1994 06 16

Weekblad van de K a t h o l i e k e U n i v e r s i t e i t

L A C U N E S I N BOEKENBEZIT

Bibliotheekcollecties zijn her en der onder de maat De nu lopende onderzoeken naar de lacunes in de boekencollecties binnen de verschillende vakgebieden leert dat her en der forse gaten vallen.

Kernprobleem: de budgetten gaan niet gelijk op met de stijgende prijzen van de vaste verplichtingen, zoals de abonnementen op tijdschriften. Univers maakt de balans op bij de economen en juristen. In het volgend academisch jaar komt de bibliotheek met een toekomstnota over de collecties.

Op 7 juni verscheen een nota met een eerste inventarisatie van de achterstand en lacunes in de collectie van de juridische bibHotheek.

De inventarisatie betreft één themagebied, rechtsvergehjking, zowel

Voetbal en wetenschap De zomerspecial van Univers, die als omkrant deel uitmaakt van het laatste nummer van deze jaargang, is gewijd aan voetbal en wetenschap. Wie denkt dat die twee niets met elkaar te maken hebben, heeft het mis. Onder psychologen en sociologen blijkt volkssport nummer één 'n geliefd onderzoeks- en gespreksthema te zijn. Maar wat te denken van meer dan honderd wetenschappers die zich in 1987 verenigden op The first world congress of Science and football in Liverpool?

In de special zijn het de Tllburgse vorsers die zich over het voetbal buigen. De psychologen Rijsman en Taillieu bijvoorbeeld over het Modern Leiderschap in het voetbal, en over het vertrek van Ruud Gullit die niet kon aarden onder systeemtrainer Dick Advocaat.

Columnist Jan Boelhouwer over de tweebenigheid van Oranje en het genie van de voetballer die met hersenen de perifere stelsels controleert. Speltheoreticus Van Damme die meent dat al die premies niets bijdragen aan de motivatie van de voetballer. Theoloog Lukken over de Oranje-supporter die zich ontpopt als de moderne , martelaar. Hoogleraar Muffels - die stelt dat de tijd dat de * voetballer de jaren na zijn i carrière sleet in een sigarenzaak of sportwinkel achter ons liggen. Verderde ontwikkelingseconoom over het Afrikaanse voetbal en een uitsmijter over de thuisblijver die op zijn eigen tribune in de studentenflat het WK van A tot Z volgt. Wetenschappers over t de relatie tussen vak en * voetbal en een column van schrijver en ex-voetballer Herman Brusselmans.

voor de faculteit als voor het Schoordijk Instituut één van de belangrijkste onderzoeksdomeinen.

De collectie is incompleet en verouderd, is de conclusie van de nota.

Vooral met de wetgeving, jurisprudentie en de handboeken op alle onderzoeksterreinen van de faculteit is het droevig gesteld. Sinds 1985 werd nauwelijks meer tot aanschaf van nieuwe handboeken overgegaan. De huidige collectie is dus behoorlijk verouderd, en 'onder de maat, als het gaat om ondersteuning van onderzoek en onderwijs', zo wordt in de nota gesteld.

Aan de vakgroepen werd gevraagd wat nodig is om de basiscollectie weer op niveau te krijgen. Aanschaf van ontbrekende en vernieuwde handboeken gaat zo'n 25.000 gulden kosten, zo blijkt. Bi) een complete inhaaloperatie, waarbij ook nieuwe tijdschriftabonnementen, losbladige werken en reeksen zouden worden meegerekend, komt het bedrag in de buurt van de 45.000 gulden te liggen. [LvT]

De definitieve versie van het ontwikkelingsplan 1995-1998 die in jimi wordt besproken door de universiteitsraad, is op een aantal pimten opmerkelijk anders dan de concept-versie die in het voorjaar verscheen. Het college heeft zijn uitgesproken ambities tot samenwerking met andere universiteiten en de orintatie op de regio laten varen na de laatste inspraakrondes van de faculteiten.

De twee thema's zijn nog wel te vinden in het ontwikkelingsplan, maar de formuletingen maken duidelijk dat samenwerking en regionalisering niet langer hoog op de bestuurlijke agenda staan. Wél wordt sterk ingezet op de verbetering van het wetenschappelijk profiel van de universiteit. Uit analyses bleek dat de KUB vooral te boek staat als goede onderwijsinstelling. Daarom streeft men er nu naar alle onderzoekscholen en instituten (inter)na-

KLEIN DOSSIER

De KUB naar 2000 tionaal erkend te krijgen. De mate waarin dat lukt, lijkt het toekomstig beleid over het TUburgs onderzoek in belangrijke mate te bepalen. Het plan spreekt verder de wens uit om tot nieuwe opleidingen te komen, om de letterenfaculteit - ook bij achterblijvende in-

Brabant

stroom - voorlopig te handhaven, en om de doctoraalrendementen te verbeteren.

Het stuk wordt door fractievertegenwoordigers van de universiteitsraad 'helder, maar weinig bevlogen' genoemd. Gabe van der Zee, fractievoorzitter van PSF, noemt het een typisch Tilburgs stuk. 'De grote Ujnen zijn wel helder, maar iedereen is te vriend gehouden, veel stevige keuzes zijn er niet gemaakt.' [PS] Een Mein dossier op de pagina's 5 tot en met 8 gaat in op de achtergronden van bet ontwikkelingsplan. Hierin een beschouwing van econoom Arie Kapteyn over de toekomst van de KUB met kort de opvallendste punten uit bet ontwikkelingsplan; een verbaal over toekomstige bedreigingen en boe die te pareren-, plus een artikel over de ideale universiteit van de student.

Vervolg LACUNES pagina 4

Laatste Univers Dit is het laatste nummer van Univers van deze jaargang. Het eerste nummer na de zomer verschijnt op donderdag 1 september. MededeUngen en memoberichten daarvoor kunnen tot uiterlijk 25 augustus worden aangeleverd. Redactie en medewerkers wensen iedereen een goede vakantie.

Donderdag 9 juni maakte de KUB voor het eerst kennis met het fenomeen rectrix. Bij afwezigheid van de rector en van de decaan van de faculteit, nam prof dr. Bea de Gelder de honneurs waar bij de promotieplechtigheid van psycholoog Ralph Bruin.

[Foto: Erik van der Burgt]

'NIET INVOEREN IN DOCTORAALFASE'

Gebrek aan consensus maakt SGO wankel paradepaard Bij de Letterenfaculteit en bij de juristen is onlangs de tevredenheid over het Student Gericht Onderwijs onderzocht. Bij Letteren worden studenten in de war gebracht door het verschil van opvatting binnen het docentenkorps, zo blijkt. En bij de juristen vreest de helft van het docentenkorps voor 'verschoolsing van het onderwijs'.

Studenten van de Letterenfaculteit worden in de war gebracht door docenten die student gericht onderwijs (SGO) doceren en anderzijds docenten die het SGO afkeuren.

Dat blijkt uit een voortgangsrapportage van het eerste semester SGO in de propedeuse, die in de junivergadering in de faculteitsraad wordt besproken. SGO is volgens de schrijvers van de rapportage, SGO-projektbegeleiders van de Open Universiteit in Heerlen, 'gezien de beperkte consensus onder docenten een pasgeboren, wankel-

staand (parade)paardje'.

Docenten hebben een verschil van merüng over hoe zij hun onderwijs moeten inrichten, wat de waarde van SGO is en hoe zij 'schools en wetenschappelijk onderwijs met elkaar moeten rijmen, zo bUjkt uit het rapport. Volgens dr. N. Corver van het werkverband Grammaticamodellen en docent Zinsanalyse in het propedeusejaar, is consensus onder docenten echter moeilijk te bereiken omdat docenten elk hun eigen SGO-invuUing geven aan hun vak. 'Een kant en klaar SGO-pak-

ket is niet aan te bieden. Natuur- de kanttekening daarbij is dat de rehjk kun je ideeën uitwisselen, maar sultaten van de studenten ondanks de aard van het het SGO niet anvak speelt een beders zijn dan andelangrijke rol. Mijn re jaren. Nadeel is 'Na gestructureerde ook het schoolse vak is heel praktisch. Ik vergelijk karakter. Het is aanpassingen het met viool spetenslotte een weis het een blijver' len. Het is in het tenschappelijke opleiding. Je moet begin heel moeioppassen dat stulijk om het onder de knie te krijgen, je moet veel met denten niet te veel voorgeprogramtoonladdertjes werken. Daar moet meerd worden.' Wat hem betreft is je het SGO in zien te passen. Voor het SGO na enkele 'gestructureerde een ander vak geldt weer een an- aanpassingen' een blijver. Maar verder dan het eerste jaar moet het dere invulling.'

Corver behoort tot het kamp van niet gaan. 'Geen SGO in de doctode gemengd enthousiaste docenten. raalfase, dan gaat het te ver.'

'Een werkcollege direct na een hoorcoUege werd door mijn studenVervolg SGO pagina 4 ten als heel positief ervaren, maar

1 6 juni 1 9 9 4

lUNIVERS N I E U W S

^ p ^ r zijn dagen geweest dat I l ik dacht, hier komen we I ' helemaal niet meer uit. ^ L " " Dan kwamen de psycho­ logen weer met zo'n notitie aanzet­ ten waarin allemaal dingen ston­ den die wat ons betreft he­le­maal niet konden. Dan spelen de emo­ ties wel eens op, wil ik wel eens goed boos worden. Ik kan namelijk niet tegen allerlei onbewezen stel­ lingnames, dat vind ik zo vreselijk onvruchtbaar. Ik probeer zelf op basis van argumenten verder te komen en als je dan hoort van die subfaculteit die de psychologen zouden willen, dan denk ik, jongens dit is een schijndiscussie over een schijnautonomie.

'Op een zeker moment was er een volstrekte impasse. Wat het vak­ groepbestuur wilde, stond bijna haaks op het facultair beleid, daar leek geen compromis te vinden.

Dan gaan er al gauw stemmen op voor een of ander sterk figuur, maar daar ben ik eigenlijk faliekant te­ gen. Ik heb liever dat de psycho­ logen er zelf uitkomen, dat is de enige manier om ze te doen gelo­ ven in de weg die gegaan moet worden.

/

had en daardoor is een groot gebrek aan samenhang. Mensen waaien allemaal de andere kant uit en vin­ den hun eigen vak véél belangrij­ ker dan dat van anderen. Er is wei­ nig waardering voor hetgeen de ander doet. De vorige decaan, Jac­ ques Hagenaars, kwam pas terug uit Amerika. Helemaal opgetogen

over het stimulerend klimaat daar.

Over de trots op de instelling, op het onderling respect. Dan denk ik weer eens, waarom moet er hier zo'n negatieve ondertoon heersen.

'Of je daar als secretaris wat aan kan doen? Tja, ik denk dat er met het visitatierapport van de psychologen toch wel heel hard op het fluitje is

'Schijndiscussie over een schijnautonomie' De Faculteit der Sociale Wetenschappen heeft een aantal bijzonder roerige maanden achter de rug. De sociologen kregen pas na grote moeite het profiel rond voor de nieuwe hoogleraar, die een einde zou moeten maken aan de moeilijkheden daar.

De psychologen riepen om meer autonomie en wilden verlost worden van het facultaire onderzoeksbeleid.

De sollicitatiecommissie voor de nieuwe hoogleraar functioneert inmiddels en met de vakgroep psychologie werd voorlopige overeenstemming bereikt over de koers. Secretaris Cees de Graaf van de PSW zag het gekrakeel nu eens met lede ogen aan en werd dan weer ouderwets kwaad. 'Maar dat hoort bij mijn rol.'

'Ik weet dat zoiets veel psycholo­ gen ongeloofwaardig in de oren zal klinken. Die denken dat ik op de hand ben van sociale wetenschap­ pen, dat ik mijn achtergrond bij Methoden en Technieken niet kan verloochenen. Ik ben in hun ogen iemand die ze niet echt een goed hart toedraagt en met verborgen agenda's opereert, maar dat is niet waar. Ik vindhet juist heel boeiend wat ze daar doen en als ik iets de moeite waard vind, dan zal ik het mijne doen om de kar mee te trek­ ken. Ik ben godsblij dat er nu ein­ delijk een stuk ligt waar de meer­ derheid van de vakgroep zichinkan vinden.

'Die inschattingen van anderen maken mijn positie soms wel las­ tig, maar daar leer je mee leven. Ik beschouw het altijd maar als een rol. En daar hoort bij dat er af en toe met de vuist op tafel wordt gesla­ gen, of ruzie gemaakt met het College van Bestuur. Maar dan gaat het toch om incidenten, zoveel machtswoorden heb je als secreta­ ris nu ook weer niet te spreken.

♦ Foto: Joke Backx

ADVIESRAAD KOMT MET PRIKKELENDE IDEEËN

OntwikkeUngspremie in plaats van studiefinanciering Mensen leren niet alleen door onderwijs te volgen. Praktijkervaring is vaak zeker zo belangrijk. H et huidige hoger­onderwijssysteem moet daarom plaatsmaken voor een stelsel waarin iedereen na de middelbare school een 'ontwikkelingspremie' ontvangt, die op elk moment kan worden besteed aan scholing, maar ook aan het oprichten van een be­ drijf.

'.:^^'^*>5»::'^2^5' ■

'Ik wil dat graag verbeteren, al was het alleen al uit sociaal oogpunt.

Maar ik ben secretaris, een struc­ tuurdenker dus zoals sommigen zeggen. Ik moet het vooral doen met de middelen en voorwaarden.

Duidelijke afspraken met mensen maken, een serieus beoordelings­ en functioneringstraject bewande­ len. In het verleden hebben we dat te veel laten hggen, daar moeten we de hand in eigen boezem steken. Er is onvoldoende facultaire policy geweest als het gaat om bijvoor­ beeld zoiets als een publicatiebe­ leid. Dat is een analyse die ik voor mezelf heb gemaakt, ik geloof dat wetenschappers nu ook eens scherp naar zichzelf kijken. Misschien stellen die zich nu de vraag of ze wat meer artikelen zouden moeten schrijven en misschien wat minder boeken die bij de academische me­ teropnemers lager gewaardeerd worden.

'Bij de rest van de faculteit, in de wandeling 'de sociologen', hebben we een ander verhaal. Behalve in de vakgroep sociologie, gaat het daar eigenlijk voor de wind. Misschien zelfs teveel voor de wind, als ze bij Beleids­ en Organisatieweten­ schappen zo doorgaan, komen er eigenlijk teveel studenten. En dat gaat ten koste van de onderzoeks­ dynamiek. Zelfs in die ene socio­ logie­vakgroep zijn er in de strikte zin van het woord geen problemen.

De moeilijkheid daar schuilt hem volgens mi) in de mogelijkheden.

Mensen zijn vastgelopen, zitten in hun eindschaal, hebben weinig groeimogelijkheden. Hetpunt voor de secretaris is dan, hoe krijg je daar de winkel open, hoe zorg je dat het bindend, stimulerend, motiverend is. Dan zou je wel eens meer wil­ len dan alleen maar met middelen en voorwaarden door het leven te gaan.' [PS]

'Wat de zaak voor mij echt moei­ lijk maakt, is dat er op deze facul­ teit geen inhoudelijke missie is. We hebben hier nooit een filosofie ge­

Dat is één van de meest opvallen­ de ideeën uit het rapport 'Van ho­ ger onderwijs naar hoger leren' van de Adviesraad voor het Onderwijs (ARO). Het rapport is 15 juni over­ handigd aan staatssecretaris J. Cohen. Minister J. Ritzen had de ARO in 1992 gevraagd hem te ad­ viseren over de toekomst van het hoger onderwijs in Nederland, met name over de verhouding tussen HBO en wetenschappelijk onder­ wijs. Het advies is leidraad bij een brede maatschappelijke discussie, die eind 1994 beslag moet krijgen in een vervolgadvies.

Er is meer en veelzijdiger kennis nodig dan ooit, aldus de ARO. Het huidige hoger onderwijs kan ech­ ter 'slechts zeer beperkt' aan deze behoefte voldoen. Het dwingt scho­

geblazen. Dat mensen de noodzaak inzien om meer in samenhang te opereren. Dat er een onderliggen­ de visie moet komen. Ik hoop dat het door die ontwikkelingen alle­ maal wat meer uitnodigend wordt op de faculteit, want dat mis ik ook als persoon node. Als we dat kli­ maat niet weten te veranderen, hou je constant een soort slagveld met slachtoffers die op de een of andere manier op een zijspoor terecht zijn gekomen.

zicht kan worden besteed. Met de premie kunnen mensen onderwijs kopen. Echter: hoe meer geld ie­ mand al verdient, hoe lager de pre­ mie. Zo verdwijnt de zorg over de betaalbaarheid van het hoger onder­ wijs en studiefinanciering 'als sneeuw voor de zon', voorspelt de ARO. Zaken als de tempobeurs en de 27­plusregeling worden afge­ schaft.

lieren om na de middelbare school minstens vier jaar te studeren. Dat is inefficiënt en onnodig duur. Ken­ nis veroudert steeds sneller, en pas in een baan ontdekt iemand welke aanvullende scholing hij nodig Het nieuwe hoger onderwijs wordt heeft. veel diverser, om­ Om zich te kun­ — dat het veel meer nen profileren als wordt afgestemd Advies: studeren kennisland moet op de sterk uiteen­ Nederland vol­ veel meer afwisselen lopende behoef ten gens de A RO op van de cursisten. met werken weg naar een 'le­ De waarde en rele­ rende samenle­ vantie van een ving'. Daarin staat cursus moet onder 'gespreid leren' centraal. Mensen meer blijken uit de keurmerken die combineren onderwijs en werken zij verwerft. Deze keurmerken naar eigen inzicht en behoefte. kunnen ­ naast de overheid ­ door In plaats van studiefinanciering tal van organisaties worden ver­ krijgt iedereen een ' o n t w i k ­ leend: beroepsgroepen van advoca­ kelingspremie', die naar eigen in­ ten, studentenbonden, deKNA Wof

JVM

werkgeversverbanden. Deze orga­ nisaties zullen zich soms sterk bemoeien met de inhoud van een opleiding. Bijvoorbeeld omdat zij daar een grote financiële bijdrage aan leveren.

Universiteiten en hogescholen verliezen zo hun monopolie, denkt de A RO. De bestaande scheiding tussen de twee soorten instellingen verdwijnt vanzelf. De overheid is een bescheiden rol toebedacht. Zij verstrekt slechts nog stimulerings­ premies en subsidieert opleidingen die zij belangrijk vindt (zoals land­ schapsbeheer), maar waarvoor zich geen externe geldschieters aandie­ nen. De diplomagebonden bekos­ tiging wordt beëindigd.

Het ARO­rapport beantwoordt aan gedachten, zoals die onder meer zijn verwoord door voormalig staatssecretaris prof. dr. R. in 't Veld. Volgens hem is het hoger onderwijs in Nederland te star. In 't Veld hoopt nog altijd dat er vouchers worden ingevoerd. Dat zijn knip kaarten die recht geven op een aantal jaren hoger onderwijs.

Iemand bepaalt zelf wanneer hi j die rechten 'int' en kan daardoor leren en werken naar eigen inzicht afwis­ selen danwei combineren.

[PE/HOP]

In 'een poging tot objectivering van de beharing' schrijft de Leid­ se internist Jan Derksen dat over­ matige beharing bij vrouwen ­ hirsutisme ­ meestal niet kwaar­ daardig is. Eén tot twee van elke honderd Nederlandse vrouwen heeft die ziekte, valt te lezen in Mare. Wie zich echter .zorgen maakt over grote hoeveelheden haar op onderbuik, benen en ar­ men, kan daar nu mee ophouden.

Pas als het nodig is om zich twee keer per dag te scheren (in het gezicht), is er enige reden tot on­ rust. Hirsutisme kan namelijk, hoewel sporadisch, een symp­ toom zijn van bijnierschorskan­ ker of een enzymenstoomis aan de eierstokken.

JörgNoll, een Duitse student po­ liticologie aan de VU, laat in A d Valvas weten dat hij het spuugzat is te worden aangesproken op zijn afkomst. I n navolging van het Clingendael­rapport 'Bekend en onbemind' constateert Noll dat Nederlanders ten aanzien van Duitsers intolerant zijn: hij wordt regelmatig uitgelachen om zijn accent. Een hoogleraar Duitse taalkunde trekt conclusies in die­ zelfde richting, aangezien hij slechts zes studenten per cursus­ jaar ontvangt. Een Nederlandse bankier in Duitsland meent dat de Duitsershaat op misverstanden berust: 'Echt, Duitsers zijn hard­ werkende, eerlijke mensen.' De bankier heeft, om dat beeld weg te werken, zelfs zijn villa nabij Hamburg opengesteld voor stu­ denten. Zemogen daar logeren en ­ als ze zich netjes gedragen ­ zelfs blijven eten. Totnogtoe heeft één student zich naar de villain Duits­ land begeven.

Het is zover, meldt Cursor over Cursor: met ingang van het nieu­ we academische seizoen zal de krant op hetzelfde formaat ver­ schijnen als de overige Neder­ landse universiteitsbladen.

Tot op heden verscheen het Eindho­ vense periodiek als enige in Ne­ derland nog gestencild en op a­ vier­formaat.

Omdat Wageningen nogal wat buitenlandse wetenschappers telt, vat het WUB de wekelijkse hoofdpunten in het Engels samen.

Zoals deze week: 'Agromisa used to teach missionaries how to cook tropical fish and where to find sowingseedin the tropics. Those days are gone. 'Missionaries are slowly dying out. God bless their souls', says organiser Nico Men­ ting.'

Hoe miserabeler de studiebeur­ zen worden, hoe slechter het ook de rest van het universitaire leven lijkt te vergaan. I n Groningen, schrijft UK, wordt de mensa naar alle waarschijnlijkheid gesloten.

Het geldis op, zegt demensa­coör­ dinator, en de universiteit is van plan alle geldelijke steun op te zeggen. Danmoeten de studenten opgewarmde maaltijden in kanti­ nes gaan eten. Ook de medewer­ kers zijn ontdaan: na 30 jaar uni­ versitaire steun hadden ze dit niet verwacht.

De Belgische ambassadeur met als standplaats Ruanda is weer terug in zijn vaderland. Hij ver­ telt over zijn hele diplomaten­ leven, dat hij ­ te weinig ­mensen redde, en hoeveel hij van Ruanda houdt. 'Dat venster op Afrika moet open blijven, daar geloof ik in. De hoop is er, hoe klein ook.

Want wij waren met hart en ziel in Ruanda, en dat vergeet je nooit meer.' [DvE]

19 juni 1 9 9 4

lUNIVERSHi N I E U W S

Commissie onderzoekt toel<omst alfa-vakken Er moet een uitweg gevonden worden uit de crisis van de alfa-faculteiten. Met dat doel heeft staatssecretaris J. Cohen deze week een 'commissie toekomst geesteswetenschappen' ingesteld. De bewindsman erkent dat onderwijs en onderzoek in deze vakken al een tijd onder grote druk staan. Dat komt deels door dalende studentenaantallen, maar ook door het gemis van een visie en heldere keuzes bij de universiteiten. Om dat te doorbreken moet de commissie een toekomstvisie ontwikkelen, van wijsbegeerte tot moderne talen.

De commissie, die onder voorzitterschap staat van H. Vonhoff en in juli 1995 advies uitbrengt, moet zich met name buigen over de maatschappelijke plaats en functie van de geesteswetenschappen.

[FS/HOPj

Kritiek op vermindering tentamenkansen De facultaire onderwijs commissie (FOC) wil FSW-doctoraalstudenten volgend academisch jaar in plaats van de tot nu toe gebruikehjke drie kansen, nog slechts twee tentamenmogelijkheden per vak per jaar bieden. De commissie wil studenten zo bewegen in aansluiting op de cursussen de eerste kans aan te grijpen, en wijst erop dat 'herkansingen van een tentamen er alleen in geval van nood zijn'.

De Sectie Onderwijs Ondersteuning heeft de verschillende opvattingen binnen de faculteit hierover geïnventariseerd. Studenten vinden een verschillend aantal tentamenmogelijkheden binnen diverse opleidingen onrechtvaardig en zijn tevreden over drie tentamenkansen. Zij pleiten voor minimaal de twee-plus variant, dat wil zeggen: een derde herkansing bij een vijf.

Volgens hen zijn met een derde kans de tentamens beter te spreiden en te plannen. De meeste docenten pleiten voor minder tentamenkansen: dit voorkomt tentamentoerisme en verbetert de voorbereiding voor elk afzonderlijk tentamen. De Sectie waarschuwt dat bij twee mogelijkheden 'een groter beroep wordt gedaan op individuele regelingen' en dat van-

Huisuitgeverij start met commerciële afdeling Tilburg University Press (TUP), de huisuitgeverij van de KUB, krijgt et een nieuwe tak bij: Tilburg University Print. Deze afdeling moet voor geld gaan zorgen, zodat ook niet-winstgevende uitgaven gefinancierd kunnen worden. 'Als 't niet uit de lengte kan, dan moet het uit de breedte', zegt TUP-directeur drs. C. Grootaers.

De TUP geeft gedegen wetenschappelijk werk uit dat bij de commerciële uitgeverijen geen kans krijgt. 'En dat moet ook zo blijven', vindt Grootaers. Voor deze soms verliesgevende activiteit wil de universiteit niet genoeg betalen, en de nieuwe Printservice kan uitkomst bieden.

Volgens Grootaers is er behoefte aan een kwalitatief goede drukkerij, die daarnaast nog 'een stukje service' verleent. Grootaers geeft een voorbeeld: 'Onder de vahum komt iemand vlak voor de promotie binnen met zijn of haar manuscript. Het proefschrift zal hoogstwaarschijnlijk geen commerciële klapper worden, zeg dat er 150 van moeten worden gedrukt. In zo'n geval is uitgeven te duur, maar het moet er natuurhjk wel goed uitzien. Vaak is er nog wel het één en ander aan te merken op het manuscript. En hierin zit 'm nou dat stukje service.

Met behulp van tekstverwerking, het mooi maken van tabellen en zo, zorgen wij voor een zo foutloos mogelijk resultaat. Bij een commerciële drukkerij zal het wege de tempobeurs de doorstroming in het eerste jaar in gevaar dreigt te komen. De Sectie pleit ervoor pas op termijn, na goede voorbereiding, tot een vermindering van de tentamenkansen over te gaan. Eind deze maand zal de faculteitsraad over de tentamenkansen beslissen. [RD]

Psychoiogen verdeeld over toekomstplannen Een viereneenhalf uur durend beraad heeft de psychologen een plan voor de toekomst opgeleverd, maar meteen ook verdeeldheid over die koers. De psychologen, bijeen in een massaal vakgroepberaad, waren

manuscript simpelweg meteen gedrukt worden.' Ook studenten zullen volgens Grootaers gebaat zijn bij de diensten van de nieuwe Print-afdeling. 'Tot voorheen konden we studenten vaak niet helpen.' Zij wijst erop dat zij een mooie bundel kunnen maken van een studiereis. Efact, bij voorbeeld, zal binnenkort van de China-studiereis een publikatie uitbrengen.

'Ik denk dat we op die manier écht een goede uitgeverij kunnen worden', zegt Grootaers voorzichtig. Het idee is overigens niet nieuw. Grotere universiteitsuitgeverijen werken al jaren op die manier. Door voor een deel te groeien en zo geld te verdienen blijven risicovollere produkties mogelijk. 'En dat is heel belangrijk, benadrukt Grootaers. 'Mooie, niet commerciële uitgaven moeten een kans krijgen. Bovendien is zo'n boek een visitekaartje voor de KUB. Veel van de TUP-uitgaven zijn in het Engels, dus ook in het kader van de intemationahsering zijn deze activiteiten belangrijk voor de KUB.' [J'tM] het eens met het faculteitsbestuur over een revitalisering waarvoor bijna vier ton moet worden vrijgemaakt. Het centrale niveau zou twee ton moeten bijdragen om de onderwijs en onderzoeksverbeteringen mogelijk te maken. Verdeeld waren de psychologen over het voornemen het onderzoek te spreiden over meerdere aandachtsvelden. Met name hoogleraar Roe kon zich niet vinden in de plannen om onderzoek te onttrekken aan 'zijn' instituut WORG waarin het facultaire onderzoek nu geconcentreerd is rond het thema arbeid. Roe, die niet voor commentaar beschikbaar was, dreigde na afloop uit de vakgroep te stappen. [PS]

Te moeilijke IVO-kwis trekt cursisten

Theologische studenten doen hun post gewoon in de bus De zegeningen van de p-mail zijn toch niet weggelegd voor alle studenten. Hoewel voorzien van maünaam, ontdekten studenten van de Theologische Faculteit dat de geïntegreerde werkplekken in de computerruimte van gebouw T alles kimnen, behalve p-mailen. Teleurstelling bij de theologiestudenten, onder wie Cynthie Lieshout.

Nu is Lieshout behalve student ook lid van de faculteitsraad. Zij stelde er daarom maar eens een vraag over tijdens de vergadering. Waarom wij niet? Een paar maanden later, bij de laatste faculteitsraadvergadering, kwam het antwoord.

Capaciteitsproblemen, legde de-

caan prof. dr. K. Merks uit, 'studentenmail is technisch niet mogelijk'. Merks wekte met zijn antwoord de indruk dat het euvel veroorzaakt wordt door beperkingen aan de capaciteit van de theologische computers. Ten onrechte, blijkt bij navraag bij systeembeheerder G. Lohuis. De capaciteitsproblemen betreffen het aantal en met het vermogen van de pc's. 'We hebben maar een zestal computers in de openbare pc-ruimte. Stel dat alle studenten achter die pc's gaan zitten om te p-mailen. Daarvoor is de capaciteit te beperkt, die computers zijn vooral bedoeld voor tekstverwerken.' [AvdË]

Niemand wil maar Jan loopt zich toch warm voor Onderwijs 'Niemand wil naar Onderwijs', zegt oud-staatssecretaris R. in 't Veld besHst. 'Daar valt niet mee te scoren.' Het ministerie is één van de spending departments, wat de laatste jaren betekent dat Onderwijs bij bezuinigingsoperaties éénderde deel moet bijdragen. Intussen moet Onderwijs wel worden gedaan, en ook tijdens deze informatieronde wordt, voordat de departementen zijn verdeeld en paars officieel een feit is, weer driftig gespeculeerd over de nieuwe bewindslieden. Eén persoon maakt volgens ingewijden een opvallend gretige indruk: Jan Franssen, de onderwijsspecialist van de W D die minister Ritzen herhaaldelijk 'zwalkend' en 'visieloos' beleid heeft verweten. Maar kan hij het wel? Daarover bestaan

twijfels.

Een andere veelgehoorde naam is die van VNO-voorzitter A. Rinnooy Kan (D66), oud-rector van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij zou echter een voorkeur hebben voor Economische Zaken. Ritzen wil graag verder op Onderwijs, maar dat wil de PvdA niet. Cohen mag misschien wel blijven, maar hij wil terug naar zijn Limburgse universiteit. Vraag is of de pohtieke kleur van de minister überhaupt iets uitmaakt voor het beleid dat gaat komen. Weinig, menen ingewijden. Als Franssen minister wordt, krijgen studenten binnenkort heus geen prestatiebeurs en is selectie 'aan de poort' evenmin waarschijnlijk. [PE/HOP]

Jongeren en ouderen met gedrevenheid welkom als model Begin oktober gaat in de universiteitsbibliotheek de fototentoonstelling van start die de Brabantcollectie jaarlijks in samenwerking met de provincie organiseert. De opdracht met daarbij behorende beurs is dit jaar vergeven aan Caroline Schroder uit Breda. Thema van de expositie is 'gedrevenheid', vertelt de fotografe aan de telefoon.

'Ik ben op zoek naar jongeren die ergens voor staan, en daar iets voor laten staan.' Van die jongeren wil ze portretten maken in een bij hun levensbestemming passende omgeving. Die foto's worden voorzien van teksten die interviews met mensen tussen 65 en 75 jaar opleveren. De oorlog zal daar een voorname rol in moeten spelen. Schroder: 'Het thema is vrijheid van me-

ningsuiting. Ik ga die oudere mensen vragen wat hen in de oorlog op de been hield, wat voor hen belangrijk was in die moeilijke jaren.' De voor de tentoonstelling benodigde twintig gedreven jongeren heeft ze nog niet allemaal gevonden. 'Ze moeten tussen 14 en 28 zijn en het maakt niet uit wat hun passie is.

Dat kan sport zijn, of dans, of muziek. Morgen ga ik naar een jongen die heel erg van lezen houdt.

Kijk, jongeren vinden vaak heel veel leuk, maar weinig zijn met één specifieke zaak bezig.' Ook in de ouderen is de Bredase nog niet voorzien: 'Ik zoek nog naar de beste vorm, misschien hoeft niet bij elke foto een tekst.' De expositie zal rondreizen in Brabant, te beginnen in de KUB-bieb. [DvE]

IVO signaleert een blijvende betrokkenheid dankzij 'Mundiar

De honderdtwintig standhouders op het Festival Mundial, op 11 en 12 juni, waren tevreden, en ook bij de kraam van het Instituut voor Ontwikkelingsvraagstukken liep het gesmeerd. Het IVO had ter promotie van zijn cursus 'Ontwikkeling nader bekeken' een kwis opgezet met, naar de bedoeling was, veelal te moeilijke vragen voor de bezoekers. In voorafgaande jaren is al gebleken dat menigeen de IVO-cursus aangrijpt om het kennishiaat weg te werken.

[Foto: Erik van dei Burgt]

Het tweede weekeinde van juni beleefde Tilburg zijn zevende editie van het Festival Mundial en volgens drs. Gerard de Groot van het Instituut voor Ontwikkelingsvraagstukken (rVO) was de nieuwe opzet een succes. Het IVO, dat al vijf jaar een publieksonderzoek doet, wil onder meer weten of het festival een breder pubhek bereikt.

Het antwoord op die vraag is ja.

Tijdens Popmundial op zaterdag dook de Tilburgse schooljeugd van het podium af bij Brotherhood Foundation, en op zondag, op het eigenlijke derde-wereldfestival, zag je ze op datzelfde podium dansen op Aisha Kandisha's f arring Effects.

Volgens De Groot zorgt de eerste festivaldag ervoor dat er meer jon-

geren bereikt worden. Tweederde van de 65 duizend bezoekers op zaterdag was tussen zestien en 25 jaar oud.

Het IVO vraagt zich in zijn onderzoek af of de betrokkenheid beklijft, of het festival in zijn doelstelling slaagt om de dansers na het festival actief te houden bij multi-culturele activiteiten. Ook het antwoord op deze vraag luidt ja, zij het aarzelend. Trouwe festivalgangers zeggen vaker dan de nieuwkomers dat ze zich de laatste jaren actiever hebben beziggehouden op het gebied van internationale samenwerking. Daaruit durft De Groot voorzichtig te concluderen dat de doelstelling wordt bereikt. [VS]

1 6 juni 1 9 9 4

lUNlVERSfe^l A C H T E R G R O N D

SGO

Helft juridisch docentenkorps hekelt verschoolsing onderwijs Vervolg pagina 1 Dr. A . Vermeer van het werkver­ band Taal en Minderheden en do­ cent Sociolinguïstiek in het eerste jaar, vindt dat die v e r m e e n d e schoolsheid niets met het weten­ schappelijk karakter van de univer­ siteit heeft te maken, 'fe leidt stu­ denten wel aan het handje, maar leert ze niet de attitude af om zelf dingen op te zoeken." Hij vindt het een voordeel dat het uitgebreide takenboek voor zi)n vak vol staat met opdrachten. 'Dan hoef je tij­ dens colleges niet patsboem een op­ dracht te geven. Studenten zijn nu voorbereid.' Of dat helpt is een tweede, want volgens Vermeer doet een op de tien studenten 'geen flik­ ker' aan die opdrachten.

Volgens Vermeer is de verwarring van de studenten over waar de do­ centen nu staan, voor een groot deel terug te voeren op de introductie van het SGO. 'SGO­coördinator

tie die in september aan de raad wordt aan geboden. Daarin kunnen de docenten vakmatig kritiek spuien op een jaar SGO.

De nota over de SGO­evaluatie van het propedeuse studiejaar 1992­ 1993 bij de juristen leert dat veel docenten niet optimistisch zijn Schellekens hield toen een zeer over de studentgerichte onderwijs­ vlak verhaal. Hij had zich helemaal vorm. De helft van de in de prope­ niet voorbereid op wat er al inhou­ deuse werkzame docenten vreest delijk en didactisch gedaan wordt voor 'verschoolsing' van het onder­ op de faculteit. Studenten dachten: wijs: calculerend gedrag bij studen­ maar dit doen we toch allemaal al, ten vanwege de compensatiemo­ wat wil je nu precies. Een ongeluk­ gelijkheden die de tussentoetsen bieden, en ver­ kige start dus.'

Ookorganisatori­ minderd zelfstan­ sche problemen dig en k r i t i s c h Problemen SGO te maakten het SGO denken van de stu­ er niet overzich­ denten omdat ze wijten aan telijker op. Ver­ 'aan de hand geno­ 'kinderziektes' meer: 'Zo moest men worden'. Do­ ik mijn vak doce­ — ­ centen zijn boven­ ren in een college­ dien njetWi/met zaal, een amfitheater waar mensen de aanzienlijke toename van de achter elkaar en boven elkaar hun onderwijslast. 'In de komende ja­ colleges kregen. Eigenlijk dus he­ ren zou dit wel eens ten koste van lemaal niet geschikt voor SGO.' het onderzoek kunnen gaan', ver­ De voortgangsrapportage, die geba­ moedt prof. mr. W. Witteveen, seerd is op gesprekken met het docent inleiding rechtsweten­ SGO­studentenpanel, is slechts schappen B. Voorts leven er volgens een voorproefje op de eindevalua­ het rapport bij de docenten 'frustra­

ties' omtrent de onduidelijkheid van regelingen en organisatorische veranderingen.

Dat laatste is ook wat de studen­ ten vooral parten heeft gespeeld, aldus Francine l'Ortye, student­ raadslid en lid van het SGO­plat­ form. 'Er zijn sinds het begin van het SGO zoveel regels ingevoerd en weer veranderd, dat studenten niet meer weten waar ze aan toe zijn.' L'Ortye denkt echter dat het hier gaat om 'kinderziektes', die naar verwachting in het studiejaar 1993­1994 grotendeels zullen zijn opgelost. Dat moet blijken uit een evaluatie van dit studiejaar die het faculteitsbestuur in het voorjaar van 1995 wil hebben uitgevoerd.

Het bestuur van de rechtenfacul­ teit is volgens de nota optimistisch over het SGO. Het wijst erop dat de slagingspercentages van zowel vol­ tijd­ als deeltijdstudenten zijn ge­ stegen, en bij een aantal vakken is volgens het bestuur sprake van een verbetering van de leerprocessen van de studenten. Studenten zou­ den nu volgens het bestuur ­ con­ form de doelstelling van het SGO ­ de leerstof vaker dan voorheen 'kri­ tisch, concreet en op een zelfstan­ dige manier verwerken'. [BS/LvT]

ECONOMIE

'Boekenbudget verdubbelen' Als eerste heeft C. Stuijts, specialist voor de economische bie­ bcollectie, de afdeling Marketing onderzocht. Het viel haar op dat de tijdschriften op peil zijn, maar dat de 'naslaghoek' (woordenboeken, adresboeken en losbladig werk) te wensen over laat. Eind dit jaar hoopt ze alle gaten in de economische collec­ tie in beeld te hebben. 'We hebben dan waarschijnlijk argumen­ ten in handen om meer geld te kunnen vragen aan het College van Bestuur.'

In 1987 gaf de faculteit ruim hon­ derdduizend gulden uit aan boeken.

Inmiddels is het hiervoor bestem­ de bedrag gedaald tot 56 duizend gulden. Toch is het totale budget de laatste jaren ongeveer gelijk gebleven. Drs. ing. W. van Groe­ nendaal, lid van de bibhotheekcom­ missie: 'De kosten van bijvoorbeeld informaticavoorzieningen en tijd­ schriftabonnementen maken een steeds groter deel uit van de totale uitgaven. Van het viije budget, bedoeld voor de aanschaf van boe­ ken, wordt steeds meer afgeknab­ beld. Het aanbod van de bibUotheek

Hij wil er voorlopig niks meer over zeggen, dr. F. Boekema van de vakgroep Sociale Economie.

