Het verschil tussen plasklachten bij mannen en vrouwen is dat mannen meer moeite hebben met op gang komen van de mictie en vrouwen meer last van incontinentie hebben.

24

HISTORIE EN ONTWIKKELINGEN VAN DE VERPLEEGKUNDIGE CONTINENTIEZORG IN NEDERLAND Internationaal wordt er vanaf ongeveer 1970 melding gemaakt van continentiezorg door verpleegkundigen. En eind 1980 startte in Nederland de eerste cursus ‘Incontinentie’. In 1991 werd de beroepsvereniging opgericht.

In 2000 startte de eerste 2-jarige HBO studie Nurse Practitioner die opleidt tot verpleegkundig specialist en tot slot in 2011 was de start van een 1-jarige HBO studie Urologie-Continentie-Stoma(UCS) een feit.

In de eerste jaren was de continentieverpleegkundige meer gericht op hulpmiddelen advies en urodynamica. Tegenwoordig doen zij ook veel zelfstandige handelingen, zoals urotherapie, PTNS, CISC en lifestyle adviezen. Ook zijn zij meer en meer onderdeel van multidisciplinaire teams en zijn betrokken bij multidisciplinair overleg en worden op deze manier betrokken en denken mee over behandelingsopties.

STRUCTUUR EN SAMENWERKING VERPLEEGKUNDIGE ORGANISATIES Er is een overkoepelende organisatie (Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland V&VN), zij hebben ± 81.000 leden, hieronder vallen 39 afdelingen. Drie op gebied van continentie. Dit zijn de Continentie Verpleegkundigen en Verzorgenden (CV&V) met ± 375 leden, Urologie Verpleegkundigen met ± 300 leden en Stoma Verpleegkundigen met ± 470 leden.

Deze afdelingen werken steeds meer samen.

De UCS opleiding is hier een goed voorbeeld van. Maar ook voor de vertaling van de European Association of Urology Nurses (EAUN) richtlijnen is samenwerking gezocht tussen de continentie en de urologie afdeling.

Sinds 1991 bestaat de ‘Vereniging Nederlandse Incontinentie Verpleegkundige (VNIV)’, later veranderd in ‘Continentie Verpleegkundigen en Verzorgenden (CV&V)’. Er is een jaarlijks symposium, de vereniging heeft een website en nieuws gaat sinds kort alleen nog via de digitale weg. Er is een vereniging lidmaatschap voor de EAUN. De vereniging zet zich in voor belangenbehartiging (ook politiek) en is betrokken bij landelijke ontwikkelingen en richtlijnen/protocollen. Er is een kwaliteitsregister sinds 2011. Verder is de vereniging betrokken bij de UCS-opleiding en is beheerder van de nationale folder ‘zelf katheterisatie’.

Al deze activiteiten kosten natuurlijk geld en naast lidmaatschapsgeld wordt de CVC&V ondersteundt door sponsors.

Continentieverpleegkundige

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

is

geen

be-

schermde titel in Nederland. Er zijn diverse opleidingen (na het middelbaar onderwijs), van een korte cursus, een MBO (middelbaar beroepsonderwijs) en HBO (hoger beroepsonderwijs) tot verpleegkundig specialist studie.

Afgelopen jaar is in samenwerking met V&VN het deelgebied ‘continentie’ vastgelegd. Ter ondersteuning voor het opzetten van een functieprofiel binnen de eigen instelling.

Aangezien continentieproblematiek geen ziekte op zich is en bij veel ziektebeelden voor kan komen als complicatie of comorbiditeit, zijn continentieverpleegkundigen werkzaam in diverse specialisaties, zoals bijvoorbeeld urologie, neurologie of gynaecologie. Daarnaast kunnen zij werkzaam zijn in een ziekenhuis, revalidatie, thuiszorg of medisch speciaalzaken/apotheken. Ook invulling van de functie is divers, van verpleegkundige met aandachtsgebied continentie (meestal werkzaam op een verpleegafdeling), verpleegkundig consulent (meestal werkzaam op polikliniek, eigen spreekuur, consult functie voor de instelling) tot verpleegkundig specialist zij mogen naast bovenstaande taken ook zelfstandig intake en beleid instellen, follow-up doen en medicatie voorschrijven of afbouwen/stoppen).

VERPLEEGKUNDIG ONDERZOEK In beperkte mate wordt er ook verpleegkundig onderzoek gedaan, onder andere naar welke factoren ervoor zorgen dat intermitterende katheterisatie succesvol is (1,2), kwaliteit van leven bij intermitterende katheterisatie (3) en UWI bij intermitterende katheterisatie (4). Onderzoek naar ‘Hoe dilateert Nederland’? (5) en een pilot studie bij mannen die een MEC (condoomkatheter) gebruiken (6). En op dit moment is een voorstel ingediend bij de ethische commissie om een prospectief multi-center onderzoek naar MEC (condoomkatheters) te doen.

VERGOEDINGEN In Nederland zijn er altijd heel royale vergoedingen geweest, de laatste jaren is er echter een kentering gaande. Er zijn zorgverzekeraars die met ‘functieprofielen’ werken. Medisch speciaalzaken/apotheken mogen patiënt overzetten op ander materiaal. Hier is veel commotie door ontstaan en zijn er klachten gekomen die tot discussie hebben geleid in de politiek.

In 2016 is door de overheid de werkgroep ‘kwaliteit hulpmiddelen’ opgezet, hierin trekken de continentie en urologie afdelingen ook gezamenlijk op . Voor stoma is er een aparte werkgroep en is er zo nodig overleg.

Inmiddels heeft deze werkgroep de module ‘kwaliteit hulpmiddelen’ af en is deze goedgekeurd en gepubliceerd op de website van de overheid (https://www.zorginzicht.nl/bibliotheek/hulpmiddelen-continentie/RegisterKwaliteitsstandaardenDocumenten/Module Continentie Hulpmiddelen.pdf)

NIEUWS UIT DE VERENIGING - LES NOUVELLES DE L’ASSOCIATION Daarnaast is er een generiek kwaliteitskader hulpmiddelenzorg door alle werkgroepen gemaakt (https://www.zorginzicht.nl/bibliotheek/generiek-kwaliteitskader-hulpmiddelenzorg/Paginas/Home.aspx).

Congres Urobel

Inmiddels is er een implementatie werkgroep bezig met de uitwerking van de aanbevelingen. Een van de belangrijke items is dat het voorschrijven van hulpmiddelen moet gebeuren door verpleegkundigen die hiervoor geschoold zijn, zij moeten leren ‘functionering gericht’ voor te schrijven. Het zal nog een uitdaging worden om hier voldoende verpleegkundigen voor te scholen binnen de gestelde termijn (5 jaar). Maar we gaan ervoor, het zal ons vak ten goede komen! ■

Literatuur 1. van Achterberg, T., G. Holleman, H.Cobussen-Boekhorst, et al. (2008).

‘Adherence to clean intermittent self-catheterization procedures: determinants explored’. Journal of Clinical Nursing 17(3): 394-402.

2.

Cobussen-Boekhorst H, Beekman J, van Wijlick E, Schaafstra J, van Kuppevelt D, Heesakkers J (2016) ‘Which factors make clean intermittent (self) catheterisation successful?’ J Clin Nurs. 2016 May;25(9-10):1253-61 3. Cobussen-Boekhorst H, Hermeling E, Heesakkers J, van Gaal B. ‘Patients’ experience with intermittent catheterisation in everyday life’ (2016).

J Clin Nurs. May;25(9-10):1308-18.

4. Henk Jan Mulder ‘Incidentie en de impact van UWI bij starten van IC en het effect op kwaliteit van leven’ (abstract EAUN 2016-2017) 5. L. van de Bilt-Sonderegger , E. Martin ea ‘Hoe dilateert Nederland?’ (2015).

Artikel verschenen in ‘Continue’, ‘Lekturo’ en ‘de Verpleegkundig Specialist’ Najaar 2015 6. H. Cobussen-Boekhorst, L. van de Bilt, F. van de Heijden, H.J. Mulder (2017) ‘MEN with MEC’ (abstract EAUN )

Op 2 december had het jaarlijkse Urobel-congres plaats in het imposante voetbalcompex van Sint-Truiden “Stayen” waar tegelijkertijd ook het BAU-congres plaatsvond. Het onderwerp was heel specifiek ‘andrologie”. Er zijn maar enkele ziekenhuizen in België die veel van deze patiënten zien en behandelen. Karin Eelen was de vlotte moderator.

Prof. Dr. De Ridder, voorzitter van de BAU, hield een kort welkomstwoord. Dr. Milenkovic (UZ Leuven) besprak priapisme en peyronie.

Wat zijn de oorzaken en hoe kan het probleem verholpen worden. En voor priapisme was de boodschap voor patiënt en verpleegkundige: wacht niet te lang om arts of uroloog te contacteren om zo onherstelbare letsels te voorkomen. Prof. Dr. Koen Van Renterghem (Jessa ZH Hasselt en UZ Leuven) is gespecialiseerd in erectiele dysfunctie. Hij handelde over de erectiele en seksuele dysfunctie door dieper in te gaan op diagnose en medische behandeling.

Belangrijk aandachtspunt bij erectiele dysfunctie is dat de huisarts zeker op de hoogte wordt gebracht. Als er geen psychische oorzaken zijn gaat ED heel dikwijls gepaard met latere hartproblemen en die hartproblemen gaan zich soms pas 5 jaar later manifesteren. Dat moet dus goed opgevolgd worden. Vandaar ook de uitdrukkingen “de penis is de antenne van het lichaam” en “de penis is de spiegel van het hart”. Met chirurgische behandeling met penisprothese sloot hij zijn voordracht af. VK Jo Storms (Jessa Hasselt) gaf meer uitleg over zijn rol als prothese VK. Hij ziet de patiënt eerst op de consultatie nog voor de operatie gebeurt.

Hij legt nog eens goed uit aan patiënt en partner hoe alles in zijn werk gaat, laat de prothese zien en legt uit hoe het mechanisme werkt. Na de operatie komt de patiënt op geregelde tijdstippen langs voor controle en voor het verwijderen van de hechtingen en daarna voor het aanleren hoe de penisprothese te activeren en desactiveren. De ene patiënt is er dadelijk mee weg en bij de andere duurt het soms enkele weken en zo nodig wordt de partner ingeschakeld. Marie Rose Aangeveld HVK (UZ Leuven) werkt ook op consultatie en zij leert aan de patiënt of desnoods de partner hoe ze intracaverneuse inspuitingen moeten doen om een erectie te krijgen. Ze gebruikt een fantoompenis en

filmpjes om het te laten zien en oefenen. Juiste plaatsbepaling is hier belangrijk om een goed resultaat te bekomen. En ze benadrukt nog eens extra dat enkel de voorgeschreven dosis mag gegeven worden en dit met minimum 24u tussen. Dit om priapisme te voorkomen. Prof.

Dr. Albersen (UZ Leuven) had de moeilijke taak om de complexe pathologie en behandeling van mannelijke sub/infertiliteit aan ons uit te leggen. Hij is daar goed in geslaagd. Mevr.

