Support
Bio-Farmaceutische Wetenschappen | Biologie | LST | MST
THEMA
Universiteit Leiden
Oktober 2011, jaargang 7 nummer 1
s u o r t s a s i D Science
Onbetaald onbetaalbaar Culinaire chemie met professor Gilles van Wezel historische rampspoed
Redactioneel
Inhoud
Een nieuw collegejaar, een nieuwe kans. Nieuwe kansen voor het onderwijs en voor de wetenschap. Zo gaat professor Van Wezel, de chef van deze editie’s Culinaire Chemie, op zoek naar nieuwe antibiotica voor de Academische Jaarprijs. Succes daarmee!
Nieuws
3
Onbetaald onbetaalbaar
4
Antibiotica zijn veel in het nieuws vanwege de multiresistente bacteriën. Dit is precies de keerzijde van de wetenschap die in dit nummer centraal staat: Disastrous Science. Veelbelovende uitvindingen kunnen rampzalige gevolgen hebben. Het bekendste voorbeeld is uiteraard kernenergie. Of deze keerzijde weer een biologisch voordelige kant heeft, wordt onderzocht in de Special: Chernobyl – The New Garden of Eden. Daarnaast worden rampen uit het verleden op wetenschappelijke manier ontrafeld, in het artikel Historische Rampspoed. Het is verrassend hoeveel aanwijzingen er uit mythes en legendes te halen zijn!
Studenten die vrijwilligerswerk doen en hiermee de wereld steeds een stukje beter maken! Marije Arentze en Joris Hanse beschrijven hun reizen.
Special: Chernobyl - The New Garden Of Eden
8
April 25, 1986. A terrible nuclear disaster happened in Chernobyl, Ukraine. 25 years later, the region is still abandoned by men, but nature takes over!
De bèta-vraagbaak
14
What is the most probable way the human race will go extinct? With 2012 only months away, a few scenario's are considered.
Centerfold
16
The eye of God watches down onto us.
Culinaire Chemie met professor Gilles van Wezel
18
Het huis van professor Gilles van Wezel stond open voor Origin. Onder het genot van een heerlijke Italiaanse maaltijd worden interessante discussies gevoerd. Laat u verrassen door de chef?!
Waarschuwing: het lezen van deze Origin kan rampzalige gevolgen hebben voor uw vertrouwen in de wetenschap!
Betatheater slaat het picknickkleed uit in de Hortus
23
Na het succes van vorig jaar was de Hortus Botanicus wederom het toneel voor Beta-studenten. Een ooggetuigenverslag.
Historische rampspoed
24
Rampen uit het verre verleden leiden vaak tot wonderbaarlijke mythes. Zou het mogelijk zijn uit die mythes de ware toedracht te destilleren?
Rob van Wijk Hoofdredacteur Redactie Origin
De nieuwe Betacampus
28
Het kan niemand ontgaan zijn: er wordt druk gebouwd aan een hypermoderne Betacampus. Een interview met de projectmanager: Tom Westerhof
Agenda en Colofon
2
Origin - Universiteit Leiden
31
Nieuws
Nieuws Twee Leidse Graduate Schools krijgen elk 8 ton van NWO Het De Sitter Programme in Cosmology en het LUCL Graduate Programme krijgen allebei € 800.000 van onderzoeksorganisatie NWO. Voor dat bedrag kunnen beide Graduate Schools elk vier promovendi aannemen. Landelijk hebben 19 Graduate Schools een subsidie gekregen. De subsidie komt uit het Graduate Programme van NWO, waar Graduate Schools kunnen aankloppen voor financiering. De subsidie helpt ze om een sterk onderwijs- en onderzoeksprogramma op te zetten voor de ontwikkeling van jong wetenschappelijk talent. De combinatie van onderwijs en onderzoek onder één dak biedt zowel de Graduate School als de studenten voordelen. Promovendi krijgen meer keuzevrijheid bij de invulling van hun onderzoek en de keuze van de promotor. De Graduate Schools hebben het voordeel dat zij de meest talentvolle studenten kunnen aantrekken en daaruit de onderzoekers met de meeste potentie kunnen selecteren voor een promotieplaats. Bron: www.science.leidenuniv.nl