Het leek of al zijn mederaads­ leden tégen hem waren tijdens de raadsvergadering van de econo­ men van 9 juni. 'De verhoudingen moeten eerst opgehelderd wor­ den. En dat moet in een zo zake­ lijk en open mogelijke sfeer ge­ beuren', meent Boekema. In welk opzicht heeft Boekema pro­ blemen met zijn collega's uit de raad? De faculteitsraad stemde vorige week in met een princi­ pebesluit tot een fusie van Alge­ mene en Sociale Economie. En dat ging niet zoals Boekema het w e n s t e . 'De sfeer was nogal scherp', meent hij. ♦ De toon werd al gezet tijdens het besloten gedeelte. Terwijl een grote groep belangstellenden (voornamelijk sociaal­economen) buiten wachtte op de fusiebespre­ kingen, werd er binnen gepraat over de manier waarop de bespre­ kingen gingen plaatsvinden. Dat bleek toen de vakgroep voorzitters van AE en SE, Van de Klundert en Van Voorden, meteen bij hun bin­ nenkomst te horen kregen dat zij slechts vragen mochten beant­ woorden. Ze mochten zich met mengen in de raadsdiscussie die

■^W:^­

wordt verder verbreed, er komen bijvoorbeeld steeds meer pc's. Maar waar het eigenlijk om gaat is goede en snelle informatievoor­ ziening en hiervoor ontbre­ ken de middelen.'

Vorig jaar heeft de faculteit ter waarde van twintigduizend gul­ den aan tijdschriftabonnementen op moeten zeggen. Groenendaal: 'Als we hier nog verder op bezuini­ gen verdwijnen er ook tijdschriften die in deze bibliotheek zeker niet mogen ontbreken.' Het College van

Bestuur, dat uiteindelijk beslist over de hoogte van het budget, vindt dat de mogelijkheid om gebruik te m a k e n van derde­geldstromen meermoet worden benut. Groenen­ daal voelt daar weinig voor: 'Het budget voor boeken zou ruim twee

al lang genoeg zou gaan duren.

Decaan A . de Zeeuw opende het gesprek met een aantal sussende woorden. Hij maakte duidelijk dat het absoluut niet de bedoeling is dat de vakgroep Sociale Economie ondergesneeuwd ging worden na een fusie met A l­ gemene Economie. En dat is precies één van de belangrijkste zaken waar de vakgroep Sociale Economie bang voor is.

Algemene Economie wordt als de sterkere partij in de fusie gezien. De vakgroep staat er wat financile middelen betreft beter voor en heeft bovendien eengroter aantal studen­ ten onder haar vleugels. Tenmin­ ste, formeel gezien. Want de vak­ groep Sociale Economie bestrijdt deze gegevens. ♦ In het besloten gedeelte was al af­ gesproken dat er geen plaats was voor emoties. Die werden dan ook zoveel mogelijk uit de weggegaan.

'Maar', zegt Boekema: 'Een fusie moet tot stand komen onder weder­ zijds vertrouwen, respect en gelijk­ waardigheid. Dat is hier niet vol­ doende aanwezig. In dat geval kun je twee dingen doen: tegen de fusie stemmen of zorgen dat deze zaken bereikt worden.' Hij voegde er on­

middellijk aan toe dat hij in principe wel voor wilde stemmen.

Daarmee was de druk een beetje van de ketel.

De andere raadsleden wilden name­ lijk tot een fusie komen zoals die ongeveer voorgesteld was. Voor­ waarde was dat er een gelijkwaar­ dige financiële uitgangspositie gecreëerd moet worden voor beide partijen. Nadat iedereen navraag gedaan had naar onduidelijke let­ tertjes in het voorstel werd het publiek weer naar buiten gestuurd.

Er werd nu gesproken over zaken waarbij persoonlijke belangen in het geding waren.

Onder dat publiek waren de gemoe­ deren echter nog lang niet tot be­ daren gekomen. Docenten, mede­ werkers en studenten van Sociale Economie deden op de gang hun beklag bij elkaar. Hoe kan er nou gezegd worden dat er een te groot tekort is, terwijl niemand van de vakgroep begrijpt hoe die überhaupt in elkaar steekt? Is het niet te ge­ makkelijk gezegd dat A lgemene Economie meer studenten heeft als die vakgroep verplichte colleges geeft ? Hoe is mijn positie als ik ben afgestudeerd? Wordt mijn vak ge­ schrapt? Logische en emotionele

♦ C. Stuijts: 'Argumenten in han­ den krijgen voor budgetverhoging' [Foto: Enk van der Burgt] keer zo groot moeten zijn. Om dat te bereiken moet er structureel geld bij'. [ftM]

vragen werden gesteld.

Over deze zaken was in de gele­ deren van de faculteitsraad blijk­ baar al genoeg gepraat. Of ze waren nog niet aan de orde. Be­ langrijk was nu dat er in principe tot fusie akkoord gegaan werd. Na een aantal amendementen om de puntjes op de i te zetten, gebeur­ de dat dan ook. Frans Boekema onthield zich van stemming.

Omdat hij 'minder gelukkig'was met de gang van zaken en omdat er een 'gebrekkige voorbereiding' aan vooraf was gegaan. De ande­ ren stemden in. Om ervoor te zorgen dat de fusie zo goed moge­ lijk verloopt, zal het proces plaats­ vinden onder deskundige begelei­ ding. ♦ Met uitzondering van Boekema was de faculteitsraad na afloop van de vergadering tevreden en opgelucht over de uitslag. 'Wij zijn ook wel tevreden over de manier waarop de vergadering is verlopen', vindt decaan De Zeeuw. 'Er waren wel emoties, maar dat mag ook wel. Ik ga er­ van uit dat er geen ruzie is met Boekema. Die signalen heb ik ook niet van hem gehad. Het was een spannende vergadering en daar moeten we even over napraten.'

[VSl

Ideaal Onlangs woonde ik in Amsterdam de jaarvergadering bij van de Sys­ teemgroep Nederland. Na afloop van de vergadering, waar wel ne­ gen leden aan deelnamen, kreeg Loet Leydesdorffbet woordom een toespraak te houden over­^elf­or­ ganisatie en probabilistische en­ tropie'. Loet begon in het Engels, omdat er een Brit in de zaal zat.

Toen dieBritin slaap viel, schakel­ de Loet moeiteloos overopNeder­ lands.

Terwijl de spreker nog maar nau­ welijks was begonnenmetzijn uit­ eenzetting, sprongen drie profes­ soren naar voren om Loet duide­ lijktemaken dat hij vanzijn eigen onderwerp niets bad begrepen.

Driftig tekenden zij met een krijt­ je figuren en schema's op het bord.

Loet liet zich niet imponeren; hij projecteerde er een paar onleesba­ resheets overheen. Derest vanbet publiek hield ondertussen een ei­ gen debat.

Toen we na afloop op het terras pils zaten te drinken, lachten deleden van de Systeemgroep Nederland mij hartelijk uit. Naast de in slaap gevallen Brit was ik de enige die alleenmaar hadzittenzwijgen. I e­ dereen vonddat vreemd: Jij komt zeker uit Tilburgl'Datkonikniet ontkennen.

Hoewel ik meestal heel braaf ben, vertegenwoordigen bovenge­ noemde personen mijn ideale uni­ versiteit: wanorde, chaos, keet schoppen, door elkaar praten, ge­ woon je eigen verhaal vertellen als je bet verhaal van een ander te moeilijk vindt. De ideale univer­ siteit associeer ik met rumoer: ie­ dereen speelt baantje de voorste en niemand gelooft een woord van wat anderen vertellen.

In bet Ontwikkelingsplan 1995­ 1998 dat bet Tilburgse College van Bestuur beeft opgesteld, vind ik niets terug van dit ideaal. Het CvB wil alles in goede banen leiden. Het CvB is ook ten volle bereid om ons daartoe de weg te wijzen. Elke twee jaar zal het college ons een nieuw vierjarenplan aanbieden.

Laatzehun gang maar gaan. Het is prachtig ambten ar enbeleid, maar nergens in bun plannen tref ik de verzameling gekken en chao­ ten aan waar een universiteit het uiteindelijk van moet hebben.

In onze faculteit is het nog erger.

Daar wordt serieus voorgesteldom studenten een oprotpremie te ge­ ven als ze na vier jaar het docto­ raal examen afleggen. Hoe sneller studenten verdwijnen, boe voorde­ liger het financieel voor ons is.

Degenen die na vier jaar oprotten, mogen daarna terug komen om tegengigantischbogeinscbrijfgel­ den post­doctorale cursussen te volgen.

Lieve meisjes en jongens: laat je niet stroomlijnen.

Doezolangmo­ gelijkoverjestudie. Gedraag jeon­ behoorlijk. Lees de verkeerde boe­ ken. Geloof nooit iets van wat de docen ten je voorspiegelen. Pak een krijtje en teken alternatieve sche­ ma's op bet bord. Wees eigenwijs, dan komt het wel weer goed met de Katholieke Universiteit Bra­ bant en hebben we ook geen ontwikkelingsplannen van onze bestuurders meer nodig.

Boelhouw^er Soudijii

16 juni 1 9 9 4

lUNIVEBSfeEl K L E I N

D O S S I E R

T O E K O IVI S T

V A N

DE

K U B

De plussen en minnen van de instroom

Minder studenten stimuleert kwaliteitsdenken Als de studenteninstroom niet vergroot kan worden ­ demografische factoren, ontmoedigingsbeleid ­ zal er een strategie ontwikkeld moe­ ten worden om het verlies te beperken. Want dat de KUB de komende jaren minder studenten krijgt, is zeker. De KUB zal haatunique selling points in de strijd moeten gooien, vindt marketinghoogleraar Theo Verhallen. Nieuwe markten aanboren is niet verstandig, de bestaande intensiveren wel.

Michel Knapen en Barbara Snoeren ./^^Is het alfabet geen verdere uit­ breiding meer toelaat, en gebouw Z heeft haar poorten op het KUB­ terrein geopend ­ praten over de toe­ komst bevat altijd een hypotheti­ sche component ­ dan blijven vele stoelen in de nieuwste collegeza­ len onbezet. Want als de huidige in­ stroomcijfers doorgetrokken wor­ den naar de toekomst, dan zal het jaar 2002 een absoluut dieptepunt gaan worden, met 792 'zuivere' eer­ stejaars, studenten dus die recht­ streeks van het VWO komen. Daar­ na ontstaat weer een kleine ople­ ving, die haar hoogtepunt bereikt in het jaar 2013. Dan gaat het weer bergafwaarts met het aantal zuive­ re eerstejaars. Over 25 jaar, in het jaar 2019, zal de KUB 809 VWO'ers kunnen verwelkomen: tweehon­ derd minder dan nu, zo heeft de Leidse Dienst Sociaal­Weten­ schappelijk Onderzoek (DSWO) in 1991 laten weten inhet rapportS tu ­ diekeuze Hoger Onderwijs.

Toegegeven, op de methode van het Leidse onderzoeksbureau ('extrapo­ latie') valt veel af te dingen. Daar­ naast maken deze statistieken geen gewag van de doorstromers ­ mis­ schien onbedoeld terecht, gezien het opdrogen van de HBO'ers die een universitaire graad gaan halen ­ en zijn de demografische ontwik­ kelingen buiten beschouwing gela­ ten. Maar uit dergelijke vingeroe­ feningen kan wel het nodige wor­ den afgeleid: de KUB zal het de komende jaren met behoorlijk wat minder studenten moeten doen.

Maar dat is een constatering die voor alle Nederlandse universitei­ ten opgaat. Minder studenten m de toekomst, maar de Tilburgse uni­ versiteit denkt haar verlies te kun­ nenbeperken. En zo kan het gebeu­ ren dat in het Ontwikkelingsplan 1995­1998 de studenteninstroom onder het kopje sterke punten is terecht gekomen. Want wie stu­ denten dreigt te verliezen, zal de slag op de studentenmarkt moeten gaan winnen. ledere student die er niet komt, en die er had kunnen zijn, kost geld. Veel studenten binnenhalen betekent veel geld bin­ nenhalen. En veel studenten zi)n de beste levensverzekering van een universiteit. De inzet van de KUB is duidelijk: als de winst niet ver­ groot kan worden door 'externe factoren', moet het verlies beperkt worden.

M e t ministerie van Onderwijs heeft enkele jaren geleden in het rapport Verder studeren de studie­ keuzen van scholieren en studen­ ten m kaart gebracht. VWO'ers en havisten van 1991 werden vergele­ ken met die van 1982. Zo blijkt dat het vak Economie i n l 9 9 1 m e e r i n het pakket opgenomen dan in 1982, maar volgens KUB­econoom drs.

Rob Alessie ­ hij zat m de begelei­ dingscommissie die het ministe­ riële rapport moest beoordelen ­ kan dit niet automatisch doorge­ trokken worden naar 1994. Inmid­ dels is de kentering ingezet. Drs. Kees Mol, economiedocent aan het Tilburgse Odulphus­lyceum heeft de indruk dat er steeds minder leerlingen zijn die Economie in het VWO­pakket kiezen. 'En gezien de slechte arbeidsmarktperspectie­

ven raden studie­adviseurs schoUe­ ren tegenwoordig af om Economie te gaan studeren', aldus Mol. Alfa­ en gamma­richtingen doen het so­ wieso slechter dan de cluster tech­ niek en bèta.

Ondanks de slechte vooruitzichten gaan er steeds meer scholieren stu­ deren. Volgens Alessie zijn de nieu­ we studenten zich wel bewust van de magere toekomst, maar ieder voor zich denkt toch vrij gemakke­ lijk een baan te kunnen vinden.

Alleen de 'geen zinners' verlaten

ren het VWO verlaten, en dat heeft een negatief invloed op de in­ stroom. Minder studenten dus. Aan de andere kant zullen, nu het stape­ len van studies steeds lastiger en financieel niet meer te bolwerken is, studenten eerder rechtstreeks kiezen voor een universitaire oplei­ ding. Méér studenten dus. Een ver­ zwaring van de VWO­examens, aangekondigd voor 1998, leidt tot een lagere instroom. Minder stu­ denten dus. Dat geldt ook voor het Gent­akkoord: studeren in het buitenland wordt aantrekkelijk want de beurs mag de grens over worden genomen. Maar de Neder­ landse universiteiten kunnen op hun beurt weer profiteren van de buitenlandse instroom: méér stu­ denten. De 27­plussers raken steeds meer ontmoedigd. Dat betekent weer minder studenten.

Maar het wegstrepen van plussen en minnen heeft blijkbaar niet zo­

vooral het overheidsbeleid. De KUB vindt dat Maastricht wordt voor­ getrokken en dat deze voorkeurs­ behandeling Tilburgse studenten gaat kosten. Wat zeker studenten kost is het ontmoedigingsbeleid: HBO'ers kunnen steeds moeilijker door stromen naar een universiteit.

Op termijn lopen de universiteiten zo 40 duizend studenten mis. En een op de drie studenten die nu aan de KUB studeert, heeft een HBO­ achtergrond. Het wegblijven van deze mensen is voor sommige faculteiten dramatisch: dehelftvan de letterenstudenten komt nu nog van het HBO. Deze instroom zal hier de komende jaren van 50 terug­ lopen naar 25. Theo van den Hoek, secretaris van de Letterenfaculteit vindt dat getal 'maar een aarmame'.

'Niemand kent het gedrag van toe­ komstige HBO'ers.'Hijreptvan een 'privé­doelstelling' van 150 studen­ ten, die middels een krachtigerpR­

r ■~­<rf

^^ï^'''%T^3Sr'^

het onderwijs na de middelbare school. Hogere studielasten, zoals een rentedragende lening in plaats van een beurs ­ zo heeft een simu­ latie uitgewezen ­ is geen belem­ mering om te gaan studeren. Nieu­ we studenten nemen een lager toekomstig inkomen (want: terug­ betalingsverplichtingen) voor lief.

Er is één verschil tussen de twee onderzochte groepen: in 1982 gaan alleen de scholieren met hoge cij­ fers verder studeren, tien jaar later stromen ook de eindexamenkan­ didaten met mindere punten door naar de universiteit. Daarmee is de kwaliteit van de studentenin­ stroom afgenomen, maar, waar­ schuwt Alessie, ook dit fenomeen kun je niet zo maar verplaatsen naar het heden. _ZVXinder studenten volgens de Leidse Dienst Sociaal­Weten­ schappelijk Onderzoek, een hoge­ re onderwijsdeelname volgens het ministerie. Soms spreken cijfers elkaar tegen, soms zijn ze multi­ interpretabel. Maar universiteiten kunnen om één factor niet heen, en dat is de demografische ontwikke­ ling. De komende jaren zullen er ruim vijf procent minder scholie­

veel zin, getuige de KUB­strategie zoals die verwoord staat m het Ont­ wikkelingsplan. A bsolute cijfers zeggen niet alles, het gaat om de verdeling tussen de universiteiten.

Vergroting van het marktaandeel, luidt de tactiek. De KUB gokt op een instroom van VWO­arbituriënten die gelijk blijft, en een halvering van de HBO­instroom. Maar dat kan ook wel een procentje meer of minder zijn, geeft drs. Cees van Santvliet (DEA ), die de prognoses op papier heeft gezet, toe.

Daar waar de landelijke studenten­ markt in het afgelopen jaar met vier procent is ingezakt, zag de KUB haar aandeel licht stijgen. Van ie­ dere duizend universitaire studen­ ten, zitten er nu 58 op de KUB. De regionale gerichtheid is groot, maar schijnt iets aan belang in te voeten.

Steeds meer mensen van buiten Brabant weten de weg naar Tilburg te vinden. De economen, de socia­ le wetenschappers en de wijsgeren zagen een toename van hun aan­ deel, de letterenfaculteit verliest terrein op een toch al krimpende markt.

Maar sommige gestegen marktaan­ delen vallen helemaal weg door de demografische ontwikkelingen en

beleid, lijntjes trekken naar de eco­ nomen (een gezamenlijke opleiding Internationaal Management opzet­ ten) en contacten met de plaatse­ lijke journalistenacademie gerea­ liseerd moet worden. De letteren­ campagne zal zich vooral richten op VWO'ers, om zo 'af te geraken van de kurk van de HBO'ers, waar we nu grotendeels op drijven'.

J V i a a r hetisvoorde hele Tilburg­ se universiteit een halszaak om de slag op de studentenmarkt steeds een stap voor te blijven. Er zijn de laatste jaren miljoenen gepompt in een campus vol nieuwe gebouwen, en de investeringen moeten terug­ verdiend worden. Vandaar dat eind vorig jaar ­ op uitnodiging van col­ legevoorzitter Gery van Veldhoven ­ eeninformeelbrflinstorrn­groep­ je bij elkaar kwam om te praten over de profilering van de KUB. Centraal stond de vraag: waar sta je als uni­ versiteit en waar gajenaartoe? 'We hebben toen wat geroepen, maar een uniform beleid kwam er niet uit', herinnert prof. dr. Theo Ver­ hallen zich.

Uit een optelsom van alle opmer­ kingen die er tijdens het overleg werden gemaakt, kwam wel een fi­

losofie, een soort strategie opbor­ relen. Verhallen, hoogleraar Mar­ keting en Marktonderzoek aan de KUB en aanwezig bij de bijeen­ komst: 'De KUB heeft een verbete­ ring van haar image nodig. Om naam te maken is ze afhankelijk van communicatie en de meest effectieve communicatie komt naar buiten door anderen, via neu­ trale informatie. Uit het overleg bleek dat over de hele linie de kwa­ liteit verbeterdmoest worden. Dus we moeten niet alleen hard roepen, maar de inspanning richten op de produktie zelf.'

De KUB IS al stevig op weg om middels interne evaluaties van on­ derzoek en onderwijs de kwaliteit en daarmee het imago van de uni­ versiteit te verbeteren. Een om­ slachtige 'marketingmethode', maar volgens Verhallen wel effec­ tief. 'Studenten in spe kiezen voor kwaliteit. En de kwaliteit van de op­ leiding wordt steeds belangrijker door de informatie over de kwali­ teit van het onderzoek, onderwijs en de visitaties.' Volgens Verhallen kiezen scholieren eerst een studie­ richting, dan een universiteit, daar­ na de plaats waar de universiteit is gevestigd. Uiteindelijk speelt ook de atmosfeer die men aan denkt te treffen een rol bij de keuze die VWO'ers maken.

Ondanks het accent op dePvanpro­ duktie is de P van promotie niet minder belangrijk. De KUB moet volgens Verhallen ook andereuni­ que sellingpoints in de strijdgooi­ en. 'De sociale component is heel belangrijk. De sfeer en de sociale contacten binnen de universiteit moet je benadrukken. Bovendien gebeurt er ontzettend veel. Erwordt van alles georganiseerd en daardoor zijn studenten ook bepalend voor de binnenstad.' Dat Tilburg niet altijdzo aan trekkeUjkwordt gevon­ den door middelbare­schoolverla­ ters, of zelfs met eennon­image te kampen heeft, is volgens de mar­ keting­specialist niet zo'n ramp.

'Leg in je campagne de nadruk op Brabant als geheel. De gezellige mensen, de gemoedelijke sfeer. Dat zeggen ze vaak van Brabanders en daar kun je op inspelen. En Tilburg is er nu eenmaal, daar moeten we mee leven, maar daarom is het ook zo belangrijk om een aardige sfeer op de campus op te roepen.'

"V^olgens de marketing­deskundi­ ge is het beter bestaande markten uit te diepen ­ ondanks de eventue­ le financiële aderlating ­ dan het verkennen van nieuwe markten. Zo is er het voorbeeld van de economie­ student. UithetrapportVerderstu­ deren bleek dat eerstejaars studen­ ten economie over het algemeen het jongst zijn (jonger dan eerste­ jaars van andere studies) en dat ze gemiddeld de rijkste ouders hebben.

De KUB zou zich in de slag om de economie­student kunnen richten op de wat oudere leerling van wat minder rijke ouders. Verhallen: 'Ik vind dat je daar als universiteit niet naar toe moet. Het blijkt juist dat studenten uit lagere milieus eerder voor het HBO kiezen. Wil je die markt ontginnen, dan moet je je afvragen of dat haalbare kaart is.

Ook is het niet verstandig je te rich­ ten op mensen die er nu een baan bij hebben. Door het accent te leg­ gen op deze niet­reguliere groepen ga je op de Open Universiteit lijken, en dat is niet slim.'

Om op de slag om de stapelstudent vooruit te lopen, heeft de KUB een viertal marketingbureaus in de arm genomen die over een paar weken met een plan moeten komen om, ondanks de afnemende aantallen eerstejaars, toch een behoud van het marktaandeel te garanderen.

De universiteitsraad beslist over twee weken of er een half miljoen gulden beschikbaar zal worden gesteld om de werving van studen­ ten een nieuwe impuls te geven.

16 juni 1994

lursriVERsfegJ T O E K O I V I S T

V A N

DE

K U

♦ De campus van het gezin dat KUB heet. [Foto, E nk van der Burgt]

De toekomst van de universiteit

De KUB als één grote gelukkige familie?

De redactie van Univers vroeg naar aanleiding van het

blij zijn deel te mogen uitmaken. Mijn beeld van de KUB is er meer een

ontwikkelingsplan 1995­1998, dat in juni door de universiteitsraad

van een ouderwets groot gezin met inwonende kinderen en kleinkinderen,

wordt behandeld, hoogleraar Arie Kapteyn een stuk te schrijven

met ruzies en generatieconflicten, met zwarte schapen, verloren zonen

over de toekomst van de KUB: 'Een aardige vorm', meende de

(allemaal handzaam bijeen op de lijst van wachtgeldontvangers), maar

redactie ongeveer, 'zou zijn als je KUB bekijkt als een menselijk

ook met een redelijke mate van solidariteit, met gezinscodes die voor

persoon. Iemand dus met hersens, met een karakter, een achter­

buitenstaanders moeilijk te begrijpen zijn, soms zelfs met een flinke

grond, een ideaal. Iemand van wie de buitenstaander zich een

dosis genegenheid voor de andere gezinsleden.

beeld vormt. Je zou kunnen zeggen dat deze persoon een planne­ tje heeft gemaakt hoe het verder moet met zijn leven, zijn huwelijk en zijn idealen'.

Vooral in tijden van externe bedreigingen blijkt de saamhorigheid van het gezin, als sommige kinderen (psychoiogte, letteren, en langer geleden econometrie ­ wie herinnert zich dat nog?) dreigen te worden opgeknoopt

Het wordt niks op die manier, zei Kapteyn. 'Was de KUB maar zo

of aangerand. Zo gauw de externe bedreiging weg is, vecht men weer

homogeen dat het als één persoon beschreven kan worden, zelfs

lustig onder elkaar. Ondanks alle emoties en moeilijkheden in de loop

ai was het een complexe persoonlijkheid, met een paar tics en

der tijden is het gezin nog steeds bijeen en sommigen kijken zelfs met

afwijkingen en flinke dosis schizofrenie. Ook de meest fanta­

enig vertrouwen naar de toekomst. Maar ook hier heersen generatie­

sievolle psychiater kan niet een mensbeeld verzinnen dat zoveel

kloven en zijn de verschillen in temperament tussen de gezinsleden

verschijningsvormen heeft als de organisatie waarvan wij allen zo

groter dan de overeenkomsten.'

Arie Kapteyn

16 juni 1994 T O E K O I V I S T

V A N

D E

K U B

] E r zijn wel eens tijden dat de fa- Vroeger was Rinus nogal stijf, om in de familie meestal niet in goede miliewat strakker geleid wordt, bij- niet te zeggen arrogant en op zich- smaak. Beleefd, maar ook met enig voorbeeld als er een sterke pater fa- zelf gericht. De laatste jaren is hij meesmuilen, wordt dergelijke milias is'. Meestal echter is het een een stuk ontspannener en vrolijker. hoogmoed geremd, om niet te zegrommeltje, waarbij de toevallige rol Eigenlijk gaat het heel goed met gen gesmoord. Anderen vinden de veilige gezinsschoot meer dan gevan sterke persoonlijkheden be- Rinus. paalt wat er gaat gebeuren. In het Letitia is de jongste, veel lezende noeg en willen zo weinig mogelijk gezin praat iedereen mee van jong dochter en altijd een oogappel van veranderen. Doe maar gewoon, dan broekie tot afgeleefde grijsaard. Ter Pa en Ma geweest. Van haar werd doe je al gek genoeg. Pa en ma wilverhogingvan de feestvreugde wor- vanaf de geboorte veel verwacht. len vooral het gezin bij elkaar houden bij de belangrijkste beraadsla- Die verwachting is nog niet hele- den en verhullen verschillen van gingen ook nog een aantal kennis- maal waargemaakt. Tot nu toe mening zoveel mogelijk. sen uitgenodigd die zich eveneens heeft het gezin veel energie gesto- De familie KUB is tegelijkertijd onmet de familieaangelegenheden ken in de opvoeding van Letitia en derling solidair en verdeeld over wat er moet gemogen bemoeien. beuren. De vraag Wellicht als traiis hoeveel spanning voor het echning er mag be'De buitenwereld zal nooit goed hoogte krijgen te leven in de boze staan in opvattinbuitenwereld is er van ons gezin en van wat we nu precies willen' gen vooi dat exploin het gezin een sies volgen. De barokke verzameling familieraden ontstaan zodat langzamerhand beginnen de ander strategie van eindeloos alles met iedereen maximale training krijgt kinderen te klagen dat ze nu wel iedereen afstemmen haalt wel de inhet(meestal zinloos) vergaderen. eens zelf in haar onderhoud mag scherpe kantjes eraf, maar leidt ook Een groot deel van de vergaderin- voorzien. Er is echter geen twijfel tot machteloze woede en eindelogen wordt gewi j d aan besprekingen aan dat alle gezinsleden veel van ze frustratie bij de meer actieven.

Die vinden het dan alsmaar aanhoe het aantal besprekingen zou haar houden. trekkelijker om het huis te verlak u n n e n worden verminderd.

Meestal leidt dit weer tot nieuwe Willem is de wat beschouwend in- ten en het geluk elders te beproevergadercircuits of extra wandel- gestelde jongste zoon en altijd nogal ven. Dit zijn ook de kinderen die gangenoverleg (de familie woont in klein gebleven; een beetje vertical- wel eens bij de borrel zeggen dat Pa een huis met veel wandelgangen; ly challenged zoals de politiek cor- en Ma toch wel erg ouderwets zijn als dat niet genoeg is dan kan men recte Amerikanen zouden kunnen en dat misschien wat modernere altijd nog het treffend genaamde zeggen. Eigenlijk is dat gek, want opvattingen een kans zouden moeWillem heeft altijd royaal te eten ten krijgen. wandelbos gebruiken).

Onlangs heeft het gezinshoofd het gehad. Er gaan wel eens stemmen nodig gevonden om over de toe- op dat Willem misschien maar komst na te denken. Dit heeft tij- beter het huis zou kunnen verlaten. I C o r t o m , de familie KUB staat delijk de vergaderdichtheid tot Tot nu toe wordt hij door Pa en Ma voor belangrijke beslissingen. Wat er gaat gebeuren zal sterk afhangen nieuwe recordhoogten opgestuwd. beschermd.

Het leuke van die vergaderingen En dan is er de oudste zoon, Erik, van wie uiteindelijk de zwaarste was dat iedereen ontevreden was die al heel lang de belangrijkste stem inhet kapittel krijgt. Stel bijover het verloop en steen en been economische kostwinner is. Een voorbeeld dat Rinus de baas zou klaagde over de verspilde tijd. poosje ging het niet zo goed met worden. Wat zou er dan gebeuren?

Slechts weinigen durfden dat ook Erik, hij werd steeds vermoeider, Als zijn gedrag van de laatste jaren openlijk te zeggen. Om goede rede- er was veel ruzie in zijn huwelijk enigszins een leidraad is, dan zou nen: je weet nooit of je zakgeld niet en zijn werk leed eronder. Mede ik zeggen een heleboel. Rinus houdt wordt ingehouden als je al te dui- onder invloed van goede zielknij- niet van gezever. Hij vindt dat we delijk je mening geeft of het gezag pers gaat het nu veel beter met hem. nu eindelijk eens de mouwen moevan de Pater Familias ter discussie Een paar jaren was hij zelfs overac- ten opstropen en ophouden met leustelt. Enmet dat zakgeld wordt toch tief. Hij is nu weer een stuk rusti- teren. Hij wil de wijde wereld in. al niet erg royaal omgesprongen. De ger. Al te rustig misschien wel. In De wereld mag en moet van ons Pater Familias zegt nu heel tevre- elk geval blijft hij trouw zijn brood horen. Nieuwe kennissen moeten den te zijn over de goede sfeer en verdienen voor zichzelf en een deel worden gezocht, we dienen ons h u i s h o u d e n professioneler te weinige tegenspraak die hij mocht van de rest van het gezin. organiseren; ieder gezinslid moet ontvangen. Gesterkt door het ge- Maar hoe zal het verder gaan? de mouwen opstropen. Hoewel we brek aan openlijke kritiek, dat voor consensus wordt aangezien, gaat I k heb al gezegd: het is nogal een weten dat in Nederland niemand men op de ingeslagen weg voort. Al bonte familie. De diverse familie- buiten de overheid kan, en dus ook zal niet iedereen een erg duidelijk leden kijken dan ook heel verschil- de familie KUB niet, wil hij toch beeld hebben waarheen die weg lend naar de toekomst en hebben vooral vertrouwen op eigen kracht.

We zijn niet te groot, de gezinsleleiden zal. uiteenlopende verwachtingen en den sprekenelkaarvaak en er isvolaspiraties. Zoals bij hun rol past doende onderling vertrouwen.Lean Als lid van de familie ontkom ik er maken Pa en Ma zich nogal eens andmean moeten we de wereld tezorgen om de toekomst, al probeniet aan te constateren dat het niet gemoet treden. Geen minderwaarallemaal rozegeur en maneschijn ren ze die zorgen binnen de familie digheidscomplexen en verhalen dat is in onze extended family. We zijn te houden. Het is niet altijd duide- het toch allemaal niet kan, dat als er weliswaar vrijgoedinomdevuile lijk waar hun zorgen op gestoeld je in Tilburg woont je dan toch nooit was binnen te houden en naar bul- zijn. Het lijkt erop dat ze zich zor- groot in de wereld kunt zijn. Korttende indruk te wekken dat het hier gen maken over de financiĂŤle toe- om, Rinus lijkt wel een beetje op allemaal prima voor elkaar is, maar komst van het gezin; om die reden de Burgemeester, maar hij staat op langzame leerlingen, luie lummels proberen ze goede vriendjes te wat minder tenen. Als je mijn eeren opstandige nietsnutten zijn ook worden met rijke families, mis- lijke mening wilt: ik denk dat het in ons gezin niet onbekend. Som- schien om voor de kleinkinderen hartstikke goed zou zijn als zoiemigen onzer zeggen troostend dat goede huwelijken te versieren. De mand als Rinus watmeerte zeggen het in andere gezinnen niet veel jongere generatie vindt die zorgen zou krijgen. beter of zelfs slechter is, maar dat voor een groot deel overdreven en vinden dat Pa en Ma niet zo ouder- Maar wat zou er gebeuren als Sienweet ik nog zo net niet. wets moeten zijn en liever hen tje het voor het zeggen zou krijgen? moeten steunen in het vinden van Als de gang van zaken binnen haar Zlloals gezegd, er wonen allerlei nieuwe mogelijkheden. Dit leidt huwelijk enige indicatie is dan zou kinderen, met hun gezinnen, bij pa allemaal tot veel verhitte discus- ik zeggen, dat we ons hart vast en ma in. Met die kinderen gaat het ook niet allemaal even goed. Het huwelijk van de sociaal ingestelde Sientje vertoont al sinds het begin het beeld van een relatie in perma'Sommigen onzer zeggen troostend dat het m nente crisis. De twee echtelieden andere gezinnen niet veel beter of zelfs slechter zijn niet onverdeeld gelukkig met elkaar. Tot overmaat van ramp blij is, maar dat weet ik nog zo net niet' ken ze allebei moeite te hebben hun brood te verdienen. De kwaliteit van hun werk wordt door de markt sies, met als gevolg dat kostbare tijd moeten houden. Sientje kijkt niet als matig beoordeeld. Waarschijn- verstrijkt. Als ambitieuze kinderen zoveel naar buiten; ze heeft het al lijk doen de huwelijksproblemen met mooie plannen komen hebben druk genoeg met alle interne conhier geen goed aan. De Pater Fami- Pa en Ma een neiging om daar veel flicten. Ze houdt van veel regels, liasheeftaltijd een zwak gehad voor vriendelijke dingen over te zeggen van het eindeloos oplossen van proSientje; steeds wanneer Sientje er maar vervolgens net zo weinig blemen tussen gezinsleden via een potje van maakte werden pro- steun te geven dat de meeste mooie structuren en moeilijke plannen op blemen weer door de de rest van het plannen nooit van de grond komen. veelpapier. Sientje vindt overigens gezin opgelost. Er is dan ook nog Tot grote ergernis van de kinderen. helemaal niet dat het zo slecht gaat weinig zicht op dat Sientje in de Niet van alle kinderen trouwens. in haar huwelijk. Er zijn gewoon een toekomst zal leren om echt op ei- Hun temperamenten zijn immers paar lastige kinderen en kritische gen benen te staan. Een forse dosis nogal verschillend. Sommigen wil- buitenstaanders overdrijven een family counseling lijkt geboden. len de grote wereld in en beweren heleboel. En omdat iedereen evenRinus leeft volgens de wet en doet dat ze wel eens zullen laten zien veel rechten in het gezin heeft, het al een hele tijd een stuk beter. wat ze kunnen. Zulk gepraat valt mogen we geen onderscheid maken

tussen de luiaards en de harde werkers. Onder het beleid van Sientje zal goed voor de zwakken gezorgd worden. De buitenwereld zal regelmatig enigszins hoofdschuddend zeggen dat het zo niet goed gaat, maar daar is Sientje niet van onder de indruk. Het kost al zoveel tijd om het gezin bij elkaar te houden.

Die buitenwereld hebben we dan eigenlijk helemaal geen tijd voor.

I k voorspel echter dat de Pater Familias nog heel lang aan het roer blijft, d.w.z. dat de kinderen uiteindelijk besluiten dat dit toch beter is dan alle onrust van veranderingen en een risico van een grote ruzie tussen bijvoorbeeld Rinus en Sientje. In dat geval zal het niet goed en niet slecht gaan. We zullen eindeloos blijven vergaderen en in de wandelgangen veel kankeren. Ondanks onszelf doen we bij tijd en wijle iets veel beter dan anderen en soms gaat het grondig mis. De buitenwereld zal nooit goed hoogte krijgen van ons gezin en van wat

we nu eigenlijk precies willen. De ambitieuze kinderen zullen licht gefrustreerd blijven, maar niet genoeg om het huis te verlaten. De luilakken of opstandigen blijven een blok aan het been, maar niet erg genoeg om de familie te gronde te richten. De zwakken tenslotte zullen redelijk beschermd blijven. De KUB zal niet voorop lopen, maar ook niet achteraan. Vele familieleden zullen zeggen dat het eigenlijk best goed gaat. De buitenwereld blijft een beetje eng en we blijven zeggen dat we het voor een Tilburgs gezin wel redelijk doen.

De vuile was blijft meestal goed binnen en nog vele jubilea worden gevierd in redelijke mate van zelfvoldaanheid. ' Ik laat maar een heetje m het midden wie of wat diepatei familias piecies is. In elk geval htetliele CvB zou ik zeggen, maar we kunnen ei ook de secretaris van de Universiteit toe rekenen en misschien zelfs wel het Stichtingsbestuur.

Op naar 2 0 0 0 Het ontwikkelingsplan 1995-1998 dat op 23 juni in de univeisiteitsiaad wordt behandeld bevat een groot aantal intenties. Het College van Bestuur formuleerde die na zeer uitvoerig beraad met faculteiten. Voor de fmanciering wordt in veel gevallen een beroepgedaan ophet universitaire fonds beleidsinitiatieven. Hieronder de meest opvallende ontwikkelingen.

* Handhaving van de bestaande facultaire indeling. Het college geeft daarmee aan de letterenfaculteit voorlopig hoe dan ook te willen handhaven. Dat ondanks een eerdere afspraak dat Letteren alleen bestaansrecht zou hebben bij een instroom van minimaal 120 eerstejaars. Met de formulering staat ook vast dat over de positie van wijsbegeerte als zelfstandige faculteit niet gepraat wordt. Sommigen menen dat een faculteit met een dergelijke beperkte omvang beter anders kan worden ingericht. * Flexibiliteit en mobiliteit in de inzet van personeel. Er komt een eigen human resource management. Het werken op de universiteit zou daarmee aantrekkelijker moeten worden gemaakt.

Anderen vrezen dat het beleid vooral dient om verworven rechten aan te tasten en minder functionerende personeelsleden de wacht aan te zeggen. * Zo spoedig mogelijk realiseren van een studentencentrum en uitbreiding van de culturele studentenvoorzieningen. Het college heeft een voorkeur voor regionale s a m e n w e r k i n g en (mede)subsidiĂŤring om de kosten te drukken. Het idee van een eigen volwaardig cultureel studentencentrum op de KUB wordt echter door velen omarmd. De kosten daarvan, 13 mUjoen, kunnen een struikelblok vormen. * Over samenwerking met andere universiteiten wordt niet meer zo nadrukkelijk gerept als bij de concept-versie van het plan.

Faculteiten maakten bezwaar tegen die nadrukkelijke wens om met anderen samen te werken waarna het college de formuleringen afzwakte en nu eerst een 'concurrentie-analyse' laat verrichten.