Elaut is klinisch psycholoog, klinisch seksuoloog VVS en gedragstherapeut en ze werkt in UZ Gent voor “Dienst voor Seksuologie en Gender”. Er is een genderteam voor kinderen en adolescenten (tot 18j) en een voor volwassenen. Ze legde eerst uit wat genderdysmorfie inhoudt. Er is een zorgpad voor genderdysforie waarin de psychologische begeleiding een accent legt op 4 items: Bevestigen van zelfdiagnostiek, psycho-educatie rond mogelijkheden en beperkingen rond genderaffirmerende behandeling, draagkracht (mentaal, fysiek, financieel) en ondersteuning doorheen eventueel sociale en/of medische transitie. Het team van psychologen en psychiaters geeft uiteindelijk de definitieve toelating of weigering tot verdere fysische behandeling. Ten slotte legde ze ook de juridische situatie uit in België in verband met transseksualiteit. Dr. Spinoit (UZ Gent) kwam dan uitleggen in hoeveel stappen en op welke manier de transformatie wordt verwezenlijkt van vrouw naar man en omgekeerd. Het chirurgisch traject kan zeker 4 jaar duren. De hormoontherapie wordt al vroeger opgestart. En als laatste spreker kwam er een moedige maar ook enthousiaste patiëntengetuigenis. Hij overliep zijn hele leven van toen hij een klein meisje was en toen al een jongen wou zijn. Het begrip en steun van zijn familie, vrienden en lief later en van zijn collega’s heeft hem enorm geholpen. Hij is nu gehuwd met een transgender (vroeger man, nu vrouw) en ze stellen vast dat hij als man geen problemen heeft met andere personen maar zijn partner integendeel krijgt geregeld verwensingen toegeroepen.

De aanwezigen waren allen heel tevreden zowel over sprekers als over de inhoud. ■

Cel Vandewinkel

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

25

NIEUWS UIT DE VERENIGING - LES NOUVELLES DE L’ASSOCIATION

Continentieverpleegkundige van het jaar 2017 Op 10/11 had de verkiezing plaats van de continentieverpleegkundige van het jaar 2017 georganiseerd door firma Wellspect. Er waren 3 kandidaten geselecteerd. De kandidaten moeten een project indienen dat voor de zorgverleners of de patiënten een meerwaarde biedt naar incontinentie toe. Dit project moeten ze in een korte presentatie voor publiek voorstellen. De aanwezigen mogen dan elke project beoordelen met punten om zo de winnaar te kunnen verkiezen. Freya De Cock, urologische oncologische begeleidingsverpleegkundige in AZ Sint Blasius Dendermonde, stelde haar project voor “Week van de urologie”. Deze week was voor patiënten die de laatste 3 jaar geopereerd waren voor een radicale prostatectomie en hun familie. Incontinentie en seksuele problemen kunnen het gevolg zijn van de operatie. Er was een wandeling uitgestippeld door D ­ endermonde met verschillende haltes en met middagmaal en hapjes en drankjes. Geregeld waren er infomomenten door urologen, seksuoloog, kinesist, diëtist, sociale dienst en Freya zelf. Doel was info geven maar ook dat mensen met elkaar konden pra-

26

ten, taboe doorbreken, partners die steun vinden met elkaar. Dit zou in de toekomst herhaald worden en hopelijk kan er later dan een lotgenotenvereniging regio Dendermonde opgericht worden. Een van de beoogde doelstellingen is dat de patiënten sneller continent zijn en minder depressieve gevoelens hebben.

Veronique Schlumpf, stoma en wondverpleegkundige in CHwapi Doornik, besprak hoe zij zelfsondage aanleren aan de patiënten. Ze volgen grotendeels de internationale richtlijnen zoals die van de EAUN. Ze hebben een mooi educatief programma met brochures, filmpjes enz. maar verschillend voor man en vrouw.

Ook aangepast aan de fysische en intellectuele mogelijkheden van de patiënt om zo de kans op succes te vergroten.

Anne Francoise Meurisse en Fabienne Thuysbaert, verpleegkundigen op de consultatie urologie, advies verpleegkundigen urologie voor de verpleegafdelingen en vormingsverpleegkundigen voor urologie binnen het UCL

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

Brussel stelden hun project voor over incontinentie binnen het ziekenhuis. Hoe gaan we om met incontinentie? Zijn er incontinente patiënten, wordt er nagekeken of ze een behandeling krijgen en of die behandeling helpt?

Nieuw vastgestelde incontinentie wordt eerst met de behandelende arts besproken en die stelt eventueel een behandeling voor of stuurt de patiënten door naar uroloog die de patiënt verder onderzoekt en zo nodig behandelt. Het resultaat is dat zowel verpleegkundigen als de behandelende geneesheren veel meer aandacht besteden aan incontinentie en dat de patiënt er wel bij vaart.

De winnaar werd Freya De Cock die de gouden katheter opgespeld kreeg en een mooie geldprijs kreeg die ze kan gebruiken om haar project verder uit te werken. ■

V.l.n.r.

Fabienne, Anne Françoise, Freya en Veronique

UIT DE WETENSCHAP - DE LA SCIENCE

Nieuwe doorbraak in behandeling prostaatkanker?

Het Nieuwsblad - 6 Juni. 2017 Een pas gepubliceerde studie in het gezaghebbende New England Journal of Medicine heeft goed nieuws voor mensen met prostaatkanker: Zytiga, een product van de Belgische farmareus Janssen, vergroot de overlevingskansen als het al meteen bij de standaardbehandeling wordt toegediend in plaats van - zoals nu - pas nadat die standaardbehandeling niet blijkt aan te slaan.

“Dit is een grote doorbraak”, zegt prostaatkankerspecialist Bertrand Tombal van de Cliniques Universitaires Saint-Luc (Louvain-la-Neuve). “In België krijgen jaarlijks 9.000 mannen te horen dat ze prostaatkanker hebben. Deze nieuwe toepassing van een bestaand medicijn (Zytiga kwam al in 2011 op de markt, nvdr.) geeft extra hoop aan mensen met uitgezaaide prostaatkanker: het medicijn remt de tumor af en kan tot een kwart van de terminale patiënten helpen.”

Volgens de studie slinkt de kans op overlijden met zo’n 38 procent. (krs) ■

Daarom zullen mannen vandaag hun teelballen aanraken op de Groenplaats Foto: Shutterstock Mannen raken hun teelballen gemiddeld 5,6 keer per dag bewust aan, maar slechts een kwart van hen weet welke eenvoudige handelingen nodig zijn om de eerste signalen van teelbalkanker te ontdekken. Dat blijkt uit een onderzoek van iVox in opdracht van het cosmeticamerk AXE. Zaterdag is er een actie op de Groenplaats waarbij mannen zichzelf kunnen onderzoeken.

ACTIE IN ANTWERPEN AXE was aanwezig in twee grote Belgische steden om de Belgen te sensibiliseren, Antwerpen en Bergen. De voorbijgangers werden uitgedaagd om plaats te nemen in een cabine waar ze voor het oog van iedereen een zelfonderzoek kunnen doen. Maar maak je geen zorgen, de intieme delen van de deelnemers bleven uiteraard verborgen. Het motto van deze tour? “You’ve got the balls, so take care of them.”

ZO DOE JE HET: 1. Check beide testikels regelmatig, een voor een 2. Rol elke testikel tussen duim en vingers en controleer voor: klonters, zwellingen of pijn 3. De testikels zouden glad moeten voelen, stevig en gevoelig, maar niet pijnlijk. Als er iets niet goed voelt: ga naar een dokter. ■

Naar aanleiding van Movember, het jaarlijkse event dat iedereen wil sensibiliseren omtrent enkele belangrijke mannelijke ziektes zoals teelbal- en prostaatkanker, lanceerde AXE een onderzoek om meer te leren over de gewoontes van de Belgische man rond hun testikels.

De Belgische mannen komen om verschillende redenen aan hun testikels. Meer dan de helft van de mannen (58,2%) raakt zijn testikels aan om ze in een goede positie te leggen. Daarnaast vormt hygiëne (49,9%) ook een tweede reden, op de voet gevolgd door jeuk, de derde meest voorkomende reden (37,9%).

SIMPELE HANDELINGEN OM EERSTE SIGNALEN VAN TEELBALKANKER TE HERKENNEN Het aanraken omwille van de gezondheid, voor een preventief onderzoek van de testikels, komt helaas op de laatste plaats in het klassement.

Slechts 5,5% van de Belgische mannen geeft dit aan als de reden om aan hun edele delen te komen. Dit cijfer verklaart waarom slechts een klein percentage mannen de simpele handelingen kent die nodig zijn om de eerste signalen van teelbalkanker te herkennen.

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

27

SpeediCath Sondes

Pour plus d’information ou des échantillons: Voor meer informatie of stalen kunt u terecht op: www.coloplast.be +32 2 334 35 35

Coloplast A/S, Holtedam 1, 3050 Humlebaek, Denmark www.coloplast.com The Coloplast logo is a registered trademark of Coloplast A/S. © 2017-06. All rights reserved Coloplast A/S

VOOR U GELEZEN - LU POUR VOUS

In veel ziekenhuizen worden de toestellen voor maag-, long- en urineblaasonderzoeken niet afdoende gereinigd en gedesinfecteerd Flexibele endoscopen die ingebracht worden in de long, de maag, de darm of de blaas voor onderzoeken en behandelingen, komen met allerlei lichaamsvochten en -slijmen in contact. Een goede reiniging en desinfectie tussen twee onderzoeken is absoluut noodzakelijk om te voorkomen dat ze ziektekiemen zoals bacteriën en virussen van één patiënt op een andere overdragen - te meer nu resistente bacteriën ook in ons land volop oprukken. Maar in Vlaamse ziekenhuizen verloopt de desinfectie van de endoscopen vaak gebrekkig. Dat blijkt uit een rapport van Zorginspectie.

Geen ander medisch toestel is zo moeilijk te reinigen als flexibele endoscopen met ‘lumen’.

Dat zijn lange, dunne kanalen waardoor bijvoorbeeld een tang voor een biopsie wordt ingebracht in het lichaam. De endoscopen zijn van kunststof en mogen niet verhit worden voor sterilisatie. Des te belangrijker is een nauwgezette reiniging en sterilisatie met chemische stoffen.

Maar al de eerste stap voor een goede desinfectie, de spoeling als voorreiniging, loopt niet altijd naar behoren (zie hiernaast). Enkele keren merkten de inspecteurs zelfs op dat vuile endoscopen meerdere dagen in hun originele transportkoffers bewaard worden. De koffers met op maat uitgesneden mousse kunnen volgens hen niet goed gereinigd worden. ‘Het hoeft geen betoog dat het risico op bacteriegroei in dergelijke donkere en vochtige omstandigheden erg groot is’, klinkt het. ‘Door dit herhaaldelijk te doen, waarbij het onmogelijk is om de koffer tussendoor afdoende te reinigen, is er bovendien een groot risico op kruisbesmetting ( bacteriën van één toestel besmetten een tweede toestel, red.).’

BLOEDVERGIFTIGING Ook de volgende stap in het desinfectieproces laat vaak te wensen over: de manuele reiniging van de endoscoop. Het is essentieel om handmatig met een borstel door de dunne kanalen te gaan, zodat de slijmlaag verwijderd wordt die bacteriën zelf vormen (de ‘biofilm’). Een desinfectiemachine kan zo’n fijn werk niet uitvoeren.

Maar in 9 op de 12 bezochte ziekenhuiscampussen voldoet geen enkel desinfectieproces aan deze en twee andere belangrijke voorwaarden voor een goede manuele reiniging, waartoe ook een voldoende grote spoelbak behoort.

De gebrekkige desinfectie van endoscopen houdt risico’s in. De voorbije tien jaar zijn er in Amerika en in onze buurlanden uitbraken geweest die zeer waarschijnlijk te wijten waren aan onkundige reinigings- en desinfectieprocessen van endoscopen. De patiënten kregen blaasontstekingen en zelfs levensbedreigende bloedvergiftigingen. Soms ging het om infecties met gevaarlijke resistente bacteriën. Of het al

eens tot gelijkaardige uitbraken in Vlaanderen is gekomen, is onbekend.

De ziekenhuizen nemen de bevindingen van Zorginspectie wel heel serieus. ‘Ja, het rapport is een wake-upcall voor ons. We willen dit echt niet ontkrachten maar ermee aan de slag gaan’, zegt Dominique Vandijck, directeur Quality and Safety bij ziekenhuiskoepel Zorgnet-Icuro. ‘Het is nu wel duidelijk dat er normen moeten komen voor de desinfectie van endoscopen, zodat de ziekenhuizen zich daarop kunnen organiseren.’

Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen (CD&V) stuurde precies daarom Zorginspectie op pad om een beeld te krijgen van de situatie op het terrein. Daar was er de voorbije jaren nog veel verzet tegen eisen die de overheid wilde stellen omdat die niet steeds gestoeld waren op wetenschappelijke studies. Het gevolg van de onenigheid is dat tot vandaag iedereen maar zijn eigen ding doet.

Voor de ziekenhuizen is het vandaag trouwens niet eenvoudig om af te dwingen dat endoscopen op een bepaalde manier behandeld worden.

Sommige toestellen zijn eigendom van artsen en daar hebben directies niets over te zeggen.

GEBREK AAN KENNIS EN KUNDE De desinfectie is doorgaans ook niet centraal georganiseerd (zoals de sterilisatie van metalen operatie-instrumenten), maar vindt plaats op de afdelingen waar ze worden gebruikt en waar medewerkers dat niet tot hun kernopdracht rekenen. Grip krijgen op zo’n proces ligt voor ziekenhuisdirecties niet voor de hand.

Isabel Leroux-Roels, die als professor microbiologie en infectiepreventie (UZ Gent) b­ ijscholingen geeft rond de desinfectie van endoscopen, wijt de problemen vooral aan een gebrek aan kennis. ‘Neem de wegwerpborstels voor de manuele reiniging. Er is vaak geen kwaad opzet mee gemoeid als die te lang worden gebruikt. Veel medewerkers vinden het gewoon zonde om een borstel weg te gooien als die er nog goed uitziet.’

Leroux-Roels had verwacht dat de Vlaamse ziekenhuizen intussen verder zouden staan met de desinfectie van endoscopen. ‘Het risico voor infecties via endoscopen naar nul brengen, is evenwel onhaalbaar. Ook als de meest recente richtlijnen voor desinfectie perfect worden gevolgd. De endoscopen zullen door hun complex ontwerp altijd een grote uitdaging zijn voor de ziekenhuishygiëne.’ ■

Redactie Maxie Eckert De Standaard

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

29

VOOR U GELEZEN - LU POUR VOUS

Nieuwe test schroeft prostaatbiopten terug Artsenkrant - 14 Juli. 2017

ONCOLOGIE Verhoogde PSA-waarden betekent biopteren om uitsluitsel te krijgen.

Ook al is de kans groot dat het resultaat negatief zal zijn wegens de onbetrouwbaarheid van de PSA-test. Een verbeterde risicoscore om mannen te selecteren voor prostaatbiopten wordt dus met enige opluchting verwelkomd.

Dokter Richard Albin ontdekte het prostaatspecifiek antigen in de jaren ‘70 en sprak zich al jaren terug in de New York Times uit tegen de PSA-test als opsporingsmiddel bij prostaatkanker. Je kan er de ziekte niet mee opsporen, zegt hij. Ook infecties, enkele voorschriftvrije geneesmiddelen of een zwelling van de prostaat kunnen zorgen voor verhoogde PSA-waarden. En belangrijker, de test kan geen onderscheid maken tussen het type prostaatkanker waaraan je zal sterven en de prostaatkanker die zich heel traag ontwikkelt zodat de kans dat je ermee in plaats van erdoor sterft zeer hoog is.

De biopsie die bij verhoogde PSA-waarden volgt om uitsluitsel te geven, een procedure waaraan wereldwijd miljoenen mannen nodeloos worden onderworpen, is niet vrij van complicaties en zorgt soms voor meer problemen dan het

30

oplost. De meeste prostaatbiopten gebeuren bovendien echogeleid op willekeurige plaatsen in de prostaat waardoor veel tumoren worden gemist.

Het kan dus het aantal onnodige biopsieën reduceren in vergelijking met de huidige PCPT-risicocalculator en de PCA 3-test alleen, zo toont het onderzoek.

Aanvullende onderzoeken zoals het nemen van een MRI, het in rekening brengen van familiale antecedenten of enkele biomarker- of genetische tests om hoog- van laagrisicopatiënten te onderscheiden, worden daarom aangeraden. Een Nederlandse onderzoeksgroep van het Radboudumc (Nijmegen) komt nu met een verbeterd risicostratificatiemodel. Uroloog Siebren Dijkstra werkte hieraan mee in het kader van zijn doctoraat.

De verbeterde risicoscore is verkrijgbaar onder de naam SelectMDx test. Die is weliswaar nog niet goedgekeurd voor de kliniek en is nog niet standaard opgenomen in de richtlijnen.

Maar daaraan wordt gewerkt.

ONDERSCHEIDENDE TEST Dus we hebben een patiënt met verhoogde PSA-waarden. Alvorens te biopteren, kan het nuttig zijn om een moleculaire urinetest uit te voeren, aldus Dijkstra. De combinatie van twee biomarkers (HOXC6 en DLX1) met klinische risicofactoren zoals leeftijd, rectaal toucher, PSA, PSA-dichtheid, familiegeschiedenis voor prostaatkanker en voorgaande prostaatbiopten is voorspellend voor de detectie van hooggradige prostaatkanker.

De risicoscore zou bovendien goedkoper uitkomen om patiënten te selecteren voor prostaatbiopten dan het huidige diagnostische traject bij mannen met verhoogde PSAwaarden (>3). Voordelen op een aantal fronten dus. ■

Patrick De Neve

Referenties / References

‘Prostate Cancer: Urine- and Blood-based Biomarkers’, Siebren Dijkstra, juli 2017, Radboudumc, ISBN: 978-94-92380-43-2

VOOR U GELEZEN - LU POUR VOUS

Toch wildplasboete: ‘Vrouwen kunnen ook in urinoir plassen’ Heeft een vrouw net zo veel recht op een openbaar toilet als een man? Dat was maandag de inzet van een rechtszaak die Geerte Piening (23) had aangespannen in Leiden Nederland.

DOOR: JOSIEN WOLTHUIZEN Om maar meteen met het antwoord te komen: nee, vrouwen hebben geen recht op een openbaar toilet. Mannen ook niet trouwens, maar die hebben het geluk bekend te staan als notoire wildplassers, waardoor de gemeente zich al tientallen jaren geleden genoodzaakt voelde de stad vol te zetten met piskrullen, om stankoverlast tegen te gaan.

Dat zei de kantonrechter gisteren tijdens de rechtszaak die Geerte Piening had aangespannen om haar boete voor wildplassen aan te vechten. In mei 2015 moest ze ‘s nachts na het uitgaan - na het sluiten van de kroegen - zo nodig, dat ze besloot haar blaas te legen op de stoep tussen de ABN Amro en De Balie bij het Leidseplein. Ze werd betrapt door agenten en kreeg een boete van 140 euro. Oneerlijk, vindt Piening. Voor mannen staan overal in de stad piskrullen, terwijl vrouwen het maar moeten uitzoeken met een volle blaas. Er zijn 35 urinoirs tegenover 3 openbare toiletten voor vrouwen.

DISCRIMINATIE Volgens de rechter - een man - doen vrouwen niet of nauwelijks aan wildplassen (“Ik ben in mijn hele carrière maar één keer eerder een vrouw tegengekomen in zo’n zaak”), dus er hoeven geen faciliteiten voor te komen. Als het aan de rechter had gelegen, was Piening gewoon naar de piskrul gelopen om daar te plassen. “Dat is misschien niet prettig, maar het zou wel kunnen.”

Of de rechter weleens zo’n piskrul van dichtbij heeft gezien, valt te betwijfelen. Ze zijn bijvoorbeeld tot een halve meter boven de grond open. Als je als vrouw al de moed hebt gevonden om daar te plassen, moet je het gebrek aan privacy maar op de koop toe nemen.

De officier van justitie deed ook nog een duit in het zakje. Volgens hem had Piening voor het sluiten van de kroeg naar de wc moeten gaan. En ook al moet je nodig en is er geen toilet, wildplassen is gewoon verboden. “Als er geen prullenbak in de buurt is, gooi je je afval ook niet op de grond.”

Piening vroeg de rechter boetes voor wildplassen voor vrouwen goedkoper te maken vanwege het gebrek aan openbare toiletten, maar daar ging hij niet in mee. Dat zou discriminatie zijn. Piening moet de boete gewoon betalen, als wordt ie wel met 50 euro verlaagd omdat de zaak al 2,5 jaar duurt.

Die boete vindt ze nog niet eens zo erg, zegt Piening achteraf. Wildplassen is nu eenmaal bij wet verboden en daar moet de rechter zich aan houden. Maar de argumenten, daar baalt ze van. “Mannen worden beloond met urinoirs omdat ze wildplassen. En de vergelijking met afval is ook vreemd, want dat is iets heel anders.”

Die laat bij monde van woordvoerder Peter-Paul Ekker weten dat er geen beleid is wat betreft het aantal mannen- en vrouwentoiletten in de stad. “Niemand heeft ooit gekeken naar waar behoefte aan is. Het is ingewikkeld, want wegen de kosten op tegen de baten? Ik denk wel dat we het er binnenkort over gaan hebben.” Vrouwen op een urinoir, het lijkt hem geen goed idee. “Dan speelt veiligheid ook een rol, en privacy.”

Op Facebook is een evenement aangekondigd om uit protest vrijdag massaal te gaan plassen in de krul bij het Leidseplein. Om te kijken of het überhaupt kan, als vrouw plassen op zo’n ding. Duizenden mensen hebben interesse getoond. ■

VEILIGHEID Wat ze vindt van de stelling dat ze ook wel in een urinoir had kunnen plassen? “Bizar. Zie je het voor je? Er moeten voor vrouwen gewoon toiletten komen.” Piening laat het er niet bij zitten en beraadt zich op vervolgstappen. Ze is al bezig met een plan voor de gemeente Amsterdam.

Geerte Piening © Jean-Pierre Jans

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

31

VOOR U GELEZEN - LU POUR VOUS

Tweejarig jongetje moet dringend plassen… en krijgt boete van 140 euro ` Bron: OMROEP BRABANT, RTL NIEUWS

Een gasboete voor wildplassen klinkt niet abnormaal. Maar in Nederland is er heel wat ophef ontstaan nu die straf uitgedeeld is… aan een tweejarig kindje. Het ventje, dat zijn plasje niet tot thuis kon inhouden, moet nu 140 euro betalen. Dat schrijft Omroep Brabant.

Een tweejarig jongetje uit het Nederlandse Uden heeft geen flauw idee waarom er zoveel heisa is over het feit dat hij een plasje moest doen.

Toen hij dringend moest gaan, vertelde hij dat snel aan zijn grootvader Hennie van der Elst. Het kindje is net zindelijk, maar moet nog heel vaak naar het toilet. “Soms wel vier keer in een uur.

Tja, hij kan het niet ophouden”, vertelt zijn opa.

Die keek verwoed om zich heen, maar zag geen openbaar toilet in de buurt waarop kleine Mattias kon gaan. Omdat ze nog ver van huis waren, besloot hij zijn kleinzoon een plasje te laten doen naast een bakker in het Nederlandse Uden. “We gingen zelfs beschut staan, naast een gevel”, vertelt zijn grootvader.

BEWIJSSTUK Opgelost, zo dacht de man. Totdat een agent kwam toegesneld om de tweejarige jongen onverbiddelijk op de vingers te tikken. “Opeens komt er een agent op me afrennen. Ik dacht dat hij naar de bakker moest waar we voor stonden, maar hij stormde op ons af om de boete uit te delen.” Van 140 euro.

Eerst dacht Mattias zijn opa nog dat het een grapje was. Maar toen bleek dat de agent niet voor rede vatbaar was en een foto nam van de plas als “bewijsstuk”, werd Van der Elst woedend. Hij besloot meteen om naar de media te stappen. “Wat moeten we dan doen?

Hem in zijn broek laten pissen?”

GASBOETE BLIJFT De politie van Uden bevestigt de gasboete.

