Witold Jabłoński Morskie Centrum Nauki im. prof. Jerzego Stelmacha

Morskie Centrum Nauki im. prof. Jerzego Stelmacha

Witold Jabłoński

dyrektor Morskie Centrum Nauki im. prof. Jerzego Stelmacha w Szczecinie

Podpisanie w październiku ubiegłego roku porozumienia o współpracy zachodniopomorskich uczelni i wyrażenie „woli współpracy w zakresie tworzenie Centrum Nauki w Szczecinie, uwzględniającego charakter i morskie tradycje Pomorza Zachodniego” 1 stało się impulsem do kolejnych działań. Były to m.in. spotkania z rektorami, dziekanami, pracownikami naukowymi i studentami, służące tworzeniu różnych płaszczyzn współpracy i informowaniu zainteresowanych środowisk o postępie prac przy projekcie.

Warto również przypomnieć fragment deklaracji rektorów: „my, niżej podpisani przedstawiciele nauki zachodniopomorskiej, zaproszeni przez marszałka województwa zachodniopomorskiego Olgierda Geblewicza, deklarujemy wolę współpracy w tworzeniu docelowej koncepcji wystawy stałej Centrum Nauki oraz pomocy naukowej i eksperckiej w bieżącym funkcjonowaniu instytucji” 2 . Sygnatariusze tego porozumienia wyrazili nadzieję, że „Centrum Nauki w sposób nowoczesny i interaktywny prezentować będzie najnowsze osiągnięcia naukowe zachodniopomorskich uczelni” 3 . i edukacyjnej, w tym pokazywanie, że nauka i sztuka współtworzą kulturę i cywilizację, dopełniają się, są przejawami kreatywności i aktywności człowieka” 4 , to przykład osoby renesansu. Profesor Uniwersytetu Szczecińskiego, dr hab. fizyki, astrofizyk i kosmolog, popularyzator nauki, dziekan Wydziału Matematyczno-Fizycznego US, dyrektor Instytutu Fizyki US, laureat nagrody Polskiego Towarzystwa Fizycznego im. Krzysztofa Ernsta za popularyzację fizyki w roku 2011. I co najważniejsze w kontekście MCN – twórca interaktywnej wystawy EUREKA oraz pomysłodawca pierwszego Centrum Nauki w Polsce.

Mając takiego patrona, chcemy wraz z Jego uczniami rozwijać jego autorskie pomysły popularyzacji nauki. Zupełnie świadomie nie chcemy zaś rywalizować w prezentacji najnowszych wynalazków i rozwiązań high tech. Skupiamy się na prostym, ale atrakcyjnym tłumaczeniu zjawisk naukowych, tak aby wzbudzić ciekawość i chęć pogłębiania wiedzy. Chcemy również kontynuować w Morskim

Nasz patron W duchu tej deklaracji realizuje się wiele konkretnych spraw, ale szczególnie istotny jest fakt powołania 12 września 2017 roku przez radnych Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego nowej instytucji kultury – Morskiego Centrum Nauki im. prof. Jerzego Stelmacha.

Patron nowej instytucji kultury, której statut przewiduje prowadzenie „działalności kulturalnej

Profesor Jerzy Stelmach

Wizualizacja przygotowana na konkurs „Muzeum Morskie – centrum nauki” (rozstrzygnięcie 2011) przez biuro Piotr Płaskowicki & Partnerzy Architekci. Na tym zwycięskim projekcie została oparta ostateczna koncepcja Morskiego Centrum Nauki im. prof. Jerzego Stelmacha w Szczecinie, zaprezentowana w marcu 2017 roku

Źródło: materiały Morskiego Centrum Nauki

Centrum Nauki zainicjowany w roku 2005 przez profesora Stelmacha proces prezentacji dziesięciu najpiękniejszych eksperymentów z fizyki (m.in pomiar obwodu Ziemi Eratostenesa, eksperymenty Galileusza, Newtona, Cavendisha czy wahadło Foucaulta) 5 . Osobą odpowiedzialną za wszystkie aspekty wystawy powstającego Morskiego Centrum Nauki jest Grzegorz Adamowicz, absolwent Uniwersytetu Szczecińskiego, jeden z uczniów profesora Stelmacha. Założenia programowe opracowane zostały przez Piotra Kossobudzkiego, wieloletniego wicedyrektora ds. programowych Centrum Nauki Kopernik, oraz Karolinę Perrin, autorkę wielu interaktywnych wystaw i popularyzatorkę nauki 6 . Obecnie pod kierunkiem Grzegorza Adamowicza opracowywana jest ostateczna koncepcja wystawy i trwają przygotowania do przetargów na produkcję i dostarczenie poszczególnych elementów składowych ekspozycji.