Verwacht wordt dat er in de toekomst op onderdelen nauwer samengewerkt gaat worden met Nijmegen en Eindhoven, mogelijk ook met Leuven. *De aandacht voor de regio is op papier verflauwd tot de opmerking dat de KUB streeft naar (h)erkenning als het kenniscentrum voor mens- en maatschappijwetenschappen in de regio. De aanvankelijke college-opvattingen over regionale verankering konden op zeer weinig bijval van de faculteiten rekenen. * Alle onderzoekscholen en instituten zouden (inter)nationaal erkend moeten worden of deelnemen in erkende onderzoekscholen. Als dat lukt, zou er een einde komen aan de twijfel of het stimuleringsbeleid van onderzoekscholen en instituten wel zo verstandig is. * Er wordt gestreefd naar twee uitbreidingen van het onderwijsaanbod (basisdisciplines of themagerichte programma's). Werd eerder gesproken over Pedagogiek, Wiskunde, Antropologie of Politicologie, nu lijkt overleg met de faculteiten te moeten uitwijzen of er uitbreidingen komen en zo ja, welke. * Er wordt gestreefd naar doctoraalrendementen, waarbij negentig procent van de instroom in de doctoraalfase een diploma verwerft. Dit streven hangt nauw samen met de verwachting dat de instroom de komende jaren zeker niet zal stijgen en dat het daarom verstandig is zich te richten op het voorkomen van voortijdige uitstroom. De universiteit wordt betaald op basis van het aantal ingeschreven plus afgestudeerde studenten./PS/

16 Juni 1 9 9 4

lUNIVERSfe^l T O E K O I V I S T

V A N

D E

K U B

Studenten over hun ideale universiteit

^De meisjes blozen hier tenminste nog^ Wanneer zou de ideale universiteit bestaan? Of heeft die in

de uitspreken te doen en keiharde eisen te stellen, blijven de apathie liet verleden bestaan? Wat eisen studenten van een camen de lethargie de voornaamste eigenschappen van een kleine 40 pus? Willen ze dat filosofie in de tuin wordt gedoceerd?

Generatie Nix- klagen, maar over niks - studenten. Een greep uit de Sociologie in een kring? En wie mogen er doceren? Hoe zit adviezen, die voornamelijk op de versterking van de inwendige stuhet met de tentamens? Zijn er genoeg knappe meisjes? Zijn dent betrekking hebben: de PUF moet ook in de zomer open blijde jongens bruin en gespierd? Kortom, hoe hoog is het ven, sigaretten moeten op de gewenste Beverly Hills 90210-gehalte als 't aan de KUBcampus verkrijgbaar worden, het mensa-eten is voor verbetestudenten ligt? En: het kersverse PSF-universiteitraadslid ring vatbaar ('Die traditionele onzin van 'vrij dag visdag' moet Gabe van der Zee spreekt zich uit over zïjn wensen. zo snel mogelijk verdwijnen'), de collegezalen dienen gezelliger te worden en ja, waarom niet, enkele Dylan van Eijkeren en Roland Enthoven extra faculteiten zou de KUBiaanse diversiteit zeker ten goede ko' A'ilburgse studenten, middels weest. Met ingang van de tweefa- men. Het zijn de klachten die voor een niet-representatieve enquête senstructuur kon niet meer gestu- de hand liggen. Het zijn geen grote gevraagd naar hun ideale universi- deerd worden tot de AOW-gerech- idealen, hetzijngeschenkjes diehet teit, geven onder meer te kennen tigde leeftijd. Die tweefasen wer- leuk zouden doen onder de kerstdat ze graag wat meer cultuur op den, pak-'m-beet, opgevolgd door boom. De een wil liever halogeende campus willen zien. Maar het studiebeurzen waarmee iedereen verlichting in de collegezalen, de moet allemaal wel gezellig blijven, kon studeren op kosten van de over- ander wil diezelfde zalen wat ruiwant het veelbesproken cultuur- heid. Nu dat systeem afbrokkelt en mer en wat frisser, zoals een net afcentrum zien ze over het algemeen Ritzens gulzige tanden in de por- gestudeerde l e t t e r e n s t u d e n t e . niet zitten: 'Dan moeten die cul- temonnee van studerend Neder- 'Kunst ophangen in die zalen', is turele uitspattingen eerst profes- land happen, komt er verrassend haar aanbeveling. sioneler worden, anders verdienen weinig verzet. Ook de invoering Eigenlijk zijn studenten stiekem ze zo'n duur centrum niet.' En de van een rigoreuze maatregel als de toch tevreden, en komt de KUB ondervraagden zijn niet van plan tempobeurs leidde niet tot een akelig dicht in de buurt van de ide, ale universiteit. Hoewel: wandaar zelf aan bij te dragen:'Ik neer verder wordt gevraagd dan heb tijdens mijn studie nog de uiterlijke kenmerken, blijkt wel wat anders te doen.' er toch wat oud en nieuw zeer Ze. De geschiedenis van uniboven te komen. Want docenversitair Nederland leert dat ten, die zouden best een verhet altijd 'ze' is geweest, en volgcursus didactiek kunnen nooit 'we', misschien op een gebruiken. 'Wetenschap is één enkel bezettinkje in de jaren ding', meldt een studente, 1. PUF in de zomer open zestig na. 'Ze' doen alles ver'maar les kunnen geven is een 2. Muziek op de campus keerd, en 'we' horen daar niet heel ander verhaal.' Een ander 3.

Minder hoorcolleges bij. Studenten klagen. Dat is wel érg kritisch wanneer het 4. Herinstallatie sigarettenautomaten komt omdat ze slim zijn. op het KUB-docentencorps 5. Geen multiple cboice-tentamens Slimheid maakt kritisch. aankomt: 'Van wetenschap Daarom zijn studenten nooit ' noch didactiek hebben ze kaas tevreden. Daarom lijkt er al' gegeten.' Voornamelijk is hij vertijd van alles beter te moeten. opstand. Wie zulke grappen met het ontwaardigd omdat docenten 'nog PSF'er Gabe van der Zee vindt ook NS-personeel uit zou halen, zou wel steeds het lef hebben uit boeken dat studenten tegenwoordig erg van een andere kermis thuisko- hun colleges voor te lezen'. Gabe laks zijn. 'Ik kan me die kritiek van men. Studenten zijn nooit tevre- van der Zee, het PSF-raadslid, kan de studenten op dat centrum voor- den, maar meestal ook niet van zin- zich ook behoorlijk opwinden over stellen. De hedendaagse student nens om veel aan hun situaties te de didactische vaardigheden van de blinkt niet uit door een groot cul- veranderen.

KUB-docenten: 'Een cursus daarin tureelbesef. Ik denk echter dat juist kunnen ze ontzettend goed gebruivia zo'n centrum van studievertLThivers wilde echter voor één ken. Bij benoemingen wordt nog enigingen en culturele clubs de keer weten hoe een universiteit er veel te veel gekeken naar de publiKUB een culturele stimulans kan uit zou zien als studenten het vol- catielijst. Het onderwijs is op zulkrijgen. En de KUB kan dat zeker ledig voor het zeggen zouden krij- ke momenten een stiefkindje. Het gebruiken, ook de studentenpopu- gen. Waar leggen zij hun prioritei- is bovendien een schandaal dat evalatie.' ten? Wat zien zij a\&speerpunten^ luaties bij de beoordelingsgesprekDie studentenpopulatie is in de Maar zelfs wanneer ze middels een ken totaal niet meegewogen worlaatste drie decennia onderwerp questionnaire in de utopische ge- den. Goed onderwijs kunnen geven van wisselend overheidsbeleid ge- legenheid worden gesteld gewaag-

De vijf meest genoemde studenteneisen

ANNO

is toch de belangrijkste eigenschap vaneendocent?'Erzoudenvolgens hem bovendien veel meer werkcolleges gegeven moeten worden.

Want die hoorcolleges, daar wil de student inderdaad en masse écht een keer van af. De geïnterviewden geven allen met grote stelligheid te

Bibliotheek is voorbeeld van kleinschaligiieid kennen dat ze voor hun part alleen nog maar werkcolleges krijgen, als 't maar eens ophoudt met die verschrikkelijke hoorcolleges. De uitzondering die de regel bevestigt: letterenstudenten melden dat de verhouding hoor-werkcollege op hun faculteit prima in balans is.

Blijft over de wijze waarop die opgedane kennis getoetst wordt. Van het nog in algemeen gebruik zijndemultipie cAoice-tentamen heeft de KUB-student zijn buik inmiddels meer dan vol. Of zoals Van der Zee het formuleert: 'Ik heb een spuughekel aan die Mc-tentamens.

Het is toch uit den boze dat nota bene op een universiteit die tentamenvorm wordt gehanteerd? Open vragen zijn beter maar ook leuker, op die manier wordt naar je inzicht gevraagd. En daarvoor zit je uiteindelijk op een universiteit.' " W a a r v o o r je nog meer op een universiteit rondloopt, is om later in 'de maatschappij' een baan te krijgen die leidinggevend is. Vandaar is het nooit slecht om te weten wat er zich dan al zo afspeelt in die 'maatschappij'. Gabe van der Zee: 'De student vormt in de stedelijke gemeenschap een buitenbeentje.

Terwijl je later toch de gehele maatschappij moet besturen, dus het kan geen kwaad om nu al met mensen uit andere milieus contact te hebben. Hoe die integratie vorm moet krijgen, is ook voor mij een vraag.

Ik heb een stamkroeg waar ook veel Tilbo's komen, maar een andere methode om contact te leggen zou ik ook niet weten.'

Daarin staat hij niet alleen. De geënquêteerde studenten hebbende fa cto nauwelij ks benul dat er in de voortuin van de KUB ook nog een stad ligt ('De cafés zijn leuk, en verder, ach, alles is er zo'n beetje').

In initiatieven als het verplaatsen

van de Wetenschapswinkel naar het stadscentrum zien ze helemaal niks ('Wat? Wetenschapswinkel?

Nooit van gehoord'). Een eenling: 'De KUB redeneert: de Veestraat heeft geen boodschap aan ons. Dan ben j e gauw uitgepraat. Ik ben voor meer interactie tussen KUB en stad.' Een handjevol studenten lijkt het niet onaardig wanneer de Tilburgse studentenverenigingen een open dagje voor échte Tilburgers organiseren, maar ze werpen er niet direct barricaden voor op. Dat het ook nuttig zou zijn om eens in de wondere wereld die de echte wereld heet rond te spieken, komt maar bij een enkeling op. Die treft dan doel: 'Ik werk in een winkel. Dat is maatschappij genoeg. Ik heb ook ouders en vrienden die wél in de echte wereld rondlopen. Trouwens, is dit geen deel van de echte wereld, dan ?'

Over één van de grootste pluspunten van die laatstgenoemde echte wereld zijn alle geënquêteerden het eens: het stralende middelpunt van de campus, het hightech-walhalla die bibliotheek heet. De reacties variëren van 'keigoed' tot 'fantastisch'. Ook Gabe van der Zee, de PSF-bons, ziet in de bibliotheek het KUB-pluspunt bij uitstek: 'Ik juich die automatisering van harte toe.

Het enige nadeel van de bibliotheek is de geringe boekenvoorraad, daar mogen ze zeker iets aan doen.'

Dat zijn de studenten met hem eens, maar over het algemeen overheerst toch het 'oooh- en aaah-gevoel' bij zoveel technisch vernuft.

En er ontstaat de schreeuw om meer: 'Wat mij betreft mogen de tentamens ook geautomatiseerd worden', meldt een letterenstudent voortvarend.

Gekoppeld aan de bibliotheek wordt ook de infrastructuur van de KUB geprezen: 'Alles is klein, fijn en compact', zo luidt het eensluidende oordeel. 'De bibliotheek is een goed voorbeeld van die kleinschaligheid. Alle faculteiten zijn erin verenigd, alle faciliteiten binnen handbereik.' Het gros van de studenten is het daar roerend mee eens. Het bijna ontroerende wijgevoel van de Tilburgse studentenpopulatie wordt door één van de ondervraagden op een wel heel beeldende manier verwoord: 'Het mooiste van de KUB is dat de meisjes hier nog blozen. Dat is in Amsterdam wel anders: daar lopen ze gewoon verwaand langs je heen.'

1994

Wie: Nia Leiitcns, 25 jaar, Waalwiik

studieprogramma's wel erg vastliggen. Dat schijnt nu te veranderen, maar dat is voor sommigen mo.stcrd na de maaltijd.

Woonruimte: In studentenhuis nabij Westermarkt, na eerst een paar jaar tussen Waalwijk en Tilburg te hebben gependeld. Studentenhuis bevalt goed, dichtbij KUB en winkels.

Studieschuld: Loopt gestaag op. Volledige beurs. Moet later dus terug worden betaald, maar dat wordt niet als een slapeloze-nachtenproblecm ervaren. Met een baan kun je 'tredelijk makkelijk terugbetalen. De tempobeurs levert wel enige praktischeproblemcn op, bij voorbeeld wanneer er volgend jaar maar een beperkt aantal vakken kan worden gevolgd, of nu, met de stage.

Studiebezigheden: Geniet vandaag op een bankje van de zon. Normaliter vierdejaars Bestuurlijke Informatiekunde; dezer dagen stagelopend bij Nationale Nederlanden m Den Haag, tot eind juli. Daarna moet nog een vak of vier worden gehaald. Op KUB aanwezig vanwege de treinstakingen: een mooie gelegenheid om wat achterstallig studie-onderhoud te verrichten.

Toekomstperspectief: Er zal wel een baan komen, de arbeidsmarkt voor BIK'ers is iets gimstigcr dan voor economen. Maar voordat op managementniveau bnmcn een stafafdeling een adviesfunctie zal worden bekleed, moet eerst de studieperiode waardig worden afgesloten. Dat lijkt te kunnen gebeuren in Indonesië, middels een lange vakantie.

Ideale universiteit: De KUB; althans, de KUB benadert dat ideaalbeeld aardig. Bij voorbeeld de bibliotheekvan de KUB is geweldig; zeker in vergelijking met andere universiteiten. Heel basale zaken zijn hier vaak goed geregeld en dat is prettig werken, Depc's zijn bijvoorbceldgeoutilleerdmet de juiste programma's. Een nadeeeltje van haar studie - overigens, als ze nog eens zou mogen kiezen, zou ' t weer BIK worden - is dat de

iTek'it: Dylan van Eijkeren, foto. Enk van der Bui<ft}

^

16 juni 1 9 9 4

lUNIVERS^g;!

O P I N I E

INGEZONDEN Dure kamers Ingezonden brieven kunnen tot uiterlijk maandag 17.00 uur op de redactie (A 17) worden Ingeleverd. De redactie belioudt zicli het reclit voor ingezonden Imeven in te korten.

Franssen even weg In het artikel 'Studiefinanciering onder het mes', doet de heer Franssen het voorkomen alsof hi) een grote verdediger der studentenbe langen is Hi) zal er 'alles aan doen om de besluitvorming te blokkeren' Wel, toen er m de 2e Kamer gesproken werd over het controversieel verklaren van wetten was hi) zeker even weg Het is goed gebruik dat wanneer een van de grote fracties m de Kamer grote bezwaren heeft tegen een bepaald wetsvoor stel dat controversieel verklaard wordt wanneer een kabinet demis sionair is Blijkbaar heeft de W D van dit recht geen gebruik gemaakt met betrekking tot de STOEB Dus als straks de STOEB alsnog wordt aangenomen moet Franssen met gaan roepen dat hi) z i p best gedaan heeft en dan verder zijn handen m onschuld wassen Komt deze wet erdoor dan is dat mede dankzi) mijnheer Franssen en zijn W D , die behandeling van deze wet voorlo pig onmogelijk hadden kunnen ma ken, waardoor van uitvoering van deze wet komend studiejaar geen sprake zou zijn geweest Mocht deze wet erdoor komen, zullen de studenten m de universiteitsraad m ieder geval proberen om de ge volgen voor studenten op de KUB zoveel mogelijk te verzachten, mede door een regeling te vinden voor studenten die m besturen en dergelijke zitting nemen Ga m ieder geval niet Franssen vereren, want ook hij is mede verantwoor delijk voor het eventueel doorgaan van deze wet GabevanderZeeJid U RaadPSF

Rectificatie Het eerste herenteam van Pendragon (basketbal) is met naar de overgangsklasse gepromoveerd, zoals vorige week ver meld stond m Univeis, maar vanuit de rayon overgangsklas se naar de rayon-hoofdklasse

Liefde Lezen verhoudt zich tot televisie kijken als liefde tot wellust Zoals de verstokte versierder nooit de heiligheid van een intieme relatie zal begrijpen, mist de beeldbuisstarende barbaar ten ene male het geluk dat een lezend mens toe kan vallen De zappende kijker commandeert vanaf zijn sofa een on middellijke bevrediging van zijn verlangens De geoefende lezer beseft daarentegen dat hij telkens weer een vreemde wereld binnengaat en tijd en rust zal moeten vm den om zich door het onbekende te laten verrassen Aan verliefdheid gaat een verlan gen vooraf Het verlangen je op sleeptouw te laten nemen door iemand die alleen voor jou beschikbaar is, maar zijn identiteit nooit volledig prijs zal geven Die ander vind je met door geconcentreerd te zoeken, maar door het vermogen je te laten deconcentreren en de liefde de kans te geven je op een plek te raken waar je haar nooit vermoedde Zoals de lezer die geroutineerd het verhaal tot zich neemt, om plotseling verrast te worden

In het zeer lezenswaardige verhaal over buitenlandse studenten m nummer 31 van fjnivers is slechts zijdelings aandacht besteed aan het wonen Er wordt geschreven dat de huren erg hoog zijn, maar het is ook interessant om te weten dat studenten die van zulke dure kamers weg willen, daar bijna geen kans voor krijgen van de universiteit In 1993 verhuurde ik een paar maan den een k a m e r aan een bui tenlandse student die zich eerst had aangemeld voor een kamer via de universiteit Toen hem bleek dat deze te duur zou zijn, heeft hij via een relatie gezocht naar een kamer op de particuliere markt Toen hij deze bij mij vond, bleek dat hij bepaald met zomaar afkon van zijn kamer m een van de studentenflats Hoewel duidelijk was dat de huur daar hem binnen enkele maanden bankroet zou maken (tenzij hij een baantje zou vinden), weigerden de ambtenaren van de universiteit mee te werken aan zijn verhuizing Dat ging dermate grof m zijn werk dat de student er behoorlijk van over zijn toeren raakte wat zijn studie niet ten goede kwam De dreigementen en onvriendelijkheden die hem toen naar zijn hoofd zijn geslingerd, vmd ik met passend voor een umversiteit en ze zijn hoop ik met een voorbeeld van wat de universiteit doet voor de buiten landse studenten A van Leeuwen, Tilburg

Geen milieubeleid, wel zorg Naar aanleiding van het artikel over het milieubeleid mUniveis 33 het volgende Door het onderwijs aanbod op het vakterrem van natuur en milieu te vergroten, profileert de KUB zich als eeji umversi teit die het milieu hoog m haar vaandel heeft De harde werkelijkheid IS echter dat smds het verschijnen van de nota 'KUB en milieu' van de studentenfractie PSF het gezeg de 'veel woorden, maar geen daden' volledig op gaat voor de KUB Afgezien van enkele opeenvolgende nota's en acties op beperkte schaal heeft het College van Bestuur geen enkele aanzet gegeven om te ko men tot een praktisch uitvoerbaar intern milieuzorgsysteem Dit baart mij grote zorgen Onder de bestuurders en de studenten heerst de opvatting van 'Wij

E N

B O D

L I E R

drinken uit milieuvriendelijkere bekertjes, dus doen wij aan milieu' Deze gedachte getuigt van een gro te mate van kortzichtigheid Het milieu IS met alleen gebaat bij recy clingsprodukten Preventie van een afvalberg heeft meer zm, dan een afvalberg te creëren en vervolgens te recyclen De KUB dient dan ook een preventiebeleid te initiëren en uit te voeren op korte termijn Het preventiebeleid moet een onderdeel vormen van een integraal miheuzorgsyteem Hierbij moet de gehele keten van preventie tot afvalbewerkingbekekenworden Dit beleid moet duidelijk gecommuniceerd te worden naar de studenten en het personeel Hoofdpunten van een integraal KUB milieuzorgsysteem zijn in mijn ogen

e d ) dient hieraan tegemoet te komen Ook moet alleen dubbelzijdig gekopieerd en geprint worden Van alle papierresten dienen kladblokken van gemaakt te worden (papier heeft 2 zijden') Tenslotte moet er nagegaan worden hoe milieuvriendelijk de drukkerij is en welke maatregelen hier dienen genomen te worden

1 Restauratieve voorzieningen

4 Milieu werkgroep

- Gebruik van duurzaam servies bekers, kopjes, servetten, e d , - Overbodige verpakkingen van produkten De kaas, jam, boter, yog hurt, melk, etc dienen met meer aangeboden te worden door middel van eenpersoonsverpakkmgen Deze dienen aangeboden te worden op duurzaam servies Bijvoorbeeld de yoghurt zelf voor te bereiden m eigen servies en niet meer m kant en klaar plastic bekers, -Alle dranken zelf schenken koffie, thee, melk, frisdrank en bier zover mogelijk Op cruciale plaat sen binnen de KUB dienen kof flebars te komen zoals nu alleen het geval is in de gebouwen A en S, - Verwijdering plastic bekertjes bij de water- en koffieautomaten Iedereen dient zijn eigen mok te gebruiken Geringe prijsverschillen lossen mets op, preventie wel, - Gescheiden afvalsysteem GFT, restafval, papier en karton De mensa beschikt over de mogelijkheid om op eenvoudige wijze composteerbaar afval en restafval bij de bron te scheiden De KUB dient aan te sluiten bij het wettelijke milieubeleid van de gemeenten Het College van Bestuur heeft deze aansluiting al enkele jaren verontacht zaamd Een schande mijn inziens

- Aanstelling milieu-specialis t(en) binnen de KUB kan ervoorzorgen dat alle activiteiten goed uitgevoerd en gecoördineerd worden Milieu-activiteiten mogen niet

2 Papierverbruik, printen

kopieren

3 Schone lucht - Rookverbod m alle openbare gebouwen en bij alle vergaderingen Alleen m grote kantines (A en S) en de mensa mag op sommige plaatsen gerookt worden De PUF en de bibliotheekkantine dus ook rookvrij Dit dient omschreven te wor den in de reglementen

beperkt worden tot het personeel van de KUB, maar dienen ook het milieu onvnendelijkgedragvande studenten tegen te gaan Elk jaar moet de KUB verslag doen van haar milieu activiteiten m een milieu jaarverslag Debovengenoemdepunten vormen een eerste aanzet tot een KUBmilieuzorgsysteem Tevens dient blijvend gekeken worden naar terugdringing van het energieverbruik, naar milieutoetsing matenalen en nieuwbouw, etc Het ontbreekt duidelijk aan een ver antwoordelijkheidsgevoel voor het miheu en aan daadkracht, zowel bij het College van Bestuur als bij de studenten Ikbenvan mening dat op korte termijn de milieu discussie weer gevoerd dient te worden en dat nu eens echt concrete maatregelen geno men worden door het College van Bestuur en de Universiteitsraad Dringend en dwingend zal een milieubeleid moeten worden uitgesproken en worden uitgevoerd Bert Streng, student

en

-Milieu onvriendelijk papier op de KUB is voor iedereen, voor elke afdeling, voor elke notitie, etc uit den boze Alleen kringlooppapier is geschikt, ook voor WC-papier, kopieermachines en printers (is verkrijgbaar) De hardware (printers.

door een onverhoeds oplichtend beeld Een schittering van inzicht dat hem voor korte tijd m een euforische stemming verzet waarna de zinnen zich weer aaneenrijgen en het spel van voren af aan begint

bij terugkeer dat deze affaire je innige relatie op losse schroeven heeft gezet Wil je je geschonden liefde weer herstellen, dan zal je penitentie moeten doen om teruglezend de draad weer op te pakken

Terwijl de televisiefilm haar kijkers meteen m het schouwspel betrekt, zal de lezer van romans zich vaak door tientallen pagina's heen moeten worstelen alvorens hij zich m het verhaal kan verliezen Een grote liefde krijg je nooit ca deau Zo moesten we m de jaren tachtig bijna honderd pagina's op onze blote knieën afleggen om tot Umberto Eco's klooster toegelaten te worden Pas daama mochten wij verdrinken m een van de mooiste romans van dat decennium Een maal geëngageerd blijkt een goed boek n hartstochtelijke minnaar die je koestert, waarover je droomt en die je voorzichtig in je tas stopt, bevreesd om zijn integriteit te schenden Nooit laat je het werk met de benen wijd op tafel liggen Eengeknakterugdoetpijn Romans zijn bovendien jaloerse levensge zeilen die ontrouw meteen afstraf fen Laat je je halfweg door een ander boek verleiden, dan merk je

Van Charles Baudelaire is bekend dat hij gruwde van onopgemaakte of slecht geklede vrouwen Hijwerd

ODELIER OEKEN m eerste instantie verliefd op de a t t r i b u t e n w a a r m e e ze h u n lichaam bedekten Hun roesver wekkende parfums, hun flonkerende juwelen en hun ruisende japonnen Vrouwen moesten tot godinnen worden voordat Baudelaire in staat was om hen te begeren Het is dezelfde aankleding die de lezer kan verleiden tot de aanschaf van een boek Het krakend openen van een verse uitgave, de aanraking van de nog onbevlekte en fris kleurende kaft die als een discrete wach-

ter de inhoud beschermt Vansommige kopers is bekend dat ze eerst aan het boek ruiken Ze genieten van de zacht-kruidige geur die uit de pagina's opstijgt, ze voelen aan het fijne papier, wegen het boek m hun hand om daama pas op de achterflap te lezen waar het verhaal over gaat De wereld van de lezer houdt op te bestaan bij de deur van zijn woon kamer Buiten wacht het barre land van de televisiekijker die enkel afgunst en weerzin jegens de romanlezer koestert Hoewel de kijker neerziet op de saaie boekenwurm vermoedt hij ook een wereld waarvan hij nooit deelgenoot zal worden Het simpele gegeven dat een voor hem ondoordringbaar con glomeraat van schrifttekens ie mand anders m vuur en vlam kan zettenwektzijnjaloezie Een jaloezie die enkel bedwongen kan worden door de lezer te vernederen Eenmaal buiten, in het land van RTL, IS de lezer dan ook kwetsbaar als deAlbatros van Charles Baude laire De wijdgewiekte lome reis genoot I die t zeilschip volgt dat op zilte diepten glijdt, is volledig weerloos als hij gevangen genomen

wordt door zich vervelende zeelui Is de albatros eenmaal m h u n macht, dan lachen zij om het grote dier en blazen pijperook m zijn ogen Ook de lezer, die inde wijdse ruimte van zijn verbeelding de sores van alledag ontstijgt, is onthand m een samenleving waarin men ziel en zaligheid verkoopt aan de meest biedende Een wereld waarin men alleen overleeft door im Innersten unbeteiligt zu sem De lezer isProfessor Unratuit Thomas Manns gelijknamige roman De geleerde die vlekkeloos Ovidius en Homerus weet te citeren maar al na een lonkende oogopslag van de nachtclubzangeres Rosa Frohlich zijn ondergang tegemoet zal gaan De lezer is talmend en verlegen m een wereld die doelgerichtheid en voortdurend activisme verwacht Verlegen, omdat hij de assertiviteit van de televisiekijker mist Van mannen en vrouwen voor wie de wereld zo transparant en eenduidig is als Veronica en de Vijfuurshow hen voorhouden Dit IS de zeventigste en laatste Bode her over Boeken In september is Ralf Bodelier terug met een nieuwe co lumn Een column over de liefde

16 juni 1994

MATSERTJES Matsertjes zijn bedoeld voor medewerkers en studenten van de KUB. Mits de iengte de dertig woorden niet te boven gaat bedraagt de prijs vijf gulden. Tot zestig woorden kost een matsertje tien gulden. Berichten met een (para) commercieel karakter kosten 25 gulden en mogen niet meer dan dertig woorden bedragen. Maximaal twee matsertjes per activiteit.

MERCURIUS Financierings Associatie Tilburg-Mercurius is voor het volgend collegejaar op zoek naar enthousiaste mensen voor met name het bestuur (penningmeester en PR-functionaris) en de congrescommissie. Heb je interesse, kom dan gerust eens langs op de Mercurius-kamer R7.

ALUMNI Wie is afgestudeerd aan de KUB (KHT) en nu medewerker? Geef uw naam, adres en ANR doort.b.v. het Alumni Informatie Systeem. Afdeling Pers en Voorlichting, t e l . 2 4 4 5 (2000) of e-mail w.j.elsinga@kub.nl.

F 50,-- BELONING Voor goede, recente, duidelijke leesbare en complete aantekeningen Europees Recht. Tel. 013-430608.

KAMER GEZOCHT I e Jaars studente economie zoekt met spoed kamer in centrum Tilburg. Tel. 043-436351 (na 18.00 uur).

WEGENS OMSTANDIGHEDEN 2x W.K.-tickets NL-België en 2x retourticket Amsterdam-Orlando -I-1 overnachting. Per set f 4 5 0 , - .

Info: 013-363418, vraag naar Olaf v.d.

Heuvel.

CICERO Debatingclub Tilburg zoekt deelnemers aan de DAPDI-week: een 5-daagse cursus parlementair debatteren o.l.v. de oxford union society 4 t / m 8 juli. Info: 0 1 3 - 6 7 1 8 3 1 (Mark) of 0 1 3 - 3 6 6 8 8 9 (Ezra).

TE KOOP Piano electrisch, Roland ep 7 II e. Nieuw f 2.060,-. Nu 10 mnd. oud f 1.460,-.

Bel 013-&71831.

IBA IBB IBW VPB Aangeboden: Uitgewerkte dictaten incl. collegeaantekeningen 1993-1994 en alle (vermelde) jurisprudentie BNB, VN, FED. Prijs f 6 0 , - a f 6 5 , - per dictaat.

Tel. 013-321058, Eric.

GEZELLIG Kom in grote getale op 18 juni naar de H.H. Petrus Paulus Kerk (Vienwindenlaan 11), waar Rob Nederlof en Studentenkoor Contrast een fantastisch concert zullen weggeven! Aanvang: 20.00 uur, entree slechts f 5,-.

MERLIJN VOETBAL (T) Word lid, voor zowel prestatiegericht als gezelligheidsvoetbal! Bel Maurice 431595 of Peter 4 4 5 6 2 7 .

MUZIEK PARTIJEN KWIJT! Wil de alt-saxofonist (KUB) die de muziek-partijen van het orkestje 'F-1702' (maandagavond) heeft geleend, deze terugbrengen! Het zijn namelijk de originele partijen. Henriëtte 6 6 3 0 8 3 / 3 5 3 6 2 7 .

SPOED!

lUNlVÜRSHI

ALUMNI-MIDDAG Op 30 september is er op de KUB, ter gelegenheid van de opening van de nieuwbouw, een feestelijke alumni-middag. Kent u nog afgestudeerdee jaargenoten? Geef hun naam en adres door.

Wij nodigen hen dan uit voor deze middag. Afdeling Pers en Voorlichting, tel.

2 4 4 5 (2000) of e-mail w.j.elsinga@ kub.nl.

STRAFCORNER Ben jij de keeper die niet te passeren is, of heb jij een slag als Bovenlander.

Dan zoeken wij jou! Kom hockeyen bij SHOT! Informatie Natasja 4 3 7 6 5 2 .

MERCURIUS Financierings Associatie Tilburg-Mercurius is voor het volgend collegejaar op zoek naar enthousiaste mensen voor met name het bestuur (penningmeester en PR-functionaris) en de congrescommissie. Heb je interesse, kom dan gerust eens langs op de Mercurius-kamer R7.

PINKPOP GEMIST? Geeft niet, Studentenkoor Contrast treedt 18 juni op in de Petrus- en Pauluskerk, VienA/indenlaan 1 1 . Aanvang 20.00 uur, entree f 5,-. Requiem van Fauré en Engels repertoire. Tot dan.

CONGRES INVESTOR RELATIONS Studenten die op 30 maart 1994 hebben deelgenomen aan het congres 'Investor Relations: brug tussen onderneming en vermogensverschaffers' kunnen vanaf heden de uitgewerkte lezingen afhalen op kamer R 7 van Mercurius.

BELONING f 2 5 , - voor complete en overzichtelijke college-aantekeningen voor het tentamen: Ondernemingsfinanciering, I e doet. jaar. Tel. 023-260277, André.

BOW & VTW. Bel voor info: 013-358937.

Vragen naar Rens.

BEDANKT Hierbij wil TSO alle TSO-stemmers bedanken voor hun vertrouwen. Ook dit jaar weer zal TSO de studenten-belangen zo goed mogelijk behartigen.

APPLAUSJE WAARD Contrast heeft weer een groot concert georganiseerd voorjullie! Samen met de bekende organist Rob Nederlof gaan we o.a. het Requiem van Fauré ten gehore brengen. Deze fantastische avond, vol met nog meer prachtige muziek, zal plaatsvinden in de H.H. Petrus Paulus Kerk (Vierwindenlaan 11) om 20.00, entree slechts f 5,-. Voor vragen Caroline: 632138.

In de Boventuin hebben we een zaal voor alle afstudeerfeesten en studentenborrels plus studentvriendelijke prijzen. Tuinstraat 4, tel 4 4 4 3 3 1 .

GEZOCHT Schoonmaakbedrijf Kerkhof is op zoek naar medewerkers.

We zijn op zoek naar enkele schoonmaakmedewerkers (glazenwassen, gevelreiniging e.d.) en naar mondige, representatieve, zelfstandige acquisiteurs voor de buitendienst. Ben je een student die van aanpakken weet en wil je goed verdienen? Bel Schooonmaakbedrijf Kerkhof, 013-434722.

TKA TELEFOONKOSTENTELLERS Helemaal nieuw; oudenwets degelijk model; 3 maanden garantie; schroeven & pluggen; handleiding; verzenden ook mogelijk. Ma.-vr. 072-330949; weekend 02502-48171.

REISBOEKWINKEL ATLAS Gespecialiseerd in landkaarten, reisgidsen, reisverhalen, wandelgidsen, klimgidsen, atlassen en plattegronden. Heuvelstraat 1 0 3 / 4 , tel. 013-30438. Geopend van 10.30 tot 18.00 uur en koopavond.

PERSONEEL GEZOCHT Professionele fiscaal-juridische uitgeverij zoekt enige studenten in fiscale en/of juridische afstudeerrichting die teksten willen corrigeren en/of met Word Perfect teksten willen typen.

Schriftelijke reacties: Akkermans & Partners Pensioenmedia, Schouwburgring 99, 5038 TK Tilburg.

GELD VERDIENEN Eenvoudig veel geld verdienen. Gezocht: enkele ondernemende commerciële mensen met juiste instelling. Unieke aanbieding met bijzondere perspectieven. Voor informatie, stuur kaartje met telefoonnummer naar Dax, Postbus 408, 2280 AL Rijswijk.

STUDIEREIS TURKIJE De Turkse studentenvereniging organiseert een interfacultaire studiereis naar Turkije van 16-28 oktober 1994. Mogelijkheid voor schrijven van 3e-jaarsscriptie. Inschrijving tot 1 juli 1994 op inschrijvingslijst bij kamer R-22. Info: 013684749 of 013-563425.

BRITTEN EN DUITSERS Gezocht: Britse en Duitse mannen voor (promotie-)onderzoek naarde uitspraak van het Nederlands door buitenlanders.

Vergoeding: f 2 5 , - voor anderhalf uur.

Bel: Rianne Doeleman, 013-663123 (overdag).

LIEFDE Toffe mannelijke jurist zoekt aardig, aandachtig en geduldig meisje om samen romantisch door de wetboeken te snuffelen. B5I Mart of spreek me 's zondags aan bij de Mac Donalds.

TE KOOP

Valk, BIVI'er, Waarschip 600, Hypler Boat, Friesland. Boten liggen vlakbij station. 05151-42211.

TE HUUR Te gekke, eenvoudige 3-kameretage Barcelona-centre (barrio gotico/picasso-museum) 1-2-3 wk. 4 bed. Full-equip. all-inn f 4 7 5 , - p.w. Tel. 003434586933/3153217.

REPETITOR Mr. Van der Gronde repeteert Romeins Recht, rechtsgeschiedenis, handelsrecht, burgerrecht, (propedeuse en doctoraal BR 1 t / m 4), strafrecht, Europees Recht, staatsrecht, adm. recht, 's Avonds en overdag. Groepsgrootte: max. 7 pers.

Opgave tel. tijdens kantooruren: 030-523089. 90% Deelnemers slaagt.

Een beloning voor de vinder van mijn ring. Hij is zilver, heeft een maansteen met erom heen blauwe saffiertjes. De ring is uniek en heeft voor mij grote emotionele waarde. Bel me a.u.b.l 073120658.

GEZOCHT Ben jij jurist & ondernemer? VOF 'Prakijkjuristen Tilburg' zoekt m.i.v. 1 juli twee beherend vennoten. Schriftelijke reactie + c v . + cijferlijst richten aan: PJT, Postbus 1 6 1 , 5000 AD Tilburg, t.a.v. dhr. M. v.d. Bosch.

KAMER GEZOCHT Werkende, onlangs afgestudeerde jongeman, zoekt kamer bij jongeren. Reacties: 05437-51476 (Ferdi).

UNIVERSITAIRE AGENDA VRIJDAG 17 iUNI Promotie drs. R.L.L Hendrickx. Promotoren: prof.dr. H.C.M, de Sw/art en prof.dr. W. Mielants. Titel proefschrift: 'Overwiskunde en werkelijkheid'. Aula KUB. 16.15 uur.

WOENSDAG 22 JUNI Promotie de heer F.E. Huibers. Promotoren: prof.dr. P.W. Moerlanden prof.dr. J.J. van Duijn. Titel proefschrift: 'The underpricing differential: theory and evidence'. Aula KUB, 14.15 uur.

VRIJDAG 24 JUNI lr\augurate rede prof .dr. G.L.M, van Heek. Aula KUB, 14.15 uur.

Promotie mr C.H. W.M. Sterk. Promotor: prof.mr. J. Spier. Titel proefschrift: 'Verhoogd gevaar In het aansprakelijkheidsrecht. Een rechtsvergelijkend onderzoek naaraansprakelijkheid voor zaken, stoffen en motorrijtuigen'. Aula KUB 16.15 uur.

DONDERDAG 3 0 JUNI Promotie mevr.drs. J.M. Sanders.

Promotor: prof.dr. L.G.M. Noordman. Co-promotor: mevr.dr. G. Redeker. Titel proefschrift: 'Perspective in Narrative Discourse'. Aula KUB, 14.15 uur.

Promotie drs. H. Monsuur. Promotor: prof.dr. S.H. Tijs. Co-promotoren: prof.dr.ir. R. Delver en dr. A.J.A. Storeken. Titel proefschrift: 'Choice, Ranking and Circularity in Asymmetrie Relations'. Aula KUB, 16.15 uur.

VRUDAGIJULI Promotie drs. A.R.C.M. Luijkx. Promotoren: prof.dr. J.A.P. Hagenaars en prof.dr. W.C. Ultee. Titel proefschrift: 'Comparative Loglinear Analyses of Social Mobility and Heterogamy'. Aula KUB, 14.15 uur.

UNIVERS tilburgs universiteitsblad REDACTIE

pieter siebers hoofdredacteur (tel. 2926) pau! van den broek (2925), dylan van eijkeren (2272), michel knapen (2506), gerard rutten (3330). angeia van schende! assistente (2277) VORMGEVING

gert-jan bloemers (3409) MEDEWERKERS

BARPERSONEEL GEVRAAGD M/V

BELONING

Beleidsmedewerker KUB (V), zoekt met spoed repr. zelfst. woonruimte in Tilburg.

Evt. onderhuur voor een langere periode mag ook. Henriëtte 6 6 3 0 8 3 / 3 5 3 6 2 7 .

VERKOOP BOEKEN DOCTORAAL

WIL JE EEN ECHT LEUK FEEST

Voor vrijdag, zaterdag en zondag. Discotheek 'ZING', Heuvelring 94. Bel voor afspraak: 0 1 3 - 4 3 6 0 9 8 / 6 3 5 0 5 4 , mevr.

Ackermans.

mark van assen, ralf bodelier, robert ditvoorst, anneke dunning, adrian van den eerenbeemt, roland enthoven, bert heffeis, michel jehae, jiska 't mannetje, bart padberg, viory schellekens, barbara snoeren, linda van tilburg, bert witte REDACTIERAAD

STAGEPLAATS Je bent: pas of bijna afgestudeerd fiscaal econoom of op zoek naar werkervaring? Stuur dan een brief met c v . aan: Van de Sande Berndsen Advocaten en Belastingadviseurs, t.a.v. drs. E. Klomps, Bosscheweg 38, 5056 KG Berkel-Enschot, tel.: 013-332397.