Universiteit Leiden stijgt in Shanghai Ranking De Universiteit Leiden is vijf plaatsen gestegen in de ‘Academic Ranking of World Universities’ van de Universiteit van Shanghai. Wereldwijd staat Leiden nu op plaats 65. De onderzoekers in Shanghai bekijken jaarlijks meer dan 1000 universiteiten. De beste 500 nemen ze op in de ranking. Tot de belangrijkste criteria behoren het aantal keren dat medewerkers van een universiteit in wetenschappelijke tijdschriften zoals Nature en Science publiceerden en het aantal onderscheidingen zoals Nobelprijzen en Field Medals (een soort Nobelprijs voor de wiskunde) dat medewerkers en afgestudeerden van een universiteit ontvingen. Bron: www.science.leidenuniv.nl
‘Medical Delta’: eenmalig magazine over de medische zorg van morgen Binnen Medical Delta bundelen de TU Delft, Leids Universitair Medisch Centrum, Erasmus MC, de Universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit Rotterdam reeds enkele jaren hun krachten om te werken aan oplos-
singen voor gezondheidsvraagstukken van vandaag en morgen. Om de resultaten van deze vruchtbare samenwerking aan een breed publiek kenbaar te maken, brengen de kennispartners van Medical Delta een eenmalig magazine uit: ‘Medical Delta: Health Science and Technology’. Het magazine is uitgereikt tijdens de opening van het Academische Jaar van de drie participerende universiteiten. Voor artsen, wetenschappers en ondernemers op het gebied van medische technologie zijn er ieder jaar een aantal Medical Delta Cafés. Steeds staat een ander thema binnen de medische technologie centraal. Experts vertellen waar de kansen liggen voor samenwerking in onderzoek en ontwikkeling van innovatieve producten. Napraten met een hapje en een drankje is een vast onderdeel van een Medical Delta Café. De locatie is steeds wisselend: op de universiteit, in het ziekenhuis of bij een incubator. Op dinsdag 6 december staat de bio-informatica centraal in Leiden. Kijk voor meer informatie op: www.medicaldelta.nl Bron: www.science.leidenuniv.nl
CML leeuwenonderzoek op Keniaanse televisie Onderzoekers van het Centrum voor milieuwetenschappen hebben met hun onderzoek de Keniaanse televisiezender NTV-Kenya gehaald. Tijdens het onderzoek werden halsbanden geplaatst bij leeuwen om hun locaties te kunnen volgen. Dit wordt gedaan om te voorkomen dat leeuwen het vee van de locale bevolking, de Maasai, aanvalt. Wanneer dit in het verleden gebeurde, had dat vaak tot gevolg dat de Maasai als wraak een leeuw doodde. Sinds het begin van het onderzoek zijn de hoeveelheid gedode leeuwen significant minder dan in de periode daarvoor. Mocht je geïnteresseerd zijn in het video fragment, waarin onder andere te zien is hoe het team de leeuwen van de halsbanden voorziet, surf dan snel naar de website van het CML om deze te bekijken. Bron: www.cml.leiden.edu
Origin - Universiteit Leiden
3
Studenten
Wil je graag iets nuttigs doen in je vrije tijd? Dan is er altijd wel een instelling die je hulp kan gebruiken. Maar wat als het traditionele collectebuswerk niet spannend genoeg voor je is? Okay, dan is er nog wel iets te regelen. Veel hulporganisaties staan namelijk ook te springen om mensen die voor hen in het buitenland willen werken! Een voorbeeld? Werken in een weeshuis in Moldavië, zoals Marije Arentze. Het heeft haar kijk op de wereld veranderd! Joris Hanse maakte eenzelfde soort ontwikkeling mee in India, waarna hij in Nederland verder ging met nog veel meer vrijwilligerswerk. Origin interviewde deze twee Leidse studenten die over de wereld reisden en uit overtuiging vrijwillig hun handen uit de mouwen staken!