Pięć stref tematycznych Według projektu ponad trzy tysiące metrów kwadratowych podzielone zostanie na pięć stref tematycznych: Cała naprzód!, Ratunku S.O.S.!, Którędy do Indii?, Marynarze i szczury lądowe, Chlap!. W dziale Cała naprzód!, poświęconym statkom, łodziom, okrętom i jachtom, ich konstrukcji i procesowi budowania, rodzajom napędów i metodom sterowania, pojawią się również zagadnienia dotyczące zjawisk fizycznych, które wpływają na poruszanie się jednostek pływających. Przykładowe instalacje, stanowiska czy

eksponaty to: śruba i ster, duża instalacja prezentująca część nawodną i podwodną statku z autentyczną, poruszająca się śrubą napędową, interaktywne stanowisko – kadłub statku, gdzie zwiedzający będzie mógł kierować statkiem przy rożnych napędach. W tej części zobaczymy także modele statków znajdujące się w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Niewątpliwą atrakcją dla najmłodszych będzie wodny plac zabaw, zrealizowany według precyzyjnego planu prof. Jerzego Stelmacha, w którym zostaną wykorzystane właściwości wody i jednostek pływających. Najmłodsi będą mogli bawić się w spiętrzanie wody, tworzyć fale i wiry, kierować modelami statków i poznawać podstawowe zasady fizyki. Do tego należy jeszcze dodać pracownie: biologiczno-chemiczną i fizyczno–mechatroniczną, modelarnie oraz planetarium na 60 miejsc.

Pracownicy Morskiego Centrum Nauki w najbliższych miesiącach i w 2018 roku skupiać się będą głównie na realizacji zadań inwestycyjnych: przyjęciu oraz akceptacji projektu budowlanego i projektu wykonawczego, a także uzyskaniu wszelkich pozwoleń administracyjnych; następnie – na wyborze inżyniera kontrak

tu, przygotowaniu specyfikacji istotnych warunków zamówienia do przetargu na wyłonienie wykonawcy budynku.

To będzie również czas opracowania ostatecznego kształtu wystawy i ogłoszenie przetargów na produkcję jej różnych elementów. Przewidywane są konsultacje, warsztaty i zasięganie opinii fachowców i ekspertów, w tym reprezentantów środowiska akademickiego.

Obok tych działań MCN rozpoczyna cykl projektów edukacyjnych. Wśród nich najważniejsza jest mobilna wystawa, która będzie pokazywana w naszym województwie podczas wydarzeń kulturalnych, edukacyjnych i turystycznych od maja 2018 roku.

Elementem wystawy edukacyjnej mogą być przykłady prac dyplomowych zachodniopomorskich studentów, dla których w ramach współpracy z samorządami uczelnianymi przygotowujemy trzy propozycje. Pierwsza to gratyfikacje dla najlepszych studentów, zaproponowane przez marszałka Olgierda Geblewicza. Szczegóły tego pomysłu są jeszcze konsultowane, ale planuje się nagrody finansowe (na poziomie 3–5 tys. zł) za najlepsze prace dyplomowe, które mogą stać się częścią interaktywnej ekspozycji MCN. Zadaniem

Sygnatariusze listu intencyjnego w sprawie Centrum Nauki w Szczecinie, październik 2016

Fot. Biuro Prasowe Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego

uczestników konkursu będzie zaprojektowanie interaktywnego eksponatu symulującego zjawiska fizyczne, przyrodnicze, medyczne lub urządzenia technicznego spełniającego rolę edukacyjną przez poglądowe przedstawienie procesów dotyczących człowieka lub otaczającego nas świata. Tematyka jest otwarta, prace dotyczyć mogą obszarów nauk przyrodniczych, technicznych, formalnych czy humanistycznych.