MEDEWERKER GEZOCHT

Medewerker gevraagd voor op de markt op zaterdag, Koningsplein Tilburg. Tel.: 04180-16363 (na 19.00 uur).

mr. h. backx voorzitter. dr. f. boekema, h. damen, dr. h. evers, j . rietveld, f. teunissen, dr. a. vallen, j . v. vugt, c. van wagtendonk, maurice ackermans adviseur FOTO'S

erik van der burgt. remco tazelaar ADVERTENTIES

angeia van schendel, kamer a 17, tel. (66) 2 2 7 7 bureau van vliet postbus 20, 2040 aa zandvoort tel. 02507-14745. fax 02507-17680 OFFICIËLE MEDEDELINGEN

afd. pers en voodichttng. kamer b 10, tel. (66) 2001 KOPIJ

De T.S.R. VIDAR Proefschrift?

Uw jarenlange opofferingen vercjienen een professionele grafische afsluiting.

Bel voor onze informatieve cJocumentatie met prijzen.

Drukkerij Elinkwijk Postbus 11061

3505 BB Utrecht

030-444921

dankt: -KeteH • Grote Beer - Coopers & Lybrand en 'Multec

alle kopij moet uiterlijk op donderdag 12.00 uur m de week vóór het verschijnen m het bezit van de redactie zijn REDACTIE-ADRES

warandelaan 2, 5037 ab tilburg kamer a 15 t / m a 17 fax nr. 630145 LANDELIJK SAMENWERKINGSVERBAND

hoger onderwijs persbureau tiop waarbij verder aangesloten: ad valvas vu amsterdam, cursor eindhoven, delta delft, folia uv amsterdam, ku-nieuws nijmegen. mare leiden, observant maastncht. u-blad utrecht, uk groningen en universiteitsblad twente REDACTIE HOP

frank steenkamp, pieter evelein. marcel wiegman DRUK

voor het mede mogelijk maken van de Z.R.B. lustrumroeiwedstrijden van 21 en 22 mei 1994.

drukkerij de jong. baade-nassau ABONNEMENTEN

Studenten f 15,- per jaargang voor met universiteitsleden f 40,maak voor een abonnement het bedrag over op giro 1077496 t.n.v. katholieke universiteit brabant, o.v.v. 'abonnement univers jaargang 3 1 '

19 juni 1994

lUNlVERSWI

.jfik.

EDE DE L I N GE

^V^

De mededelingenpagina wordt verzorgd door de afdeling Pers en Voorlichting (gebouw B, kamer 10, tel. 2001). Diensten en faculteiten leveren via één centraal punt (het secretariaat) kopij z.s.m. aan, uiterlijk donderdag vóór 13.00 uur voor het verschijnen van de nieuwe Univers.

I.v.m. beperkte ruimte is het zaak berichten kort en kernachtig te formuleren. De redactie kan het bericht wijzigen.

Bij teveel kopij krijgt de hoogste actualiteitswaarde voorrang.

ALGEMEEN VERKOOP TREINKAARTJES

De Umversiteitskas m de hal van gebouw B heeft er sinds enige tijd een nieuwe dienstverlening bi), namelijk de verkoop van treinkaartjes en kaartjes voor de treintaxi U kunt deze kaartjes al ruimschoots van tevoren aanschaffen, tegen contante betaling, voor elke gewenste dag De kas is dagelijks geopend van 10 00 16 00 KASUREN

I V m de vakantie is in de periode van 4 juh t/m 12 aug 1994 de kas van de universiteit dagelijks geopend van II 00 14 00 uur Voor ZEER dringende zaken, tel 2247/2265 ONBESTELBARE POSTSTUKKEN

Poststukken geadresseerd aan de KUB, kunnen soms niet besteld worden Be trokkene komt bijvoorbeeld nog niet in het centraal adressenbestand voor of de naam is fout gespeld of onduidelijk geschreven Wij verzoeken u, wanneer een voor u bestemd stuk op de hjst voor komt, binnen een week na verschijning van dit nummer te reageren bij de afd Registratuur en Archief, A 153, tel (66)2808 De stukken zullen circa een week na verschijning van deze Univers aan de afzender worden geretoumeerd Geadresseerde Afzender Dhr L Ayad Postbank, A'dam Dhr van Hoof Datelcom, Houten Drs P E M Ligthart Kluwer Bedrijfswetenschappen, Deventer Mw Nieuwburg-Dadoua Hogeschool E'hoven Mw H de Rooij Novib, Den Haag Werkgemeenschap Inf wetenschap Postbank, Leeuwarden Dr P de Waal Techn Bedrijfskunde TU, Eindhoven BEKENDMAKING UITSLAGEN DOOR DE STUDENTENADMINISTRATIE

De studentenadm (buro examens) ver stuurt alleen van de schriftelijke ten tamens uitslagen aan studenten Via de telefoon en aan de balie van buro exa mens kunnen er geen tentamenuit slagen bekend worden gemaakt, via de telefoon kan dit niet, aangezien we met persoonlijke gegevens van de student te maken hebben en aan de balie neemt dit te veel tijd m beslag Als de uitsla gen bij buro examens aangeleverd zijn, worden ze bmnen twee dagen verstuurd naar het adres dat de student heeft aan gegeven op zijn aanmeldingsformulier voor de tentamens Wij vragen de studenten nadrukkelijk met het boven staande rekening te houden, zodat we geen tijd hoeven te verspelen met het afwimpelen van vragen over uitslagen Bij een mondeling tentamen knjgt u van de examinator de groene doorslag als uitslagbewijs

Een overzicht van de behaalde resultaten wordt alleen in bijzondere gevallen verstrekt De student moet aantonen dat zo'n overzicht nodig is Dit kan middels een verklaring van Buro Buitenland, een bestuur van een studentenvereniging of een toekomstige werk gever Het IS de bedoeling dat studenten alle uitslagen van hun tentamens zorgvuldig bewaren M i v het studiejaar 1994/ 1995 zullen alle studenten elk halfjaar een overzicht krijgen van de behaalde studieresultaten in dat betreflende jaar CURSUS ONTWIKKELINGSVRAAGSTUKKEN

In de laatste week van september starten opnieuw enkele cursusgroepen van de Cursus Ontwikkelmgsvraagstukken Deze Cursus die georganiseerd wordt door het Instituut voor Ontwikkelingsvraagstukken (IVO) van de KUB, staat open voor iedereen die geïnteresseerd is m de Derde Wereld Er zijn twee soorten Cursussen een korte van 10 en een lange van 20 tot 24 wekelijkse bijeenkomsten In beide Cursussen staat de economische, politieke en culturele situatie in ontwikkelingslanden centraal Onderwerpen die aan bod komen zijn o a wereldhandel, schuldenproblematiek, |inter)nationale politiek, democratisering en inheemse volken De lange Cursus be steedt daarnaast aandacht aan belangrijke thema's als ontwikkelmgssamen werking, vrouwen & ontwikkeling en duurzame ontwikkeling In de Cursus wordt op een actieve manier gewerkt Naast literatuur wordt veel gebruik gemaakt van discussie, opdrachten, spelvormen, video's en gastsprekers De bijeenkomsten van zowel de korte als lange Cursus duren 2 uur en kun nen op ma - of di avond (20 00 22 00) of v^o ochtend (10 00 12 00) gevolgd worden De Cursussen worden gegeven op de KUB De kosten van de korte Cursus bedragen ƒ 50, De lange Cur sus kost ƒ 90, Beide prijzen zijn mcl de literatuurmap Voor informatie of aanmelden kamer R 28 of tel 013 662556/662264 REKENCENTRUM Openingstijden CIC voor Juli/augustus

M 1 V ma 4 juli tot ma 30 aug zal het CIC geopend zijn van 10 00 13 00 uur Tel bhjft het CIC bereikbaar van 8 3017 00 uur (NIEUWE) SOFTWARE

Per pakket wordt fl 1,50 admmistratie kosten berekend SCANNEN en PRINTEN IN KLEUR

Medewerkers en studenten van de KUB kunnen gebruik maken van de service die geboden wordt op het gebied van scannen en/of printen m kleur na over legging van een ingevuld en ondertekend aanvraagformulier en op vertoon van KUB- of collegekaart Mogelijkheden zijn o a scannen van afbeeldingen, die later in o a WP verwerkt kunnen worden, - scannen van tekst die voor een aan tal programma's (o a WP, Quattro Pro, DOS, Pagemaker) bewaard en daarin bewerkt kan worden, - printen van sheets in zwart/wit en kleur - Kleurenfoto's kunnen met geprint worden, wel gescand als 'Wall-paper' in Windows - Bij mlevermg van documenten wordt datum en tijd algesproken waarop het document weer opgehaald kan wor den Voor het scannen van tekst mag het document niet groter zijn dan 20 pagina's - Bi| twijfel over de kwaliteit van het origineel en het gewenste resultaat behoudt het CIC het recht een aanvraag te weigeren.

Het afdrukken in kleur vanuit WP is alleen mogelijk op de QMS-prmter Prijzen scannen afbeeldingen f 5,00 per afb scannen tekst f 2,00 p p printen kleur HP Deskjet 500C sheets f 4,00 p s , papier f 1 50 p p printen kleur QMS sheets f 6,50 p s , papier f 5,00 p p printen zwart/wit HP Laserjet sheets f 3 00 p s , papier f 0,20 p p Er IS een voorbeeldenmap aanwezig Voor het kopieren van software en het(laten) scannen en printen m kleur kunt u terecht bij het CIC gebouw C, 2e verd kamer C 245, tel 013 663111 Open dagelijks van 10 00 12 00 en van 13 00-17 00 uur, ma ochtend gesloten M 1V 4 juli tot 30 aug zijn de opemngs tijden 10 00 13 00 uur

SEMINAR INFORMATIESYSTEMEN (BE)

Voor de studenten bedrijfseconomie (dus niet de BIK studenten) die in september 1994 willen deelnemen aan het seminar informatiesystemen wordt op dl 28 juni van 17 15-18 00 uur in PZ12 een voorhchtingsbijeenkomst gehou den Degenen die dan verhinderd zijn moeten zich uiterlijk 15 juli bij mij opgeven Ter kennismaking met de deelnemers wordt verder op do 1 sept gedurende de hele dag een bedrijfsspel gespeeld Rommert Casimir, B 435 tel 2016 HERTENTAMEN DECISION SUPPORT SYSTEMS

I V m de voor dit vak verplichte practicumopgaven moet iedereen die m juh/ aug aan de herkansing van het vak Decision Support systems deel wil ne men contact met mij opnemen In ie der geval zal in plaats van het schnfteijk tentamen op 28 juli een mondeling tentamen worden afgenomen Rom mert Casimir, B 435 tel 2016 Studenten Geldwezen 3 voor het cur susjaar 1994/1995 dienen zich voor 13 aug 1994 in te schrijven bij het secretariaat van de vakgroep Alg Eco nomie, B 535, tel 013 662416 Op dl 16 aug IS er een bijeenkomst m b t de seminars m de multipurpose room (B 520) om 15 00 uur Er wordt verwacht dat elke afstudeerder daarbij aanwezig zal zijn INSCHR. AFSTUDEERSEMINARS K.W.W. VOOR NAJAAR 1994

Vanaf heden kunt u zich bij het secretariaat van de sectie K W W (E 15) in schrijven voor de verschillende afstudeerseminars K W W die begin september 1994 van start gaan Inschrijving geldt voor K W W 3A, Accounting als control instrument en Behavioral accounting Voor wat betreft K W W 3A kunt u een keuze maken uit twee vananten, te weten het ziekenhuisspel, dat verzorgd wordt door Prof dr Bannink, en de budgetcase, die verzorgd wordt door Drs van Laerhoven STUDEREN IN HET BUITENLAND

Ter aanvulling op de brief van 24 mei jl inzake spaarloon brengen wij, voor zover nodig, het volgende onder uw aandacht Elk jaarlijks gespaard bedrag dient op zich 4 jaar vast te staan op de geblok keerde rekening alvorens in het 5e jaar vrij beschikbaar te komen Met ande re woorden het in 1994 gespaarde be drag komt vrij aan het begin van 1999, het m 1995 gespaarde bedrag aan het begin van 2000 enz

Er zijn nog beurzen vnj om gedurende het komende academisch jaar een se mester of een heel jaar in het buiten land te studeren Er zijn nog beurzen vnj voor alle landen van de EG en de EFTA landen Voor meer informatie is Bureau Internationalisering (B 316) iedere dag bereikbaar tussen 11 00 en 12 30 uur (tel 662512)

FACU LTEIT ECONOMISCHE WETENSCHAPPEN

- ^ ^

RECTIFICATIE KEUZEVAK GROEPSRECHT

Het vak Capita Selecta handelsrecht 'concernrecht' zal m september van start gaan Studenten die voornemens zijn dit vak te volgen dienen zich in te schrijven bij mw I Smit, kamer B 1007, tel 662281 Het vak bouwt voort op het basisdoctoraalvak handelsrecht B Studenten die een scriptie op het gebied van het groeps , rechtspersonen- of vennootschapsrecht willen schrijven kunnen zich wenden tot de scriptie coordinator mr M E M W FranssenNuyts(BII13, tel 662673) Richtlijnen voor het schrijven van een scriptie en een lijst van onderwerpen kunnen bij het secr van de vakgroep privaatrecht (kamer B 1007) worden opgehaald

GELDWEZEN 3

SPAARLOON

De volgende PC Software kan gekopi eerd worden na vertoon van college- of KUB-kaart - SAS PC verkorte versie (benodigd aantal schijfjes 3,5' DD 7 of HD 4, LOOPBAAN ADVIES CENTRUM 5,25 DD 13ofHD5) SAS PC volledige versie (3,5" DD 18 Het is van belang dat studenten zich al tijdens hun studie oriënteren op de ar of HD 9, 5,25 HD18) beidsmarkt Om studenten daarbij beSPSS PC (3,5 DD 9 of HD 5, 5,25 hulpzaam te zijn heeft de afd StudenDD 18ofHD6) SpSS voor Windows 6 O (3,5 HD 13) tenzaken vanaf ma 6 juni een Loopbaan HARVARD GRAPHICS voor DOS Advies Centrum (LAC) In het documentatiecentrum van het (3,5 HD4) LAC kun je terecht voor HARVARD GRAPHICS voor WIN informatie over bedrijven en organiDOWS(3,5 HD8) saties dBASE III PLUS (3,5 DD 3 of HD 3 - vacature overzichten, vakbladen en 5,25 DD 5 of HD 5) de zaterdagedities van diverse dagbladBASE IV versie 2 O (3,5 ' DD 5) den EUROGLOT (vertaalprogramma - boeken en naslagwerken over o a de elektronisch woordenboek) (3,5 arbeidsmarkt, solliciteren, onderhan DD 7 of HD 7) delen Vertaal' voor Windows (3,5" HD 2) cursussen en postacadeimsche oplei- WordPerfect 5 1 voor DOS (3,5' DD 6 dingen of HD 6, 5,25' DD 12 of HD 12) - WordPerfect 5 2 voor WINDOWS Ieder semester organiseert het LAC cursussen en informatiebijeenkomsten (3,5 HD 7) op het gebied van solliciteren, psychoWordPerfect printer driver voor de logische tests, mondeling presenteren, printers m de bibliotheek - WordPerfect 5 I taalmodules (Engels vergadertechniek etc Zie hiervoor onze (UK en US), Frans, Duits, Italiaans, folder 'cursussen en activiteiten" en de berichten in Univers Spaans en Russisch) Taalmodules voor WP voor Wmdows Het is ook mogelijk een afspraak te maken voor een persoonhjk advies over (Engels UK en US en Duits per mo individuele loopbaanvragen dule3,5 HD 1) Het LAC IS gehuisvest in gebouw N Afbeeldingen bibliotheek (voor Word kamer 7 en is geopend ma en wo van Perfect) (3,5 DD 6 of HD 3, 5,25 13 00 16 00 uur, di en do van 10 00 DD 12ofHD4) 12 00 en van 13 00-16 00 uur W P Presentations versie 2 O (3,5 Tel zijn we bereikbaar op 013-662521 HD8) Anti-virus programma's Scan en De zomersluitmg is van 18 juli tot 15 aug 1994 Clean(versie 113), McAffee vmisscan ners Norton Commander 4 O (3,5 DD 1) Norton Desktop 2 2 voor Windows |3,5 HD5) Norton Desktop 1 O voor DOS (3,5 DD9) Norton Utilities 6 01 (3,5 DD 4) Quattro Pro voor DOS versie 5 O (3,5 TENTAMEN OPENBARE RNANCIEN 2B HD2) Quattro Pro voor Windows versie 5 O De herkansing vindt plaats op 10 aug a s Dit vak bijschnjven op het aanmeld(3,5 HD6) - Paradox voor Wmdows 4 5 (3,5 HD5) formulier

eenkomst van het keuzevak Jundische Communicatie en het pleitdispuut DIGIT Thema is politici, advocaten en de kunst van het pleidooi Er wordt een televisiefilm vertoond over politieke retoriek, met commentaar van prof dr W J Witteveen

BUREAU INTERNATIONALISERING

IS van 20 december tot en met 7 januan gesloten Gedurende deze dagen vervalt ook het spreekuur

FACULTEIT RECHTSGELEERDHEID GELDIGHEIDSDUUR DEELTOETSEN PROPEDEUSE

Met nadruk wordt gewezen op art 28, lid 2 van de onderwijs- en examenrege Img, opgenomen in de studiegids 1993/ 1994 Resultaten, behaald voor deeltoetsen m de propedeuse, vervallen na de herkansingsperiode in augustus Wanneer men na de herkansingstentamens uitkomt op een onvoldoende emdresul taat dient men het gehele examenon derdeel in het studiejaar 1994/1995 opnieuw af te leggen DEELNAME AAN TENTAMENS DOOR RECIDIVISTEN STUDIEJAAR 1994/1995

Propedeuse-studenten, begonnen met de studie in het studiejaar 1993/1994 en eerder die, na de herkansingstentamens in augustus 1994, bepaalde examenonderdelen van de propedeuse nog niet hebben afgerond worden in de gelegenheid gesteld om m deze vakken tentamen af te leggen m december 1994 a s Let op ten aanzien van dne examenonderdelen uit de propedeuse geldt een aparte regeling, nl ml rechtsweten schap B, bestuursrecht A en strafrecht B Deelname door recidivisten aan de tentamens m deze vakken, m dec 1994 a s , staat slechts open voor degenen die hebben deelgenomen aan de tentamens in de desbetreffende onderdelen in aug 1994 (zie pag 22, studiegids 1993/1994) KEUZEVAK JURIDISCHE COMMUNICATIE

Op 21 juni om 16 00 uur in SZ 19 is er een gezamenlijke voorlichtingsbij

NABESPREKING TENTAMEN BURGERLIJK RECHT B

Nabesprekmgscollege van dit tentamen d d 2 juni vmdt plaats op ma 27 juni a s van 18 30-20 00 uur in zaal SZ 17 STAGE BIJ REGIOPOLITIE

BIJ de Regiopolitie Midden West Brabant zijn mogelijkheden tot het volgen van een stage m b t de gevolgen van invoering van de Awb voor de politieorganisatie Belangstellenden kunnen kontakt opnemen met mevr mr A de Moor van Vugt van de vakgroep Staatsrecht, bestuursrecht en bestuurskunde, tel 013-662179 PROF.MR. B.S. FRENKELPRIJS

In 1992 heeft de vakgroep sociaal recht en sociale politiek van de juridische faculteit van de KUB de prof mr B S Frenkel-scriptieprijs m het leven geroepen voor de beste Tilburgse scriptie op het gebied van het arbeidsrecht en so ciale zekerheidsrecht De jury die be staat uit de ementus hoogleraar sociaal recht en sociale politiek prof mr B S Frenkel, mw mr M van Diepenbeek (lid van de Centrale Raad van Beroep) en mr J W van den Braak (VNO) heeft onlangs besloten de 1994 prijs (een geldbedrag van ƒ 1 000) toe te kennen aan de heer Piet Massuger te Tilburg, voor zijn scriptie 'Beëindiging van de individuele arbeidsovereenkomst op mitiatief van de werkgever Het kan ook anders' In deze scnptie bepleit de auteur een andere opzet van het Nederlandse ontslagrecht en hij geeft daarvoor een nieuwe regeling uitgewerkt De scriptie zal worden uitgegeven door Tdburg Umversity Press De prijs, die is ingesteld ter aanmoediging van studenten een scriptie op het gebied van het sociaal recht te schrijven, zal worden uitgereikt op vrijdagmiddag 1 juli a s , om 16 00 uur in de Ruth First zaal, A 186 De vak groep sociaal recht en sociale politiek nodigt u hierbij van harte uit aanwezig te zijn bij deze uitreiking en daarna nog op informele wijze van een drankje en hapje te genieten STUDIEMIDDAG

Op 24 juni a s vindt er een studiemiddag plaats met als titel 'Wat is de be tekenis van de implementatie in de Nederlandse Auteurswet van de Europese richtlijn inzake softwarebescherming' De middag vangt aan om 14 00 uur in de Ruth Firstzaal (A 186) De middag wordt georganiseerd door de secties informaticarecht en intellectuele eigendom van de Nederlandse Genootschap van Bednjfsjunsten in samenwerking met het Schoordijk Instituut en de Rijksuniversiteit Leiden De kosten voor deelname bedragen ƒ 5, te voldoen aan de zaal Met het oog op een beperkt aantal deelnemers dienen belangstellenden zich aan te melden bij G van Memenboer, B 1022, tst 2739 STUDIEMIDDAG RECHT EN UTERATUUR'

Op 17 juni a s begint om 13 15 uur in de Ruth Firstzaal (A 186) bovengenoemde studiemiddag Hoofdspreker is Ri chard Weisberg, Cardozo Law School m New York Zijn lezing heeft als ti tel 'Vichy Lawyers and the French Holocaust Their Hermeneutical Strategies' Verdere sprekers zijn B van Roermund, J Gaakeer, J W Tellegen en M den Boer Belangstellenden kunnen zich aanmelden bij Greet van Merrinboer, B 1022, tel 2739 Deelname is gratis

■1 16 juni 1 9 9 4

lUNlVERSHi

Advertenties

Heb jij altijd al een goed gesprek met een vluchteling willen hebbend Dan kun je je nu inschrijven voor een estafette­ wandeling langs het Pieterpad samen met vluchtelingen.

Doe je mee dan wordt er van je verwacht dat je in de periode van dinsdag 20 september tot en met zaterdag 24 september 1994 minstens één dag de ti)d hebt en dat |e minimaal 15 kilometer mee loopt. De ontmoeting met vluchtelingen staat centraal tijdens het wandelen. De tocht begint in Pieterburen en eindigt met een feestehj­ ke intocht in Maastricht. De lopers passeren zaterdag 24 september rond ( S t l l t P C P T l t l 'H l Tl 12.00 uur het Centraal Station in Maastricht. Hier kunnen sympathisan­ ten zich bi} de deelnemers aansluiten om gezamenli|k de laatste vier kilometer naar de Pieterberg af te leggen.

Wil )e meewandelen, dan kan je een inschrijtformulier halen bij het CWL (Stiltecentrum), telefoon: 662043

studenten gezocht ^

^ Wij zijn een internationaal opererend <^ marktonderzoeksinstituut in de ^ agrarische sector. fï

Kleffman & Partner Hans­Böckicr­Strasse 19 59348 Ladinghausen Tel.: 00.49.25.91.91.88.0. fax: 00.49.25.91.91.88.10 Geïnteresseerde studenten kunnen zich melden bij Frau Thier tel.: 00.49.25.91.91.88.18/19

e Wij zoeken gemotiveerde studenten die ^ 1 tot 3 weken persoonlijke interviews fi« bij de landbouwbedrijven in Nederland §• en België willen verrichten

Eigen vervoer is wenselijk.

De vergoeding is afhankelijk van het aantal interviews en de kwaliteit J5" Wij zoeken ongeveer 10 tot 15 interviewers Hierop worden bovendien £■ per provincie in de maanden juni, bonussen gegeven. ^ juli en augustus.

Verder ontvangt u 44 cent per km.

f

^ kleffmann

^^J0

<

OFFSETDRUKKERIJ HAVEKA B.V.

BOCCAPERTA V/UUimECURSUSSEJS IN rrALIÊ

Hoe verhoog ik het nh^eau van mijn scriptie ...?

Eén weei(]e Schoevers­toetsen­ bordbeheersing en je werlcstuk oogt ais een proefschrift!

Tijdens de maanden juli en augustus geeft Schoevers speciale snelcursussen voor studenten die zich vaardigheden willen aanleren die hen zeeën van tijd besparen bij het verwerken en terugzoeken van de studiestof. Bovendien leveren die vaardigheden hen een veel hogere waardering op voor het presentatie­ niveau van het in te leveren werk.

Het meest gespecialiseerde adres voor het drukken van uw

In de Schoevers­vestigingen Amsterdam, E indhoven, Tilburg en Utrecht is nog plaats voor deelnemers aan de snelcursussen:

PROEFSCHRIFTEN

• PC­toetsenbordbeheersing • WordPerfect • Notuleren

* Boeken * ­ * Tijdschriften * * Congresbundels * Postadres: postbus 40, 2950 AA Alblasserdam Ruigenhil 58, 2952 AR Alblasserdam Telefoon 01859- 12047

nü^ krip s

M o o i me pp elKrips

Stadhouderskade 60, Amsterdam, (020) 6 52 71 56 Markt 17, Eindhoven (040) 44 28 32 Tuinstraat 1, Tilburg (013) 42 41 28 Kromme Nieuwegracht 3, Utrecht (030) 36 81 52

Cursus / verblijf / reis 2 wkn. v.a. ƒ 9 9 5 , - . zomer.

Reserveer n u ! !

Folder/info (tel/fax) 030-870392 Turkooislaan 97 / 3523 G L Utrecht

Standaard

Boekhandel Pillot Juliana van Stolbergstraat 25 5038 AM Tilburg Tel. 0 1 3 - 4 2 62 52 Fax 0 1 3 - 3 5 99 40

«>,^» « W M ^ » » ­ i

I E U V\f Promoveren met een mooi afgewerkt proefschrift, tegen een unieke prijs !!

Wij maken het voor u mogelijk Voor informatie:

Proefschriften en wetenschappelijk drukwerk is de specialiteit van Krips Repro. iVIet scherpe prijzen en een goede begeleiding is uw proefschrift bij ons in vertrouwde handen.

Vraag naar onze brochure dissertatie informatie.

FAX. 05220­60008

-kleine groepen -ervaren, hoog opgeleide docenten -internationeile contacten -informele, ontspannen sfeer -luxe accommodatie: ****-caii5)ing / \iUa-app.

Een betere 'doe'­vakantie kun je met boeken.

Dus ... bel snel en schrijf je vandaag nog in!

z o Z W A R T / W I T D R U K T N I E M A N D NA!

TEL. 05220-65945

Italiaans op verschillende niveau's; Kunstgeschiedenis, excursies o.a. naar Siena, F l o r e n c e ; A q u a r e l l e r e n ; M a r m e r e n ; Italiaanse k e u k e n ;

Graafdijk West 23 2973 XD Molenaarsgraaf Tel. 01844-1822 Fax 01844-1584

VOOR ALLE (STUDIE)BOEKEN.

DIENSTPLICHT! Het Haags Juridiscti Adviesbureau helpt u aan uitstel of afstel.

Info: 06 - 8898.249 (0,20 p/min.)

Afspraken: 070 - 347 95 67 / 383 81 49

Indien nodig '^'ec/n'&C/V

^

IK

arnag^^e trein vanafƒ; terug

Hoezo tiopeloze gevallen?

19 juni 1994

lUNlVËRSWI

.j^

EDE DE L I N GE

V^

Nottingham en Turku (Finland) Erasmusprogramma 'Monde arabe con­ temporain et ses relations avec 1'Europe' coördinator: Jan Jaap de Ruiter Londen, Parijs en Berlijn Doelgroep: 3e of 4e jaarsstudenten en studenten verkorte opleidingen Aanmelding: Denise Lindenau B205

VACATURES Vacatures, geplaatst In Univers, zijn uitsluitend bedoeld voor werknemers van de KUB.

Binnen de afdehng Post en Bewaking en Intern Transport van de Dienst Bouw­ en Huishoudelijk Zaken zijn twee va­ catures voor de functie van: OPROEPKRACHT ( M / V )

FACULTEIT SOCIALE WETENSCHAPPEN PEW TENTAMENS PV3 20 J UNI A.S.

Studenten die een oproep van Bureau Examens hebben gehad voor een andere zaal dan AZ­10 moeten zich melden in AZ­05.

AFSTUDEERDERS PEW

De volgende studenten zullen in juni afstuderen: K. Bensch, A . Kwant, E. Hermsen, J. Olivier, L. Toonen, J. Rennen, S. van Tongeren en E. Kusters. De buluitrei­ kingen en laudatio's vinden plaats op 24 juni om 16.30 uur in SZ17.

FACULTEIT LETTEREN INSCHRUVING KEUZEVAKKEN

De roosters voor 1994/1995 zijn be­ schikbaar. ALLE studenten dienen zich vóór 1 juli in te schrijven. De cursus tekstverwerking en begrijpelijkheid wordt in het tweede semester aangebo­ den onder een andere titel. Voor het eerste semester wordt rjaar een oplos­ sing gezocht;'­*­'^^­''­''' ■ De inschrijfformuljieren liggen bij Bu­ reau Onderwijszaken (bij kamer B 201); lees de bijgaande handleiding.

WUZIGING REGELS EN RICHTUJNEN

Met terugwerkende kracht tot 31 aug.

1993 is ingevoerd dat tussen de vakken in de propedeuse enerzijds, en in het verplicht doctoraal anderzijds, één vijf mag worden gecompenseerd met een zeven of hoger. Een nadere uitwerking zal voor iedereen klaarliggen bij Bureau Onderwijszaken. Voor aanvullende in­ formatie kun je terecht bij Marijke Loots.

Eveneens met terugwerkende kracht tot 31 aug. 1993 worden A LLE cijfers voor buitenfacultaire vakken afgerond tot hele cijfers.

AFSTUDEREN

Studenten dienen drie weken voor het afstuderen contact op te nemen met Marijke Loots. Zij is tussen 27 juli en 22 aug. afwezig.

TOEVOEGINGEN HERKANSINGEN Er zijn enkele wijzigingen en aanvul­ lingen in de hertentamens van augus­ tus. Een overzicht hangt ook bij B 201.

10 aug. ­ Etnische minderheden in Ned. 12 aug. ­ Zelfstudie ontleden 12 aug. 's­ochtends ­ Taalpolitiek en ­ beleid 18 aug. 's­middags ­ Vertalen Engels­ Ned. 23 aug. ­ Bedrijfseconomie De tentamens Engels doctoraal worden alleen in de avond afgenomen.

AANMELDINGEN VOOR ERASMUSUITWISSELINGEN 1 9 9 4 / 1 9 9 5

Voor het komend studiejaar vijf Er­ asmusprogramma's goedgekeurd. Er zijn nog enkele beurzen beschikbaar voor: Erasmusprogramma Natural Language Processing coördinator: Waker Daelemans o.a. naar A ntwerpen, Saarbrücken, Trondheim.

Erasmusprogramma Teacher Training coördinator: Ton Vallen o.a. naar Florence, Glasgow, evt. inwis­ selbaar naar Rennes, Londen, Parijs, Berlijn e.a. plaatsen.

Erasmusprogramma Language Proces­ sing coördinator: Leo Noordman

(vac.nr. 240.94.02) Er wordt een dienstverband geboden voor gem. minimaal 12 uur per week en max. 22 uur p.w. Er kunnen ook weken zijn waarin bijv. 40 uur arbeid verricht dient te worden.

Belangrijkste taken: ­ het toezicht houden op de terreinen en gebouwen van de Universiteit; ­ het sorteren, gereedmaken en verzen­ den van de m­ en externe post; ­ het verstrekken van informatie aan de informatiebalie; ­ het ondersteunen bij het intem trans­ port.

Functie­eisen: ­ opleiding op minimaal MA VO­ni­ veau; ­ diploma Bedrijfsbeveiliging en Bewa­ kmg of de bereidheid de opleiding hiertoe te volgen; ­ woonachtig zijn in Tilburg; ­ flexibele inzetbaarheid; ­ bereidheid om te werken in zowel de dag­ als avonduren, alsmede op de za­ terdag en het verrichten van consig­ natiediensten.

Salaris: Het salaris is afhankelijk van leeftijd en ervaring en bedraagt bij een voltijds dienstverband max. f 3.195,­ bruto p.m. (schaal 3 BBRA 1984). Voor zover geen verlof en AD V­rechten kunnen worden berekend, worden deze uitbetaald per uur.

Informatie: Meer informatie kunt u inwinnen bij de heer C.J.M. Boor, Hoofd afd. Post en Bewaking, tel. 013­662110.

Sollicitatie: Schriftelijke reacties dienen binnen 14 dagen te worden gericht aan de KUB, Pb 90153, 5000 LE Tilburg, o.v.v. boven­ genoemd vacaturenr. op de enveloppe.

Binnen het Bureau van de Universiteit is per 1 aug. 1994 vacant de functie van: MEDEWERKER ADMINISTRATIE EN BEHEER ( V / M )

(vac. 210.94.04) voor 0,7 deel van de volledige werktijd.

Deze medewerker verleent ondersteu­ ning op het gebied van financiële en personele beheer aan de dienstleiding t.b.v. de afdelingen van het Bureau van de Universiteit.

Belangrijkste taken: ­ een bijdrage leveren aan het onder­ houden van financiële systemen t.b.v. bewaking en prognoses; ­ het bijhouden van een personeelsbe­ zettings­adm. t.b.v. het BU; ­ het verwerken van gegevens in deze systemen; ­ het verzorgen van periodieke finan­ ciële rapportages; ­ het analyseren van financiële gege­ vens t.b.v. de begroting en meerjaren­ planning; ­ het doorrekenen van voorstellen v.w.b. financiële consequenties; ­ het adm. verwerken van facturen en controleren van declaraties op recht­ matigheid en volledigheid; ­ het voeren van het ruimte­, appara­ tuur­ en meubilairbeheer t.b.v. het BU. Functie­eisen: ­ opl. op MBO­niveau, aangevuld met ervaring op financieel­adm. terrein; ­ ervaring in relevante PC­toepassin­ gen, zoals spreadsheet en databases; ­ accuraat en dienstverlenend; ­ zelfstandigheid; ­ kennis van het werken binnen een (universitaire) onderwijsorganisatie strekt tot aanbeveling.

De werktijden kunnen in overleg wor­ den vastgesteld (uitgangspunt vormt daarbij wel de beschikbaarheid voor 5 dagen per week).

Het salaris is afhankelijk van leeftijd en

ervaring en bedraagt bij een voltijds dienstverband max. f 4.103,­ bruto p.m. (schaal 7 BBRA 1984).

Meer informatie kunt u inwinnen bij mevrouw mr. A .M.W.A . Oomen, beleidsmedewerker Planning en Con­ trol, tel. 663364 (op maan­ en donder­ dag). Een functiebeschrijving is op aan­ vraag beschikbaar.

Schriftelijke reacties dienen binnen 14 dagen te worden gericht aan de KUB, Pb 90153, 5000 LE Tilburg, o.v.v. boven­ genoemd vacaturenr. op de enveloppe.

Filosofie neemt een vooraanstaande plaats in aan de Katholieke Universi­ teit Brabant. In alle studierichtingen van de KUB vormt wijsbegeerte een ver­ plicht onderdeel. Daarnaast biedt de Faculteit der Wijsbegeerte mogelijkhe­ den tot afstuderen in wijsbegeerte van een bepaald wetenschapsgebied en in de systematisch filosofie. Het wetenschap­ pelijk onderzoek bestrijkt vooral de moderne en hedendaagse wijsbegeerte.

PARTY ­ BOERDERIJ ­ RESTAURANT 'De N i e u w e H oef' Tiendhoeve anno 1641 'Gorp' aan de Ley, 5051 PP GOIRLE

Een a n t i e k e lokatie in een schitterend natuurgebied.

Voor besloten gezelschappen vanaf 30 tot 150 personen.

M a a k t u eens een vrijbhjvende afspraak m e t ons, zodat wij u rond k u n n e n leiden door deze unieke lokatie en u k u n n e n vertellen over onze vele mogelijkheden.

Voor informatie

In verband met komend zwanger­ schapsverlof van de huidige studie­ad­ viseur is er bij de Faculteit der Wijsbe­ geerte met inmiddellijke ingang tijde­ lijk plaats voor een STtJDIE-ADVISEUR ( M / V )

(0,5 fte) (vac.nr. 700.031) Uw belangrijkste taken U houdt zich bezig met de begeleiding van de studenten en geeft voorlichting aan abituriënten en andere belang­ stellenden. Ook vervult u de rol van secretaris van de Opleidingscommissie, hetgeen betekent dat u nauw betrokken bent bij de beleidsadvisering ten aanzien van de inrichting van onderwijs­ programma's en ­reglementen. Als ad­ viseur van de Examencommissie heeft u inbreng bij de inrichting van meer individuele programma's, inclusief de juridische aspecten daarvan. Tenslotte verzorgt u de introducties voor aanko­ mende studenten van de faculteit.

De functie­eisen U beschikt over een opleiding op aca­ demisch niveau, bij voorkeur in de rich­ ting van wijsbegeerte, met kennis en ervaring met het wetenschappelijk onderwijs. Als echte teamworker kunt u goed met mensen omgaan op verschil­ lende niveaus. U mondelinge en schrif­ telijke uitdrukkingsvaardigheid is uit­ stekend.

Ons aanbod Wij bieden u een zelfstandige en verant­ woordelijke functie waarin u als inter­ mediair optreedt tussen de studenten enerzijds en de universitaire organisa­ tie anderzijds.

Het salaris bedraagt afhankelijk van uw opleiding en ervaripg, minimaal f 1.820,­ ­ en maximaal f 2.988,­­ bruto per maand.

Informatie Inlichtingen over deze tijdelijke func­ tie kunnen worden ingewonnen bij de heer M.A .M, van den A kker, secreta­ ris van de Faculteit der Wijsbegeerte, telefoon (013­66)2140.

Sollicitaties Uw schriftelijke sollicitatie kunt u onder vermelding van het vacaturenum­ mer tot 24 juni 1994 richten aan de heer M.A.M, van den Akker, secretaris van de Faculteit der Wijsbegeerte, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg.

Het universitaire beleid is gericht op het in dienst nemen van een groter aantal vrouwen, gehandicapten en leden van etnische minderheidsgroeperingen. Zij worden nadrukkelijk uitgenodigd te solliciteren.

Het universitaire beleid is gericht op het UI dienst nemen van een groter aantal vrouwen, gehandicap­ ten en leden van etnische mindet­ heidsgrocpcrin'icn Zij worden daarom uitdmkkehik uitgenodigd te soUiciteien.

of onze folder, tel. 013­345675

of

013­348824.

VACATURE Bij de vakgroep Becdrijfseconomie, sectie Onder­ nemingsfinanciering is nn.i.v. juli 1994 plaats voor

STUDENT-ASSISTENTEN voor één dag per week (0.2 fte). De aanstelling vindt plaats in het begin voor de periode van zes maanden met de mogelijk­ heid van verlenging bij goed functioneren.

Belangrijkste ta a k: ondersteunen van de ondenwijs­ en onder­ zoeksactiviteiten.

Vereisten:

goede studieresultaten; goede kennis van computer talen (bijv. WP, Lotus, Pascal).

Sollicitaties:

schriftelijk z.s.m. richten aan drs. P.J.W. Duffhues, secretaris sectie Ondernemings­ financiering, Vakgroep Bedrijfseconomie, KUB. Inlichtingen: tel. 013­662419/663043.