W Door: Carlos de Lannoy, Mart Vogel en Joris Voorn
Onbetaald onbetaalbaar
Naam: Marije Arentze Leeftijd: 20
Studie: Latijns-Amerikastudies Vrijwilligerswerk: Livingstone
Wat was je motivatie om in Moldavië vrijwilligerswerk te gaan doen?
Ik was 17 en ik was net klaar met mijn havo eindexamen. Voordat ik zou gaan studeren wilde ik nog een ander stukje van de wereld zien. Ook kan ik erg slecht tegen onrecht. Nadat ik een aantal filmpjes had gezien van situaties in arme landen besloot ik dat ik er iets aan wilde doen. Ik wilde helpen! Aan de andere kant was zelfontplooiing een reden waarom ik graag naar het buitenland wilde. Mijn grootste motivatie was toch wel het helpen van andere mensen.
Hoe het je voor elkaar gekregen om naar Moldavië te gaan?
Ik ben via de organisatie Livingstone in Moldavie terecht gekomen. Livingstone is een christelijke reisorganisatie. Zelf hebben zij geen projecten. Ze werken samen met andere instellingen en daar regelen zij vrijwilligers voor.
Wat waren je taken als vrijwilligster?
In Moldavië zijn er verschrikkelijk veel wezen en probleemkinderen. Er zijn er dan ook ontzettend veel weeshuizen die ook nog allemaal eens stampvol zitten. Ik was begeleidster op een zomerkamp voor weeskinderen. Veel van de kinderen waren verwaarloosd of in
4
Origin - Universiteit Leiden
aanraking geweest met drugs of alcohol. Samen waren we daar met een groep van acht meiden. We deden activiteiten met kinderen zoals knutselen en buitenspelen. Het werk zelf was niet heel moeilijk en het kostte weinig voorbereiding. Het waren twee weken vakantie voor de weeskinderen die wij zo leuk mogelijk probeerden te maken. Ook moesten we bijbelles geven en de kinderen wat Engels proberen bij te brengen.
Wat is de reden dat er zoveel wezen in Moldavië zijn? Er is heel veel armoede in Moldavië. Vaders verlaten daardoor vaak hun gezinnen om naar Oekraïne of Rusland te gaan om te werken. De moeder kan het daardoor financieel en lichamelijk niet meer opbrengen om voor de kinderen te zorgen en zij verlaat het gezin ook. De oorzaak van al deze gebroken gezinnen is dus vooral armoede.
Studenten
Had je het idee dat jullie de kinderen konden helpen? De kinderen hadden er zeker baat bij! Eén meisje was bijvoorbeeld aan het begin van het kamp heel stil. Door veel tijd in haar te steken, af en toe een arm om haar heen te slaan en door veel te spelen bloeide ze helemaal op. We konden niet met de kinderen praten, maar door te spelen probeerden we ze losser te krijgen. Dat lukte vaak wel. Er was wel een tolk aanwezig, maar die kon lang niet alles vertalen. Wat erg bijzonder is, is dat als je niet kan praten je veel meer gaat focussen op lichamelijke communicatie. Je gaat dan toch wel anders naar mensen kijken. Het contact is dan veel intiemer. Je kijkt veel meer naar emoties en hoe mensen zich gedragen in groepen.
Hoe was het contact met de andere vrijwilligsters? De andere zeven begeleidsters van het kamp waren ook allemaal Nederlandse meisjes. Twee weken voor het kamp hebben we elkaar even ontmoet. Ik kon het meteen goed met ze vinden. We hebben veel gelachen samen en gedurende het kamp veel met elkaar gedeeld over alle emotionele dingen die we daar meemaakten. De andere vrijwilligsters hadden over het algemeen dezelfde motivatie om naar Moldavië te gaan. Veel van de meiden waren gelovig en werden gesponsord vanuit de kerk.