Ze zijn niet blij dat de opa van Mattias het feit publiekelijk heeft gemaakt. “Er zijn verschillende manieren om hiertegen in protest te komen, de gang naar de media is daar wat ons betreft niet een van.” De som zal wel betaald moeten worden.

‘Kantoorruimte is simpelweg te duur om verloren te laten gaan aan ongebruikte toiletten’ Het stukje wetgeving dat verantwoordelijk is voor de gescheiden toiletten op de werkvloer, is aan herziening toe’, vinden onderzoekers Wouter Rogiest en Kurt Van Hautegem van de UGent. ‘Hoe aanvaardbaar dit ook klinkt, praktisch is het niet, en efficiënt al evenmin.’

DE VOLLEDIGE STUDIE VAN WOUTER ROGIEST EN KURT VAN HAUTEGEM KAN U HIER LEZEN. Sociale gelijkheid, efficiënte benutting van infrastructuur, en kortere wachtrijen: genderneutrale toiletten bieden het allemaal.

En toch is het anno 2017 nog steeds verboden om op een werkvloer dergelijke toiletten te voorzien. Het stukje wetgeving dat hiervoor verantwoordelijk is, het Koninklijk Besluit (KB) Arbeidsplaatsen, eist gescheiden voorzieningen voor mannen en vrouwen. Een bittere pil voor startups en kleine ondernemingen, die zich

32

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

VOOR U GELEZEN - LU POUR VOUS gedwongen zien om minstens twee toiletten te voorzien in plaats van één. En dat is nog niet alles. Want naast sorteerzucht op het vlak van geslacht, vertoont het KB een onverzadigbare honger naar toiletvoorzieningen, met de eis dat er per 15 personeelsleden een extra toiletpot voorzien wordt, en dit voor elk geslacht apart.

Hoe aanvaardbaar dit ook klinkt, praktisch is het niet, en efficiënt al evenmin. In grote bedrijven leidt het tot overdadige toiletvoorzieningen, vooral bij de mannen, met uithoeken waar geen mens ooit komt. Terwijl het zoveel beter kan, met een nieuwe, meer realistische norm.

Genderneutrale WC’s, een brandend actueel onderwerp. Sinds dit jaar biedt de Vlaamse overheid er in haar gebouwen aan, althans voor bezoekers. Pionierswerk in Vlaanderen, maar in landen zoals de VS woedt het debat over gescheiden en gemengde toiletten al jaren, en nu in alle hevigheid. President Barack Obama liet overigens zelf een genderneutraal toilet installeren in het Witte Huis. Geen idee welk toilet Donald Trump verkiest maar hij liet het, ondanks zijn uitspraken rond het thema, alvast niet verwijderen.

Wat is er nu zo sociaal aan genderneutrale wc’s? Welnu, ze dwingen transgenders niet tot een onmogelijke keuze, een keuze waar ze zich sowieso oncomfortabel bij voelen. Voor sommigen lijkt het een overdaad aan politieke correctheid om met transgenders rekening te houden, maar uiteindelijk is het terug te brengen tot een eenvoudige vraag: heeft het zin om mensen te triëren als dat niet strikt nodig is, en soms schofferend is? We zijn al lang opgehouden met mensen een plaats toe te wijzen op de bus op basis van huidskleur. Als kandidaat-ouder voor adoptie wordt je ook niet langer gesorteerd op seksuele geaardheid. En om te trouwen doet de groepering van geslacht er ook niet meer toe.

Maar bij toiletten dus wel.

Waarom sorteren we nog op geslacht?

Tegenstanders van genderneutrale toiletten vrezen dat we anders de deur openzetten voor seksueel misbruik van vrouwen door mannen.

Wat nochtans moeilijk te rijmen valt, want ieder hokje is keurig afgesloten, en met een aangepaste architectuur zijn de urinoirs netjes apart opgesteld, al dan niet aangevuld met een aparte uithoek onder de vlag ‘ruimte voor makeup’. En wordt het toilet thuis overigens niet vrolijk gedeeld met het andere geslacht?

Maar genderneutrale wc’s leiden ook tot efficiënte benutting van infrastructuur, en kortere wachtrijen. In juni kwamen we naar buiten met een studie van de wachttijden aan festivaltoiletten, waaruit bleek dat vooral vrouwen veel minder lang wachten als de toiletten genderneutraal zijn. Mannen wachten wel iets langer maar nauwelijks meer dan bij gescheiden toiletten, zeker als er toch nog wat urinoirs voorzien zijn.

Vooreerst legt dit stukje archaïsch Belgisch Wetboek vaak een onredelijk hoog aantal toiletten op, zeker voor grote bedrijven. Ten tweede verbiedt het KB om personeelstoiletten genderneutraal in te richten, waardoor efficiënt gebruik van de toiletten uit den boze is. En ten derde jaagt het KB startups en kleine ondernemingen nodeloos op kosten, met per se zowel een vrouwentoilet als een herentoilet, in plaats van een gedeeld toilet.

De norm voor toiletaantallen volgens het KB werkt als volgt. Toiletten zijn gescheiden, en er wordt een toilet geëist per 15 mannen of vrouwen die gelijktijdig tewerkgesteld worden.

Bij een heel klein personeelsbestand (<5) vergt dat meestal 2 toiletten, terwijl 1 gedeeld toilet overduidelijk zou volstaan. Voor groepen van net minder dan 30 personen voorziet de huidige norm dan weer net te weinig toiletten. Voor nog grotere groepen zorgt de lineaire logica van de norm echter voor een excessief overschot aan toiletten. Dit komt doordat er bij grotere groepen schaalvoordelen optreden. Dit is een vertrouwd effect uit de wachtlijntheorie, ook wel de wiskunde van het wachten: naarmate de groep van mensen die je bedient groter wordt, moet je minder capaciteit toevoegen om dezelfde bedieningskwaliteit te handhaven.

We vroegen hierover een mening aan Lieve

Van Medegael, afdelingshoofd bouwprojecten bij Het Facilitair Bedrijf (Vlaamse Overheid), die mee aan de wieg stond van de genderneutrale bezoekerstoiletten in de kantoorgebouwen van de Vlaamse Overheid. Zij bevestigt: “In tal van administratieve gebouwen leidt de huidige regelgeving tot het overdimensioneren van sanitaire voorzieningen, die tegelijk niet tegemoet komen aan de diverse noden van de gebruikers. We zien veel kansen en voordelen in het voorzien van genderneutrale toiletten, ook voor het personeel, maar de wetgeving laat het niet toe.”

Met dit effect is evenwel geen enkele rekening gehouden in het KB, dat vermoedelijk zijn oorspong vindt in werkplaatsen met zeer strikte tijdsregeling, zoals in vroegere productieomgevingen met bandwerk. Daarbij wordt er bovendien vanuit gegaan dat iedereen op hetzelfde moment naar het toilet gaat. Dit scenario komt in een moderne fabrieksomgeving echter niet meer voor, doordat de plaspauzes van verschillende productielijnen slim gespreid worden. En vandaag de dag werkt de meerderheid van de bevolking overigens in een kantooromgeving, waar de toiletbezoeken nog veel gelijkmatiger verspreid zijn. Waardoor de norm van het KB dus tot een schrijnend overschot aan toiletten leidt, met de nodige frustratie bij architecten en kuis- en onderhoudspersoneel tot

ONREDELIJK HOOG AANTAL TOILETTEN Vandaag komen we naar buiten met een nieuwe studie, waarbij we het KB Arbeidsplaatsen onder de loep nemen. We stellen drie problemen vast.

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

33

VOOR U GELEZEN - LU POUR VOUS

gevolg, wanneer zij zoveel dure en nuttige ruimte verloren zien gaan aan ongebruikte toiletten.

NIEUWE NORM En zo komen we tot ons voorstel, met een nieuwe norm. We gaan uit van gemengd gebruik van de hokjes. 1 toilet volstaat tot en met 5 personeelsleden. Vanaf 6 personen: 2 hokjes.

Vanaf 21 personen (15 extra): 3 hokjes. Vanaf dan vergroot de tussenstap voor een extra toilet telkens met 5 personen. Dit geeft dus vanaf 41 (+20) personen 4 hokjes, en vanaf 66 (+25): 5 hokjes. Eens op 25 wordt de tussenstap het best constant gehouden voor de volgende sprongen.

Op deze manier kunnen deze probleemloos doorgetrokken worden tot groepen van 200 personen.

De hierdoor bekomen aantallen zijn geschikt voor werkplekken waar er een matige variatie is in de aankomstintensiteit aan het toilet: gelijkmatig over het algemeen met af en toe een piekperiode zoals rond de middag of bij een

pauze. Zoals duidelijk is uit de figuur stemt dit overeen met lagere aantallen ten opzichte van de norm van het KB. Ook leidt het voorstel tot vereenvoudiging, want zoals te zien is op de figuur stemt de norm van het KB niet overeen met één enkele curve, maar met een minimumcurve, enerzijds, en een maximumcurve, anderzijds. De vermindering in aantal toiletten is aanzienlijk.

Voor werkplekken met 5 personen of minder voorziet ons voorstel een halvering van het aantal toiletten, van 2 naar 1. Voor werkplekken met 200 personen legt de oude richtlijn 14 of 15 hokjes op, terwijl de nieuwe richtlijn maar 10 hokjes oplegt. Nochtans wordt er met de nieuwe norm helemaal niet te lang gewacht voor het toilet, zoals te lezen is in onze studie.

capaciteitstekort kan ontstaan, met excessief wachten voor één van beide geslachten.

Deze efficiëntiewinst is geheel te danken aan het genderneutraal karakter. Een bijkomend voordeel van genderneutraliteit is dat een veranderende man/vrouw-verhouding in het personeelsbestand geen problemen creëert ter hoogte van de toiletten, terwijl er bij gescheiden toiletten hierdoor wel degelijk een

Prof. dr. Wouter Rogiest is netwerkingenieur aan de UGent.

Bovenstaande allemaal in acht genomen, vragen wij beleidsmakers om het verouderde KB aan te passen. Voorzie meer toiletten naarmate er meer personeelsleden zijn maar doe dit niet ongebreideld, overweeg onze nieuwe, meer realistische norm. Kantoorruimte is simpelweg te duur om verloren te laten gaan aan ongebruikte toiletten. Jaag kleine ondernemingen en grote bedrijven niet langer op kosten. Schrap bovendien, en vooral, de eis van strikt gescheiden toiletten en kies voor de eenvoud van sociale gelijkheid. Herbekijk het KB. Zodoende kan iedereen straks op zijn gemak naar het gemak.

Kurt Van Hautegem is burgerlijk ingenieur en momenteel doctoraatsstudent aan de Vakgroep Telecommmunicatie en Informatieverwerking van Universiteit Gent.

Verbod op genderneutrale toiletten op de werkvloer is onhoudbaar 17 november 2017 om 05:00 - Bijgewerkt om 06:22 ‘De bordjes met aanduiding man/vrouw doen dus meer kwaad dan goed, en kunnen maar beter verwijderd worden’, besluiten Kurt Van Hautegem en Wouter Rogiest van de UGent na een wetenschappelijke studie naar toiletten op de werkplaats. Ze pleiten ervoor om de wetgeving aan te passen.

Sociale gelijkheid, efficiënte benutting van infrastructuur, en kortere wachtrijen: genderneutrale toiletten bieden het allemaal. En toch zijn genderneutrale toiletten op de werkvloer nog steeds bij wet verboden. Een verbod dat onhoudbaar geworden is, om redenen van sociale gelijkheid, maar ook om puur economische redenen. Wetenschappers ir. Kurt Van Hautegem en prof. Wouter Rogiest (UGent) voerden een objectieve studie aan de hand van computermodellen, die sinds vandaag te lezen is op Knack.be. Zij zien drie redenen om de wet aan te passen.