Katholieke Universiteit Brsbsnt

aivettiPGS40 SVCïA kiairaimomHir <IR / <ft) 0.28) SVGA videokaart {'512 kb) Dos 6 + Windovi­s^i • 3 jaar garantie ^'

Alk pipan #><»(ier vooibdmu^teta»'

SHOP

Wsrsndeleen 2. geb. C, 2 ' verdiepins, Ponbua 90153, SOI» LE TÏBHI'S, Tel.: (0131 eSSOSS. t=ax: (013) 083055

^

16 juni 1994

lUNIVERSlcgl

ub nl Lidmaatschap kost f 15,~ per jaar, dus daar hoef je het met voor te laten 'KUNSTCLUB' ZOEKT STUDENTEN EN MEDEWERKERS

STUDENTEN PRiORrruD

Namens Pnonti)d wensen wxj jullie veel succes met de tentamens en daarna natuurlijk een hele prettige vakantie' Maar do 1 en vr 2 sept zijn jullie weer van harte welkom bij het intro­kamp Dit zal wederom plaatsvinden in kampeerboerderij 'De Heikant' in Ber­ kel­Enschot Het uiteraard zeer gezel lige feest waar jullie voor uitgenodigd zijn, IS op do av Leuk om de nieuwe studiegenoten en oudejaars te ontmoe ten PLATO

Tijdens de tentamenperiode is het pand op zo gesloten, 's wo gaat het pas om 20 00 uur open Ma 20­6 kun je op het pand de eerste voetbalwedstrijd van het Nederlandse elftal bekijken Nederland Saoedi A rable, aanvang 1 30u Vr 24­ 6, de dag van het sluitfeest, organiseert Nontemba een softball­toemooi, van af 13 00 uur op de velden van hockey­ vereniging Were Di, IJsclubweg 2 De teams moeten bestaan uit 6 tot 8 per sonen die herkenbaar zijn voor de tegen standers A ansluitend is er een barbe­ cue Dit alles kost f 15,­ Inschnjving vindt plaats d m v het overmaken van dit bedrag, voor 15 juni, op de giroreke­ ning van Nontemba 's Avonds organi seert dispuut Braque tijdens het sluit feest 'Het disputen fustenfestijn', 21 00 uur Introduces betalen f 10, ( max I introduce per Platolid) Pasje ver plicht' Ook zijn de t shirts met de nieu­ we leus erop vanaf nu te koop Ze zijn zwart met een twee kleurenopdruk van oranje en vnt Voor de voorverkoop kun je je inschrijven op het pand t/m 24­6 DIENSTWEIGEREN ZONDER EEN CENT KWIJT TE ZIJN!)

In tegenstelling tot wat de jundische collectieven allen beloven is er nu ook een (gratis) informatiepunt voor diege nen die om prmcipiele redenen mihtaire dienstplicht willen weigeren en niet jaren wiUen wachten op vormfouten en/ of hopen met opgeroepen te worden Met vragen omtrent de hele procedu­ re zoals hoe start ik deze op, het op stellen van de schriftelijke toelichting, ­het voorbereiden op de mondelinge toelichting, ­waar en wanneer word ik tewerk gesteld, etc Vanaf ma 20 jum organiseert jongeren beweging A ttak i s m de Vereniging voor Dienstweigeraars iedere maandag (m u V zomerreces 18 juli t/m 8 aug ) een spreek alias inloopuur van 20 00­ 21 30 uur A dres is Telefoonstraat 29 in Tilburg en telefonisch te bereiken on der nummer (013)­430140 POUS

De allerlaatse borrel van dit semester IS op 21 juni m 'de Wereld' Zet de ten tamenstress even opzij en wens ieder­ een veel plezier met de tentamens en succes met de vakantie Commissie voorzitters en/of commissieleden die­ nen voor 20 juni hun stukje voor de pm jaarspecial in te leveren R H is in de laatste week van de tentamens gewoon open Deelnemers kunnen nabestelde foto's van praag en het gala ophalen Tentamenstress' In de tentamentijd is het leukste boek van bow nog steeds het polis jaarboek Heb jij het jaarboek nu nog niet in je bezit' Haal het dan zeer snel op Zonder dit elementaire en niet samengevatte werk kom je de ten tamentijd anders echt met door Boven­ dien kun je dan alle polis leden een kaartje van je vakantieadres sturen Iedereen enorm bedankt voor jullie inzet, veel plezier met je tentamens en succes m je vakantie Op 29 aug is R II m ieder geval weer open PSF Naast een actieve fractie in de u Raad, IS er ook een PSF Vereniging Voor deze vereniging zoeken we nog actieve leden Door de vereniging is afgelopen jaar ons blad (de Uiteraard] uitgegeven en onder andere het eerste Ritzen debat en het Alders­debat georganiseerd Ook ko mend jaar willen we weer van dit soort activiteiten organiseren Heb je interes se om mee te doen, kom naar onze Algemene Leden Vergadering (ook met leden welkom) op di 28 juni, aanvang 20 00 uur m zaal SZ 21 Daarna gaan we met z'n allen voetballen kijken Wil je meer informatie of je opgeven als lid, bel Gabe (426321) of Arjan (443708), of mail naar de PSF, mailnaam PSF@k­

De 'Kunstclub', een subcommissie van de commissie Studium Generale, zoekt uitbreiding De Kunstclub heeft tot taak om de exposities die Studium Generale orgamseert voor de aulafoyer in gebouw A en de expositiegang in gebouw S voor te bereiden Daarnaast assisteren zij bij het inrichten van de exposities De huidige samenstelhng van de Kunst­ club bestaat uit enkele medewerkers van het Bureau Studium Generale, em­ ge personeelsleden van de KUB en een aantal studenten Medewerkers en studenten die belang stelling hebben voor kunst in de mim­ ste zin (literatuur, beeldende kunst, fotografie, mode etc ) worden uitgeno digd contact op te nemen met Conny van de Lmde, Bureau Studium Genera Ie, Kamer N 21, tel (013­66)2082 Eco­ noom, hlosoof, junst, lettnst, socioloog, psycholoog iedereen is welkom VIDAR

Do 16 juni vindt de jaarlijkse KUB­ regatta plaats Daar dit de 25e keer is zal er een bandje aanwezig zijn, een erg gezellige middag vanaf 17 00 uur Za 18 en zo 19 juni is de Martini in Gro ningen, met op zondagavond het Marti nifeest bij Vmdicat Za 25 juni is er een instructeursdag gepland Heb je mteres se om volgend jaar een ploegje te in strueren meld je dan aan bij de Asses­ sor Deze dag wordt georganiseerd door de TRC m samenwerking met de IC Zo 26 jum zijn alle vaders, moeders, zusjes, broertjes, vnendjes en vriendin netjes van harte welkom op de jaarlijkse ouderdag Hebben je ouders op je thuis­ adres geen mmodigmg ontvangen, meld dit dan even bij de Ab­actis Er is mo gelijkheid tot roeien, een rondleiding en er IS 's avonds een barbecue met bor rel Tevens vinden in dit weekend de Komnkhjke Holland Beker wedstnjden plaats in Groningen Wo 29 jum vindt de laatste ALV plaats voor de vakantie Vanaf 19 45 kan het presentieboek ge tekend worden In het weekend van 2 en 3 juli zijn de NSRF slotwedstnjden op de Bosbaan in Amsterdam Kom ook bij deze laatste wedstnjd van het sei zoen de Vidarploegen aanmoedigen Aansluitend is op ma 4 juli het tradi­ tionele uittrainmgsfeest, waarmee het wedstnjdseizoen wordt afgesloten Tij dens de zomermaanden kan er natuur­ lijk gewoon geroeid worden De activi teiten beginnen weer met de Tik week op dl 16 aug tot en met 20 aug Tijdens deze en de daarop volgende weken worden er zeer veel activiteiten georga mseerd door de IC Let op de posters in de glazen gang en op de loods CONTRAST

Op 18 jum geeft Contrast samen met de bekende organist Rob Nederlof een groot concert' Deze fantastische avond vindt plaats m de H H Petrus Paulus Kerk (Vierwindenlaan 11) en zal om 20 00 uur beginnen Contrast zal o a het Requiem van Faure, Four songs for sailors en Cantique de Jean Racine (werkeliik heel mooi) ten gehore bren gen Daarnaast zal Rob Nederlof zelf enkele stukken spelen van Het wordt gewoon een ontzettend leuke avond dus dat mag je niet missen Voor vragen bel Caroline 632138 CICERO

Debatmgclub Tilburg zoekt deelnemers aan de DAPDI­week een 5 daagse cur sus parlementair debatteren onder lei ding van de oxford union society 4 t/ m 8 j u h Info 013­671831 (Mark) of 013­ 366889 (Ezra) TSO

Ook het komende jaar heeft TSO weer mensen nodig voor de TSO­vereniging De TSO vereniging orgamseert allerlei activiteiten die van belang zijn voor studenten en probeert zo te weten te komen wat er allemaal leeft onder de studenten van de KUB Verder houdt TSO contact met de landelijke studentenpolitiek via haar zitting m het ISO Dus wil je volgend semester actief worden binnen de TSO vereniging, geef je naam dan alvast door op de TSO kamer (663365) MAKUB YOUR MIND!

De Makub wil via deze weg alle men sen, die onze activiteiten bezocht heb­ ben bedanken voor hun getoonde be langstelling Bovendien willen wij ie dereen veel succes toewensen met de tentamens De Makub heeft nog een

aantal actieve leden nodig om een aan­ tal leuke activiteiten te organiseren Onder andere voor de bedrijvendag com­ missie Deze dag zal samen met de Fmancienngs A ssociatie Mercunus en de A ccountancy Vereniging Isabest worden georganiseerd Ook zoekt de Makub mensen, die vanaf emd aug zittmg willen nemen in het bestuur van de veremgmg Het gaat dan om de plaat­ sen van voorzitter, Pr­functionaris en secretaris Bovendien kun je je nu al aanmelden als je vanaf juli aug deel wdt uitmaken van het Esso tankstation aan de Rmgbaan Noord A ls je interesse hebt ben je van harte welkom om langs te komen op de Makub kamer (R 25) tussen 10 00 en 12 00 uur INTEGRAND

Wil je m de vakantie een opdracht doen om een beetje bij te verdienen en je kennis in de praktijk te brengen dan is een opdracht via Integrand misschien iets voor jou Wij hebben opdrachten van wisselende duur, zowel part­time als full time Ook degene die volgend semester stage willen gaan lopen kun nen zich inschrijven willen ze kans maken op een van de opdrachten via Integrand DIGIT

In samenwerking met de vakgroep Encyclopedie organiseert DiCiT een bijeenkomst getiteld 'Politici, advoca­ ten en de kunst van het pleidooi' Het programma omvat een televisiefilm, een discussie en een kennismakmg met het keuzevak Juridische communicatie en DiCiT De bijeenkomst vindt plaats op dl 21 juni om 16 00 uur m zaal SZ 19 Na afloop zal in cafe Kandinsky een eindejaarsborrel plaatsvinden Iedereen (ook met­leden) is van harte welkom' EFACT-BESTUUR 1 9 9 4 / 1 9 9 5

Voor het komende collegejaar zijn wij op zoek naar studenten die leiding wil len geven aan de grootste studievereni­ ging van de KUB Heb je interesse, dan kun je je aanmelden door voor 1 aug een brief met motivatie te sturen naar Studievereniging EFACT, t a v Magiel Tak, Kamer R 1, Warandelaan 2, 5037 AB Tdburg Ook komen er plaatsen vnj binnen diverse commissies Informeer bij EFA CT, RI, tel 662991

CWL/STILTECENTRUM HET LANGSTE EIND

Heb JIJ altijd al een goed gesprek met een vluchteling willen hebben' Dan kan je je nu mschnjven voor een estafet tewandeling langs het Pieterpad samen met vluchtelingen Doe je mee dan wordt er van je ver wacht dat je in de periode van di 20 t/ m za 24 sept 1994 minstens een dag de tijd hebt en dat je minimaal 15 ki­ lometer mee loopt De ontmoeting met vluchtelingen staat centraal tijdens het wandelen De tocht begint in Pieterbu­ ren en eindigt met een feestelijke m tocht m Maastncht De lopers passeren za 24 sept rond 12 00 uur het Centraal Station in Maastricht Hier kunnen sympathisanten zich bij de deelnemers aansluiten om gezamenlijk de laatste vier kilometer naar de Pieterberg af te leggen Wil je meewandelen dan kan je een inschrijfformulier halen bij het CWL (Stiltecentrum), telefoon 662043

STUDENTENZAKEN VAKANTIE-OPENINGSTIJDEN

Het Infoimatiecentrum (N 24) blijft in de vakantiepenode op de normale tij den geopend iedere werkdag van 10 00­ 12 00 en van 13 00 16 00 uur, tel van 09 00 12 00 en van 13 00 17 00 uur Ook de balie studiefinanciering blijft geopend op ma di en do van 13 00 16 00 uur Bureau Buitenland houdt m juni alleen op di en do spreekuur van 13 00 tot 15 00 uur In juli vervalt het hele spreekuur Het LAC is vanwege de vakantie gesloten van 18 juli t/m 14 aug LOOPBAAN ADVIES CENTRUM

Het is van belang dat studenten zich al tijdens hun studie oriënteren op de ar beidsmarkt Om studenten daarbij be­ hulpzaam te zijn heeft de afdeling Stu­ dentenzaken vanaf maandag 6 jum een Loopbaan A dvies Centrum (LA C) In het documentatiecentrum van het LAC kun je terecht voor informatie over bednjven en organi saties vacature­overzichten, vakbladen en de zaterdagedities van diverse dagbladen

­ boeken en naslagwerken over o a de arbeidsmarkt, soUiciteren, onderhan delen ­ cursussen en postacademische oplei dingen Ieder semester organiseert het LA C cursussen en informatiebijeenkomsten op het gebied van solliciteren, psycho logische tests, mondeling presenteren, vergadertechmek etc Zie hiervoor onze folder 'cursussen en activiteiten' en de berichten m Univers Het is ook mo gelijk een afspraak te maken voor een persoordijk advies over individuele loop baanvragen Het LA C is gehuisvest in gebouw N kamer 7 en is geopend ma en WO van 13 00 16 00 uur, di en do van 10 00 12 00 uur en van 13 00 16 00 uur (van 18 juli t/m 14 aug gesloten) Tel zijn we bereikbaar op nummer 013­ 662521

STUDIUM GENERA LE OPROEP FOTOWESTRUD

De bureau's Studium Generale van de umversiteiten Tilburg, Delft, Eindho ven, Rotterdam, Maastricht, stichting TARt en SG Groningen organiseren in samenwerking met Trouw de landehjke manifestatie 'A rchipohs overdegren zen van architectuur' Op de KUB zal een groots internationaal congres op 3 nov plaatsvinden In het kader van A rchipolis is een fo towedstnjd voor studenten uitgeschre ven over het thema 'A rchitectuur in de periferie' De periferie van de stad is vaak met meer dan een niemandsland, een wildgroei van anomieme gebouwen, spoorlijnen, snelwegen, braakliggende terreinen, autosloperijen en volkstui nen, vaak met eens bereikbaar te voet of per fiets, maar enkel te bevatten vanuit de auto, het treinraampje of het vliegtuig Toch is de periferie niet zon der betekenis De periferie betekent confrontatie van stad en platteland, van planning en anarchie, van het mogehjke en het onmogelijke, van architectuur en van dat wat over de grenzen van architectuur gaat WIJ nodigen iedereen tussen de 17 en 30 jaar uit zijn of haar visie op het the ma architectuur m de periferie op foto vast te leggen De locatie kan zowel in Nederland zijn als over de grens De inzending moet aan de volgende voorwaarden voldoen Beroepsfotogra­ fen zijn uitgesloten van deelname, er IS sprake van originaliteit, u moet de foto of dia zelf maken, inzendingen (foto of dia) aanleveren op minimumformaat 18 X 24 cm, maximumformaat 30 x 40 cm m zwartwit of kleur, inzendingen worden niet geretourneerd De winnende mzendmg wordt beloond met een geldprijs van duizend gulden en een jaarabonnement op Trouw De foto wordt begin oktober gepubliceerd in de kunstbijlage van Trouw Een selectie van de beste foto's zal op de KUB geëxposeerd worden Inzendin gen voor 31 aug sturen naar Redactie secretariaat Trouw, Postbus 859, 1000 AW A msterdam, o v v fotowedstrijd Architectuur Info Esther Agncola 015 786410

VARIA STUKOCARD

Stukocard is een onafhankelijke non­ profit studentenorganisatie met als doel het verkrijgen van kortingen voor universitaire en HBO­instellingen Het kortingsaanbod betreft een totaal aan bod van detaillisten, cultuur en vrije tijd In 1989 is de Stichting Stukocard m Leeuwarden met dit initiatief begon nen Naar aanleiding van het succes aldaar is besloten om de kaart landelijk uit te gaan geven Ook in Tilburg wor den er op dit moment voorbereidingen gemaakt om een kortingsnetwerk op te zetten Hiervoor kunnen we nog com missieleden gebruiken A ls je interese hebt, neem dan contact op met TSO, tel 663108/663365 SENIORENACADEMIE BRABANT

Cursussen najaar 94 De cursussen worden gegeven in Til burg, Eindhoven en 's Hertogenbosch Aanvragen van de cursusgids/aanmel­ dmg/inschnjvmg bij Infocentmm Kath Leergangen, tel 013 394444 Open dag do 23 juni en 25 aug 1994 te Tilburg van 14 00 16 30 uur KUB, gebouw P, Warandalaan Kosten het cursusgeld bedraagt f 250,­ Bijgaand treft u een overzicht aan van het cursus­ aanbod Cursussen Plaats Tilburg (lokaal in KUB, Theo

♦ '^'fi­'

logische Faculteit, HKLT/FEO, Pabo Den Bosch, Hogeschool Eindhoven 1 Het Postmodernisme decadentie of vitaliteit, ma mo 2 Economie en samenleving ma mi 3 India geschiedenis, kunst en cultuur ma mi 4 Poëtische A vonturen 1 ma mi 5 Leven in ruimtelijke verbanden dl mo 6 Inleiding in het Joodse denken dumi 7 Topics uit de sociaal cognitieve psychologie di mi 8 Kijken naar architectuur woe mo 9 A lbert Einstem (1879 1955) woe mo 10 Hoogtepunten uit de Engelse lite ratuur, 800 1800 woe mo 11 Literatuur x visuele kunst woe mo 12 Wijsgerige Esthetica woe mi 13 Europa na het verdrag van Maast­ richt di/woe mi 14 De al dan niet christelijke middel­ eeuwen do mo 15 Collaboratie en verzet m Nederland do mo 16 Ontwikkelingspsychologie do mi

19 Juni 1994

lUNlVERSHI

Het PLATFORUM is een samenwerkingsverband tussen Studium Generale, TIGEAK, CWL, Podiumcafé, Parnassus, Maranatha en de Wetenschapswinkel en heeft tijdelijk met ingang van 1 augustus 1994 tot 1 januari 1995 een vacature voor een student voor de functie van:

REDACTEUR KUB-LOPER V/M (vac.nr. 280.94.02) voor gemiddeld 7,6 uur per week De KUB-Loper zal per 1 september 1994 verschijnen. De KUB-Loper zal een overzicht geven van activiteiten van verenigingen en instanties van de KUB. De KUB-Loper zal iedere week verschijnen in UNIVERS en zal daarnaast ook los worden verspreid.

Belangrijkste taken: De redacteur KUB-Loper zal wekelijks, vooral telefonisch, maar ook schriftelijk informatie dienen te verzamelen en deze overzrchtelijk middels een DTP-proqramma te lay-outen. ^ Functie-eisen: ' organisatorische capaciteiten; goede contactuele eigenschappen; * punctueel en betrouwbaar; bekendheid met de studieverenigingen en/of andere organiserende instanties bij de KUB; kennis van het lay-out-programma Pagemaker of de bereidheid hebben om dit programma aan te leren Salaris: Het salaris bedraagt maximaal f 319,50 bruto per maand (student-assistentschaal BBRA1984).

Informatie Infomnatie kan worden verkregen bij Peter Vullinghs, telefoonnr. 013-662991 of Pieter Siebers, telefoonnr 013-662926.

Sollicitaties Schriftelijke reacties dienen binnen 14 dagen te worden gericht aan de Katholieke Universiteit Brabant, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg, onder vermelding van bovengenoemd vacaturenummer op de enveloppe.

Het universitaire beleid is gericht op het in dienst nemen van een groter aantal vrouwen, gehandicapten en leden van etnische minderheidsgroepenngen Zij worden daarom uitdrukkelijk uitgenodigd te solliciteren.

14.00-22.00 uur. Ma. II juh t/m vr. 5 aug. zijn we gesloten!! Vanaf ma. 8 aug. zijn we weer geopend, tussen 14.0022.00 uur.

MEMO

De Katholieke Universiteit Brabant is een gespecialiseerde universiteit voor mens- en maatschappijwetensctiappen, met een aantrekkelijk ondenA/ijsaanbod in 15 studierichtingen en hoogwaardige onderzoeksprogramma's.

SPORT

ROOSTER SPORTJAAR 1 9 9 4 / 1 9 9 5

HOCKEY

Shot IS een studentenhockeyvereniging en staat bol van de energie. ledere zondag wordt er fel gestreden om de winst tijdens de wedstrijd. Na deze strijd wordt fanatiek deelgenomen aan deee derde helft. Eén van deze veldslagen wordt zeker gewonnen. Verder zijn er nog vele andere activiteiten waar je je energie kwijt kan, zoals walking dinners, toemooien, etc. Wd je ons komen versterken, bel dan voor info: 437652 (Natasja)of 685112(Hans).

COPY & CO HART VAN BRABANTLOOP

Za. 24 sept. zal voor de 11e keer de Copy & Co Hart van Brabantloop van start gaan. Je kunt je nog inschrijven voor deze schitterende estafetteloop over ruimt 100 km. tot 6 aug. Wees er snel bij, want vol is vol. Info: 013663012 (Sportcentrum).

BEPERKT ROOSTER AUGUSTUS Zoals elk jaar starten enkele lessen al twee weken voor aanvang van het volledig rooster: lessen en tijden kunt u vinden op het rooster. Dit rooster is verkrijgbaar bij het sportcentrum.

D e prijs bestaat uit f 7 5 0 , - en pubhcatie van de scriptie: verspreiding b i n n e n de nederlandse universiteiten en landelijke organisaties op h e t gebied van v r o u w e n e m a n cipatie.

Studenten die in 1994 aan de KUB zijn ingeschreven kurmen meedingen. D e scriptie m o e t als doctoraalscriptie zijn goedgekeurd en een onderwerp bespreken in h e t kader van v r o u w e n e m a n c i patie. In de scriptie m o e t aandacht besteed worden aan de positie van v r o u w e n in h e t onderhavige vakgebied op zowel theoretisch als praktisch niveau.

D e jury beoordeelt de scripties op - maatschappelijke en e m a n c i p a t o i r e relevantie - v e r n i e u w e n d d e n k e n en/of handelen - originaliteit m e t b e t r e k k i n g tot h e t gekozen onderwerp - heldere presentatie en schrijfstijl.

ALLROÜNDERSTOERNOOI

D u jaar zal het allrounderstoernooi plaatsvinden op wo. 22 juni. Het is de bedoeling dat we een dagje gaan zeilen in Drimmelen. Vroeg in de ochtend zuUen we vertrekken, zoveel mogelijk met eigen vervoer. Na het zeUen wordt er gezamelijk gegeten en daarna wordt de prijs voor de veremging van het jaar uitgereikt. De kosten voor de dag zijn f 17,50 per persoon. Elke vereniging wordt nog persoonlijk uitgenodigd d.m.v. een brief met inschrijfformulier in hun postvakje.

TERRE DES HOMMES HELPT KINDEREN VERDER

MERUJN VOETBALT)

Vanaf vr. 17 juni vervallen alle lessen, behalve Keep Moving. Keep moving gaat ook nog volgende week door. Elke dag van 17.00-17.45. Laatste les vr. 24 juniü

Voor de vijfde keer stelt de KUB een prijs beschikbaar voor de beste doctoraalscriptie die een voor v r o u w e n e m a n c i p a t i e relevant onderwerp betreft en vernieuwend is binnen de studierichting.

Doel van deze prijs is h e t s t i m u l e r e n van onderzoek naar voor v r o u w e n e m a n c i p a t i e belangrijke onderwerpen.

BASKETBALL

De TSBV Pendragon is op zoek naar studenten die volgend jaar zin hebben om te komen basketballen. Ervaring met basketball is alleen noodzakelijk voor de eerste teams. De trairungstijden van het sportcentrum voor volgend jaar zijn als volgt. Heren 1, ma. 18.0019.30 en wo. 19.15-20.45, nivo: Rayon hoofdklasse heren 2, ma. 19.15-20.30, nivo: kern eerste klasse Heren 3, wo.

20.45-22.00, mvo: Kern derde klasse Dames I, ma. 19.15-20.45 en wo. 20.3022.00, mvo: Rayon Overgangsklasse Dames 2, wo. 19.15-20.30, mvo: Kem derde klasse. Kom eens een keer kijken op de tramingsavonden of bel met Jacomijn 013-436198 of Richard 013361142.

NAUTIKOS

Het afgelopen jaar is Nautikos flink gegroeid. Er is een scheefgroei ontstaan tussen minder ervaren zeilers en instructeurs. In het nadeel van de instructeurs. Nautikos kan dus nog wel een aantal instructeurs gebruiken. Ben je instructeur of bijna wordt dan lid van Nautikos. Naast het organiseren van zeilzondagen en zedweekenden neemt Nautikos ook deel aan diverse toernooien en organiseert het jaarlijks het eigen Nautikos teamzeiltoemooi, wat ook dit jaar weer een groot succes was.

Wil je meer weten over Nautikos, neem dan even contact op met onze zeilcommissaris Amoud Wakkerman tel.: 013 -360160.

INSCHRIJFPROCEDURE KURSUSSEN

Let op . ti]d IS gewijzigd!

Voor de volgende takken van sport moet je volgend jaar inschrijven: tennis jnivo 5 t/m 2), yoga (alle nivo's), squash (alle nivo's), fitness (nivo 3), snorkelen (mvo 2), klimmen (nivo 3), steps (aüe mvo's).

Inschrijven hiervoor kan op ma. 5 sept.

18.00-19.00 uur.

LAATSTE WEEK KEEP MOVING

KUB EMANCIPATIE SCRIPTIE PRIJS

Het rooster voor het volgend sjxjrtjaar is vanaf ma. 15 aug. verknjgbaar bij her Sportcentrum. Dit rooster wordt ook gepubliceerd in de eerst Univers van aug.

speelde je vroeger hoofdklasse, begrijp je de buitenspelregel nog niet helemaal of verveel je je gewoon altijd dood op zondagmiddag, kom dan bij Merlijn.

Dus aarzel niet en wordt snel lidü Bel Maunce 431595 of Peter 445627

ZOMERVAKANTIE

Vanaf ma. 27 juni t/m vr. 8 juli is het Sportcentrum beperkt open tussen

Merlijn is voor het nieuwe seizoen op zoek naar nieuwe leden. Onze vereniging heeft voor elk wat wils, zowel prestatiegerichte als lang-leve-de-lol voetballers zijn van harte welkom.

Naast het sfielen van competitie voetbal organiseren we ook diverse activiteiten zoals een lenteavondtoemooi, een barbeque en uitstapjes. Ben je een baltovenaar, douche je graag met jongens,

-/-^ FANBLLrs

-^'

Kansloze " ^ ^ ^ ^ N ^ ' kinderen kunt u kansrijk maken voor een tientje per maand via het 'Laat ze Leren'-programma van Terre des Hommes. Met uw hulp kunnen ze naar school en een zelfstandige toekomst opbouwen.

Bel 070 - 363 79 40 voor inlichtingen of stort uw eerste tientje op giro 25 25 25 Ln.v. Terre des Hommes te Den Haag, onder vermelding van 'nieuwe donateur Laat ze Leren' giro 2 5 2 5 2 5

ITALIAN FOOD - PASTA - PIZZA Dinsdag diverse pasta's en pizza's

ƒ10,VANAF NU de mogelijkheid om alle pasta's en pizza's af te halen

terre des hommes

St Josephstraat 136 Tilburg Tel: 442844

f j

Zorgeloos op v a k a n t i e m e t e e n i^isverzeicering v a n de C Z groep De doorlopende reisverzekering sluit, speciaal voor u als werknennervandeKUB, naadloos aan op de overige verzekeringen van de CZ groep. U betaalt dus nooit teveel premie!

Het reglement is te bevragen bi) de secretaris van de jury, I. Sliedrecht, tel. 013-662837, k a m e r N - 1 .

D e scripties m o e t e n voor 1 oktober 1994 in h e t bezit zijn van de Jury Emancipatiescriptieprijs.

D e scripties m o e t e n in tweevoud worden toegezonden aan : Jurv Emancipatiescriptieprijs.

KUB-DSO. N - 1 , Postbus 90153, 5000 LE Tilburg, onder vermelding ' d e e l n a m e scriptiepriis 1994'.

CZ groep Stationsstraat 22 5038 ED Tilburg Infocentrum: 013 - 325 325

Vroag onze brochure van icop.| lot boek'

ICG printing bv Postbus 509 - 3300 AM Dofdrechf Tei. 078-511377

CENIRALE

Uw Z i e k t e k o s t e n

Prettig

ZORGVERZEKERAARS

Verzekerd

1 6 juni 1 9 9 4

lUNlVERSH'l V o

AU

&

W E T E N S C H A P

Het verhaal van de thuisblijver

'In 1992 zaten we met vijfentwintig man in de huiskamer ov onze ei^en tribune' I I > e geladenheid is voelbaar op Prof. Verbernelaan nummer 114.

Daar wordt met smart gewacht op het startsem van het wereldkampi­ oenschap. Sinds enige jaren bestaat er de traditie om belangrijke voet­ balwedstrijdenen masse in de cen­ trale huiskamer te bekijken. Mark Koppers, huisoudste, weet nog hoe het begon. 'Eerst zaten we met een paar man op een kamer, maar lang­ zaamaan hebben we de huiskamer veroverd.' De tegenstanders van de voetbalgekte in huis houden wijse­ lijk hun mond als Oranje­tijden aanbreken: 'Het is een verloren zaak en dat weten ze maar al te goed', aldus Koppers. 'Niemand ontneemt ons dit plezier. In 1992 zaten we met vijfentwintig man m de huiskamer op onze eigen tribu­ ne. We hadden twee grote tafels tegen de muur gezet, bankstel er bovenop en nog één ervoor. Het was fantastisch. Er was voldoende bier in huis. We hadden oranjeovfraiis aan, sjaals om en petjes op. De ka­ mer was versierd, dat hééft toch wat, dat is een feest. Zelfs de voet­ balhaters in huis moesten toegeven da t ze het leuk vonden. We hebben er zelfs nog video­opnamen van ge­ maakt.'

Mark Koppers vindt het soms wel aardig om in een kroeg, en dan het liefst in de Pluriforme Uitpuf Faci­ liteit op de Tilburgse campus ­ kort­ weg PUF ­ een wedstrijd te bekij­ ken, maar: 'Eigenlijk hebben we hier op de flat alles. Het leuke is dat je met zoveel mensen bent, je kent elkaar, dus er is ruimte voor grap­ pen en grollen, maar ook voor scher­ pe analyses en veel commentaar tijdens de wedstrijden. En het bier is thuis niet duur.'

Een wekendurend feest in huis is natuurlijk leuk, maar studeren is in die tijd onmogelijk op de flat, want ieder^e wedstrijd wordt beke­ ken en dat gaat doorgaans met veel lawaai gepaard. Eenflatbewoonster ziet in verband daarmee voordeel in het tijdverschil met de Verenig­ de Staten: 'Op 21 juni heb ik mijn belangrijkste tentamen, terwijl de eerste wedstrijd van het Nederland­ s elftal de nacht ervoor plaatsvindt.

Gelukkig beginnen ze pas om één uur, zodat ik toch nog de hele dag en avond de tijdheb om rustig mijn tentamen voor te bereiden. Het eni­ ge nadeel is dat ik die wedstrijd niet kan zien en dat ik misschien niet zo goed kan slapen.'

I n de flat wonen zeventien studen­ ten, met een harde kern van vijf voetbalminnenden. En die is fana­ tiek: alle oefeninterlands zijn ge­ zien ­ waarbij het huis zich ingeto­ gener gedraagt dan bij echte wed­ strijden. Ook worden regelmatig wedstrijden van PSV, Willem II en Den Bosch bezocht. Bovendien trappen de heren zelf ook wel eens een balletje. Hoogtepunt is echter een spannende wedstrijd van het nationale elftal. Van Oranje. Een minder enthousiaste medeflatge­ note ergert zich aan het gedrag van de heren: 'Voorde wedstrijd begint staan de kratten bier klaar, nou, niet snel daarna is het geschreeuw op alle kamers te horen. Bleef het daar maar bij, het ergste vind ik al die discussies. De hele dag door voorbeschouwingen, nabeschou­ wingen, nabeschouwingen op na­ beschouwingen. Ze kunnen ner­ gens anders meer over praten. Oh ja, het wereldkampioenschap inspi­ reert hen tot voetballen in de gang.

Ook leuk. Echt vervelend is dat het

We gaan met z'n a llen naar

Huisoudste annex voetbalkenner Koppers vreest dat Nederland de finale niet haalt: 'De eerste ronde komen ze wel door, maar dat drie­ spitsen­systeem slaat nergens op.

Dat wordt niks. Het zal wel 'n Zuidamerikaans land worden. Bra­ zilië is de grote kanshebber, of an­ ders Colombia. Van de Europese ploegen hebben Duitsland en Ita­ lië een kans, en België misschien.'

de.' De getergde Van Asselt stoort zich eraan' dat het in de maatschap­ pij blijkbaar niet geaccepteerdis dat je niets om voetbal geeft, terwijl onlangs in de krant stond dat één­ derde van ons volk er niet naar zal kijken'.

Van Asselt heeft geen benul welk land met de overwinning huis­ waarts zalkeren.'Nee, maar ik vind het wel aardig dat de enige ster van onze jongens, GuUit, al is weggelo­

mijn dertiende ben ik aangestoken door een neef. We gingen regelma­ Amerika? De meeste studen­ tig kijken, maar later is dat wat af­ gezwakt. Nu ben ik een liefhebber ten in ieder geval niet. Ver vanm 001 voetbal. Ik ben aleen tijdje niet meer geweest, maar ik ga nog weg van de plaats waar het steeds graag naar een mooie wed­ allemaal gebeurt, creëren de strijd.'

Vandaar ook Verheijdens voorkeur: thuisblijvers hun eigen 'Braziliaans voetbal is het mooist, sprankelend. Het is technisch sfeervolle omgeving om de prachtig, maar het is ook 'samba'­ ­j^^an sommigen is het wereld­ voetbal: het ritme van de dans en wedstrijden voor het wereld­ kampioenschap met omhangende het voetballen zijn onlosmakelijk parafernalia in het geheel niet be­ met elkaar verbonden. In Neder­ kampioenschap voetbal 'De juffrouw bij steed, bijvoorbeeld aan letterenstu­ land heb je die link niet.' Volgens dent Oscar van Asselt. Hij kan zich 1994 te volgen, thuis op McDonald's achter de Mauritz Verheijden is niet alleen erzelfs enorm over opwinden: 'Het het spel, maar ook debeleving van kassa staarde me televisie of in een café op is niet dat ik niet van sport houd, voetbal door het publiek in Brazi­ maar dat voetbal kan me gestolen ongelovig aan toen ik lië anders dan in Nederland. 'Het grootbeeldscherm. Het worden. Ik vind het oninteressant is niet heftiger, nee, want hier is het zei dat ik het speciale en ik erger me aan alle publiciteit ook intens. Maar hier is het meer universiteitscafé is dicht in die deze sport krijgt. Waarom WK­pakket met de oorlog en daar is zo'n groot kam­ maakt men zich zo druk over een pioenschap een feest. A ls daar de zomermaanden, maar er rood­wit­blauwe krijtjes spelletje?' Helemaal afkerig van wordt verloren dan is men intens sport op televisie is Van Asselt niet, zijn genoeg alternatieven. echt niet hoefde' verdrietig, zonder dat er het uitle­ hij volgt alleGrand PnxPormule­ ven van frustratie aan te pas komt.

Gekeken wordt er, bij voor­ 1 «autoraces. 'Daar blijf ik de hele Bijvoorbeeld in de beslissende wed­ nacht voor wakker. Dat is wél span­ pen. Die heeft kennelijk ook genoeg strijd tegen Italië in 1982 had Bra­ keur in groepsverband. Al is nend. Het seizoenschema van de WK­gezeuraanzijnhoofdgehad.Ik zilië een heel sterk team: ze zou­ races ken ik niet uit mijn hoofd, weet het echt niet, België is mis­ den zeker winnen. Maar niets was niet iedereen even blij met maar ik hoop dat mijn races niet schien leuk. In ieder geval mag minder waar, Italië scoorde drie onder het voetbalgeweld zullen lij­ Nederland er in de eerste ronde uit maalenwon daardoor de wedstri j d de Oranjegekte en zullen den.' liggen. We hebben één voordeel: met2­3. Ik hebtoen voorheteerst vooral de vrouwen onder de Wat hem vooral irriteert is niet het gelukkig voetbalt men meestal 's zoiets meegemaakt. Iedereen was voetballen zelf ('Ze schoppen die nachts, vanuit ons gezien, dan kan verslagen, mijn familie ook, veel studenten er alles aan doen bal maar waar ze hem niet laten ik slapen en me afzijdig houden van mensen liepen echt tehuilen. Dat kun je j e hier toch niet voorstellen, kunnen'), maar de Oranje­ophef die alle ellende.' om de 'oorlog' te ont­ hier wordt men agressief.' om 'Onze Mannen' wordt gemaakt: 'Die slechte Oranje­liedjes de hele ­ZVXauritz Verheijden, een derde­ Verheijden ziet ook andere maat­ vluchten. dag op de radio, die geforceerd oran­ jaars economiestudent met twee schappelijke verschillen: 'In Brazi­ je­gekleurde reclameboodschap­ paspoorten ('n Nederlands en 'n lië wordt voetbal op alle niveaus pen. Het is allemaal net iets te veel Braziliaans), ontloopt de Oranje­ gewaardeerd. Daar is het een éch­ Anneke Dunning en te agressief. Het probleem is dat gekte ook, maar wel op een heel te volkssport, alle mensen houden van voetbal en ieder­ een heeft er een me­ ning over. Kunste­ naars, zakenlieden of de gewone man, en ie­ dereen ventileert zijn mening wanneer hem dat schikt. Die betrok­ kenheid zorgt voor een nationale euforie als het goed gaat. Alle verschillen worden vergeten. Wat ook na­ delen heeft, want Bra­ zilië is het meest on­ gelijke land ter we­ reld, en dat neemt zo alleen maar toe.

'Alle s p o r t m e n s e n zijn er nationaal bezit.

Een voorbeeld daarvan is de onlangs gecrash­ te Formule­1 ­coureur Ayrton Senna, die was hét idool van het volk.

De commercialise­ ring beschouwt Ver­ heijden als een min­ punt van de WK: 'Ja,' zucht hij, 'dat is ver­ werpelijk. In Brazilië is het al net zo erg. Het hoort bij deze tijd, iedereen wil overal zo­ veel mogeliik geld uit slaan. Maar het is erg storend.' De voetbal­ liefhebber hoopt én verwacht dat Brazilië ♦ 'We hadden oranje overalls aan, sjaals en petjes op. De kamer was versierd, dat hééft toch wat, dat Is een feest' [Foto: E rik van der Burgl ditmaal wint. 'Het team speelt fantas­ tisch,' aldus Mauritz Verheijden. 'Het klinkt een beetje al ZO snel begint, al voor mijn ten­ je er niet omheen kunt, al zou je het aparte wijze: hij heeft een vakan­ banaal, maar ik hoop echt op een tamens voorbij zijn. Ik bereid me willen. Je kunt geen brood meer tie geboekt naar Brazilië. Lachend: finale tussen Nederland en Brazi­ al op het ergste voor. Maar ja, zelfs kopen of er hangt een oranje vlag­ 'Het is puur toeval hoor, maar de lië. Dat zou het leukste zijn, maar al zouden ze hier in huis niets aan getje aan. De juffrouw bij McDo­ laatste vier keren dat ik naar Bra­ ik denk dat Duitsland meer kans het voetbal doen, dan geniet je van nald's achter de kassa staarde me zilië ben geweest vielen steeds heeft.' de etages onder ons. Daar zijn de ongelovig aantoenikzeidatikhet samen met wereldkampioenschap­ voorbereidingen ook al in volle speciale WK­pakket met de rood­ pen.' Hij is een ware voetbalfan, wit­blauwe krijtjes echt niet hoef­ begonnen als PSV­aanhanger. 'Op gang.'