Wat zijn de dingen die je hebt geleerd van je tijd in Moldavië? Door het vrijwilligerswerk heb ik een andere kijk op de wereld gekregen. Toen ik voor het eerst weer in een supermarkt in Nederland liep merkte ik dat er van alles te veel was. Hoeveel verschillende soorten koffie kan een mens nodig hebben? Alles is minder vanzelfsprekend geworden en daardoor ben ik nu sneller blij en tevreden. Ik kan meer genieten van kleine dingen en ik ben een stuk zuiniger met geld en het weggooien van eten.
Denk je dat je later in je leven meer vrijwilligerswerk wilt doen?
‘Ik wilde helpen!’
Ik denk dat ik in de toekomst zeker meer vrijwilligerswerk ga doen. Wel liever in het buitenland dan in Nederland, want ik wil het wel graag met een reis combineren. Dat is misschien een beetje hypocriet aangezien er in Nederland ook genoeg mensen zijn die hulp nodig hebben. Voor mij is ontwikkelingshulp in een ander land en cultuur gewoon een stuk interessanter en uitdagender!
Origin - Universiteit Leiden
5
J Studenten
Naam: Joris Hanse Leeftijd: 22
Studierichting: Sterrenkunde
Vrijwilligerwerk: BenG projecten, Greenpeace, Vrij Groen, Doorbraak, Kaiser
Joris wilde na zijn middelbare school graag een jaar werken en reizen. Na een periode te hebben gewerkt nam hij India tot zijn reisdoel. Ook daar ging hij aan het werk, maar ditmaal op vrijwillige basis. Het bleek een opmaat naar meer. Inmiddels is Joris als vrijwilliger actief voor Greenpeace, Vrij Groen, Doorbraak en Kaiser.
Waarom ben je vrijwilligerswerk gaan doen? Een oom en tante hadden op reis in India iemand leren kennen van BenG projecten. Deze stichting stelt zich tot doel het scholingsniveau van kinderen in Zuid-India te verhogen. Dit was een kans om mijn reis te combineren met het doen van vrijwilligerswerk. Ik deed het niet zo zeer uit ideologie, maar meer om het échte India te kunnen zien. Ik bezocht projecten; ter controle, maar ook om bijvoorbeeld een stukje voor de website te schrijven. Pas na India, toen ik op mezelf ging wonen, ben ik gaan nadenken over het milieu. Ik vroeg me af waar mijn eten vandaan kwam en wat de gevolgen waren van het eten van bepaalde producten. Ik ben toen vegetariër geworden. Dat alleen was op een gegeven moment niet meer genoeg. Daarop besloot ik me als vrijwilliger aan te melden bij Greenpeace. Langzamerhand kwam ik er achter dat veel van de problemen in de wereld, zoals de hongersnood in Afrika, samenhangen met milieuproblematiek. Mijn angst is dat er eerst een ramp moet gebeuren voordat mensen doorkrijgen dat er problemen zijn. Ik heb in ieder geval geen zin om vanaf de kant toe te kijken hoe het fout gaat.
Wat voor vrijwilligerswerk doe je nog meer? Ik heb vanaf het begin actie gevoerd tegen de aangekondigde bezuinigingen in het hoger onderwijs. Door de protesten heb ik veel nieuwe mensen ontmoet en via hen ben ik bij Doorbraak terecht gekomen. Doorbraak is een organisatie die zichzelf geen stempel opplakt, maar zijn eigen weg uit stippelt. We lopen niet in zwarte kleding en gooien geen ruiten in, we proberen constructief bezig te zijn. Leiden heeft één van de grootste afdelingen van het land, maar toch zijn er niet veel studenten lid. En dat terwijl we ons met een crisisplatform
6
Origin - Universiteit Leiden
proberen te verzetten tegen de bezuinigingen, ook die op het hoger onderwijs. Daarnaast ben ik na een stukje in de Mare vrijwilliger geworden bij Vrij Groen. Dat is een zogenaamde biodiversiteitstuin in Leiden. Voordat ik naar Leiden kwam, woonde ik op een boerderij, nu drie hoog in een flat. Ik vind het leuk om wat te verbouwen en na een paar dagen studeren is het lekker even in de modder bezig te zijn. Daarnaast kunnen we de oogst zelf meenemen en opeten, dat is ook mooi meegenomen. Tenslotte Kaiser, een dispuut van De Leidsche Flesch van en door sterrenkundigen dat een beetje in de vergetelheid was geraakt. Samen met een aantal andere heb ik er het afgelopen jaar weer nieuw leven in proberen te blazen. Dat ging goed, aankomend jaar hopen we rondleidingen te kunnen gaan geven in de gerenoveerde oude sterrewacht.