Studenci przy przygotowywaniu swoich prac dyplomowych powinni uwzględnić takie narzędzia i środki prezentacji wiedzy, aby zaciekawić nauką, wpływać na jakość edukacji, budować tożsamość regionalną oraz zachęcać dzieci i młodzież do rozwijania pasji naukowych. Najlepsze propozycje wybierać będzie komisja, oceniając ich przydatność w realizacji celów MCN 7 . Pierwszy finał konkursu przewidujemy w czerwcu 2018 roku. Do czasu wybudowania centrum eksponaty przygotowane przez studentów będą częścią wystawy mobilnej, następnie zostaną umieszczone jako wystawa czasowa w wyodrębnionej dla nich strefie.

Sta że dla stu dent ów Innym elementem zacieśniania współpracy z zachodniopomorskimi uczelniami będzie projekt płatnych miesięcznych staży dla studentów, których chcemy zachęcić do włączenia się w proces powstawania Morskiego Centrum Nauki, co pozwoli im na poznanie jego obszernej problematyki i zdobycie doświadczenia. Być może stażyści stanowić zalążek przyszłego zespołu. Wśród możliwych obszarów aktywności są m.in.: budownictwo – nadzór budowy, obecność przy powstawaniu budynku od etapu palowania do oddania do użytkowania; public relations – promocja wydarzeń, budowanie bazy kontaktów, wystawa mobilna; informatyka – tworzenie oprogramowania, sieci instalacji, strony internetowej i kanałów komunikacji; marketing – pozyskiwanie sponsorów, partnerów wydarzenia, tworzenie wizji szeroko pojętej współpracy; mechanika – instalacja interaktywnych eksponatów; językoznawstwo – tłumaczenia i przygotowywanie informacji na potrzeby turystów z zagranicy. W tym zakresie chcemy być otwarci na pomysły i potrzeby studentów. Trzecim konkretnym elementem współpracy ze studentami jest propozycja konkursu na najlepsze konspekty i scenariusze lekcji z wykorzystaniem ekspozycji.

Wsp ółpraca śro do wisk Wychodząc z założenia, że Morskie Centrum Nauki funkcjonować powinno jako łącznik spajający środowiska naukowe, edukacyjne, instytucje kultury, chcemy we współpracy z pracownikami Zachod

niopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli przygotowywać przyszłych pedagogów do opracowywania wyjątkowych programów edukacyjnych z wykorzystaniem zasobów centrum. Celem projektu będzie przygotowanie koncepcji prowadzenia zajęć dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, które powinny zaciekawić odbiorców nauką, rozbudzić chęć poznawania świata i inspirować do aktywnego poszukiwania i odkrywania odpowiedzi na otaczające nas zjawiska.

Zamierzamy włączyć w prace nad powstaniem ekspozycji reprezentantów wielu środowisk – kluczowe znaczenie będzie miało jednak środowisko akademickie. Przy MCN zostanie powołana rada programowa (stanowiąca ciało doradcze dla dyrektora instytucji), złożona z siedmiu osób wskazanych przez Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, wśród których zapewne znajdą się naukowcy 8 . u

1 Porozumienie o współpracy, 21 października 2016 roku, Szczecin, w zbiorach autora. 2 Tamże. 3 Tamże. 4 Statut Morskiego Centrum Nauki im. prof. Jerzego Stelmacha, par. 3.1, http://e-dziennik.szczecin.uw.gov.pl/#/legalact/2017/4270/. 5 R. Crease, The Prism and the Pendulum: The Ten Most Beautiful Experiments in Science, New York 2007. 6 Zob. Założenia programowe Centrum Nauki w Szczecinie, czerwiec 2017, opr. Konsorcjum KarekDesign i Neuron.edu, w zbiorach autora. 7 Przy ocenie będą brane pod uwagę następujące kryteria: rozwój kompetencji osobistych (w szczególności dzieci i młodzieży), poprawa jakości edukacji, zaciekawienie nauką, wyrównywanie szans w regionie, zapobieganie wykluczeniu, zwiększenie atrakcyjności kulturalnej i turystycznej regionu, budowanie tożsamości regionalnej oraz relacji między ludźmi i środowiskami, posiadanie komponentu dydaktycznego oraz uwzględnienie w grupie odbiorców dzieci i młodzieży, rodzin, indywidualnych użytkowników i turystów. 8 Statut Morskiego Centrum Nauki im. Jerzego Stelmacha, par. 5, http://e-dziennik.szczecin.uw.gov.pl/#/legalact/2017/4270/.