1 6 juni 1 9 9 4

lui>JlVEBStcl!l V O E T B A L

&

W E T E N S C H A P

Wetenschappers analyseren wedstrijden tot op het bot

Het misverstand dat voetbal heet Voetbal is een bron van bedrog ­ dus laten miljoenen mensen zich maar al te graag bedrie­ gen. Ze betalen een smak geld om 90 minuten voetbal in een stadion te zien, maar wat ze krijgen voorgeschoteld staat niet in verhouding tot dat bedrag. Een wedstrijd duurt nog geen uur. De voetballende voetballer bestaat niet: als hij niet achteruit loopt, staat hij wel stil, en als hij niet stil staat, legt de scheidsrechter het spel dood. De speler schiet het liefst met het minst efficiënte been. Steenharde strafschoppen zijn het succesvolst, maar een meerderheid plaatst precisieballetjes die de keeper gemakkelijk stopt. Zonder theorie en zonder statistiek wordt het niks, daar in Amerika. Alleen van E d ('hi, ha') de Goey kunnen we wat venwachten.

Michel Knapen ! E én meter 90 is hij gemiddeld, en weegt zo'n 107 kilo. Ondanks een vetpercentage van 16 is hij razend­ snel; vier­driekwart seconden doet hij over een40yar(i­sprint. De kans dat­ie letsel aan hoofd en nek op­ loopt is negenentwintigprocent; in een kwart van de gevallen is de knie het slachtoffer. Honderd procent (!) van de spelers loopt verwondingen op. Voetbal wordt gespeeld door harde jongens, die flinke klappen kunnen oplopen, maar niet bang zijn voor een dikke lip, een oor dat er los bij hangt of een scheenbeen dat uit model is geraakt.

Jongens uit hetAmehcan Football dan. De real though guys ­ en da's heel wat anders dan de doetjes van het gewone balletje trappen. Dat wordt gespeeld door kleintjes van 1.76 en lichtgewichtjes van 76 kilo waar nauwelijks vet aan zit (9,5 pro­ cent). De continentale speler is niet vooruit te branden, doetvi;'/secon­ den over een stukkie van 40 yard.

Alleen de twaalf procent échte suf­ ferds loopt letsels op aan hoofd en nek. Onderbeentje, enkeltje en knietje zijn de kwetsbare plekjes van de Woutersen en de Bosman­ nen, die vooral middels de ordinaire tackle een dreun krijgen. Nee, dan de situatie aan de andere kant van de grote plas; als na duizenden wedstrijden h o n d e r d d u i z e n d American Footballers het veld verlaten hebben, zijn er negentien lijken te tellen. Scheurt een twee­ deklasser uit de zaterdagmiddag­ p o l d e r c o m p e t i t i e zijn achter­ kootbeentje, dan worden de geva­ ren van het voetbalspel breed uit­ gemeten op de sportpagina's van de krant. Het óógt hooguit wat ruw, dat Europese voetbal, maar in feite is het een onschuldige bezigheid. ^ZL o zit de volkssport nummer één vol vertekende percepties. Voetbal is één groot misverstand. Niets is zoals het moet zijn, zo blijkt uit het congres Football and Science, dat enkele jaren geleden in Liverpool werd gehouden. Wetenschappers uit alle delen van de wereld hebben alle delen het spel tot op het bot ge­ analyseerd. De kracht die ontwik­ keld wordt bij het koppen, de stand

van de voeten bij het ingooien, de contractie van de bovenbeenspie­ ren bij het nemen van een vrije trap ­ werkelijk alles is in statistieken gegoten. De 'deskundigheid' die door jan en alleman aan de borrel­ tafel wordt gedebiteerd, verbleekt hierbij tot nietszeggende platitu­ des.

De ontmaskering van het voetbal gaat doortotophet hoogste niveau.

Oranje als afvaardiging van Neder­ land is een fictie: alleen het man­ nelijke deel van de bevolking wordt vertegenwoordigd. Zelfs het fenomeen voetballer is niet meer dan een mentale constructie van geesten met gebrek aan onder­ scheidingsvermogen. Er zijn al­ leen linksbenigen, rechtsbenigen en ambidexters, verdedigers en aanvallers, koppers en dekkers, strafschopnemers en doelmannen, balletjesafwachters en spelbe­ dervers.

En wat doen deze elf op het veld?

Voetballen ? Vergeet het maar. On­ derzoekers van de universiteit van Tsukuba (Japan) hebben het keu­ rig op een rijtje gezet. De speler maakt gedurende 50 minuten een 'lopende' beweging, 30 minuten jogt hij, vijf minuten rent­ie, vier minuten staat­ie stil en het enige dat het spel een spontane spanning kan geven (de voetballer sprint dan) ­ doet hij honderd seconden per wedstrijd. Elf kilometer en 195 meter worden er gemiddeld op het veld afgelegd. De effectieve af­ stand is zelfs minder; ruim vijf minuten loopt een voetballeracA­ teruit. Voetbal is een sport waar­ in de speler in zes procent van de tijd niet eens tegen een bal kan trappen, omdat­ie met z'n rug naar het leer toe staat.

Maar daarmee is hij wel nog wat vooruitstrevender dan de scheid­ srechter, zo hebben fysiologen van de universiteit van Tokyo vastge­ steld. Die legt maar liefst één ki­ lometer achterwaarts af ­ tien pro­ cent van de tij d dat hij in beweging is. Van sprinten houdt­ie al hele­ maal niet; drie kwartier van de speeltijd is de scheidsrechter aan het joggen, gedurende een half uur loopt hij, en rennen doet­ie een

♦ Loopbewegingen van een scheidsrechter. Uit: Science and Football

kwartier. Hij loopt per wedstrijd wat minder dan de voetballer (net geen tien kilometer,­ Japanse scheidsrechters lopen een stuk meer), en loopt in de eerste helft wat minder dan in de tweede. Voetbal­ lers produceren juist in de eerste helft de meeste kilometers.

"V^oetbal op niveau van een we­ reldkampioenschap wordt gespeeld door de beste voetballers, maar iedereen weet hoe het beter moet.

En er wordt gefloten door de beste scheidsrechters, zo hopen we. Ver­ geet het maar. Ze bakken er niks van, weten sportpedagogen van de universiteit van Leuven, die ruim tweeduizend arbitrale beslissingen hebben geanalyseerd tijdens het WK van Mexico, dat in 1986 plaats­ vond. Een scheidsrechter blaast per wedstrijd 135 keer op zijnfluitje (ie­ dere 40 seconden één keer) en van de beslissingen die hier op volgen, zijn er gemiddeld 24 fout ­ achttien procent. Dus heeft iedereen ook een mening over de kwalitert van de scheidsrechter. Sportjournalisten zijn daar natuurlijk heel betwete­ rig in; wórdt er over een beslissing van een scheidsrechter geschreven, dan is dat in drie van de vier geval­ len negatief. Door al dat gefluit wordt de echte speeltij d van de wed­ strijd gereduceerd tot 55 minuten, waarbij de eerste helft precies één minuut langer duurt dan de tweede.

Uiteraard is alles, en dus ook het bovenstaande, ondergeschikt aan het belangrijkste van een voetbal­ wedstrijd: het winnen. Winnen is ook het enige dat telt bij voetbal­ len. En je wint pas als je meer doel­ punten maakt dan je tegenstander.

Dat is een eenvoudige wetmatig­ heid, die vaak wordt vergeten ­ vooral door voetballers die op cru­ ciale momenten op moeten komen voor sportieve nationale belangen.

In zijn ultieme onlogica trapt de voetballer steeds maar weer met het verkeerde been. Rechts schie­ ten wordt door zo'n 60 procent van de spelers gepraktizeerd, 25 procent doet een poging met links, en de rest wil scoren met het hoofd. Hoewel de meeste doelpunten met rechts worden gemaakt, is de kans dat een bal, die geschoten is met links in het net verdwijnt, vele malen gro­ ter. Dat hebben sportkinesiologen uithet Poolse Warschau berekend.

Tijdens het WK van I978,datzich in Argentinië ontspon, had Neder­ land de meeste rechtervoetspecia­ listen (en verloor de finale) en het gastland de meeste linkervoetspe­ cialisten (en won de finale). Dé lin­ kervoetspecialist van Oranje was Rob Rensenbrink, die zes keer scoorde (vier keer met rechts en twee keer met links). Hij werd tweede op de topscorerslij st van dat toernooi.

>N.ls je de wedstrijd niet op een technische, tactische of intellectu­ ele manier kunt winnen, rest er nog altijd de strafschop, die een niet

onaardig duwtje in de rug is rich­ ting overwinning. Onderzoekers van deDeutscheSporthochschule te Köln hebben zich enkele jaren geleden helemaal op het penalty­ gebeuren gestort. Gezien het tra­ gische verlies van Oranje in de fi­ nale van 1974tegen West­Duitland (een onverdiende strafschop zorg­ de voor de Duitse toernooizege) hadden beter Nederlandse weten­ schappers dit fenomeen kunnen bestuderen, maar ze hebben het laten afweten.

Een doelman die zijn goal tijdens een strafschop moet verdedigen heeft ruwweg twee mogeüjkheden, en kiest ­ tegen de verwachtingen in ­ meestal de juiste strategie. Een minderheid begint al te duiken ruim voordat de bal er aankomt.

Slechts in acht procent van de ge­ vallen heeft deze speculatieve duik succes. Een meerderheid denkt gelukkig eerst na, en leidt uit een aantal signalen af in welke hoek de bal te verwachten is. Kennis van de voorkeurvoet van de strafschopne­ mer is daar één van; verder kan de positie van tegenstanders die om het doel gegroepeerd zijn, eenomen zijn. Duiken op het moment dat de bal wordt aangeraakt, of een frac­

♦ Foto: Remco Tazelaar

De bedrijfseconoom

Het geheim van Liverpool

I n een gesprek met prof. dt. S. Douma, voorzitter van de vakgroep Bedrijfs­ economie^ gaan de metaforen over het voetbal zo snet over tafel, dat de hoogle­ raar met gemak een handboek over zijn vak met voettïai lijkt te kunnen vuiien. Eén van de hoofdstukken zai i r ^ a n op de vraag of een onderneming streeft naar maximale winstgevendheid, of naar maximale voor­ waarden om voort te iaestaan. Bij «itstek ricfit het voetbal bedrijf zich op het laat­ ste^ zegt Douma, precies als de grootste ondernemingen, in weerwil van het wijd­ verbreide misverstand óat maximale wtnst prioriteit nummer éën zou zijn. in een an­ der hoofdstuk zou Douma het voetbaibe­ drijf vefgeii|ken met het uitgeversbedrijf, dte beide op jacht zijn naar zowei sponsors en reclamegelden als naar een {lezers)pu­ btEek. Mooier wordt het wanneer het voetbalbe­ drijf êén van de meest recente paradigmafalrfnnen de iïedrijfseconomle kan iliustre­ ren­ Deze In de jaren tachtig ontwikkelde zogenaamde recource ba sed view of the firm wordt In een recent handboek t>e!icht aEm de hand van de voetb^flrma Uverpooi.

Volgens de beste Amerikaanse tradities

^ Inworpmethodes Uit: Science and Football

wordt hier gevorst naar de ttasis van het succes van ondernemingen, en wal leert Liverpool ons; de crux van het hele zaakie is: kennis. Beter, en dan volgen de woor­

tie later, leidt tot een adequate doelverdediging: de kans op stop­ pen is berekend op 60 procent. Ook voor doelman Ed de Goey geldt: eerst denken, dan duiken. Doet­ie dat niet, dan staan hij en zijn team misschien over een flinke week weer op Schiphol, blijven handela­ ren zitten met immense partijen onverkochte oranje prullaria en de Nederlandse bevolking met een enorme kater. Laat de doelman in godsnaam ook weer niet te lang nadenken! Een harde trap geeft de bal een snelheid van zo'n honderd kilometer per uur, en het leer ligt dan in minder dan een halve secon­ de in de touwen.

Ook voetballers hebben bij het ne­ men van een strafschop de keuze uit ­ ruwweg ­ twee strategieën.

Da's niet veel, zou men denken, maar toch prefereert de massa de domste optie (een blinde voetbal­ lerdieookeenseen gokj e waagt zou het beter doen). Een meerderheid van 80 procent wil het slim aanpak­ ken, en houdt de beweging van de keeper nauwlettend in de gaten.

Het échte schieten, inclusief de bepaling van snelheid en richting, wordt tot het laatste moment uit­ gesteld. En da's natuurlijk erg on­ verstandig, gezien de ruime kansen die de keeper dan heeft om die bal te stoppen. Een minderheid (20 pro­ cent) schiet puur op kracht, zonder ergens echt op te richten. Ook al zit er weinig precisie in, deze poeiers zijn volgens de Duitse onderzoe­ kers nauwelijks te stoppen.

Maar juist op het moment dat 22 spelers vertrouwen moeten vinden in statistiek en wetenschap, gaan zevoetballen.

den van Douma. die zich een bescheiden aanhanger van de resource ba sed et ce­ tera noemt, 'de organisatie van kennis'.

Eén: Liverpool weet alies van andere ciubs, van de managementsti|i tot en met de penaity­voorkeuren van elke speler, en twee: de kennis Is In de geledingen van Liverpool steeds op het juiste moment bij de juiste mensen aanwezig. Douma zegt dat hij tijdens lezingen voor ondernemers steeds het muntje kan laten vaiien. 'Dan wijs Ik ze erop dat het praten over nieuwe produktlehallen weinig zin heeft ais de communicatie tussen het verkoopteam en de produkti el eiders te wensen overlaat.'

Dan rijst een probleem, niet alleen voor de ondernemers die, zoals Douma het uit­ drukt, 'het geheim van de smid' wüten toepassen in hun bedrijf, maar ook voor de bedrijfseconomische wetenschap, die wil doorgronden hoe dit geheim precies in elkaar iJt. Beide kunnen niet stagen. De kennis Is in essentie, zegt Douma. veriian­ delbaar noch begrijpbaar. 'PSV kan de ken­ nis van Liverpool niet introduceren door het aankopen van een speler, of van de ma­ nager, of van hun opieidingsprogramma's.

Het gaat niet om kennis die Is vast te leg­ gen in octrooien, of a^ankelijk is van éen persoon.' Soms denk Je dat het geheim van de ander In berft hebt, aidus Douma, 'maar ze zai je steeds weer ont^ippen'.

Dat Liverpool één van de meest succes­ volle ciubs In de recente E uropese voet­ balgeschiedenis is, heeft van doen met hun databases, de personen, de structuur van de organisatie. Inclusief hun opleiding, en dit alles in samenhang met de reputatie en de geschiedenis van de club. Douma: 'Bedrijfseconomen kunnen de elementen in dit samenspel duiden, maar moeten niet de pretentie hebben door te dHngen tot de kern van het succes.' fPvdB]

16 juni 1994

UNIVERSggI V O E T B A L

&

WE

TE

N S C H A P

Professor Muffels over de secundaire en tertiaire voorwaarden in de sport

'Het besef dat er ook na het voethal nog leven is, wordt steeds sterker' S t e l , je bent voetballer. Je hebt je hele leven niets anders gedaan dan voetballen. Op je vijftiende ontdekt door een eredivisieclub, daardoorje school niet afgemaakt, dag in dag uit getraind, kilometers en kilome­ ters overwitbehjnde velden gehold, natuurlijk nooit gedronken of ge­ rookt, het uitgaansleven ken je al­ leen van horen zeggen en het hoog­ tepunt van de week was de wed­ strijd. Een hard leven, zeker, en met een optimale fysieke gesteldheid hooguit tot je veertigste vol te hou­ den. Hooguit, want het gros hangt zijn voetbalschoenen al op zolder na een arbeidzaam leven van een jaar of vijftien. Begin dertig, en aan het einde van je carrière.

En dan? A ch, de lauweren liggen lekker. Het geld is al die jaren met bakken binnen gestroomd, je weet van gekheid niet wat je moet doen met de miljoenen die je verdiend hebt. De toekomst is als een zon­ overgoten eiland in de Stille Oceaan. Je doet er nog wat bij voor als je je verveelt, want de hele dag aan je zwembad liggen heb je snel gezien. Commentator bij live­wed­ strijden is misschien wel iets, of anders wat reclamedingetjes of quizjes.

Helaas. Deze fata morgana wordt slechts voor een enkeling een grijp­ baar beeld. Voor de Ruud GuUits, de Ronald Koemans en de Marco van Bastens. De laatste verdiende ooit, zo is eens uitgerekend, een ton per week (exclusief reclamegel­ den]. Op jaarbasis. De toekomst ligt voor hen niet in het rijtjeshuis met tuin, maar rond de villa met uit­ zicht op het Comomeer. Dat is niet representatief, dus.

Dan heb je nog de mannen die bij PSV, bij A jax of bij Feyenoord de kost verdienen. De nationale top, zeg maar. Hoewel de salarissen overal angstvallig geheim worden gehouden, 'daar heeft u helemaal niets mee te maken meneer', heb­ ben de voetballers een rijkelijk belegde sandwich in hun brood­ trommeltje. En noggenoeg ruimte voor een blinkend appeltje voor de dorst.

Het wordtpas minder als je bij RKC speelt, of bij Haarlem of RBC. En daar spelen er heel wat. In die lage­ re regionen van het Nederlandse betaalde voetbal wordtmodflöiver­ diend. Hoewel er voor flink wat slagroom kan worden gezorgd door onder andere overwinningspre­ mies, blijft dat onvoldoende voor een redehjke oudedagsvoorziening.

Er is wel een soort pensioenfonds, het Contractspelersfonds KNVB, waarin iedere speler maandelijks een bepaald percentage van zijn salaris stort. Dat percentage kan zelfs oplopen tot vijftig procent. Na zijn carrière krijgt elke speler om de drie maanden een bedragje over­ gemaakt. Voor sommigen voldoen­ de, voor anderen niet. Ze kunnen dus wel aan het zwembad gaan lig­ gen, maar hebben daar een toe­ gangskaartje voor nodig.

Voor de meeste voetballers bete­ kent het einde van hun actieve loopbaan dan ook het begin van niets. Een zwart gat, want het le­ ven was voetbal en zonder voetbal is er geen leven meer. Sommigen proberen nog iets en trekken hun beroepslijn door. Zij vinden em­ plooi achter de toonbank van een sportzaak. Voor een enkehnggloort een trainersloopbaan. A ls het tegenzit in de dodelijke luwte van een derde­klasse club (of nog erger:

Met de voetballer die het tot het wereldkampioenschap schopt, loopt het tegenwoordig ook na de voetballerij meestal redelijk af. Dat is niet altijd zo geweest. De tijd dat de sigarenzaak als eindbestemming van de profvoetballer gold, ligt nog maar nauwelijks achter ons. De situatie is sterk verbeterd, meent hoogleraar Ruud Muffels, doordat clubs secundaire en tertiaire voorwaarden in de strijd werpen om voetballers te behouden. Niet langer telt alleen het snelle geld. Vaders en moeders willen er voor hun jongens tegenwoordig een opleiding bij. Om de sigarenzaak te ontlopen.

Mark van Assen

♦ De sigarenzaak was lange tijd de eindbestemming van een voetbalcarrière

een Zwitserse derde­klasse club, zoals Johan Neeskens), als het meezit de eredivisie of het buiten­ land. Anderen gaan iets vaags doen 'in depr'. Of ze beginnen een siga­ renzaak, zoals de stamvader van deze groep, ex­Ajacied Benny Muller.

Er is echter een kentering gaande, signaleert prof. dr. Ruud Muffels voorzichtig. Voorzichtig, omdat er nog niet zo veel onderzoek naar ge­ daan is. Muffels is hoogleraar Oude­ renbeleid en verbonden aan het Work &. Organization Research Center (WORC), het onderzoeksin­ stituut van de Faculteit Sociale Wetenschappen. Vroeger was Muf­

'Het leven was voetbal en zonder voetbal Is er geen leven mee fels echter ook voetballer. Hij speelde in de verdediging bij MULO, een Helmondse tweede­ klasser. Op achttienjarige leeftijd werd hij ontdekt door eenscout van Helmond Sport en kreeg een con­ tract voor de neus gelegd. Eerst een C­contractvoor een jaar, daarna een

A­contract. A ls semi­prof zou hij 30 duizend gulden bruto kunnen gaan verdienen. 'Dat was voor die tijd best veel. Maar ja, ik was al bezig met mijn studie en je moet toch een keuze maken hè, met het oog op de toekomst.'

Volgens Muffels wordt sociale ze­ kerheid voor voetballers steeds be­ langrijker. 'Niet zozeer op het ge­ bied van de arbeidsvoorwaarden.

Die zijn goed geregeld, al wordt er nog steeds gewerkt met tijdelijke contracten. Men heeft nu meer oog voor de positie na de voetballoop­ baan.' ] E r sijpelen inderdaad steeds meer berichten door over spelers die na hun loopbaan niet bij de pakken neer zijngaanzitten. Zo schrijft een groeiend aantal spelers zich in voor de cursus Coflcii Betaald Voetbal.

Iemand als Hans van Breukelen begint een bureautje ter ondersteu­ ning van topsporters. Anderen ke­ ren de sport de rug toe. Ruud Krol, bij voorbeeld, begon een frietzaak in Amsterdam, KejeMolenaarisnu advocaat, Sören Lerby zit in de vleesgroothandel en Jan Mulder heeft de pen ter hand genomen.

Voor de huidige spelersgeneratie is er een goede CAO, die in grote lij­ nen het zelfde is als een 'normale'

genomen professionalisering van de Betaald Voetbal Organisaties (de clubs, red). Zij willen er zo veel mogelijk aan doen om hun werkne­ mers aan zich te binden, want ook op lager niveau is de concurrentie vrij stevig. Die binding bestaat dan ondermeer uit maatschappelijke begeleiding. En dat is precies wat steeds meer voetballers willen, want het besef dat er ook na het voetbal nog leven is, wordt steeds sterker.'

Volgens Muffels gaat het voetbal­ lers bij contractbesprekingen dus niet meer alleen om een mooie auto van de zaak of een gemeubileerd huis in een rustige buitenwijk, de zogenaamde/nnge benefits, maar ook steeds meer om zaken die de maatschappelijke positie na het voetbal kunnen versterken. Facili­ teiten die een club in de opleiding­ en werksfeer in de aanbieding heeft, worden dus voor zowel de club als de spelers steeds belangrijker. Er heerst niet langer meer het idee van 'we doen nu en we zien later wel'.

I<'rans Willems is de financiële man bij PSV en moet een beetje lachen om het verhaal van Muffels.

De Eindhovense club herbergt, 'zo­ als u weet', de beter­, zo niet best betaalde spelers van Nederland. 'En die hebben­niet zo'n behoefte aan een opleiding voor na het voetbal.

Het kan wel hoor, maar dat gebeurt dan puur op eigen initiatief van de spelers. Je ziet wel dat jonge spe­ lers, of ieder geval hun ouders en zaakwaarnemers, steeds meer be­ lang gaan hechten aan een goede opleiding. Voor hen is dat een van de zaken waarnaar gekeken wordt bij het kiezen van een club. Wij hebben dan ook een internaat, waarin we ervoor zorgen dat er vol­ doende aandacht aandestudievan die jonge spelers besteed wordt.'

Bij Willem II zien ze echter wèl de ontwikkeling zoals Muffels die aangeeft. De provincieclub met Eu­ ropese aspiraties kan financieel na­ tuurlijk nooit opboksen tegen na­ tionale giganten als PSV en A jax, dus de echt goede spelers zijn niet te houden. 'Denk maar aan Mare Overmars vorig jaar', zegt bedrijfs­ leider Rob van den Heuvel, 'die was zo weg. Maar er zijn veel spelers die dat niveau niet halen en dus ook nooit zo veel kunnen verdienen om later, na het voetballen, niets meer te hoeven doen. Om die spelers aan ons te kunnen binden, bieden wij ze onder andere een aantal oplei­ [Foto: Remco Tazelaar] dingsmogelijkheden aan. En je merkt tijdens de contractbespre­ kingen dat daar behoefte aan is.'

Willem II heeft voor de spelers van arbeidsovereenkomst. De omvang het eerste en tweede elftal allerlei van de werkweek hgt veelal vast (36 beroepscursussen in de aanbieding, uur voor fuU­profs, 22 voor semi­ met dank aan de sponsor. Het pak­ profs ), het maandsalaris mag nooit ket bevat ondermeer talencursus­ minder zijn dan het minimumloon, sen, een marketing­opleiding en aansteUing en ontslag zijn geregeld, een programma dat moet uit­ evenals geoorloofd verzuim, vakan­ monden üi het middenstandsdiplo­ tie, uitkering bij overlijden, reis­ ma. Het zijn vooral de oudere spe­ kosten, kledinggeld en verhuiskos­ lers, van boven de vijfentwintig ten. Bij 'niet verwijtbaar' ontslag jaar, die geïnteresseerd zijn in het heeft een voetballer gewoon recht opleidingsaanbod. 'Het einde van op een uitkering, welke gebaseerd hun loopbaan komt al in zicht en is op het basissalaris, eventueel ze grijpen dus elke gelegenheid aan aangevuld premies. Dat geldt ook om hun toekomstige positie op de voor semi­profs, die nog een baan arbeidsmarkt te versterken. Een naast het voetbal hebben. Het eni­ mooi voorbeeld daarvan is onze ge dat ontbreekt zijn salarisspeci­ aanvoerder Martin van Geel, ex­ ficaties. Dat wordt individueel be­ Ajax, ex­Roda JC en ex­Feyenoord. sproken.

Hij houdt zich nu al gedeeltelijk 'En juist die individuele besprekin­ voor ons bezig met sponsoring en gen worden steeds belangrijker', acquisitie en heeft, geloof ik, on­ zegt Muffels. 'Daarmee houdt het langs ook een of ander pr­ en com­ betaald voetbal gelijke tred met de municatiediploma gehaald.' ontwikkelingen in het bedrijfsle­ De wat jongere Willem Il'ers zijn ven. De overheid treedt op het ge­ nog te veel bezig met voetballen om bied van de sociale zekerheid steeds de blik naar voren te richten. 'Maar verder terug. De ruimte die daar­ we stimuleren ze wel', zo verzekert door ontstaat, wordt opgevuld door Van de Heuvel. 'We vinden het be­ onderlinge afspraken tussen werk­ langrijk als ze geestelijk in even­ wicht zijn, zeg maar. Dus dat het gever en werknemer.'

'Wat je nu in het betaald voetbal niet alleen maar voetbal is wat de ziet, is dat de secundaire en tertiaire klok slaat. Daarom dringen wij arbeidsvoorwaarden steeds meer zelfs aan op dat stukje afwisseling uit de schaduw van het grote geld en dat stukje geestverruiming.' treden. Dit is een teken van de toe­

1 6 juni 1 9 9 4

lUISriVEBSKgil V

♦ Clemens Westerhof, trainer van Nigeria: It's the white

O

E

T

B

A

L

&

W

E

T

E

N

S

C

ma n they need [Foto E nk van der Burgt)

De eigenaardigheden van het A frikaanse voetbal

Een nationaal elftal^ dat kan daar helemaal niet Het Afrikaanse voetbal is in opkomst. Op de grote toernooien doen landen als Kameroen, Marokko en Nigena het steeds beter Maar is het wel een echte opkomsf? De naties welke de Afrikaanse elftallen vertegenwoordigen zijn fragiele verbanden en bij het minst of geringst is de broze voetbal infrastructuur weer verdwenen. De nationale elftallen kun je volgens IVO­medewerker Peter van Tilburg als metafoor van de samenleving zien.

'Zeker in Afrika is dat het geval.'

Pieter Siebers E^en nationaal voetbalelftal uit Afrika, dat kan volgens de Engelse )oumalist Basil Davidson helemaal niet Het principe Vifaaropzo'n elf­ tal gebaseerd is, de natiestaat, is volgens deze bijna tachtigjarige Afnkakenner v\fiens The Black Man s Burden in 1992 m Neder­ landse vertaling ('Afrika en de vloek van de natiestaat') verscheen, in Afrika het recept voor drijfzand Afrika is m ten minste een cruci­ aal opzicht te onderscheiden van de rest van de wereld de grenzen bin­ nen dit continent zijn zo goed als nergens geti okken langs natuurlij ke lijnen De opdeling van A frika vond plaats in 1893 te Berlijn, op een van de meest beschamende confe­

renties die Europa ooit gekend heeft De ongebreidelde expansie­ drift van het oude avondland werd hier bezegeld door koningen en presidenten die hun koloniale aan spraken omzetten in een totale opdeling van Afrika In een week­ einde Zonder daar ook maar een van de lokale vorsten of heersers in te kennen Wie dacht dat dit verbijsterend onrecht teniet werd gedaan toen de dekolonisatie m de jaren vijftig en zestig van deze eeuw gestalte kreeg, heeft het volgens Davidson bij het verkeerde eind De aanname dat de landen, zoals die m Berlijn feitelijk naam en gestalte hadden gekregen, van hun juk bevnj d konden worden, louter door ze te democratiseren, is volgens hem volstrekt onjuist gebleken Een beetje naïef zelfs, zegt Davidson, met te beroerd ove­ rigens om toe te geven dat ook hij­ zelf het bevnjdingsoptimisme van die dagen deelde Maar hij begreep dat het juist was dat de kranten het kort daarna al hadden over 'een desillusie' 'In sommige landen'zo schrijft hij, 'was dat punt al in het begin van de jaren zeventigbereikt zeker in Nigeria met de ellende van de burgeroorlog van 1967 tot 1970 ' ! F e t e r van Tilburg is medewerker van Instituut van Ontwikkelings­ vraagstukken (rVO) en woonde ja­ ren in Ghana en Lesotho Een voet­ balteam IS volgens hem een heel pragmatische grootheid, met het doel om te winnen 'Het draait dan wel om solidariteit En in het Af ri­ ka van beneden de Sahara is dat soli dariteit met de tnbe, de ploeg en de staat In die volgorde Bij een team is er dan wel iets specifieks, de noodzakelijke, tijdelijke solida­ riteit, gevolgvaneen gemeenschap­ pelijk doel ­ winnen vandegemeen­ schappehjke vijand 'Ik vrees dat Davidson gelijk heeft met zijn oordeel over de A frikaan­ se democratie Ik geloof met dat het daar, wat dat betreft, voorlopig iets wordt Zuid A frika is natuurlijk een heel bijzondere uitzondering Maar m de meeste gevallen is het met de democratie net zo gesteld als met de nationale voetbalteams daar A ls er succes is en een ge meenschappelijke vijand, gaat het

allemaal nog wel Valt er een van de twee weg, dan blijkt het draag vlak flinterdun en valt de boel zo uit elkaar Wordt de coach ontsla gen of de minister van sport A ls het daarbij blijft Stel je maar eens voor dat Ruanda zich had geplaatst voor de WK, diehadden natuurlijknooit het team willen sturen dat pakweg een half jaar geleden als nationaal elftal te boek stond 'Het gaat bij het voetbal overal m de wereld om wisselende solidari teiten, spelers van A jax en Feye noord die elkaar doorgaans bekam pen, moeten in Oranje met elkaar door de bocht kunnen Die zetten de \ erschillen echter makkelijker opzij dan Afrikanen, doodeenvou dig omdat de tegenstellingen daar zowat boven het oppervlak steken '

'Ik geef je vier telefoonnummers, daar kun je me na de WK bereiken, maar nu zeg ik er geen woord over.

Anders haal ik zelf Amerika niet eens'

]>Jigeria is hét A frikaanse land waar de voetbalwereld verwach tingen van heeft Het heeft sterren als Finidi George van Ajax, of diens clubgenoot, de jonge en behendige reusKanu De Nederlandse trainer Clemens Westerhof met als stand plaats Lagos kan het zich zelfs veroorloven een kwikzilveren rechtsbuiten als Babangida van Roda JC thuis te laten Het is laat in mei als de Nigeriaan­ se sterren, de Duitsers van Afrika, zoals Westerhof het zegt, opgewon­ den schreeuwend en gillend hun rondjes draven op de voetbalvelden van Papendal De bossen en glooi­ ende heuvels rond Zeist bieden Westerhof de zelfverkozen luwte Hier geen minister van sport die hem afzet en evenmin militairen die hem dan weer in ere herstellen, zoals hem pas nog overkwam

- ^ ^

H

A

P

Nigeria won in het voorjaar de Coupe d Afrique des Nations, een wapenfeit dat de in het Engels pra tende oud­trainer van Vitesse en M W goed kon gebruiken Natuur lijk, zo zegt hij met stemverheffing hebben sport en politiek in Nigc na mets met elkaar te maken Hij zwijgt demonstratief en kijkt van af het terras lang met toegeknepen ogen tegen de zon m I t s the white man they need, zegthi) dan Tegen een meeluisterende Zwitserse journalist die jaren m Nigeria heeft gewoond You must know what I mean 'A ls ik ze met in toom houdt, beginnen ze te pingelen m het ei gen strafschopgebied, en dat moet ik natuurlijk met hebben ' 'Natuurlijk', zegt Westerhof later, 'ik kan er niet omheen rekening te houden met wat specifieke dingen m Nigeria Het moet al heel raar lopen als er m het nationaal elftal niet en Ibo's en Haussa's en Yoru­ ba's opgenomen worden Maar dat heb je m Nederland toch ook met Friezen en Brabanders' Het gaat erom dat je er een team van weet te maken ' Westerhof zegt met die verplichte verscheidenheid 'na­ tuurlijk' geen moeite te hebben, maar weigert iets te vertellen over de manier waarop die gestalte krijgt 'Ik geef je vier telefoon­ nummers, daar kun je me na de WK bereiken, maar nu zeg ik er geen woord over A nders haal ik zelf Amerika met eens ' Na de WK vertrekt Westerhof, vijf jaarAinka vindt hij wel genoeg Hut Ilove the Africans, I 'Umiss them My God ril miss them

De

personeelwetenschapper

'Het draalt om goalsetting

AsJs Je naar de Verenigde Staten | ^ a t mo«t ie weretdhampïoen willen worden Voor losers is geen piaats Het draait vol­ gens Hk Thierry^ hoogteraar Personeel wetenschappen, om bet begrip goa iset ting- Goede coaches biink^n uit In h«t stellen van hoge maar exacte doelen en !iet toewijzen van deze taken aan de juis­ te personen Wie neemt t)livoofbeeld de strafschoppen en wie schakelt welke spe­ ler uH? De betreffende speler moet het ge voet hebben dat hlJ de^e taak goed kan «ttvoeïen £en speler met een hoge mate

' i V X i s s c h i e n is zo'n Westerhof een Mobutu in het klein, zegt Van Tilburg, 'een notoire schurk dus, maar je moet er met aan denken wat er gebeurt als zo iemand plotseling wegvalt Ik vrees dat Zaïre dan een genocide zal treffen, op een grote re schaal dan nu m Rwanda Het is een enorme paradox voor veel westerlingen Je bent geworteld in een democratische traditie en dan moet je vaststellen dat de zaak daar nog het beste draait met halve des­ poten ' De positie van Europese coaches is zeker met onomstreden m A frika Ze worden door journalisten uit Afrikaanse landen vaak afgeschil derd als tweede of derderangstrai ners die geen oog hebben voor zo iets als de infrastructuur van het Afrikaanse voetbal Ze zouden hun selectie gemakzuchtig vullen met oudere sterren die m Europa hun brood verdienen en de lokale talen ten veronachtzamen Van Tilburg vindt het logisch dat ze gelouterde coaches nemen, 'net zoals de beste voetballers A frika verlaten omdat ze in Europa veel meer geld kunnen verdienen, dat is precies hetzelfde als met de A fri­ knansbrain dram Wetenschappers hebben gewoon betere faciliteiten m Europa of Amerika en kunnen ook nog meer verdienen op Wester­ se universiteiten Verbiedt ze dat maar eens En omgekeerd, als wij als IVO een project in A frika uit­ voeren, waarbij niet helemaal duidelijk is of het aansluit op de kennis­ of infrastructuur van het land, dan doen we dat soms toch We doen het soms omdat geen dief van de eigen portemonnee kunnen zijn, en dat wil Westerhof op zijn manier natuurlijk ook m e t ' Een echte schaduwzijde van die Europese bemoeienis vindt Van Tilburg de verwetenschappelijking van het A frikaanse voetbal 'Mis­ schien kunnen veel zwarte Afrika­ nen gewoon beter voetballen dan anderen, net als dansen of hardlo­ pen Maar door al die tactische keurslijven wor.dt de creativiteit volstrekt ingeperkt Jammer, jam­ mer, want het is zo mooi om naar te kijken '

van se/f eMca cy voert een taak relatief ongeacht zi|n vaardt|^eden, beter uit dan Iemand die zichzelf niet geschikt voor die taai< acht Peter van Vossen IstyfMsch zo n ^ e i e r Zoals die op Wembley gewoon de bal pakt hem op de stip legt en knalt hem er zonder aarzelen inknalt Ook Bocla f support heeft Imrtoed op moti­ vatie en zelfvertrouwen van spelers

De

supporters worden niet voor ntets de twaalfde man van het team genoemd E en iuldfuchtig Oranje­iegioen heeft een niet te onderschatten betekenis voor de moti­ vatie van hei Nederlands ^ f t a l Het geeft aan hoe iedereen in Nederland met het team meeleeft Die Immateriële beloning, zoals de ontvangst In Nederland, rs veel belangrijker voor de motivatie dan mate­ rleie beioningen Het enorme feest na het behalen van de E uropese titel in 1988 Is daar een sprekend voorbeeld van Ronald Koeman, die na een Duitsland Ne derland zijn achterste afveegt met een Oults shirt het spuu^ncident Voller Rijk aard tijdens de wereldkampioenschappen 1990 in fette elke rode kaart uit zulke gevallen blijkt dat sommige voetbalters moeite hebben om met stress om te gaan Ook ian Wouters wil nog weleens over de schreef gaan &Ï gerrtteent raken Hoe bl^f ik de controle behouden over hetgeen er gebeurt, In plaats van speelbal van de situatie te zi\n

verduidelijkt Thierry dat

centrale begrip In de huidige motivatie theorieën

De coach het begeleldings

team en spelers moeten elkaar tijdens het toernooi ondersteunen Training hiervan tijdens de voorbereiding voor het toernooi is i>etangrljk om op een Juiste manier met stress om te gaan Tea m tfttittilftg is een veel te vaag begrip Oe wijze waarop Advo­ caat met de kwestie Cruljff Is omgegaan is in dit verband orrtzettend goed en dient ais positief voorbeeld voor de spelers en de begeleidingsgroep Dat geeft vertrou­ wen en rust Tijdens en na de wedstrijd is feedback over de taakuitvoering belangrijk voor het zelfvertrouwen en de organisatie van het team, vervolgt de hoogleraar Die rol Is voornamelijk weggelegd voor aanvoerder en coach E n een speler die een slechte wedstrijd speelt moet snel gewisseld worden Anders wordt het zelfvertrouwen van hemzelf en het team ondermijnd (RDj

1 6 juni 1 9 9 4

I U N I V E R Sg:"?­!

V O E T B A L

&

W E T E N S C H A P

Voetbalsupporters zijn de martelaren van deze tijd

'We moeten hopen dat Nederland verliest'

♦ 'Voetbalsupporters zoeken een afgeleide identiteit. Dat doen re door een minoriteit te zijn die strijdt voor liet goede' [Foto's: E rik van der Surgt

De Oranjesupporter is een eigenaardig wezen. Gehuld in de vreemdste kledij, liefst in de kleur oranje. Het gezicht beschilderd in het rood­wit­blauw. Voorzien van vlaggen en toeters danst hij zingend en schreeuwend over de tribunes. De brave Nederlander blijkt ineens overeenkomsten te vertonen met de 'wilden* waarover hij vroeger slechts las in schoolboekjes. 'Puur stamgedrag', zeggen mensen die het kunnen weten. 'Voetbai is een geseculariseerde religieuze eredienst.* Wat is dat dan voor een mens, deze supporter, en wat drijft hem? Waarom gaat hij niet gewoon naar de kerk, in piaats van rond te hossen op Amerikaanse tribunes in een carnavaleske uitdossing? De ene theoloog noemt het 'een kruistocht, een pelgrimage'. E en ander vermoedt dat er sprake is van 'een zoektocht naar een afgeleide identiteit, die slechts gewonnen kan worden ais het elftal verliest'.