Vooreerst blijkt de huidige wettelijke norm overdadig veel toiletten te voorzien op grote werkplekken. Voor werkplekken met 200 personen legt de oude norm er 14 of 15 op, terwijl 10 genderneutrale toiletten ruimschoots volstaan. Een fikse winst aan kantoorruimte, die anders simpelweg verloren gaat aan ongebruikte toiletten.

Ten tweede vraagt de wettelijke norm op kleine werkplekken met vijf of minder personen om voor elk geslacht een apart toilet te voorzien, terwijl één genderneutraal toilet volstaat. Een hart onder de riem voor startups, die hun uitgaven aan sanitaire voorzieningen dus drastisch kunnen reduceren.

Ten derde, zo argumenteren de wetenschappers, is het sorteren op geslacht gewoon niet meer van deze tijd. ‘Op de bus zijn er al lang geen voorbehouden plaatsen meer op basis van hun huidskleur. Aan kandidaatadoptieouders en trouwende koppels stelt men ook geen voorwaarden meer op basis van geslacht. Dus zien de wetenschappers ook geen reden meer om transgenders het leven zuur te maken, door ze te dwingen tot de keuze tussen mannen- en vrouwentoiletten. ‘

34

Urobel Magazine | 48/4 | december • décembre 2017

De bordjes met aanduiding man/vrouw doen dus meer kwaad dan goed, en kunnen maar beter verwijderd worden. Een niet mis te verstane boodschap, die prof. Rogiest ook verkondigt in zijn college voor de Universiteit Van Vlaanderen, dat sinds vandaag te bekijken is.

De wetenschappers besluiten hun studie met een voorstel voor een nieuwe norm: wiskundig getest en goed bevonden. Hun voorstel voorziet minder toiletten, is genderneutraal, en maakt in bepaalde gevallen een spectaculaire ruimtebesparing mogelijk op toiletten, zonder dat er langer gewacht moet worden.

VOOR U GELEZEN - LU POUR VOUS

U kent het wel: naar de wc na een kop koffie.

Waar komt die drang vandaan?

Bron: de Volkskrant Aliëtte Jonkers

De meesten van ons doen het overdag, na de maaltijd bijvoorbeeld, of ‘s morgens na de koffie: een grote boodschap doen. Het is, als je gezond bent tenminste, een regelmatig ritueel. Des te opmerkelijker dat wetenschappers nog altijd geen antwoord hebben op die éne prangende vraag: waarom krijg je aandrang als je net je eerste mok ochtendkoffie achter de kiezen hebt?

Het is een onderwerp dat met mysterie omgeven is, erkent Paul Boekema, de maag-darm-leverarts die gepromoveerd is op de effecten van koffie op het maagdarmstelsel. De cafeïne in koffie is het in elk geval niet: cola of een energiedrankje doet je niet plotsklaps naar het toilet rennen.

Wat is het dan wel? Een filmpje van de American Chemical Society op YouTube stelt dat koffie voor de aanmaak van maagzuur zorgt. Dat zou de inhoud van de maag sneller doorsluizen naar de darmen en de uitgang naar buiten. “Daar zijn weliswaar studies naar gedaan”, zegt Boekema, “maar die zijn behoorlijk controversieel.”

Dat geldt ook voor een andere claim: koffie drinken zorgt voor de productie van het hormoon gastrine, en dat zou weer de golfbewegingen van de dikke darm stimuleren. Boekema vindt de rol van gastrine weinig overtuigend. “Het

zijn slechts theorieën”, zegt de arts van Máxima Medisch Centrum in Eindhoven. “Geen enkele studie heeft daar duidelijk bewijs voor kunnen leveren.” Koffie zou voor de aanmaak van maagzuur zorgen. Dat zou de inhoud van de maag sneller doorsluizen naar de darmen en de uitgang naar buiten.

Interessanter vindt hij het hormoon cholecystokinine, dat eveneens vrijkomt na het koffie drinken en de galblaas doet samentrekken. Het zorgt ervoor dat gal via de galweg naar de dunne darm gaat. Ook daar ontstaat zo’n samentrekkende beweging. Het is een reden dat mensen met galsteenkolieken koffie laten staan, zegt Boekema. De knijpreactie van de galblaas na het drinken van koffie leidt in veel gevallen tot een aanval van hevige pijn.

In een studie van de Britse chirurg - what’s in a name - Brown naar het effect van het zwarte goud op de darmen kwam naar voren dat een op de drie mensen na een kop koffie naar de wc moet. Boekema nam het mee in zijn promotieonderzoek en concludeerde dat het zaakje stonk: de onderzoekers hadden in eerste instantie geen statistische correlatie gevonden tussen het drinken van 250 cc sterke koffie en aandrang. Om de resultaten tóch gepubliceerd te krijgen, gingen ze de proefpersonen zélf vragen of ze naar het toilet moesten na het drinken van koffie.

Eenderde van de mensen zei: inderdaad, als ik koffie drink, krijg ik aandrang. Vervolgens keken de onderzoekers of ze bij die subgroep wél statistisch significante resultaten konden meten en ja hoor, dat was het geval. “Zo mag je geen onderzoek bedrijven”, kritiseert Boekema. “Dan ga je naar de resultaten toeredeneren, dat is niet heel zuiver.”

‘Het blijft bijzonder dat een drankje dat vrijwel geen kilocalorieën bevat er tóch voor zorgt dat je naar de wc moet’ PAUL BOEKEMA, ARTS: Maar toch. Ook Boekema kan er niet onderuit: koffie doet wel íets bij een derde van de koffiedrinkers, zo tonen ook andere onderzoeken aan. Een uitgebreide maaltijd doet dat trouwens ook: “Neem maar eens een lekker Engels ontbijtje met veel vet: een gebakken eitje, worstjes of een pannenkoek met spek”, adviseert de arts. “Je krijgt dan hetzelfde effect op het maagdarmstelsel: dat gaat hard aan het werk. Maar het blijft bijzonder dat een drankje dat vrijwel geen kilocalorieën bevat tóch een vergelijkbaar effect sorteert.” De darmen komen door koffie op gang, maar welk stofje daar precies voor verantwoordelijk is, blijft dus voorlopig nog gissen. En - sorry - het verlossende antwoord kan nog even duren: koffie bevat zo’n 800 bioactieve stoffen.

35

FAITS DIVERS

Brandweer drie uur in de weer om penis uit halterschijf te bevrijden Bron: BELGA FOTO: SS Hoe het is kunnen gebeuren is officieel nog onduidelijk, maar in de Duitse stad Worms is een man met zijn penis in de opening van een 2,5 kilo wegende halterschijf blijven steken. De brandweer is eraan te pas gekomen om het zaakje te klaren.

De man was met zijn probleempje naar een ziekenhuis gebracht, maar de artsen vermochten met hun middelen niets om het edele lichaamsdeel weer vrij te krijgen.

Dan maar de brandweer gebeld. Die is drie uur in de weer geweest met een slijper, een pneumatische zaag en hydraulische reddingsapparatuur. Toen de spuitgasten aan hun werk begonnen, was de man al onder verdoving gebracht.

“Doe dit niet na” luidde het devies van de brandweer nadien op Facebook.

Man met balzak van maar liefst 5 kilogram zwaar krijgt na 10 jaar operatie: “Mijn leven kan eindelijk beginnen” Bron: Barcroft TV Een balzak en een penis die 20 keer zo groot is als de gemiddelde lengte. Met zo’n geslachtsdelen moest Horace Owiti Opiyo uit Kenia al heel lang leven, omdat hij geen operatie kon betalen. Hij moest stoppen met zijn school omdat iedereen hem uitlachte, hij kon geen kleren meer dragen en hij kon nog maar amper stappen. Op een bepaald moment was de pijn zo ondraaglijk dat hij foto’s liet nemen die de wereld rond gingen. Nu is de man onder het mes geweest en kan hij beginnen aan zijn nieuwe leven. De eerste keer dat Horace Owiti Opiyo, die zichzelf Forence noemt, merkte dat er iets mis was, was er enkel sprake van een kleine cyste op zijn balzak. Forence was toen amper tien jaar oud, maar merkte dat zijn lid steeds begon te groeien en groeien. Een jaar later probeerde een lokaal ziekenhuis hem nog te helpen, maar de aandoening bleef terugkomen.

Zijn geslachtsdelen bleven maar groeien, totdat hij 20 jaar werd en rondliep met een scrotum van maar liefst 5 kilogram zwaar. Pas toen de buurman de foto’s daarvan op Facebook postte, trok zijn zaak genoeg aandacht om hem naar gespecialiseerde artsen te kunnen doorsturen.

“BALZAK VAN EEN OLIFANT” Al snel hadden de dokters een naam voor zijn

36

aandoening: scrotum elephantum, of letterlijk vertaald ‘de balzak van een olifant’. Ook wel gekend als lymfoedeem filariasis, een ziekte die veroorzaakt wordt door een muggenbeet, waarbij larven in de bloeddoorstroming terechtkomen. Die larven groeien daar en worden parasitaire wormen, die alles blokkeren, waardoor het weefsel gaat zwellen en de huid dikker wordt. De dokters in het Jaramogioginga Odinga Hospital wilden zijn geslachtsdelen eerst zo goed mogelijk analyseren, om te kijken of ze na de verkleining zijn penis en zijn testikels konden reconstrueren naar een normale grootte. Al snel merkten ze dat er diep in zijn scrotum twee gezonde teelballen te vinden waren. Goed nieuws voor de man, want dat betekende dat de reconstructie een stuk simpeler zou zijn.

Daarom besloten ze om twee operaties uit te voeren. Onder leiding van dokter Dan Raburu haalden ze eerst het grootste deel van zijn scrotum weg. Nadien opereerden ze een tweede keer om ook de penis tot een normalere afmeting te verkleinen. “Daarvoor moesten we enorm veel weefsel en huid wegnemen.

Maar we moesten ook oppassen dat we geen zenuwen raakten of dat hij te veel bloed zou verliezen”, aldus Raburu.

“IK BEN EINDELIJK VRIJ” Een ellenlange procedure, omdat de artsen bovendien koste wat kost ervoor wilden zorgen dat alle functies van zijn geslachtsorganen nog perfect zouden werken. Forence was extatisch bij het ontwaken: “Toen ik wakker werd, voelde ik mij zo licht. Alle zware dingen aan mijn lichaam waren verdwenen”, vertelt de man aan Barcroft TV. Nu, zeven maanden later, is Forence volledig hersteld. “Ik ben klaar om aan mijn nieuwe leven te beginnen”, vertelt de man. “Ik kan zwemmen nu. Ik kan lopen, ik kan voetballen.

Ik ben eindelijk vrij.” Nu durft de man eindelijk ook zijn kinderwens uit te spreken. “De eerste stap die ik nu ga nemen is een studie starten, zodat ik in de toekomst een gezin kan starten.

FAITS DIVERS

Mysterie in Genève: tienduizenden euro’s verstoppen toiletten Foto: REUTERS Een vervelend euvel in Pizzeria du Molard in Genève. De herentoiletten waren er verstopt.

Groot was de verbazing toen de oorzaak gevonden werd.

In het rioolsysteem werden de resten van biljetten van 500 euro gevonden. Twee nabijgelegen restaurants en een filiaal van de Zwitserse bank UBS werden met hetzelfde probleem geconfronteerd.

Uit onderzoek van de Zwitserse autoriteiten blijkt dat iemand tienduizenden euro’s doorgesast heeft. Het geld is vermoedelijk afkomstig van een nog niet geïdentificeerde Spaanse vrouw, aldus de onderzoekers. De advocaat van de vrouw heeft al aangeboden het ontstoppen van de wc’s te betalen.

Of dat ook met biljetten van 500 euro gebeurt, is niet duidelijk.

Het meest luxueuze toilet ter wereld?

Dat is de wc van Ilma Gore. Om het badkamermeubel te maken, heeft de vrouw een hele hoop Louis Vuitton-handtassen gebruikt.