Adrian van den Eerenbeemt

I I > e oefenwedstrijd Nederland­ Hongarije heeft iets van een wapen­ schouw. Zestien voetballers vor­ men het eliteleger. Uit honderddui­ zenden Nederlandse voetballers zijn zij geselecteerd om voor Ne­ derland de strijd aan te gaan op de wereldkampioenschappen in de Verenigde Staten. In eerdere wed­ strijden hebben ze al het recht ver­ worven om daar de eer van hun land te verdedigen. Er is getraind, er is geoefend, er is gedroomd van een heldenrol in het evenement der evenementen. Er is gevochten voor een plaats in het uiteindelijke elf­ tal. Het wachten is nu nog op het beginsignaal van de eerste wereld­ kampioenschapswedstrijd, dan zal

blijken welke dromen bewaarheid worden. Maar éérst, voor het vertrek naar het beloofde land, komt in het Eindhovense Philipsstadion de natie bijeen om haar elitetroepen nog eenmaal aan inspectie te on­ derwerpen.

De massa brult, de massa bromt, de massa kreunt, de massa juicht. Een voetbalstadion is een kakofonie van geluiden. Een zee van kleuren. En wie voet zet op het beton van de trappen voelt hoe het duizendkop­ pige publiek de tribunes doet tril­ len. 'Als je een stadion binnengaat, betreed je een andere wereld', weet drs. Hans van den Bosch, funda­ mentaal theoloog en sinds vijftien j aar een trouwe bezoeker van de Til­

burgse eredivisionist Willem II. 'Er gelden andere regels. Supporters ge­ ven zich over aan stamgedrag. Voet­ bal doet een beroep op allerlei pri­ mitieve emoties. Een voetbalwed­ strijd is één van de weinige gelegen­ heden waar dat nog getolereerd wordt. Het stadion is een soort re­ servaat voor stamgedrag.'

S tamgedrag. Volgens de Britse so­ cioloog en schrijver Desmond Mor­ ris is dat de verklaring voor de merkwaardige metamorfose van de stille, grijze, geïndividualiseerde burger tot 'n kleurig uitgedoste, schreeuwende, scheldende, jui­ chende en zingende voetbalsup­ porter. De bezoeker van een voet­

>

balwedstrijd legt zijn eigen identi­ teit af, in ruil voor die van zijn fa­ voriete elftal. 'Hij identificeert zich zó met zijn club, dat hij zich hult in de kleuren van die club', stelt prof. dr. Gerard Lukken (sys­ tematische theologie). Het is één van de vele rituele handelingen van de mens.Het leven zit vol van zul­ ke rituelen, maar bij evenementen als een kerkdienst of een voetbal­ wedstrijd krijgen ze extra nadruk, een grotere rol.

In feite zijn wedstrijd en mis één constante aaneenschakeling van rituelen. De voetbalwedstrijd zelf is eigenlijk niets anders dan één groot ritueel. Volgens Desmond Morris is de wedstrijd het symbo­

lische overblijfsel van de primitie­ ve jacht . De prooi is het doel gewor­ den en een meute van jagers pro­ beert in samenspel en met behulp van kracht, snelheid en tactiek die prooi te raken, 'Ik kan me voorstel­ len dat in de prehistorie zo onge­ veer gejaagd werd', vermoedt ook Hans van den Bosch. De tegenstan­ derisbij deze symbolische jacht om twee redenen noodzakelijk. Hij zorgt voor het element van gevaar dat bij elke jacht aanwezig is: een speler loopt de kans geblesseerd te raken of symbolisch gekwetst te worden door een tegendoelpunt.

Daarnaast zorgt de tegenstander voor een moeilijkheidsgraad, een doel kan nu eenmaal niet weglopen

1 6 juni 1 9 9 4

lUNIVEPS^gil V O E T B A L .

en daaruit strooiden ze confetti in het rond.'

Er zijn meer rituelen die te maken hebben met eten, drinken en religie. De trofee bijvoorbeeld, een symbolische beker. Daar gaat het uiteindelijk allemaal om. Lukken: 'Voetbal kun je beschouwen als een geseculariseerde religie. En in die zin kun je het wereldkampioenschap beschouwen als een soort strijd om de Heilige Graal.'

C i r o t e voetballers krijgen van hun publiek de status van mythische helden. Tijdens de wedstrijd Nederland-Hongarije blijkt dat De supporter legt zijn eigen ook die niet onkwetsbaar zijn. jacht op geluk in handen Net zoals Achilvan de voetballers les uiteindelijk kwetsbaar was in zijn hiel, kan Ed de Goey niet alle ballen tegenhouden. Dankzij een strafschop treft Hongarije het Nederlandse doel. Tot opluchting van het publiek is het slechts een incident. Aangemoedigd, opgejut en toegezongen door hun supporters weten de Oranjespelers voor rust al vier maal het doel van de tegenstander te verschalken.

Meer nog dan een wedstrijd is het eendemonstratie. De Nederlandse selectie laat zien waartoe zij voetballend in staat is. De tegenstander is hierbij geen gelijkwaardige opponent, maar een figurant. Het

&

W E T E N S C H A P

de tegenstanders al niet imponeert en intimideert, benadrukt het thuispubliek haar eigen massaliteit en eensgezindheid ook in woord en gebaar. De eigen club wordt toegejuicht, toegezongen, opgezweept en opgehitst. De Hederen komen soms rechtstreeks uit de kerk: 'De herdertjes lagen bij nachte, zij lagen bij nacht in het veld.

Daar hoorden zij engelen zingen: HOLLAND, HOLLAND'.

De tegenstanders, hun aanhang en de scheidsrechter worden uitgejouwd en uitgescholden. Al is Nederland-Hongarije daarop weer een uitzondering. Er is geen vijandig publiek dat kan worden uitgejouwd en de tegenstander is te zwak om woorden aan vuil te maken. Hoon is er slechts sporadisch voor de scheidsrechter ('Hij is een hondelul') en regelmatig voor Ruud Gullit. Zijn bedanken voor de eer om voor het vaderland te strijden wordt 'm door de supporters niet in dank afgenomen. Na elk Nederlands doelpunt wordt de 'verrader' er fijntjes op gewezen dat het ook zonder hem kan. Telkens als het gejuich verstomd is, zingt het publiek het speciaal voor Gullit bedachte lied: 'En we zwaaien metz'n allen naar Milaan'.

I > it alles verklaart wat supporters eigenlijk in het stadion zoeken, waarom ze nog steeds massaal op komen dagen bij een wedstrijd. In een geïndividualiseerde samenleving ligt het immers meer voor de

het feestgewoel. Zo'n feest is zowel kritiek op het bestaan als een vlucht eruit. Als zodanig bevestigd het ook het bestaan.' r * J u is het één ding om en masse naar een wedstrijd in eigen stad of land te gaan, heel anders wordt het als de wedstrijd zich afspeelt in een andere stad of ver vreemd land. Zoals bij het aanstaande wereldkampioenschap . Het thuisvoordeel valt weg, de kans op verlies is groter. Bovendien wacht de supporter in het stadion geen gelijkgezinde menigte, maar een vijandige massa. Met een grote kans dat de toejuichingen overstemd worden door de supporters van de tegenstanders. Vaak ook krijgen deuitsupporters de slechtste plaatsen in het stadion toegewezen. Bij dat alles moet de uitsupporter ook nog het geld voor de reis opbrengen. De conclusie ligt dan voor de hand dat hij wel de werkelijke held of martelaar tussen de supporters moet zijn. Tegenover de vele malen dat hij met hoon overladen h u i s w a a r t s keert staan slechts enkele overwinningen.

Maar die zijn dan weltotaai, de kleine groep der dapperen triomfeert over een heel stadion.

Je kunt dat vergelijken met een kruistocht, vindt Van den Bosch: 'Je gaat in den vreemde je land, je kleuren verdedigen. Het is toch hetprestige van je land dat op het spel staat.'

Het zijn de ware gelovigen die zich onderwerpen aan een pelgrimstocht naar het tijdelijke voetbalmekka AraeriTca, waar ze hun helden vereren. 'Pelgrims trekken ook naar een plek toe om zich daar te onderwerpen aan devotie.'

Volgens Nauta is het zelfs méér dan dat. 'Voetbalsupporters zoeken een afgeleide identiteit. Dat doen ze door een minoriteit te zijn die strijdt voor het goede. Door ergens vreemd te zijn gaan ze niet onder in de massa, maar onderscheiden ze zich als een minderheid. Een minderheid die excelleert.' Dat excelleren heeft volgens de hoogleraar niets te maken met winst, integendeel. 'Het verlies dient als basis voor de identiteit. Naar mate er meer wordt verloren, wordt ook het geloof in de eigen identiteit sterker.

Verlies vraagt om rechtvaardiging, een actieve opstelling: 'Wij hadden toch geUjk.' Het is een uitdaging om jezelf te vinden. En zelfvindmg is nu juist datgene wat in Amerika wordt gezocht.'

De semioticus

'Voetbal klfketi

wordt steeds

onaangenamer'

^v.

eel mensen', tegt Hans van Wiel, do-

cent ram, 'denken dat een tecMstfeeks uitgezonden voetbalwedstrijd hetzelfde is als liet Journaal. Pure informatie, een venster op de wereld. Maar dat Is niet zo.

Vroeger missdiien, maar nu al tang niet meer. De ti|d van Informeren is voortïli. het Is steeds meerrframaöekwat de Wok slaat.

Amuseren door dramatiseren."

'Vroeger* is nog maar tien Jaar geleden.

Voor Van Driei waren datffte good ofddays, toen kon je nog lekker ontspannen naar een wedstrijd kijken. Je wUde voetbal zien en je kreeg voeti>al tezien.Decamerawas toen tetteriijk een venster, ze gaf rechtstreeks en ondubbelzinnig door wat er op liet veld gebeurde Er was vaak maar een camera, op de as van het veld, dus je had voortdurend overzicht. 'Je zag alles, je zag de strategie, je zag het vrljiopen: alle dingen die tiet voetbal zo mooi maken.'

Maar de tijden veranderen, betreurt voetbaliieihebber Van Driel. Al lijkt een ilveversiag nog zo informatief, er is zé veel dat de kijker thuis niet ziet. 'De regisseur heeft nu belangrijker dingen aan zijn hoofd. Waar de bal is. bijvoorbeeld. Waar de bal is, daar is de camera. Dat betekent dus dat een aanzienlijk deel van het spel zich bulten bet kader van de camera's afspeelt.'

'oorzien vilden' uze n op ke is

voor de aanvallen van de rituele jagers.

De rol die supporters hierbij vervullen is die van de hongerige achterban. Bij succes is er eten en dus feest (hoe groter 't succes, des te groter 't feest) en bij verlies is er honger en dus verdriet. De supporter legt zijn eigen jacht op geluk in handen van de voetballers. Hun kracht en behendigheid zorgt voor feest of verdriet. Vandaar ook het gebruik om bij het begin van een wedstrijd met snippers, serpentine of wc-rollen te gooien. 'Een vruchtbaarheidsrite', aldus Gerard Lukken, 'ik zag hetpasookbij de Heilig Bloedprocessie in Hoogstraten. Voorop liepen jonge bruidjes met mandjes

Hongaarse elftal blijkt zich in die bijrol te kunnen schikken. In de tweede helft wordt de score opgevoerd tot 7-1. Tot genoegen van het publiek, dat roept om meer: 'Tien, tien, tien'.

De Hongaarse voetballers moeten 't tijdens de wedstrijd stellen zonder steun van eigen aanhang. Volgens een berekening van Desmond Morris wordt een thuiswedstrijd gemiddeld tweeëneenhalf keer vaker gewonnen dan een uitwedstrijd.

In een stadion gevuld met vijandige supporters is het dus moeilijker presteren dan in een stadion vol eigen aanhang. In voetbaltermen heet dat het thuisvoordeel.

E ^ e n voetbalsupporter kan zijn steun op vele manieren betuigen.

Dat begint al met de aankleding voor de wedstrijd. Door alle oranje petjes, hoeden, sjaals, shirts, schmink en vlaggen zien de spelers in één oogopslag wiens zijde het publiek gekozen heeft. Voor zover dat

Het lijkt wat ongerijmd. De mensen die vaak duizenden guldens opzij hebben gelegd om 'erbij' te kunnen zijn. Die feestend en zingend de Amerikaanse tribunes gaan bevolken om de Nederlandse voetballers aan te moedigen in hun strijd.

Die mensen zouden, als puntje bij paaltje komt, eigenlijk alleen maar een Nederlands verlies voor ogen hebben? Nauta is ervan overtuigd.

'Menzalhetnatuurlijkmeteen onthand dat de voetballiefhebber die kennen, anders zou het ook niet wedstrijd thuis op de televisie werken. Maar waarom zouden volgt. Vaak is de wedstrijd dan be- mensen anders gaan? Op televisie ter te volgen en alle comfort bin- zie je het beter, je bent van alle genen handbereik. Volgens Hans van makken voorzien en je hoeft de den Bosch is het vooral de sfeer van kosten niet op te brengen.' het 'erbij' zijn: 'Op televisie blijft De kosten spelen ook een rol bij de het een weergave, het is geen wer- zoektocht naar de identiteit. Niet kelijkheid. De sfeer maak je alleen alleen moet de wedstrijd verloren in het stadion mee. Je gaat voor de worden, het is ook Van belang dat televisie een speler niet uitf luiten. de supporter er persoonlijk veel bij Voetbal is pas echt voetbal als je verliest. 'Je identiteit moet iets waard zijn en dat is het pas als je erbij bent.' een off er brengt', aldus Nauta. Hoe Het afstand doen van de gewone groter het offer, des te groter is ook regels dat is wat een voetbalwed- de waarde van de identiteit. De strijd juist tot iets bijzonders Nederlandse WK-gangers hebben, maakt, betoogt godsdienstpsycho- kortom, heel wat te winnen bij loog prof. dr. Rein Nauta. 'De en- verlies. Nauta: 'Tegenover vluchtourage van demfltcii en alle sym- tig succes staat de waarde van het bolen eromheen maken het gebeu- verlies. We moeten voor de Ameren tot iets buitengewoons, een rikagangers dus hopen dat er verfeest. Volgens Freud is het doorbre- loren wordt.' ken van taboes nodig, wil er sprake kunnen zijn van een feest. Ook supporters doorbreken regels, je kunt niet als gewone burgerman op de tribune staan, en dat schept weer

De gemiddelde topwedstrijd wordt nu gevolgd door een hele batterij camera's, minstens elf. Van Driel heeft het ne^es uitgetekend: de camera-opstelling van de vriendschappelijke wedstrijd Nederiand-Hongarije. Camera A hoog op de tribune, op de as van het veld; twee camera's B Iets lager, elk op een derde van het veld; vier canrera's C langs de zijlijn; twee camera's D achter de doelen; twee camera's E op de hoogte van de comervlag. 'En dan heb je tegenwoordig ook nog rijdende camera's en van die fisfi eye dingen in de bovenhoek van het doel', rilt hij.

De beoldvoering volgt tijdens het spel een vast patroon. Maarook als er niets gebeurt, tijdens de 'dode' spelmomenten, dient de kijker voorzien te worden van beelden. *En dan wordt het drama. Camera A voor het overzicht? Ben je besodemieterd! Het beeld schiet van B naar C naar D en weer naar G, p i n g p o n g , p i n g p o n g . Na een overtreding volgt een uitgebreide herhaling, met kermende spelers vol in beetd.

Een doelpunt wordt vanuit alle mogelijke hoeken herteend, vaak als het spel weer Is hervat. En bij voorkeur worden er sterspelers op de korrel genomen, op elk wliiekeurlg moment, terzakedoend of niet. De mythevorming wordt bevestigd en versterkt.

'Alles is gericht op beweging, drama en emotie, alles. En als er echt niets gebeurt, hebben we die draaiende reclameliorden nog. Voetbal kijken wordt steeds onaar^ genamer.' (MvAj

iVjiini 1994

UlSriVERSkgi V O E T B A L

&

W E T E N S C H A P

Voetbal en literatuur: het is geen symbiose. Want, zo zegt een schrijver: voetbal is

.s­:

^

te vluchtig voor literatuur.

Maar hoe kan dat? Voetbal is, als metafoor voor de hele maatschappij, toch ook een kunstvorm? In de uithoeken en in de marge van het letterenland wordt toch nog wel iets over voetbal ge­ schreven. E en selectieve dribble.

Dylan van Eijkeren ♦ Voetbal is de stripcultuur ontstegen. Uit: de Wondersloffen van Sjakie.

'A'ja. Het is een dooddoener van het kaliber 'de bal is rond', maar voetbal en literatuur zijn twee grootheden die elkaar in de geschie­ denis tot vandaag­de­dag niet heb­ ben gevonden. We nemen, als uit­ gangspunt­voor­'t­moment, een dagblad en vragen wat de gemiddel­ de lezer daar van vindt. De gemid­ delde lezer leest alles over voetbal, maar vindt de kwaliteit van die artikelen middelmatig. Literatoren ­ als mensen ­ ergeren zich daar ook aan: zo is binnen deGeneratie Nix (waaronder culties als Ronald Giphart, Don Duyns, Joris Moens en Hermine Landvreugd worden gerekend) de termvoetbalproza al een scheldwoord geworden ­ die term staat voor wanhopige schri­ jvers die hun synoniemenlijst bin­ nen WordPerfect telkens raad­ plegen om maar niet hetzelfde woord te gebruiken.

Hedendaagse Nederlandse auteurs houden veel van de voetbalsport.

'Geleerd van m'n vader', vertelt een van de Nixers, terwijl een ander meedeelt dat voetbal volgens hem als een 'postmodern thema' moet worden gezien. Dat­ie zelf voetbal niet gebruikt als thema in zijn boek is een gebrek aan 'tot heden ge­ schreven oeuvre'.

Voetbal is, als spel, een metafoor voor de maatschappij, zoals iedere kunstvorm. A lle gevoelens, emo­ ties en sentimenten die in het le­ ven voorkomen, zie je binnen voet­ bal in de overtreffende trap. Pro­ bleem is echter dat de meeste schrijvers hun eigen leven als uit­ gangspunt nemen, en niet alle au­ teurs hebben gevoetbald.

Maar: er gloort iets. Dat blijkt uit de volgendeprimeur. UitgeverijL./.

Veen te A msterdam komt vanaf september met een literair voetbal­ blad op de markt. Het blad zalHard Gras gaan heten, en volgeschreven worden door schrijvers die al­dan­ niet iets met voetbal hebben. Het eerste nummer is een retrospectief op de wereldkampioenschappen in de Verenigde Staten. Onder redac­ tie van Henk Spaan (één van Die Twee, die vanuit de verschillende staten een wekelijkse rubriek,Die Twee in de USA, op TV 2 brengen) en Matthijs van Nieuwkerk (cul­ tuurjournalist bij Het Parool] zal voetbal vanuit 'een andere invals­ hoek' worden belicht. Bij Veen denkt men namelijk dat Nederland behoefte heeft aan iets 'meer' dan Voetbal I nternational en wat 'an­ ders' dan de standen uit de PTT Telecompetitie. Dus, wat krijgen de lezers bij voorbeeld voorge­ schoteld: een stuk van oud­voetbal­ ler annex romancier Herman Brus­ selmans over zijn belevenissen op de dag van de WK­eerste ronde­ wedstrijd Nederland­België. Maar ook, en daar zijn we weer, een ar­ tikel van Ronald Giphart die door Veen wordt afgevaardigd naar de

Voetbal is te vluchtig voor literatuur

'Jezus stak zijn voet uit de wolken en schopte de bal weg' wereldkampioenschappen om daar Oranje te volgen tot 't moment van uitschakeling. Wie de andere bij­ dragen zullen leveren is geheim, maar lezers hoeven niet te schrik­ ken wanneer ook literairebig shots als A.F.Th, van der Heijden hun op­ wachting in het kwartaalblad zul­ len maken.

Het idee voorHard Gras is afkom­ stig ­ en hoe kan het ook anders ­ uit voetbalkribbe Engeland. Daar loopt al jaren een blad dat als titel When Saturday Comes draagt, en verhalen van auteurs als Julian Barnes en Nick Hornby brengt. Het blad is in Engeland een succes, zoals alles wat in Engeland over voetbal gaat, goed valt.

Een boek van de eveneens A n­ gelsaksische Bill Buford, heeft als titelTusseüAettujg.Buford, de op­ richter van het literaire periodiek Granta en daardoor tussen de An­ gelsaksen geëerd als de god van het nieuwerwetse literaire tijdschrift, begaf zich een jaar lang tussen het voetbaltuig ­ de hooligans. Daar­ voorwerdhij­opeen wijze waarop niemand zou kunnen falen ­ be­ jubeld door de pers.

Toch, zoals ook nu blijkt, blijven literatuur en voetbal twee eigen­ standige grootheden die niet mak­ keli)k tot een twee­eenheid ko­ men. Buford is 'n goeie schrijver, maar heeft journalistiek werk ver­ richt. Giphart is literator, maar wordt middels geld en mooie rei­ zen naar het voetbal gelokt. Strip­ helden als Kick Wilstra en Roel Dijkstra behoren niet tot de Lite­ ratuur. Dus luidt de vraag opnieuw: zijn er schrijvers die spontaan voet­ bal tot hun hoofdgerecht maken?

Het antwoord is tweeslachtiger dan de vraag. Nee, lijkt het te moeten zijn, wanneer we Herman Brussel­ mans geloven. Hoewel hij samen met de Vlaamse schrijver Tom La­ noye een toneelstuk (De Canade­ se Muur) aan voetbal en haar uit­ wassen wijdde, ziet de Belgische oeuvrebouwer niet direct heil in ro­ mans die de voetbalsport behande­ len.

M e r m a n Brusselmans, die jeugd­ speler was bij Lokeren, weet waar­ om voetbal niet het allerpopulair­ ste thema is binnen de literatuur: 'Voetbal is te vluchtig voor de lite­ ratuur. Ik redeneer zo: een roman over voetbal met fictieve persona­ ges wordt zoluUig. Als je hoof dper­

soon de zeer beroemde voetballer Jan van de Velde is, vraagt iedereen zich af wie dat in godsnaam is. En als het Johan Cruijff is, is je boek weer geen roman. Daarbij komt natuurlijk dat veel literatoren neer­ kijken op voetbal. Ze vinden voet­ ballers klootjesvolk en de sport volks. Nou, voetballers zijn inder­ daad erg stom, maarpas op: kijkniet neer op het spelletje. Om dat goed te spelen heb je 'n zekere intelligen­ tie nodig.'

Brusselmans stipt aan dat Jules Decider 't een en ander over voet­ bal heeft geschreven. In die cate­ gorie kunnen ook Youp van 't Hek en Henk Spaan worden gerang­ schikt. Jan Mulder, de ex­Oranje­ speler, hoort in feite ook in die rij.

Columns vallen echter niet onder literatuur, althans niet binnen deze literaire voetbalqueeste. Omdat anders zo wordt gestrand op Mart Smeets, en via hem rechtstreeks op de maandagse sportpagina's.

De symbiose blijft dus nog even uit.

Een letterkundige allesweter als de Tilburgse hoogleraar theorie en ge­

Zijn er schrijvers die spontaan voetbal tot liun hoofdgerecht maken? schiedenis van de literatuur. Jaap Goedegebuure, is het ­ wat voetbal in de letteren betreft ­ eens met Her­ man Brusselmans. 'Literatuur is voor de elite, voetbal wordt be­ schouwd als een sport voor het ge­ peupel. Men vindt het een vulgair thema, een goedkope volkssport.

Sport en literatuur zijn van oudsher wel een combi, kijk bij voorbeeld naar de Griekse dichter Pindaros.

Die schreef lofdichten op de Olym­ pische Spelen. Of, nieuwer, een ro­ man van de Zweed Lars Gustaf fson over tennis. Heel goed. In Neder­ land zijn sport en literatuur nooit tot elkaar gekomen. Behalve in de marge misschien, zoals wat dich­ ters die wel eens een gedichtje over voetbal hebben geschreven. Voet­ bal is natuurlijk geen schaken, daarover durven grote schrijvers als Shakespeare en Nabokov zich wel te buigen.' Toch ziet Goedegebuure wel literaire thema's in de voetbal­ sport. Hij verwijst naar de wereld­ kampioenschappenvan 1978 in Ar­ gentinië. 'Daar kwamen politiek.

mensenrechten, drama, winst en verlies bij kijken op een manier die prachtig zou kunnen worden be­ schreven door een romancier.' In de recente affaire rond een Nederland­ se sterspeler ziet de hoogleraar ook heil:'The rise and fall of King Gul­ lit, dat kan toch best ?' Goedegebuu­ re: 'Toegegeven, erisniet veel voet­ balliteratuur. Ik zou in dat genre geen tien Nederlandse schrijvers kunnen noemen. Het blijft vooral een jongensboekenthema.' l E r zijn, voor wie goed zoekt, voet­ balpassages te vinden in onverdach­ te hoeken en gaten van het literai­ re landschap. Misschien wel het be­ kendste boek dat naar voetbal is ge­ noemd, is dat van de Poolse jour­ nalist Ryszard Kapuscinski. Het heet De Voetbaloorlog. Ooit de enige buitenlandse correspondent voor het Poolse Pers Agentschap, werd hij naar alle hoeken van de wereld gestuurd om verslag te doen van brandhaarden. We schrijven 1969, het jaar waarin Honduras en El Salvador streden om een plaats in de eindronde van het wereld­ kampioenschap van 1970. Kapus­ cinski leidt in: 'In Latijns­Ame­ rika is de grens tussen voetbalen politiek vaag. Er is een langelijst van regeringen die zijn gevallen of afgezet na het verlies van een nationaal elftal. Spelers van het verliezende elftal worden in de pers afgeschilderd als landverraders.

Toen Brazilië de WK in Mexico won, brakhethart van een Brazili­ aanse buitenland­collega van mij: 'Derechtsemilitairen',zeihij, 'zijn verzekerd van op z 'n minst nog vijf jaar rustig regeren.'

In 't stadion te San Salvador wordt bij het spelen van de volksliederen in plaats van de Hondurese vlag een versleten vaatdoek gehesen. De Hondurese spelers deden het in hun broek, werden met 3­0 ingemaakt en uitgeschakeld. De Hondurese spelers werden met militaire bege­ leiding naar het vliegveld gebracht.

Voor veel supporters liep de wed­ strijd minder goed af. Hun auto's werden in brand gestoken en zij werden in elkaar geslagen. Twee van hen stierven. De Poolse schrij­ ver geeft dan nog een voorbeeld van de Latijnsamerikaanse voetbal­ gekte: 'Toen Brazilië Engelandver­ sloeg op weg naar de wereldtitel, was de kop in de sportkrant van Rio de Janeiro, Jornal dos Sportes, 'fe­

zus verdedigt Brazilië'. De krant legde de overwinning als volgt uit: 'Wanneer deb al in derichtingvan ons doel vloog en een doelpun t on ­ vermij delijk leek, stak Jezus zijn voet uit de wolken en schopte de bal weg."

Kapuscinski vertelt dat de grenzen tussenHonduras en El Salvador de avond na de wedstrijd werden ge­ sloten, enhoe de oorlog startte. Die duurde vier dagen, en kostte ruim tweeduizend mensen het leven.

Een andere beroemde reisschrijver, de A m e r i k a a n Paul Theroux, maakte in hetzelfde gebied ook 'ns een voetbalwedstrijd mee. Welis­ waar brak er niet direct oorlog uit, maar daar deed de wedstrijd op zich al genoeg aan denken, valt te lezen in Theroux' boek De Oude Pata­ gonië­Express. In de trein ­ een mo­ torwagen ­ naar San Salvador ont­ moet Theroux twee Salvadorianen die hem ergens mee naar toe wil­ len nemen. Hij mag kiezen tussen een zwembad waar hij meisjes op kan pikken en een voetbalwed­ strijd. Hij kiest het laatste (een oe­ fenwedstrijd tussen El Salvador en Mexico) en verantwoordt die keu­ ze als volgt: 'I k had gelezen over het Latijnsamerikaanse voetbal ­ de chaos, derellen, het publiek dat hartstochtelijk partij koos, de ma­ nier waarop politieke frustraties een uitweg vonden in de stadions.

Ik vnst uit eigen ervaring dat het, als je de Britten wilde begrijpen, hielp als je naar een voetbalwed­ strijd ging; daar leken de Britten niet zo strak en netjes. Het gespier­ de ritueel van de sport verwees al­ tijd duidelijk naar de meer onge­ remde impulsen in het nationale karakter.'

■JL'heroux maakt op weg naar de wedstrijd spannende dingen mee.

De suppoost draagt een revolver, de rijen voor de kassa's bongaën om kaartjes te kopen en hij moet z'n horloge afdoen (z'n kompanen waarschuwen hem voor hun eigen landgenoten: 'Het zijn hier alle­ maal dieven').

Theroux en Kapuscinski mogen voetbal als vlucht uit het dagelijks leven zien, daarmee is de Neder­ landse schrijver August Willemsen het pertinent oneens. Uit zijn boek De goddelijke kanarie: I' k laat mijn gal stromen over de stupide, modieuze, hautaine en gemakke­ lijke gemeenplaats als zou voetbal 'opium voor het volk'zijn, door per­ verse regimes misbruikt om men­ sen ervan te weerhouden zich be­ zig te houden met sociale proble­ men. Juist in Brazihëis voetbaleen vandemeest authentiekemanifes­ taties van huidige cultuur. De populariteit fluctueert dan ook ab­ soluut niet met het wisselen van regimes of regeringen.'

Volgens de Vlaamse schrijvers Brusselmans en Lanoye bevat hun toneelstuk De Canadese Muur, omdat het over voetbal gaat, alle elementen voor een 'groot Grieks drama: triomf en leedvermaak, echtbreuk en sensatie, tragiek en samenzang.'

Onder het m o t t o 'theater is de spiegel onzer samen­ leving' meenden ze dan ook voet­ bal in de literatuur te m o e t e n integreren. De droom van alle voet­ ballers komt in de essentie in hun boek aan bod: 'Je kan klem begin­ nen, ergens bij een ploegje in de provincie, en langzaam opklim­ men naar een topclub... Je wordt gevraagd voor de nationale ploeg, jewordtgekozen als Voetballervan het Jaar, jekrijgteensupercontract bij een buitenlandse club... AC Mi­ lan, Barcelona, Bayern München, LokomotivCeske­Budejovice...En je bent binnen voor de rest van je leven. Dat is, laten wezeggen, wat er hopelijk zal gebeuren met ons Markske.' Msirkske is de zoon des huizes. En het kan dus wel, voet­ bal als literatuur, voetbal als spie­ gel van het leven.

1 6 juni 1 9 9 4 V O E T B A L

&

W E T E N S C H A

Premiestelsel motiveert voetballers nauwelijks

'Voor het geld hoeft Nederland geen wereldkampioen te worden Twee ton kunnen de Nederlandse spelers aan premies binnenhalen, als ze tenminste wereldkampioen worden.

Peanuts, vindt prof. Eric van Damme. Bedragen waardoor de Oranje­voetballers absoluut niet gemotiveerd raken om de titel in de wacht te slepen. 'Blijkbaar gaat men er vanuit dat Nederland zó goed is, dat 't finan­ cieel nietboeft te worden geprikkeld.' Om voetballers te motiveren zijn andere mechanismen nodig. Belo­ nen naar prestatie, bijvoorbeeld. Of, en dat biedt dus een opening bij het WK, drie punten geven voor een wedstrijd die wordt gewonnen.

Barbara

Snoeren

P

balier is en uitstraling heeft, maar die investering heeft een fabrikant er zo weer uit.'

Het basisinkomen van een prof­ voetballer is in Nederland niet bij­ zonder hoog. Een speler haalt vaak ^veelmeer geld binnen door lucratie­ ve nevenactiviteiten als reclame.

Van Marco van Basten wordt gezegd dat hij vijfeneenhalf miljoen per jaar verdiend. Pure speculatie, want het is maar de vraag of daar de be­ dragen bij opgeteld zijn die Van Basten verdient met zijn televisie­ commercials voorBavaria­hitr en de schoenen van Diadora die hij elke wedstrijd contractueel ver­ plicht is te dragen. Die ongelijkheid in inkomen is er nu eenmaal ­ maar daarom is het volgens Van Damme een aardig idee om in de topsport meer te belonen naar prestatie. Net als in Amerika: daar wordt bij het American Football de produktivi­ teit van spelers tot in details geme­ ten. Hoeveel yards loopt iemand, hoe ver kan hij een bal gooien, komt die bal ook aan, en hoe aantrek­ kelijk is de speler voor het publiek.

'Hoe meer statistieken, hoe beter', meent Van Damme. 'Hoewel het op het voetbalveld wat moeih jk me­ ten is. Voetbal is een teamsport, de aanvaller is aangewezen op de an­ dere spelers in het veld, die mis­ schien minder aanspreken.' Door op deze manier het inkomen te bepalen, voorkom je ook dat voet­ ballers teveel betaald krijgen dan eigenlijk nodig is. 'Als voetballers meer zou worden betaald dan nu, dan zou er minder geld beschikbaar zijn om talent op te leiden. Dat zal de kwaliteit van het voetballen niet ten goede komen.'

i : > uitsland gaat het WK­voetbal " V a n Damme vraagt zich af of de Wil je dat premies een motiverend in A merika winnen. In de finale spelers nu ook wel zo gelukkig zijn karakter hebben, dan moeten die met deze bedragen. 'Je kunt je af­ een afspiegeling zijn van wat de wordt België met 3­1 verslagen.

Dat is de inschatting van prof. dr. vragen hoeveel die twee ton extra spelers verwachten. En volgens de Eric van Damme, hoogleraar Spel­ is op het salaris van een profvoet­ hoogleraar is dat waarschijnlijk theorie, die met 21 collega's van het baller. Neem een marginale speler niet het geval. 'Dan zouden die be­ Center of Economie Research een die net is opgeroepen, föhn Bosman dragen tien keer zo hoog moeten weddenschap is aangegaan. Ge­ van Anderlecht. Die verdient ver­ zijn. Kijk, zo'n wereldkampioen­ woon een gok, zonder wetenschap­ moedelijk twee miljoen op jaarba­ schap wordt eens in de vier jaar ge­ pelijke pretentie. Van Damme ging sis. Hij kan dus zo'n tien procent houden. Het is dus een hele uitzon­ er vanuit dat hij als enige déze uit­ van zijn salaris extra verdienen. derlijke gebeurtenis. Geef dan min­ stens een jaarsalaris erbij als slag zou voorspellen, want als ze de finale halen. A ls je er­ hij gelijk krijgt, hoeft hij de van uitgaat dat een profvoet­ poet met niemand te delen (he­ De gok van het CentE R* baller twee keer een WK kan laas voor hem gokt er nog wel meemaken ­ drie keer als hij iemand op dezelfde finale). geluk heeft ­ dan heb je maar Onze buurlanden dus in de fi­ 2,5 Duitsland 600 duizend gulden extra aan nale ­ maar een overwinning 4 Brazilië inkomen over je leven. Laten van het Oranje­legioen sluit 7 Italië we een gemiddelde levens­ Van Damme niet uit. Maar als 15,5 België duur van 60 jaar nemen, dan dat gebeurt, dan is het niet Colombia 20,5 krijg je eigenlijk 10 duizend meer dan een prestigekwestie.

Noorwegen, Argentinië 31 gulden per jaar extra. Maar Want om het geld hoeven de Nigeria, Zweden, Mexico, Bulgarije 62 daar moet je wel drie keer een Nederlandse voetballers het wereldkampioenschap voor niet te doen, vindt de hoogle­ Op basis va n de voorspelling va n tweeëntwintig winnen. Dat is niet iets om raar. De premies die de Neder­ CentER-leden. Er werd gevraagd naar de landen van achterover te vallen. Voor I ^ e l o n i n g naar prestatie, finan­ landse voetballers per wed­ die de finale spelen, plus de uitslag. De cijfers zulke bedragen kun je niet cieel, is dus een prikkelend middel. strijd zullen ontvangen, vor­ geven aan welk bedrag uitgekeerd wordt bij een verwachten dat een voetbal­ Maar je zou ook eens kunnen kij­ men volgens Van Damme in Inzet van één gulden. ler veel extra's zal doen.' het geheel géén prikkel om ken naar het 'toekennen van pun­ wereldkampioen te worden. ten in competitieverband. Bij het Bovenop hun salaris kunnen de " W o r d e n de22spelersvanhetNe­ aanstaande WK krijgen de ploegen Dan moet er nog eens 60 procent voetballers per wedstrijd een pre­ derlands elftal tijdens het wereld­ dne punten voor 'n gewonnen wed­ mie in de wacht slepen. De 22 ge­ belasting vanaf. Vier procent van kampioenschap financieel gezien strijd. Een goed plan, meent Van z'n jaarsalaris houdt hij dus over. selecteerde spelers van Oranje ont­ over één kam geschoren, in com­ Damme. Vooruitziend: 'Met drie Dat is niet zoveel.' vangen, als ze in de Verenigde Sta­ petitieverband zijn de voetballers punten in plaats van twee maak )e ten met de wereldtitel gaan strij­ Om de motivatie te prikkelen, zou Van Damme het schema heel an­ elk wat anders waard.

De enorme een gewonnen wedstrijd drie keer ken, twee ton per persoon. Ook een ders hebben ingericht.

'Hou tot en reservespeler kan dat bedrag verdie­ nen. Dat lijkt voor de gewone man met de halve finale de bedragen veel heel wat, maar volgens doordenker en veel lager. En daarna veel hoger.

De gok van de bookmakers* Van Damme zijn die bedragen pe­ Je kunt ook voor de eerste ronde anuts en zullen de Oranje­spelers niets geven, en daarmee drie keer 3 zich door die bedragen absoluut niet vijftienduizend gulden besparen.

1. Brazilië gemotiveerd voelen om de titel in Dan zou je 't halen van de eerste 3,5 2.

Duitsland de wacht te slepen. 'Tot en met de plaats kunnen belonen met twee 5 3.

Nederland vierde plaats zijn de beloningen ton. Als je er als KNVB toch vanuit 6 4. Italië gaat dat de Nederlandse spelers vrijwel gelijk. Voor het spelen van 8 5.

Colombia de halve finale krijg je maar tien­ door die eerste rondes komen, dan 6. Argentinië 10 hoef je ze ook niet te prikkelen.

Je duizend gulden, net zo veel als je 7. Spanje 22 moet mensen pas belonen als ze voor de eerste ronde krijgt. De gro­ 8. Ierland 25 te klap maak je pas als je de finale datgene halen wat moeilijk is. Ook 28 9. België wat meer variabiliteit zou geen haalt, dan krijg je ineens 75 of 100 10. Nigeria 33 kwaad kunnen.

Beloof de spelers, duizend gulden.'

11. Rusland, Zwitserland, Noorwegen, als ze het goed doen en de Oranje­ Zweden, Roemenië 40 supporters enthousiast maken, een De hoogleraar vermoedt ­ het sche­ extra premie.'

16. Bolivia, Mexico, Bulgarije 50 ma bestuderend ­ dat de KNVB er 19. Verenigde Staten 66 vanuit gaat dat Nederland zó goed De prikkel om te winnen wordt 20. Kameroen 80 is, dat ze voor de eerste rondes niet gelukkig ook door andere factoren 125 21. Griekenland gemotiveerd hóeft te worden. 'Dat bepaald, meent Van Damme. 'De 200 22. Marokko zie je omdat de bedragen tot en met grote klap maken ze natuurlijk als 250 23. Zuid­Korea de halve finale niet toenemen. Men ze zich in de kijker spelen en daar­ 500 24. Saoedi­Arabië gaat er van uit dat de achtste fina­ na een fatsoenlijk transferbedrag les en de kwartfinales net zo moei­ kurmen krijgen. Hoe meer wedstrij­ ■ Bron: Ladbroke 's. De cijfers geven aan welk bedrag uitgekeerd lijk of net zo makkelijk zijn als de den je speelt, hoe meer je opvalt, hoe wordt bij een inzet van één gulden. meer je marktpositie verbetert.' eerste ronde.'

Wat schuift het?