Als wij 13.000 euro zouden krijgen, zouden we met dat geld een flinke wereldreis maken. De Amerikaanse kunstenares Ilma Gore had een ander idee: ze heeft er 24 tassen van Louis Vuitton mee gekocht. Vervolgens heeft ze die luxueuze accessoirestukken kapot geknipt en er een gouden toilet mee bekleed.

FUNCTIONEEL KUNSTWERK De artieste had maar liefst drie maanden nodig om de creatie tot een goed einde te brengen.

Ze maakt zich sterk dat het kleinste kamertje ook echt werkt. Hoewel het kunstwerk nog maar pas af is, wordt Gore overstelpt door mensen die vragen hoeveel het hebbeding kost.

Geïnteresseerden kunnen surfen naar de online kledingwinkel Tradesy. Daar wordt de bijzondere wc verkocht voor 100.000 dollar (85.000 euro).

37

AGENDA MAART/MARS 2018 • 10 en 11 maart: Op verscheidene plaatsen organiseren we een urologische quiz waar we aan de hand van vragen en antwoorden de basisurologie willen toelichten. www.urobel.be • 16-20 maart/mars 2018 EAUN – Copenhagen AUGUSTUS/AÔUT 2018 • 28-31 augustus/aôut 2018 ICS - Philadelphia SEPTEMBER/SEPTEMBRE 2018 • 21 september – docentendag Urobel (onder voorbehoud/sous reserve)

De redactie / Le rédaction Ronny Pieters

Cel Vandewinkel Jan Hendrickx Ingrid Van Neyghen Paul De Beuckeleer

UZ Gent/ voorzitter Urobel Jan-Palfijn Merksem UZ-ghb Leuven UZA Edegem

Redactieraad / Comité de rédaction Prof. Dr. R. Andrianne Prof. Dr. K. Everaert Dr. P. Dekuypere Dr. T. Adams Dr. G. Hendrickx Dr. J. Ampe Dr. L. Hoekx Dr. I. Billiet Dr. W. Kerckhaert Dr. A. De Brouwer Dr. J. Mattelaer Dr. H. Van Der Eecken Dr. D. Ost Auteurs 2016/2017 : C. Biéva, M. Christiaens, M. Coenen, K. De Baets, P. De Beuckeleer, E. De Bruyne, M. de Hosson, C. De Laet, G. De Win, K. Everaert, I. Geraerts, C. Goes, M. Goethals, J. Hendrickx, P. Hoebeke, L. Hoekx, N.C. Kassis, E.A. Kidd, J. Labescat, N. Lumen, D. Mannaert, J. Mattelaer, H. Michael, Ml. Omar, W. Oosterlinck, R. Pieters, D. Schrijvers, A.F. Spinoit, F. Stewart, C. Vandewinkel, E. Van Hoecke, M. Van Impe, M. Van Kampen, I. Van Neyghen, B. Verlinden, Y. Versluis

OKTOBER/OCTOBRE 2018 • 19 oktober 2018 - Congresdag Urobel (onder voorbehoud/sous reserve)

MET VEEL DANK VOOR HUN BIJDRAGE MERCI À TOUS POUR LEUR AIDE:

Verantwoordelijke uitgever / Editeur responsable Ronny Pieters

DE AUTEURS/LES AUTEURS Dossier: - Dirk De Ridder, Md, PhD, FEBU, Diensthoofd Urologie, UZ Leuven

DE REDACTIELEDEN: Ronny Pieters, voorzitter Urobel, Cel Vandewinkel Jan Hendrickx Ingrid Van Neyghen Paul De Beuckeleer

Redactiesecretariaat en administratie / Secrétariat de rédaction et administration Ronny Pieters Urobel vzw - U.Z. Gent De Pintelaan 185 • 9000 Gent • België T +32 9 240 27 65 • F +32 9 240 38 89 Website : www.urobel.be E-mail : voorzitter.urobel@telenet.be Advertentie-exploitatie / Exploitation publicitaire Vincent Govaert +32 473 91 00 93 vincent@zorganders.be Monique Vandenhulle +32 473 22 18 43 monique@zorganders.be

Kranten en magazines, zoals: De Morgen, DeStandaard, Visie, Gazet van Antwerpen, The Guardian,...

Bronnen Internet: Vrije Tijd, Gezondheid.be, …

Alle rechten voorbehouden. Tous droits réservés.

Noch de redactie noch de uitgever kunnen aansprakelijk gesteld worden voor de inhoud van de artikelen en advertenties. Deze vallen steeds onder de verantwoordelijkheid van de auteurs, respectievelijk adverterende firma’s.

Bronnen: Belga, MediQuality, BBC, Reuters …

La rédaction et l’éditeur déclinent toute responsabilité vis-à-vis le contenu des articles ou les annonces publicitaires. Toute responsabilité reste chez les auteurs, respectivement les firmes qui font de la publicité.

UROBEL Magazine verschijnt vier maal per jaar in twee versies, een versie voor het urologische artsenkorps en een versie voor de urologisch verpleegkundigen.

UROBEL magazine wordt bedeeld per post.

LIJST VAN DE ADVERTEERDERS / LISTE DES ANNONCEURS

UROBEL Magazine paraît quatre fois par an en deux versions, une version pour les urologues et autres médecins actif dans le domaine de l’urologie et une version pour les infirmi(è)er(e)s dans le domaine des soins urologiques.

UROBEL Magazine est distribué par la poste.

Oplage / Tirage : 2680 ex. (1525 arts - 1155 verpl)

COVER 4

LILLY

COLOPLAST

28

WELLSPECT HEALTHCARE 17

COOK BELGIUM

15

JANSSEN CILAG

COVERS 2 EN 3

APOTEX

38

9

DÉCOUVREZ COMMENT VOTRE PATIENT ATTEINT DE MCRPC PEUT POTENTIELLEMENT OBTENIR UN GAIN DE SURVIE DE 11,8 MOIS

Zytiga 500 mg x 56 tabs

prix ex-usine excl. TVA € 2925,56

1,2*

DÉNOMINATION DU MÉDICAMENT: ZYTIGA 500 mg, comprimés pelliculés. COMPOSITION QUALITATIVE ET QUANTITATIVE: Chaque comprimé pelliculé contient 500 mg d’acétate d’abiratérone. Excipients à effet notoire: Chaque comprimé pelliculé contient 253,2 mg de lactose et 13,5 mg de sodium. FORME PHARMACEUTIQUE: Comprimé pelliculé. Comprimés pelliculés violets, de forme ovale (20 mm de long x 10 mm de large), avec « AA » gravé sur une face et « 500 » gravé sur l’autre face. Indications thérapeutiques: ZYTIGA est indiqué en association avec la prednisone ou la prednisolone dans : - le traitement du cancer métastatique de la prostate résistant à la castration chez les hommes adultes asymptomatiques ou peu symptomatiques, après échec d’un traitement par suppression androgénique et pour lesquels la chimiothérapie n’est pas encore cliniquement indiquée; - le traitement du cancer métastatique de la prostate résistant à la castration chez les hommes adultes dont la maladie a progressé pendant ou après une chimiothérapie à base de docétaxel. Posologie et mode d’administration: Ce médicament doit être prescrit par un professionnel de santé habilité. Posologie: La dose recommandée est de 1000 mg (deux comprimés de 500 mg) en une seule prise quotidienne et ne doit pas être administrée avec de la nourriture (voir ci-dessous « Mode d’administration »). La prise des comprimés avec la nourriture augmente l’exposition systémique à l’abiratérone. ZYTIGA doit être pris avec de faibles doses de prednisone ou de prednisolone. La dose quotidienne recommandée de prednisone ou de prednisolone est de 10 mg. La castration médicale par analogue de l’hormone de libération des gonadotrophines hypophysaires (LH-RH) doit être maintenue pendant la durée du traitement pour les patients n’ayant pas subi de castration chirurgicale. Les taux de transaminases sériques doivent êtres dosés avant le début du traitement, toutes les deux semaines pendant les trois premiers mois de traitement et ensuite tous les mois. La tension artérielle, le taux de potassium sérique et la rétention hydrique doivent être surveillés mensuellement. Cependant, les patients ayant un risque significatif d’insuffisance cardiaque congestive doivent être surveillés toutes les 2 semaines pendant les 3 premiers mois du traitement et ensuite tous les mois. Chez les patients ayant une hypokaliémie pré-existante ou ayant développé une hypokaliémie au cours du traitement par ZYTIGA, le maintien de la kaliémie à un taux ≥ 4,0 mM doit être envisagé. Chez les patients qui développent des toxicités de Grade ≥ 3 incluant hypertension artérielle, hypokaliémie, œdème et autres troubles d’origine non minéralocorticoïde, le traitement doit être interrompu et une prise en charge médicale appropriée instaurée. Le traitement par ZYTIGA ne doit pas être réintroduit tant que les symptômes de toxicité n’ont pas régressé au Grade 1 ou à l’état initial. En cas d’oubli d’une dose quotidienne de ZYTIGA, de prednisone ou de prednisolone, il convient de reprendre le traitement le lendemain à la dose quotidienne habituelle. Hépatotoxicité: Chez les patients développant une hépatotoxicité au cours du traitement (augmentation de l’alanine aminotransférase [ALAT] ou augmentation de l’aspartate aminotransférase [ASAT] de plus de 5 fois la limite supérieure de la normale [LSN]), le traitement doit être interrompu immédiatement.

Après le retour des tests fonctionnels hépatiques à leurs valeurs initiales, la reprise du traitement peut être effectuée à une dose réduite de 500 mg (un comprimé) une fois par jour. Chez les patients pour qui le traitement a été réintroduit, les taux de transaminases sériques doivent être surveillés au minimum toutes les 2 semaines pendant les trois premiers mois et ensuite tous les mois. Si l’hépatotoxicité réapparait à la dose réduite de 500 mg par jour, le traitement doit être arrêté. Si les patients développent une hépatotoxicité sévère (ALAT ou ASAT 20 fois supérieurs à la LSN) à un moment quelconque au cours du traitement, celui-ci doit être arrêté et ne doit pas être réintroduit chez ces patients. Insuffisance hépatique: Aucune adaptation posologique n’est nécessaire chez les patients présentant une insuffisance hépatique légère préexistante, Classe A de Child-Pugh. En cas d’insuffisance hépatique modérée (Classe B de Child-Pugh), on observe une augmentation de l’exposition systémique à l’abiratérone d’environ quatre fois suite à l’administration de 1 000 mg en dose unique d’acétate d’abiratérone. Il n’existe pas de données sur la sécurité et l’efficacité clinique suite à l’administration de doses répétées d’acétate d’abiratérone chez des patients ayant une insuffisance hépatique modérée ou sévère (Child-Pugh Classe B ou C). Aucun ajustement posologique ne peut être prévu. L’utilisation de ZYTIGA doit être évaluée avec précaution chez les patients atteints d’une insuffisance hépatique modérée, chez lesquels le bénéfice doit être nettement supérieur au risque potentiel. ZYTIGA ne doit pas être utilisé chez les patients atteints d’une insuffisance hépatique sévère. Insuffisance rénale: Aucun ajustement posologique n’est nécessaire chez les patients insuffisants rénaux (voir rubrique 5.2). Cependant, il n’existe pas d’expérience clinique chez les patients présentant à la fois un cancer de la prostate et une insuffisance rénale sévère. La prudence est recommandée chez ces patients. Population pédiatrique: L’utilisation de ZYTIGA dans la population pédiatrique n’est pas justifiée. Mode d’administration: ZYTIGA est à usage oral. Les comprimés doivent être pris au moins deux heures après avoir mangé et aucune nourriture ne doit être consommée pendant au moins une heure après avoir pris les comprimés. Ceux-ci doivent être avalés en entier avec de l’eau. Contre-indications: - Hypersensibilité à la substance active ou à l’un des excipients. - Femmes enceintes ou susceptibles de l’être. - Insuffisance hépatique sévère [Classe C de Child-Pugh]. Effets indésirables: Résumé du profil de sécurité: Les effets indésirables les plus fréquemment observés sont : œdème périphérique, hypokaliémie, hypertension artérielle et infection du tractus urinaire. Les autres effets indésirables importants incluent des affections cardiaques, une hépatotoxicité, des fractures et l’alvéolite allergique. Les conséquences pharmacodynamiques du mécanisme d’action de ZYTIGA peuvent entraîner une hypertension artérielle, une hypokaliémie et une rétention hydrique. Au cours des études cliniques, des réactions indésirables minéralocorticoïdes attendues ont été observées plus fréquemment chez les patients traités par acétate d’abiratérone que chez les patients sous placebo : hypokaliémie 21% vs 11%, hypertension artérielle 16% vs 11%, rétention hydrique (œdème périphérique) 26% vs 20 %. Chez les patients traités par acétate d’abiratérone, des cas d’hypokaliémie de grades 3 et 4 selon la CTCAE (version 3.0) et d’hypertension artérielle de grades 3 et 4 selon la CTCAE (version 3.0) ont été observés respectivement chez 4% et 2% des patients. Dans l’ensemble, les réactions minéralocorticoïdes ont été prises en charge médicalement avec succès. L’administration concomitante d’un corticoïde réduit l’incidence et la gravité de ces effets indésirables. Tableau récapitulatif des effets indésirables: Au cours d’études incluant des patients atteints de cancer de la prostate métastasique à un stade avancé traités par un analogue de la LH-RH ou traités précédemment par orchidectomie, ZYTIGA a été administré à une dose de 1 000 mg par jour en association avec la prednisone ou la prednisolone à faible dose (10 mg par jour). Les effets indésirables observés au cours des études cliniques et de l’expérience post-commercialisation sont énumérés ci-dessous par catégorie de fréquence. Les catégories sont définies comme suit : très fréquent (≥ 1/10), fréquent (≥ 1/100 à < 1/10), peu fréquent (≥ 1/1 000 à < 1/100) ; rare (≥ 1/10 000 à < 1/1 000); très rare (< 1/10 000) et fréquence indéterminée (ne peut être estimée sur la base des données disponibles). Dans chaque catégorie de fréquence, les effets indésirables sont présentés dans l’ordre décroissant de gravité. Tableau 1 : Effets indésirables observés au cours des essais cliniques et post-commercialisation: Classes de systèmes d’organes: Effet indésirable et fréquence. Infections et infestations: Très fréquent : infection du tractus urinaire; Fréquent : sepsis. Affections endocriniennes: Peu fréquent : insuffisance surrénalienne.