WK-wedstrijden leveren per Oranje-speler de volgende bedragen op: 45 duizend gulden voor de drie wedstrijden van de eerste ronde 10"duizend gulden voor het spelen van de tweede ronde 10 duizend gulden als deze wedstrijd wordt gewonnen 10 duizend gulden voor het spelen van de kwartfinale 15 duizend gulden als de kwartfinale wordt gewonnen 10 duizend gulden voor het spelen van de halve finale Na de halve fina le 25 duizend gulden voor de vierde plaats 50 duizend gulden voor de derde plaats 75 duizend gulden bij verlies in de finale 100 duizend gulden voor het wereldkampioenschap

transferbedragen die clubs op tafel leggen vooreen Ruud Gullit oieen Marco van Basten zijn niet alleen afhankelijk van de technische kwa­ liteiten van de spelers. Uitstraling is minstens zo belangrijk. En vol­ gens Van Damme mag zo'n abstrac­ te factor best in geld worden uitge­ drukt. 'Gullit heeft iets extra's wat anderen niet hebben. Als Gullit om wat voor reden dan ook meer tot de verbeelding spreekt dan John Bos­ man en Gullit draagt schoenen van het merk A , dan zijn kleine voet­ ballertjes eerder geneigd om schoe­ nen van het merk A te kopen. Dat is voordelig voor zowel de reclame­ maker als Gullit zelf. Gullit wordt beloond omdat hij een goede voet­

zo interessant als een gelijk spel.

Dan gaan de spelers voor de winst.

Ze hebben nog maar vijftien minu­ ten te spelen, de stand is nog gelijk en dat laatste kwartier willen ze nog aanvallen om te winnen. Dat stimuleert om fanatiek te spelen.'

Het ge ven van strafpunten vooreen verloren wedstrijd ziet Van Dam­ me niet zo zitten. 'Dan word je be­ straft als je verliest. Bij een gelijke stand kun je proberen te winnen, maar winnen is ook risicovol. Als je verliest word j e dus nog eens extra gestraft en als je extra wordt ge­ straft, dan ga je minder risico's ne­ men. De aanvalsdrift wordt door die strafpunten zeker niet vergroot.'

De filosoof 'Een adequate Isehandeiing van het voorliggende dat niet leerbaar is'

Helet Is moeiHJk om vanuit de fHost^e iets zinnigs overvwtbaltezt^en 0\trrijwe­ gen als mas.saliteit en nationalisme kan dat wel, maartnerhet'Ypel opdegtasmat niet. Htt is überhaupt intere!>sant dat er met betrekking tot voetbal geen weten­ *fchap be­itaat. Dat is met het wielrennen wel anders, daar wordt het huidige succes van de Italianen aan hun wetenschap­ pelijke benadering toegesclueven. Maar ^wielrennen wordt uiteindeüik op kracht beslist, bij %oetbal speelt kracht een ondergeschikte rol.

'In het voetbal staat de techniek van de balbehandelingcentraal, maar dat is geen tecliiiiek die in Delh geleerd kan w orden.

Het draait om gevoel, je muet bovendieti de spelsituatie in een ïractic van een se­ conde beoordelen. Het techniekbegrip uit het voetbal, 'een adequate behandeHng \an het voorliggende dat niet leerbaar is', brengt voetbal dichtbij de esthetica. Niet voor niets is er ooit een programma ge­ maakt waarin Johan Cruifffs bewegingen % ergelefcen werden met de dans. De esthe­ tica is in het voetbal op twee niveaus aanwiisbaar. Ten eer*.telijkt de individue­ le beweging op de dans, het i.s vaak een har­ monische beweging die toch onverwacht is. Denk aan Piet Keizers beroemde 'ichaar. Daarnaast is ook het elftal esthe­ tisch; de spelpatr«nen en het traject van de bai wordendoor de individuele voetbal­ lers tot ­ïtand gebracht, maar het to­ taalbeeld is esthetisch.

'Voetbal is de gelJeifkoo';de samenwer­ kingsvorm van de arbeidersklasse, zoals het klassieke muziekorkest dat was van de bourgeGisie. Beide itijn «p het v lak van de discipline ptodukten van zeer hoge beischaving. ïe kunt daar een Eïiasavhtige beschavings theorie op los laten: dat de ver­ fij nde iiandb e weging van het mei mes en vork eten een teken van beschaving is. In het voetbal staat de verfiinde voet­ oC hoofdbeweging centraal. Vanuit die optiek is het niet verwonderlijk dat voetbal eeti sport van de moderne, beschaafde samen­ leving is. Maar men is gedisciplineerd met eikaar, het individualisme ontstaat pas door een vraag van buitenat; de mensen hebben behoefte aan sterren.

'In het voetbal valt het individualisme nogal mee. Zeker omdat lieïe dorpen en landen zich met een elftal identïBcereu.

De collectiviteit v an het elftal breidt zich dus uit over een stad of land. Zelfs de hogere kiassen iaten zich meeslepen, hoe­ wel de bubiaesi. seats meer functioneren ais ontmoetingsplaats voor zakenmensen dan als gewone zitplaatsen. De bindende kracht van voetbal bewijst dat de huidige samenleving niet slechts een markt van atomaire individuen is, /oais vaak wordt beweerd.' IREj

1 6 juni 1 9 9 4

uisriVERsfcgl V O E T B A L

^ W a r e g e m is inmiddels een professioneel voetbalbedrijf en John Rijsman isprof. dr., maar de sociaal psycholoogheeft de belangstelling voor voetbal niet verloren, sterker: als er binnen de KUB een bijzonder hoogleraar voetbalkunde ingesteld wordt, is hij geknipt voor die post.

Bij de KNVB tekent Rijsman voor de cursus 'Coach en communicatie', deel van de trainingsopleiding voor topcoaches. Louis van Gaal, hoofdtrainer bij Ajax, heeft ooit beweerd dat hij van de KNVBschool niets heeft opgestoken, afgezien van de cursus van Rijsman.

Het eerste gesprek met Rijsman vindt plaats vlak na de finale in de Champions League, die tussen AC Milan en Barcelona, een blamage voor de met 4-0 verliezende en in alle linies falende Catalanen. Een lekenoordeel - dat besef dringt direct doorna vijf minuutjes Rijsman.

'Heb je het prachtig spel gezien van Barcelona op het middenveld? De balwisseling was perfect. Alleen de finishing touch ontbrak, waardoor de spitsen niet in het spel konden komen.' Het verlies kan geschreven worden op het conto van de details. 'De keeper was bij drie van de vier goals net niet scherp genoeg.'

Dat laatste zou je in de woorden van Rijsman een error-variant kunnen noemen: een factor die bepaalt dat het gesystematiseerd wedstrijdverloop opeens een verrassende wendingkrijgt. 'Een coach die alleen het systeem vervolmaakt, krijgt te maken met voorspelbare 0-0 situaties, en is bovendien vanwege de voorspelbaarheid, de bestudeerbaarheid van het systeem, een gemakkelijke prooi voor de tegenstander.'

Een goede coach doet volgens Rijsman twee dingen: elke speler de bij zijn positie behorende taken steeds tot in de puntjes laten verzorgen, èn 'de individuele creativiteit organiseren', zorgen dat het onverwachte kan gebeuren. En dan wordt er geblunderd - zie de keeper van Barcelona - èn geschitterd. 'Kunnen is mogen durven', doceert de sociaal psycholoog, en Cruijff genereert deze houding als geen ander, meent Rijsman. Niet voor niets staat zijn

iFoto^E^nk vir^elVur

&

V V E T E r > 4 S C H A P

Rode Duivels van Psychologie over magie van de coach

'De moderne leider is een uithangbord van het samenspel van spontanisten' 'Van een systeem was nog nauwelijks sprake en besprekingen hielden we gewoon in het café.' John Rijsman memoreert de aanloop van zijn voetbalcarrière, zo'n dertig jaar terug bij het eerste van Waregem, toen en nu een Belgische hoogsteklasser. Met de toenemende systematisering van het potje voetbal, zeg m a a r de verwetenschappehjkmg ervan - is de rol van de coach eigenlijk niet zo gek veel veranderd. Een vader. 'Een " ' " * ! .u^j^-^f" '^'"P^l^ ^" herkenbare entiteit uit het dagelijks leven tot in de verste uithoek van het voetbalbednjf , zegt Tharsi Taillieu, net als Rijsman psycholoog, Belg, én ex-voetballer. Twee Rode Duivels over coaching en leiderschap.

Paul van den Broek maar zou onvermijdelijk met 1 of 2-0 hebben verloren. Na een zeer saaie wedstrijd.' Dat Cruijff de finale heeft verloren, heef t te maken met de in alle opzichte perfect spelende tegenstander ('Alia, vanzo'n club moet je mogen verliezen'), en met het 'niet kunnen vasthouden van de motivatiespanning', na de enerverend verlopen eindoverwinning van Barcelona in de landscompetitie, vier dagen voor de ECfinale.

- A . l s Tharsi TaiUieu dertig jaar terug even virtuoos voetbalde als hij nu nadenkt, zou hij ongetwijfeld verder zijn gekomen dan het eerste van Menen, een toen en nu onbeduidende Zuidbelgische onderklasser. De organisatiepsycholoog die ooit tegen Rijsman is uitgekomen in een Belgisch universiteitstoernooi, combineert met gemak van Stella Artois naar AC Milan, van Anderlecht naar de 'Braziliaanse kunstmarkt', om via het één-tweetje Berlusconi-Philips uit te komen bij het Oostblok, en - bij wie anders - Cruijff.

In het topvoetbal handelt het volgens Taülieu niet meer om de vraag wie het beste systeem hanteert: iedereen onderhoudt zo'n beetje

gen, behoeden de multinationale bedrijven elkaar voor vernieuwing.

'Al die kerels in die wereld kennen mekaar. Men houdt elkaar in de gaten. Iedereen heeft de nieuwe concepten al klaarliggen, maar zal ze niet gebruiken.'

Voor het publiek is er op het hoogste niveau weinig meer te genieten, aldus Taillieu. 'Het gaat er bij AC Milan net als bij een moloch als Heineken niet meer om het beste produkt voor te zetten aan het publiek: daar zijn ze niet in geïnteresseerd. Wel in winst, marktaandeel, en geld. Zeker onder belangrijke omstandigheden, zoals een WK, wordt een spelconcept niet ter discussie gesteld. Kerels die echt iets moois willen zien gaan naar de kunstmarkt.'

ten zich gebonden aan hun belangen, hun gezin, hun omgeving waar een heersend paradigma opgeld doet. Ze zullen er alles aan doen zo'nparadigma overeind te houden.

Dan kan iedereen wel roepen dat ze alleen vanwege de objectiviteit voorhunparadigmaknokken, maar dat is onzin. Ook al zouden objectieve factoren aanleiding geven het

hetzelfde systeem, en zal, m e t scherp oog op de concurrentie, beducht zijn voor vernieuwing. 'De grote clubs investeren ontzettend veel. Die hebben er geen belang bij een systeem af te wijken dat voor iedereen zijn waarde bewijst. AC Milan heeft een steenhard concept, en falen vanwege creatief spel, vanwege iets onvoorziens: dat is onverteerbaar.' Precies zo als 'de grote jongens in de voetbal' elkaar vol-

H e t plotseling vertrek van Gullit uit het trainingskamp illustreert de trend die Taillieu binnen het voetbal, en ook in het bedrijfsleven ontwaart: de verbanden worden losser, de risico's steeds meer gespreid, niemand bindt zich meer voor zijn leven aan een club, en een bedrijf zal ervoor waken 'om zich voor meer dan tien, vijftien procent aan één ander bedrijf te binden'. Uitlenen, terughalen, netwerkvorming - de trefwoorden van het modern bedrijf, en in steeds mindere mate is in deze een rol weggelegd voor de generatieve types, stelt Taillieu.

'De tijd om langere tijd aan een groep te werken heeft men niet meer. Wat is de modeme leider: een uithangbord van een samenspel van spontanisten.' Taillieu wijst op het Europees verkoopteam van Dupont, een stel solisten dat even van doen krijgt met een leider die opkomt en 'even snel weer vervaagt'. De kwaliteit van de moderne leider is zijn vermogen in korte tij d een groep solisten de uitstraling van een kudde te geven, zowel intern als naar de buitenwacht. 'Je hebt te maken met steeds dikkere ego's, omgeven door pers die is gef ocused op het uitvergroten van de schisma's in de groep.

Een coach moet dan vooral nog kunnen af schermen, gaten kunnen dichten.' Omdat de tijd ontbreekt een historische samenhang binnen de groep gestalte te geven, zal de coach zijn toevlucht moeten nemen tot het min of meer kunstmatig creëreii van samenhang, en dit groepsonderhoud, stelt Taillieu, is gebaat bij een zich voortdurendherhalende geloofsovertuiging. Ook in deze bewijst Cruijff volgens Taillieu zijn talent. 'Dat is de marketing van de coach. Cruijff zegt: ik ga aanvallend spelen; dat is zijn credo, het concept dat wordt doorvertaald naar de groep, naar de dagelijkse oefeningen in het veld. In het materiaalhok en in de bestuurskamer moet herkenbaar zijn dat dit concept de uitstraling is van de club.' Taillieu kan weer naar een handboek over modem leiderschap verwijzen. De beste is hij, zo heet het in jargon, die 'de concepten uit het dagelijks leven naar het middenniveau weet door te vertalen.'

'Kunnen is mogen durven'

De kunstmarkt, eenwoorddatvaak valt in het onderhoud met Taillieu, staat voor de kleine bedrijven, de clubs op de lagere niveaus, waar de vernieuwingen, als in een laboratorium, worden uitgeprobeerd. Zijn ze succesvol, zullen de grote verenigingen niet aarzelen de kunstmarkt te kopiëren. Waarna de lol erafis. Taillieu: 'Waaromvoetballen voetballers op het hoogste niveau. Niet voor de lol, maar voor

paradigma te verwerpen, zal het gehandhaafd blijven. De top mist altijd de flexibiUteit om zijn eigen^amework te veranderen.'

1^ ij het beluisteren van Gullit tijdens de persconferentie na Nederland-Schotland, één van de oefenpartijtjes van het Nederlands elftal, wist Rijsman het meteen: die man gaat het elftal verlaten. 'Je kon het aan de woorden van Gullit al horen, als je tenminste een derde oor hebt.' En zijn derde oor zei Rijsman dat Gullit dingen orakelde, die 'hij onmogelijk kan zeggen wanneer hij niet heeft nagedacht over vertrekken'. Een kleine week later was Gullit inderdaadexit, en

tl" *''"*''**''^"*' ^°''" '"i*'"an: 'Een coach die alleen het systeem vervolmaakt, krijgt te maken met voorspelbare 0-0 situaties'

KNVB-cursusmapje vol met termen als 'het wegnemen van faalangst' en het 'creren van succesgerichtheid'.

Rijsman: 'Leuke bijkomstigheid voor het publiek is dat Cruijff in elk geval voor een leuke wedstrijd garant staat. Hij zegt: ik kan verliezen, maar acht van de tien keer win ik, en zo is het. Een club als Boekarest had tegen AC Milan een perfect defensief systeem neergezet.

van een gezelschap een generatie weet te maken, precies zoals de huisvader in een gezin. Vanwege het ontbreken van vedetten in het huidig Nederlands elftal, kan een a-typische WK-coach als Advocaat in de ogen van Rijsman toch slagen.

Normaal gesproken heb je dan een 'toemooi-coach' nodig, zo'n man die weet wat hij wil, weet te vechten, en de samenhang van zijn team ondergeschikt kan maken aan het belang van de vedette.

de markt. Waar Philips met zijn V2000 videosysteem faalde, omdat ze niet overso/tware beschikte, daar weet Berlusconi wat hem te doen staat: hij gebruikt AC Milan als software voor zijn televisiekanalen. De zakelijke inzet van het moderne voetbal is te hoog om grappen mee uit te halen.'

Topvoetbal doet hiermee niets anders dan topwetenschap, oordeelt Taillieu. 'De wetenschappers we-

Rijsman legt uit. 'Hij had te maken met een coach die de strakke lijn van het collectief laat prevaleren boven het belang van het individu.

Hij staat bovendien aan de finale van zijn carrière en beseft dat voor hem in Amerika niks meer is te winnen.' De opstelling van Advocaat getuigt, in de woorden van Rijsman, vangeneratieve coaching. De coach is in die visie een bouwer, de uitgaat van een team, een man die

II>»ra hun anderhalf uur durende partij blazen de twee Rode Duivels van de KUB uit, en wensen hun voetbalkwaliteiten niet in te zetten voor een prognose, zelfs niet voor de wedstrijd, op 25 juni, van België tegen Nederland. Rijsman verwijlt liever nog even bij Willem II, waar hij een zoon heeft spelen in de selectie, en Taillieu vraagt zich na afloop hardop af 'of al die verbanden tussen voetbal en ondernemingen eigenlijk wel kloppen'.

Somswatkortdoordebocht, denkt hij, maar alia. En beiden, ja zeker, komen uiteindelijk weer even bij Cruijff terecht. Die het bewijs is dat de tegenstelling systeem versus creativiteit een valse is. 'Bij hem zijn beide tot een synthese gekomen', zegt Rijsman. En Taillieu: 'Bij creativiteit denken we altijd aan individualiteit, maar ook een systeem kan creatief zijn. AC Milan getuigde in zijn finale tegen Barcelona van het ultieme systeem, zonder één enkele fout. Het orkest speelde vlekkeloos, de overgangen waren perfect.'

1 6 Juni 1 9 9 4

IUNIVERS^^-1 V O E T B A L

&

W

T E N S C H A P

X,x

j( /~J'\ A ^ ^ ' J^"''*'

/J^^^»,

w ^^èj

"^oCr^ _rvA^^V^'w ^ i

^y^^^^\WJ}A

l^^^^\ ^'^ ''N/^v vX^^ü^^ , / ^ y 1 \ ^y

vV^l^ ^^ i k ^

Wie als voetballer de echte top wil bereiken, doet er goed aan zich van jongs ' af aan te bekwamen in het trappen van de bal met het 'slecht' ontwikkelde been. Cruijff bedacht dat zelf, Overmars werd ertoe gedwongen door vriendjes die niet meer met hem wilden voetballen als hij met rechts zou trappen.

Als de beide perifere subsystemen (de benen) geheel ondergeschikt worden gemaakt aan het centrale sturingssysteem {de hersenen), dan hebben we volgens psycholoog Jan Boelhouwer te m a k e n met de echte grootheid: de denkende voetballer.

4 Foto Rcntco Tnie\t\ax

De ethicus

'Voetballers zijn niet geheel toerekeningsvatbaar' i M«r r zijn situaties bij het voetbal waar

^ H Jan

Boelhouwer

^ |

onverwacht een gebaar van sportief gedrag <te t*op op steekt. Een uitgestoken hand, het teruggeven van de bai na ©en btessureb^andetlng. Een minimale rest van sportivlteit'. altlus drs. Mart van der Burg, toegevoegd docent moraaltheologie aan de

De psychologie van de tweebenigheid

psychisch niet verenigbare activiteiten is onmogelijk en die onmogelijkheid zien we terug in de motoriek.

E^en motortheorie die veel aanhang heeft, gaat ervan uit dat de sturing van groot-motorische bewegingen bestaat uit de hiërarchisch geordende besturing van kleinere bewegingen. We kunnen dit illustreren aan de hand van leren zwemmen. Een kind leert de schoolslag eerst met beide benen te doen. In het begin moet bij iedere beweging worden nagedacht, maar langzamerhand ontstaat een automatisme dat door een perifeer bewegingssysteem wordt uitgevoerd. Hetzelfde gebeurt bij het aarderen van de armslag. De rol van de hersenen verandert tijdens het leren meer en meer in het coördi-

iederbeen wordt gestuurd door een perifeer bewegingssysteem. Het zou het mooiste zijn als beide systemen dezelfde bewegingsvaardigheid hebben. Een tegenstander heeft namelijk een bepaalde verwachting over het been dat gebruikt zal worden. Dat leidt hij af uit een combinatie van gebeurtenissen, zoals de positie van de bal ten opzichte van de voet(en) en de kant die de bal naar zijn idee zal opgaan. Die inschatting is veel moeilijker bij een aanvaller die zowel links- als rechtsbenig is. Volgens oudere wetenschappelijke opvattingen zou het mogelijk zijn om alles met één been te leren, waardoor er min of meer vanzelf een overdracht naar de andere kant zou ontstaan. In een van de biografieën van Freud wordt vermeld dat Freuds leermeester in de chirurgie zijn leerlingen toets-

Psychologische verklaringen

Psycholc^sche verklaringen

voor het succes van het

voor het falen van het

Nederlands elftal

Nederlands elftal

1. Nederland heeft enige spelers die zowel links- als rechtsbenig goede acties kunnen maken (Bergkamp, Overmars, Brian Roy).

2. Door de afwezigheid van een echte vedette kunnen de spelers een evenwichtig team vormen. Jaloezie en afgunst spelen in de onderlinge verhoudingen geen rol.

3. Psychologisch onderzoek wijst uit dat het oudste (of enig) kind ambitieuzer is. Deselectie van het Nederlands elftal telt acht oudste kinderen. Als die aUen staan opgesteld, is Nederland niet te verslaan.

4. De afwezigheid van Gullit en Van Basten.

1. Nederland heef t te weinig spelers die zowel links- als rechtsbenig goede acties kunnen maken.

2. Door de afwezigheid van een echte vedette kunnen de spelers weliswaar een evenwichtig team vormen, maar er is geen leider die het elftal in moeilijke perioden op sleeptouw neemt.

3. Psychologisch onderzoek wijst uit dat het oudste (of enig) kind ambitieuzer is. De selectie van het Nederlands elftal telt weliswaar acht oudste kinderen, maar daarvan zat het merendeel op de bank, mede omdat het niet mogelijk was Van der Sar, De Goey en Snelders tegelijk op te stellen.

4. De afwezigheid van Gullit en Van Basten.

neren van de perifere bewegingssystemen, bijvoorbeeld in complexe commando's wanneer je moet uitwijken voor een andere zwemmer.

Wat bij zwemmen voor benen en handen geldt, geldt bij voetballers voor de twee afzonderlijke benen:

te door ze rechts geleerde snijvaardigheden links te laten uitvoeren: als je het met je linkerhand goed kon, dan moest je rechts wel heel vaardig zijn.

Het bewijs voor de stelling dat de motorische systemen van beide benen afzonderlijk worden aange-

I

lijkt misplaatst, bij een sport die zich met

|

het gfoier worden van de feeiangen die op

De evenwichtige voetballer schopt het 't verst ^ïbïe can 't chew and walk at the same time, zei oud-president van de Verenigde Staten Lyndon B. Johnson ooit van Gerald R. Ford, de toenmalige kandidaat van de Republikeinen voor het presidentschap.

Ford had de reputatie nogal onhandig te zijn. Hij viel onophoudelijk: van de vliegtuigtrap, in het zwembad, over een graspoUetjeopdegoUbaan. Een groot deel van zijn leven had hij een of meerdere ledematen in het gips.

Met zijn opmerking toonde Johnson zich een aanhanger van een theorie over motoriek die ervan uitgaat dat de coördinatie van bewegingen die gestuurd worden door gescheiden systemen in de hersenen, essentieel is voor het uitvoeren van complexe motorische taken, zoals het gelijktijdig lopen en kauwgum kauwen. Hoewel Johnson de lachers op zijn hand kreeg, betekent dat niet dat motoriek inderdaad zo simpel in elkaar zit.

Over één ding zijn de deskundigen op het gebied van de motoriek het eens: motorcoördinatie is een kwestie van training. Als je leert autorijden is het in het begin lastig tegelijkertijd de koppeling in te drukken, te remmen, sturen, richting aangeven en schakelen, maar na een tijdje gaat dat min of meer automatisch: iedereen kan leren om de motoriek van armen en benen op elkaar af te stemmen.

Toch komt er bij motorcoördinatie meer kijken dan uitsluitend trainen. Iedereen kan leren links en rechts te schrijven, en als je maar voldoende oefent maakt het op den duur niets uit met welke hand je je pen vasthoudt. Toch blijft het onmogelijk om met twee handen tegelijkertijd twee verschillende woorden te schrijven. Het is ook onmogelijk met de ene hand te schrijven en met de andere hand een telefoonnummer te draaien. De beperking is mentaal: je kunt verschillende vaardigheden zowel links als rechts aanleren en je kunt ook leren verschillende handelingen tegelijkertijd te doen, als ze maar op één doel zijn gericht, zoals bij zwemmen of bij autorijden. Het coördineren van

Theoiogtsche Paculteit. Die sportivStelt

het spei staan alteen maar lijkt te verharden. Van der Burg: 'Naast de geschreven regels zijn er ook ongeschreven regels die een rot spelen. Die ongeschreven regels zijn -heliig*. en mogen niet overtreden worden. Dan biijkt dat geweld mag, mits het niet persoonltik (s. Zo g^ng Frank Fïijkaard

stuurd, werd onder andere gevonden door de Tilburgse psycholoog C. Brunia. Tijdens het voorbereiden van een beweging die rechts moet worden uitgevoerd, neemt ook in het linkerbeen de activiteit toe. Er is dus sprake van een tweezijdige activering, ook al moet de beweging rechts worden uitgevoerd. De bedoeling van (voetbaljtraining moet juist zijn om de beide subsystemen ondergeschikt te maken aan het centrale sturingssysteem vanuit de hersenen.

vier Jaar geieden over de schreef toen hij naar Rudi Voller spuwde. Terwijl dat objectiefgesproken 'beter' Is dan iemand ongelukkig schoppen.'

Anders is het gesteld met de geschreven regels van het voetb^. Volgens de moraaltheoloog lokken ze zelf uit om als grens getoetst, en dus overfrerfente worden, 'ie kunt het een voetballer nauwelijks kwalijk nemen dat hij over de grerts gaat. De scheidsrechter fungeert namefljk als het geweten vanhetvoetbalspei, fïij geeft aan wanneer een sp^er over de gre t)« gaat. Dat werkt ontlastend voor de speier, Voetbalters zijn daardoor niet meer voor de volle

H.echtsbenige voetballers moeten daarom vooral hun linkerbeen trainen, niet omdat ze dan op den duur ook links zouden kunnen voetballen, maar om de vaardigheid van de twee benen gelijk te laten zijn.

Mare Overmars, de links-enrechtsbuiten van Ajax heeft noodgedwongen zoveel met zijn linkerbeen geoefend, dat hij nu zowel op links als op rechts kan voetballen. In Emst, een dorpje aan de IJssel, mocht Mare alleen met zijn vriendjes mee voetballen als hij uitsluitend met zijn zwakke linkerbeen zou spelen.

Het was de enige mogelijkheid om gelijkwaardige teams te kunnen maken. Eerder zag Johan Cruijff al zonder wetenschappelijke kennis in dat vooral het niet-voorkeursbeen getraind moet worden. Van jongs af aan trainde hij zijn linker been even goed als zijn rechter. Daardoor werd de coördinatie door het centrale besturingssysteem van de beide motorische subsystemen perfect. EndanpasisdeCruijffuitspraak 'Voetbal speel je in de eerste plaats met je hoofd' volledig waarheid geworden.

Wat betekent dit alles nu voor het WK in het algemeen en het Nederlands elftal in het bijzonder? In de eerste plaats zult u vanaf nu meer genieten van spelers die zowel met het rechter als het linker been mooie acties kunnen maken, omdat u uit zo'n ogenschijnlijk eenvoudige handeling minstens vijf tien jaar intensieve training en een subliem coördinerend brein kunt afleiden zonder dat u daarvoor de hersenactiviteit hoeft te registreren.

honderd procenl toerekeningsvatbaar.

Daarom moet WJ een overtreding van een voetbaiier ook elgeflH|k de scheidsrechter ter verantwowdir^ worden gwoepen.'

Het is ©fif» trend die ook in de samet^ei^r^ zichtisaar Is. De tackie, de handsbal, het or»*derölthaleR van de tegenstartder worden vertaaidin btóastingöntdtóken. te hard rijden, door rood licht rijden. Het z^n overtredingen die pas bestraft worden ai$ een onafhankei{}k geweten, de politieagent feyvoorbeeid, ze affluit. Oe burger legt zijn eigen geweten naast zich neer en geeft d l * rol aan een op-sporende instantie, d * scheidsrechters van de samenleving. Van der Burg; "Soms moet je ook iemand onderuithalen om je doet In de maatschappij t e halen.' €r rïjn niettemin grenzen, ook Wnnen het stadion. 'Voetbal is Dor!(^'. de befaamd© uitspraak van Öeneraat Rinus Mlchels, ondervindt tegenstand bij Van der Burg.

'Dat neutraliseert de ethiek. Want afs voetbal oortt^ Is, zouden er ook geen regels meer gelden.'

Voetbal is niets anders dan een letterlijke ver-vulitng van een fundamentele menselijke behoefte, stelt Van der Burg. 'Mensen hebben nu eenmaal de behoefte om ergens te-genaan te frappen, of het nou tegen een bal te of tegen de chaos van het leven. ïn feite wordt bij het voetbal de tegenstander zichtbaar gemaakt. De onvrede kan geconcretiseerd wrorden.' Oe tegenstand die de toeschouwer In bet dagelijks leven ondervindt, kan bij een voetbalwedstrijd overwonnen worden.

'De menö Is nu eenmaal een wezen dat een mate van agressie in dch heeft. Het Is op zich goed om zo die agressie kwijt te kun> nen raken. Het heeft ©en psychohyglenlsche functie, zodat de toeschouwers ema wat ontspannener met hun medemens om kunnen gaan. Het is een getolereerd© schreeuwtherapie.' [AvóE}

1 6 juni 1 9 9 4

UTSTIVERsTSgl

V O E T B A L

&

Heden een portie randinformatie over enige uitzonderlijke deelnemers aan de Voetbalkundige Kampioenschappen in de Verre U.S.A., welke deze week van start gaan onder de gloeiende hitte van de koperen ploert, waarbij we mogen hopen dat gaan enkele speler, scheidsrechter of toeschouwer ter plekke bezwijkt aan een zonneslag, oververhitting, een hartattaque of een buitensporige door de 45 graden in de schaduw extra aangevuurde emotie, zodat 'toegesnelde hulp helaas met meer baten kon', maar ja, zeker ben je nooit en men dient mede te rekenen dat er iedere dag wel hier of daar mensen bij bosjes kreperen dus waarom ook niet gedurende de deze week van start gaande Voetbalkundige Wereldkampioenschappen in de Verre U.S.A. (onder de gloeiende hitte van de koperen ploert et cetera).

Doch het zoude gaan over enige uitzonderlijke deelnemers en daaromtrent kan ik ,ullie alvast verklappen: het zijn er nogal wat. Zowatiedere deelnemer hjkt op een of andere manier uitzonderlijk, maar dat komt dus archetypisch door de uitspraak van Jezus Christus, welke ooit droogweg opmerkte om commentaar gevraagd bij een kamelenkoers in de Sinaiwoestijn: 'Zowat iedere deelnemer blijkt uitzonderiijk.' Verder ging hij hier niet op in, daar hij nog een heleboel melaatsen had te dermatologiseren en blinden ziende had te maken.

Over blinden gesproken.

Bij de WK-selecties bevinden zich twee spelers die ookophet terrein een brilletje dragen. Het zijn: Minas H a n t z i d i s van de Griekse selectie en Ilian Kirjakov van de Bulgaarse selectie. Het is te wijten aan dat brilletje dat deze laatste slechts derde doelman is in plaats van tweede. Eigenlijk ziet hij geen steek voor ogen, maar toch werd hij gerecruteerd, met name vanwege zijn hoge amusementswaarde binnen de groep. Zo kan Ilian een nagenoeg perfecte i m i t a t i e weggeven van bondscoach Dimitar Penev, alsmede van terreinverzorger Plamen Tzankonov en ook van Woody Allen, waarbij ausputzer Trifon Ivanov voor de vertaling zorgt, want die heeft ooit anderhalf jaar architectuurstudies gelopen in Londen en beheerst de Engelse taal op, voor Bulgaren, onnavolgbare wijs. En aldus wordt er, dankzij Ilian, Dimitar, Plamen, Woody en Trifon heel wat afgelachen in het Bulgaarse kamp. De Griek Minas Hantzidis, daarentegen, is een ongelooflijke droogstoppel en heeft geen enkel brilletje om mede op te vallen.

E T E N S C H A P

daad, het IS me er eentje. Op een keer ging ik bijna naar bed met haar maar er waren twee redenen om dit tenslotte toch maar niet te doen: ten eerste Karins snorretje en ten tweede, ik kon ook naar bed met Marion Bloem Mijn God, was me dat een nachtje.

Maar goed, het gaat over uitzonderiijke deelnemers aan het Voetbalkundige VVK. Welnu, er zijn 23 spelers die semi-analfabeet zijn. Het zijn in willekeurige volgorde: Rashidi Yekini van Nigeria en de Belgische Rode Duivels. Van deze laatsten zijn er zes zelfs driekwart analfabeet en een vier vijfde Dat is de voorstopper Philippe Albert van Anderiecht die ooit tijdens zijn eerste wedstrijd waarbij net voor de aftrap de spelersnamen verschenen op een electronisch bord (zo'n bord waarop 'Goal!!' verschijnt nadat er een goal is gescoord, dit allemaal ter informarie voor de toeschouwers) terug van het veld stapte en aan de journalisten verklaarde dat hij de wedstrijd maar 's oversloeg want dat hij op het bord nergens z'n naam kon lezen. Wat Albert na jaren!^?.f^ f "5''«' ^ è l kan lezen zijn cijfers en getallen, zodat hij op de hoogte bhjf t als de coach hem bij voorbeeld opdraagt: 'Philippe, vandaag mag je geen millimeter wijken van de tegenstander met nummer 10. Niet vergeten nummer 10. Een eentje met net daarachter een nulletje.'

russefmans is

Eveneens met z'n tweeën qua uitzonderingen zijn Carlos Hermosillo van Mexico en Alan Kernaghan van Ierland. Die zijn namelijk allebei vroeger bassist geweest bij heavy metal-bands, Carlos bij Los Hermanos Hermosillo (één top tien hit in de Mexicaanse Top 40, met de ballad 'Por Favor San Miguel') en Alan bij diverse groepen waarvan vooral The Farting Constipated geen onbekenden zijn in het alternatieve circuit.

Ikzelve herinner mij een optreden van deze band in de Democrazy in Gent (alhier ter stede), waartijdens de zanger (later bleek dat Alans neef John) iets

^A.fl e ^ r e i r i n g 1 8

raars deed met een banaan. Hem opeten geloof ik. Ofwel 'm in zijn reet proppen, dat weet ik niet zo best meer omdat ik in die tijd nog whisky dronk, aangelengd met aftershave.

Drie andere uitzonderiijke deelnemers aan het WK zijn de Marokkaan Ahmed Bahja, de Argentijn Roberto Sensini en de Nederiander Mare Overmars. Het uitzonderiijke bij hen zit 'm erin dat ze in hun eigen land een beroemd familielid hebben. De opa van Bahja was de componist van het Marokkaanse volkslied; de moeder van Sensini staat in het Guinness Book of Records als de Argentijnse met de grootste clitoris van de wereld (achttien centimeter lengte), een notering die uit het Book werd geschrapt na de sexoperatie van Mama Sensini (een lul van achttien centimeter is in Argentinië nu eenmaal niks speciaals), en de zus van Overmars is de ook in België redelijk gerenommeerde feministische columniste Karin Overmars, die roem verwierf door haar diepgravende stukjes in Propria Cures. Zelve ken ik Karin persoonlijk en inder-

Alweder met z'n drieën zijn de deelnemers die aan coming out hebben gedaan inzake hun homoseksualiteit. Het zijn: Mohammed Al Chlaiwi van Saudi-Arabië, Dino Baggio van Italië en John de Wolf van Nederland. De gradaties van hun nichtschap verschillen enigszins.

Mohammed gaat het verst in zijn overtuiging en wil alleen spelen in een plooirokje. Vandaar dat hij zo goed als altijd bankzitter is, ook al omdat zijn voetbalschoenen met hoge hakken niet reglementair zijn. Dino is ietwat gematigder, al ging hij ooit een stapje te ver toen hij tijdens de voorronden, na een doelpunt van de Squadra Azzura, de doelpunt e n m a k e r feliciteerde door hem te beginnen pijpen. Toegegeven, het was een belangrijk doelpunt, want het hielp Italië aan een WK-ticket. Toch werd Dino op de vingers getikt door bondscoach Arrigo Sacchi, al duurde dit vingergetik volgens ingewijden abnormaal lang; ging het door achter gesloten deuren, verlieten zowel Dino als Arrigo het vingertiklokaaltje met koortsachtige koppen en open gulpen. John de Wolf is de discreetste flikker van de drie. Hoewel hij er geen geheim van maakt dat hij een geboren mandekker is, zal je hem zelden betrappen op het bij een kopduel zachtjes in de testikels knijpen van de tegenstander (of de dichtstbijzijnde medespeler). Toch verklaarde de spits Cocu van Vitesse ooit in een interview: 'Na de wedstrijd tegen Feyenoord heb ik afgesproken met John om volgende week meubeltjes te gaan kopen. John wil later in het seizoen ook een kindje adopteren maar ik vind het nog wat vroeg; misschien spelen we allebei wel Europees en wie moet er dan voor het ventje zorgen?' Voor de rest

heeft De Wolf, hoe gek het ook klinkt, tevens veel succes bij vrouwen. Zo zou Danny Cruijff al jarenlang van plan zijn om met John van kapsel te wisselen, maar Johan is er tegen, en zoals men in voetbalmiddens weet: de wil van Johan Cruijff is wet. En aldus hoeft het niemand te verbazen dat John de Wolf z'n al jarenlang aangekondigde transfer naar Barcelona FC steeds weer misloopt.

Zo, dit waren dan een aantal heel bijzondere mededingers aan het WK. Er zijn er nog een hele hoop (Eddie McGoldrick eet levende goudvissen op; Dimitri Popov kakt altijd in een open hoed; Alain Geiger kweekt dwergolifanten; Rigobert Bahanang Song is de meest gezochte misdadiger van Kameroen; Rudi Smidts heeft alle CD'S van De Twee Pinten; Ruud Gullit heeft moeten afhaken omdat hij contractueel vastligt als coach van het Winnie Mandela Kontlikkers Team et cetera et cetera) doch dit alles zoude ons te ver leiden van waar het allemaal om draait: de bal, en hoe 'm in het doel te schoppen. We zullen zien hoe dat afloopt. (HB, te Gent)

De psychologen Rijsman en Talllieu over het Modern Leiderschap in het voetbal, en over het vertrek van Gutltt die niet kon aarden onder systeenrtralner Dick Advocaat

^ -^

#

Columnist Jan Boeihouwer over de tweebenigheid van Oranje en het geni« van de voetballer dl© met hersenen de perifere stelsels bedient

pfej

t

"*'S^^^« # i i ; f :

Voetbal is de volkssport bij uitstek, en misschien daardoor in Nederland lang veronachtzaamd door schrijvers.

Engeland kent daarentegen een literaire voetbaltraditie die ook de Nederlandse literator lijkt te stimuleren

6

5

Tweehonderdduizend gulden kunnen de spelers van Oranje verdienen als ze wereldkampioen worden. Dat klinkt heet aardig, maar, zo voorspelt prof. Erie van Damme, de voetballers zullen er nauwelijks door gemotiveerd raken

7 De Oranje-supporter die zich beschildert ontpopt zich als de moderne martelaar. In het kielzog van zijn voetbaihelden onderneemt hij zijn kruistocht. En het verlies is zijn loutering

8-9

Het Afrikaanse voetbal is in opkomst.

Maar de nationale elftallen van tieneden de Sahara vertegenwoordigen naties die nauwelijks naties genoemd kunnen worden. Voetbal ais metafoor voor een fragiele samenleving

De tijd dat de voetballer de Jaren na zijn carrière sleet In een sigarenzaak of sportwinkei ligt achter ons.

Hoogleraar Ruud Muffels over sociale zekerheid na het voetbal

10

mJÊmmMm De studenten aan de Verbernetaan 1 1 4 gaan niet op vakantie, gaan niet naar de WK, maar bouwen hun eigen tribune In de hulskamer. De voetbalhaters in de flat kunnen maar beter vluchten

Wie dacht dat serieuze onderzoekers zich zelden met voetbal bezighouden, vergist zich. De laatste kampioenschappen werden door universiteiten uit de hele wereld aan een uitputtende analyse onderworpen. Conclusie: erg logisch is het voetbal niet

13

Plus wetenschappers over de relatie tussen vak en voetbai op 5. 7, 9. 11 en 13. En de column van Herman Brusseimans voor een keer breed uitgemeten op pagina 2 De foto op de omslag Is van Remco Tazeiaar