Troubles du métabolisme et de la nutrition: Très fréquent : hypokaliémie; Fréquent : hypertriglycéridémie. Affections cardiaques: Fréquent : insuffisance cardiaque*, angine de poitrine, arythmie, fibrillation auriculaire, tachycardie; Indéterminée : infarctus du myocarde, allongement de

Janssen-Cilag NV

*

acétate d’ abiratérone

l’intervalle QT. Affections vasculaires: Très fréquent : hypertension artérielle. Affections respiratoires, thoraciques et médiastinales: Rare : alvéolite allergiquea. Affections gastro-intestinales: Très fréquent : diarrhée; Fréquent : dyspepsie. Affections hépatobiliaires: Fréquent : augmentation de l’alanine aminotransférase, augmentation de l’aspartate aminotransféras; Rare : hépatite fulminante, insuffisance hépatique aigüe.

Affections de la peau et du tissu sous-cutané: Fréquent : rash. Affections musculo-squelettiques et systémiques: Peu fréquent : myopathie, rhabdomyolyse. Affections du rein et des voies urinaires: Fréquent : hématurie. Troubles généraux et anomalies au site d’administration: Très fréquent : œdème périphérique. Lésions, intoxications et complications liées aux procédures: Fréquent : fractures**. * L’insuffisance cardiaque regroupe l’insuffisance cardiaque congestive, le dysfonctionnement ventriculaire gauche et la diminution de la fraction d’éjection. ** Les fractures incluent toutes les fractures à l’exception des fractures pathologiques. a Notifications spontanées issues de l’expérience post-commercialisation. Les effets indésirables de grade 3 selon la CTCAE (version 3.0) survenues chez les patients traités par acétate d’abiratérone ont été les suivants : hypokaliémie 3%, infection urinaire, élévation du taux d’alanine aminotransférase, hypertension artérielle, élévation du taux d’aspartate aminotransférase, fractures 2%, œdèmes périphériques, insuffisance cardiaque et fibrillation auriculaire 1% chacun. Hypertriglycéridémie et angine de poitrine de grade 3 selon la CTCAE (version 3.0) ont été observées chez < 1% des patients. Œdème périphérique, hypokaliémie, infection du tractus urinaire, insuffisance cardiaque et fractures de grade 4 selon la CTCAE (version 3.0) ont été observés chez < 1% des patients. Description d’une sélection d’effets indésirables: Effets cardiovasculaires: Les patients atteints d’hypertension artérielle non contrôlée, d’une maladie cardiaque cliniquement significative, telle qu’un infarctus du myocarde ou un événement thrombotique artériel dans les 6 mois précédents, un angor sévère ou instable, une insuffisance cardiaque de classe III ou IV (étude 301) ou une insuffisance cardiaque de classe II à IV (étude 302) selon la NYHA ou avec une mesure de la fraction d’éjection cardiaque < 50% ont été exclus des deux études de phase 3. Tous les patients inclus (groupe traité par la substance active et groupe placebo) ont simultanément reçu un traitement de suppression androgénique, principalement par des analogues de la LH-RH, qui a été associé à des cas de diabète, d’infarctus du myocarde, d’accident vasculaire cérébral et de mort subite cardiaque. La fréquence des effets indésirables cardiovasculaires dans les études de phase 3 chez les patients sous acétate d’abiratérone versus les patients sous placebo a été : hypertension artérielle 14,5% vs 10,5%, fibrillation auriculaire 3,4% vs 3,4%, tachycardie 2,8% vs 1,7%, angine de poitrine 1,9% vs 0,9%, troubles cardiaques 1,9% vs 0,6%, et arythmie 1,1% vs 0,4%. Hépatotoxicité: Des cas d’hépatotoxicité avec une élévation des taux d’ALAT, d’ASAT et de bilirubine totale ont été rapportés chez des patients traités par acétate d’abiratérone. Dans l’ensemble des études cliniques, une élévation des résultats des tests fonctionnels hépatiques (augmentation du taux d’ALAT ou d’ASAT de > 5 x LSN ou augmentation de la bilirubine de > 1,5 x LSN) a été rapportée chez 4% des patients traités par acétate d’abiratérone, généralement durant les trois premiers mois de traitement. Au cours de l’étude clinique 301, les patients dont le taux initial d’ALAT ou d’ASAT était élevé se sont révélés plus susceptibles de présenter une augmentation des résultats des tests fonctionnels hépatiques que ceux commençant le traitement avec des valeurs normales. Lorsque des augmentations du taux d’ALAT ou d’ASAT > 5 x LSN ou de la bilirubine > 3 x LSN ont été observées, l’acétate d’abiratérone a été suspendu ou arrêté. Dans deux cas, une élévation importante des résultats des tests fonctionnels hépatiques est survenue (voir rubrique 4.4). Ces deux patients, avec une fonction hépatique initiale normale, ont présenté une élévation du taux d’ALAT ou d’ASAT de 15 à 40 x LSN et une élévation de la bilirubine de 2 à 6 x LSN. Après arrêt de l’administration du traitement, les valeurs des tests fonctionnels hépatiques de ces deux patients se sont normalisées et un des patients a été traité à nouveau, sans récurrence de ces augmentations. Dans l’étude 302, des élévations d’ALAT ou d’ASAT de grade 3 ou 4 ont été observées chez 35 (6,5%) des patients traités par acétate d’abiratérone. Les élévations du taux d’aminotransférase ont été normalisées chez tous les patients sauf 3 (2 avec de nouvelles métastases hépatiques multiples et 1 avec une augmentation des ASAT environ 3 semaines après la dernière administration d’acétate d’abiratérone). Les arrêts de traitement dus à l’augmentation des ALAT et des ASAT ont été rapportés dans 1,7% et 1,3% des patients traités par acétate d’abiratérone et dans 0,2% et 0% des patients traités par placebo ; aucun décès lié à une toxicité hépatique n’a été rapporté. Au cours des essais cliniques, le risque d’hépatotoxicité a été atténué par l’exclusion des patients présentant un taux initial d’ALAT et d’ASAT ≥ 2,5 x LSN en l’absence de métastases hépatiques et > 5 x LSN en présence de métastases hépatiques ont été exclus. Dans l’étude 302 les patients présentant des métastases hépatiques n’étaient pas éligibles et ceux ayant un taux initial d’ALAT et d’ASAT ≥ 2.5 x LSN ont été exclus. Les anomalies des tests fonctionnels hépatiques apparues chez les patients participant aux essais cliniques ont été prises en charge de manière active par l’interruption du traitement et la reprise éventuelle de celui-ci uniquement après retour des résultats des tests fonctionnels hépatiques à leur valeur initiale. Les patients présentant une élévation du taux d’ALAT ou d’ASAT > 20 x LSN n’ont pas été retraités. La sécurité d’une reprise du traitement chez ces patients est inconnue. Le mécanisme de l’hépatotoxicité n’est pas connu. Déclaration des effets indésirables suspectés: La déclaration des effets indésirables suspectés après autorisation du médicament est importante. Elle permet une surveillance continue du rapport bénéfice/risque du médicament. Les professionnels de santé déclarent tout effet indésirable suspecté via: : Belgique: l’Agence fédérale des médicaments et des produits de santé (www.afmps.be). Luxembourg : Direction de la Santé – Division de la Pharmacie et des Médicaments, Villa Louvigny – Allée Marconi, L-2120 Luxembourg, Site internet: http://www.ms.public.lu/fr/activites/pharmacie-medicament/index.html. Nature et contenu de l’emballage extérieur: Pochette en carton de 14 comprimés pelliculés sous plaquette thermoformée en PVDC/PE/PVC/aluminium.

Chaque boîte contient 4 pochettes (56 comprimés pelliculés). Pochette en carton de 12 comprimés pelliculés sous plaquette thermoformée en PVDC/PE/PVC/aluminium. Chaque boîte contient 5 pochettes (60 comprimés pelliculés). TITULAIRE DE L’AUTORISATION DE MISE SUR LE MARCHÉ: Janssen-Cilag International NV, Turnhoutseweg 30, B-2340 Beerse, Belgique. NUMÉRO(S) D’AUTORISATION DE MISE SUR LE MARCHÉ: EU/1/11/714/002 - 56 comprimés pelliculés (4 pochettes de 14); EU/1/11/714/003 - 60 comprimés pelliculés (5 pochettes de 12). MODE DE DELIVRANCE: Médicament soumis à prescription médicale. DATE DE MISE A JOUR DU TEXTE: 09/11/2016. Toute information complémentaire peut être obtenue sur demande. * In patients with significant fatigue at baseline, significantly more patients who received ZYTIGA® plus prednisone reported reduction in fatigue intensity (P=0.0001) and fatigue interference (P=0.0075) compared with prednisone alone.⁴ mCRPC: Cancer de la prostate métastatique résistant à la castration. 1. Zytiga (abiraterone acetate) Summary of Product Characteristics. JanssenCilag International NV, Beerse, Belgium, January 2016. 2. Ryan CJ, et al. Lancet Oncol. 2015;16:152–60. 3. Miller K, et al. Poster presentation at the 31st Annual European Association of Urology (EAU) Annual Congress, 11-15 March 2016, Munich, Germany. Poster no. 775.

© Janssen-Cilag NV – PHBE/ZYT/0616/0009(2) – vu/er Erik Present, Antwerpseweg 15-17, 2340 Beerse

* Dans l’étude COU-AA-302, des patients asymptomatiques ou peu symptomatiques atteints de mCRPC après échec de l’ADT ont atteint un gain de survie médian de 4,4 mois avec Zytiga + prednisone vs placebo + prednisone (HR 0,81 ; IC à 95% 0,70–0,93; P=0,0033). Dans une analyse post-hoc de l’étude 302, les patients présentant un BPI-SF de 0-1, un PSA < 80 ng/ml et un GS < 8, ont montré un avantage de survie médian de 11,8 mois avec Zytiga + prednisone vs placebo + prednisone (HR 0,61 ; IC à 95% 0,43-0,87 ; P=0,0055).2,3

PROSTATEX

®

Behandeling van matige tot ernstige symptomen van benigne prostaathyperplasie Dutasteride aan de laagste prijs*

Orgaansysteemes

Voortplantingsstelsel en borstaandoeningen

Immuunsysteem -aandoeningen

Bijwerking

Impotentie* Veranderd (verminderd) libido* Ejaculatiestoornissen* Borstaandoeningen* Allergische reacties waaronder rash, pruritus, urticaria, plaatselijk oedeem en angio-oedeem

Incidentie in klinische studies Incidentie gedurende het 1st behandelingsjaar (n=2167)

Incidentie gedurende het 2de behandelingsjaar (n=1744)

6.0%

1.74%

3.7%

0.6%

1.8% 1.3%

0.5% 1.3%

Geschatte incidentie op basis van postmarketinggegevens Niet bekend

Psychiatrische stoornissen

Depressieve stemming

Huid- en onderhuidaandoeningen

Alopecia (voornamelijk verlies van lichaamsbeharing), hypertichose

Soms

Voorplantingsstelsel- en borstaandoeningen

Pijn inde teelballen en zwelling van de teelballen

Niet bekend

Niet bekend

*Deze seksuele bijwerkingen zijn gelicht aan de behandeling met dutasteride (met inbegrip van de monotherapie en de combinatie met tamsulosine). Deze bijwerkingen kunnen aanhouden na stopzetting van de behandeling. Het is niet bekend welke rol dutasteride daarin speelt. + Omvat gevoelige borsten en vergroting van de borsten Dutasteride in combinatie met de alfablokker TAMSULOSINE. Gegevens van de 4 jaar durende CombAT-studie, die dutasteride 0,5mg (n=1623) en tamsulosine 0,4mg (n=1611) eenmaal daags alleen en samen (n=1610) vergelijkt, toonden dat de incidentie van

innovating for patient affordability

Tabel 2

Orgaansysteem

Zenuwstelselaandoeningen Hartstoornissen

Voortplantingsstelsel en borstaandoeningen, Psychische stoornissen en Onderzoeken

Bijwerking Combinatiea (n) Dutasteride Tamsulosin Draaierigheid Combinatiea Dutasteride Tamsulosin Hartfalen (composiettermb) Combinatiea Dutasteride Tamsulosin Impotentiec Combinatiea Dutasteride Tamsulosin Veranderd (verminderd) libidoc Combinatiea Dutasteride Tamsulosin Ejaculatiestoornissenc Combinatiea Dutasteride Tamsulosin Borstaandoeningenb Combinatiea Dutasteride Tamsulosin

PROSTATEX® 30 caps 0,5 mg 29,28 € PROSTATEX® 100 caps 0,5 mg 65,00 € alle bijwerkingen tijdens het eerste, het tweede, derde en vierde jaar behandeling, die de onderzoeker aan het geneesmiddel toeschreef, respectievelijk 22%, 6%, 4% en 2% bedroeg voor dutasteride/tamsulosine combinatietherapie, 15%, 6%, 3% en 2% voor dutasteride monotherapie en 13%, 5%, 2% en 2% voor tamsulosine monotherapie. De hogere incidenties bijwerkingen in de groep met combinatietherapie tijdens het eerste jaar behandeling was het gevolg van een hogere incidentie voortplantingsstelselaandoeningen, namelijk ejaculatiestoornissen, in deze groep.

De volgende, door de onderzoeker aan het geneesmiddel toegeschreven bijwerkingen werden gemeld met een incidentie groter dan of gelijk aan 1% tijdens het eerste jaar behandeling in de CombAT studie ; de incidentie van deze voorvallen tijdens de 4 jaar behandeling is opgenomen in onderstaande tabel: (Tabel 2). Andere gegevens De REDUCE studie bracht een hogere incidentie van Gleason 8-10 prostaatkankers aan het licht bij mannen behandeld met dutasteride, vergeleken met placebo. Er kon niet worden vastgesteld of het effect van dutasteride op prostaatverkleining of studiegebonden factoren een impact hadden op de resultaten van deze studie. Tijdens klinische studies en in de postmarketing periode is het volgende gemeld: borstkanker bij mannen.

Melding van vermoedelijke bijwerkingen. Het is belangrijk om na toelating van het geneesmiddel vermoedelijke bijwerkingen te melden. Op deze wijze kan de verhouding tussen voordelen en risico’s van het geneesmiddel voortdurend worden gevolgd.

Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg wordt verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden via het nationale meldsysteem: België Federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten Afdeling Vigilantie EUROSTATION II Victor Hortaplein, 40/40 B-1060 Brussel Website: www.fagg.be e-mail: adversedrugreactions@fagg-afmps.be Houdbaarheid 2 jaar. HOUDER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN Apotex Europe B.V. Darwinweg 20, 2333 CR Leiden Pays-Bas NUMMER VAN DE VERGUNNING VOOR HET IN DE HANDEL BRENGEN BE470693 AFLEVERINGSWIJZE Geneesmiddel op medisch voorschrift DATUM VAN HERZIENING VAN DE TEKST 03/2017

Incidentie tijdens de behandeling 2de jaar 3de jaar 4de jaar 1ste jaar (n=1610) (n=1428) (n=1283) (n=1200) (n=1623) (n=1464) (n=1325) (n=1200) (n=1611) (n=1468) (n=1281) (n=1112) 1.4% 0.7% 1.3%

0.1% 0.1% 0.4%

<0.1% <0.1% <0.1%

0.2% <0.1% 0%

0.2% <0.1% 0.1%

0.4% 0.1% <0.1%

0.2% <0.1% 0.4%

0.2% 0% 0.2%

6.3% 5.1% 3.3%

1.8% 1.6% 1.0%

0.9% 0.6% 0.6%

0.4% 0.3% 1.1%

5.3% 3.8% 2.5%

0.8% 1.0% 0.7%

0.2% 0.2% 0.2%

0% 0% <0.1%

9.0% 1.5% 2.7%

1.0% 0.5% 0.5%

0.5% 0.2% 0.2%

<0.1% 0.3% 0.3%

2.1% 1.7% 0.8%

0.8% 1.2% 0.4%

0.9% 0.5% 0.2%

0.6% 0.7% 0%

a. Combinatie = dutasteride 0,5 mg eenmaal daags plus tamsulosine 0,4 mg eenmaal daags. b. Hartfalen composietterm is samengesteld uit congestief hartfalen, hartfalen, linkerventrikelfalen, acuut hartfalen, cardiogene shock, acuut linkerventrikelfalen, rechterventrikelfalen, acuut rechterventrikelfalen, ventrikelfalen, cardiopulmonair falen, congestieve cardiomyopathie c. Deze seksuele bijwerkingen zijn gelicht aan de behandeling met dutasteride (met inbegrip van de monotherapie en de combinatie met tamsulosine). Deze bijwerkingen kunnen aanhouden na stopzetting van de behandeling. Het is niet bekend welke rol dutasteride daarin speelt. d. Omvat borstgevoeligheid en borstvergroting.

*Vergelijking op basis van de prijzen van het BCFI

Urology

MG-20170713-01

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Prostatex® 0,5 mg capsules, zacht KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke capsule bevat 0,5 mg dutasteride. Hupstoffen: Capsule-inhoud: mono-en diglyceriden van capryl/caprinezuur, butylhydroxytolueen (E321) - Capsuleomhulling: gelatine - glycerol - gepurifieerd water - geel ijzeroxide (E172) - titaandioxide (E171) - Rode inkt opacode. Drukinkt: schellakglazuur - rood ijzeroxide (E172) - isopropylalcohol - n-butylalcohol - propyleenglycol - ammoniumhydroxide - simethicone FARMACEUTISCHE VORM Capsules, zacht. Een olieachtige, kleurloze tot lichtgele vloeistof binnen een lichtgele, langwerpige gelatine capsule (16.3 mm x 6.4 mm) gedrukt met “A0.5”. KLINISCHE GEGEVENS Therapeutische indicaties Behandeling van matige tot ernstige symptomen van benigne prostaathyperplasie (BPH). Vermindering van het risico van acute urineretentie (AUR) en van een chirurgische ingreep bij patiënten met matige tot ernstige symptomen van BPH. Dosering en wijze van toediening Dosering Prostatex mag alleen of samen met de alfablokker tamsulosine (0,4mg) toegediend worden.

Wijze van toediening Volwassenen (bejaarden inbegrepen) De aanbevolen dosering bedraagt één capsule (0,5 mg) oraal, eenmaal daags. De capsules moeten in zijn geheel ingeslikt worden en mogen niet gekauwd of geopend worden aangezien het contact met de inhoud van de capsule, een irritatie van de oropharyngeale mucosa kan veroorzaken. De capsules mogen met of zonder voedsel ingenomen worden. Hoewel er in een vroeg stadium verbetering kan gezien worden, kan het tot 6 maanden duren voordat een respons op de behandeling bereikt wordt.

Er is geen dosisaanpassing nodig bij bejaarden.

Nierinsufficiëntie. Het effect van een nierinsufficiëntie op de farmacokinetiek van dutasteride is niet onderzocht. Aanpassing van de dosering is niet voorzien voor patiënten met een nierinsufficiëntie.

Leverinsufficiëntie. Het effect van een leverinsufficiëntie op de farmacokinetiek van dutasteride werd niet onderzocht, dus voorzichtigheid is geboden bij patiënten met milde tot matige leverinsufficiëntie.

Bij patiënten met een ernstige leverinsufficiëntie is het gebruik van dutasteride gecontraïndiceerd.

Contra-indicaties -patiënten die overgevoelig zijn voor dutasteride, andere 5-alfa-reductaseremmers of voor één van de andere hulpstoffen. -vrouwen, adolescenten en kinderen. -patiënten met ernstige leverinsufficiëntie. Bijwerkingen. De frequentie van bijwerkingen wordt als volgt omschreven: Zeer vaak (≥ 1/10) ; vaak (≥ 1/100, < 1/10) ; soms (≥ 1/1.000, <1/100) ; zelden (≥1/10.000, <1/1,000) ; zeer zelden (< 1/10.000) ; niet bekend (kan met de beschikbare gegevens niet worden bepaald).

Monotherapie. Er ontwikkelden zich gedurende het eerste jaar behandeling bijwerkingen bij ongeveer 19% van de 2167 patiënten die dutasteride in de 2 jaar durende fase III placebogecontroleerde testen toegediend kregen. De meerderheid van deze bijwerkingen waren mild tot matig en deden zich vooral in het voortplantingsstelsel voor. Er kwam geen gewijzigd bijwerkingenprofiel naar voor gedurende een bijkomende 2 jaar van open-label uitbreidingsstudies. De volgende tabel geeft de bijwerkingen weer afkomstig van gecontroleerde klinische studies en postmarketing ervaring. De genoteerde bijwerkingen uit klinische studies die door de onderzoeker aan het geneesmiddel werden toegeschreven (met een incidentie hoger dan of gelijk aan 1%) werden met hogere incidentie gemeld bij met dutasteride behandelde patiënten in vergelijking met placebo gedurende het eerste jaar behandeling. De bijwerkingen afkomstig van ervaring na het in de handel brengen kwamen naar voor in spontane meldingen; daarom is de werkelijke incidentie niet gekend: (zie onderstaande tabel)