Wat doe je zoal voor werk? Het werk voor bijvoorbeeld Greenpeace bestaat uit onder andere flyeren, demonstreren en actie voeren. Zo heb ik ooit op straat biologische hutspot uitgedeeld en op Ameland borden geplaatst tegen de bouw van twee kolencentrales in het waddengebied. Daarnaast heb ik afgelopen augustus voor Greenpeace geflyerd op Lowlands. Het kaartje voor het festival werd dan voor mij betaald.
Hoeveel uur per week besteedt je aan vrijwilligerswerk? Dat ligt er een beetje aan hoe druk ik het heb. Ik heb expres een jaar extra voor mijn studie genomen om vrijwilligerswerk te kunnen doen. Afgelopen half jaar heb ik zo’n 20 uur vrijwilligerswerk gedaan en 20 uur gestudeerd en ik ben van plan dat ook aankomend semester te doen. Daarna ga ik aan mijn bacheloronderzoek beginnen en zal ik hiernaast niet veel tijd meer over houden.
Studenten
Waar haal jij voldoening uit in het vrijwilligerswerk? Bij Greenpeace zie je vaak veel resultaat van je werk, omdat het zo’n grote en invloedrijke organisatie is. Dat geeft een goed gevoel. Daarnaast is het fijn en inspirerend om samen bezig te zijn. Ik merk dat andere vrijwilligers vaak hetzelfde denken, dezelfde zorgen hebben en ook dezelfde instelling. Zoals theorieën mij inzicht geven in de natuurkunde, geven de ideeën van andere mensen mij inzicht in problemen in de samenleving. Ik heb erg veel nieuwe vrienden gemaakt door het vrijwilligerswerk.
'Ik heb in ieder geval geen zin om vanaf de kant toe te kijken hoe het fout gaat.’
Wat voor kennis en ervaring neem je in de toekomst mee? Op het gebied van sociale vaardigheden leer je veel als vrijwilliger. Je moet mensen aanspreken op straat en een bepaalde boodschap overbrengen. In de loop van de tijd wordt je daar steeds beter in. Je leert natuurlijk ook actie voeren en een actie of bijeenkomst organiseren. Bij Doorbraak heb ik wel wat ervaring opgedaan met het maken van flyers en posters. Daarnaast leer je ook jezelf kennen. Hoe je je voelt in een bepaalde situatie en hoe je er op reageert. Tenslotte heb ik geleerd op een kritische en andere manier naar de samenleving en de verhoudingen tussen mensen te kijken. Ik ben niet bewust bezig iets te leren van het werk, dat komt vanzelf.
Hoe zie jij je toekomst? Is er dan nog plaats voor vrijwilligerswerk? Ik weet nog niet zo goed wat ik na mijn studie wil gaan doen, maar ik zal in ieder geval altijd als vrijwilliger actief blijven. Werken bij een groot en smerig bedrijf is in ieder geval uitgesloten. Misschien vind ik mijn bacheloronderzoek wel zo leuk, dat ik het onderzoek in wil. Ik kan me voorstellen dat ik later parttime ga werken zodat ik naast mijn baan vrijwilligerswerk kan doen. Financieel gezien zou ik het wel redden, maar ik weet niet hoe werkgevers er op zullen reageren. Tot slot merkt Joris op dat mensen niet vreemd tegen hem op moeten kijken omdat hij vrijwilligerswerk doet. “Ze vinden het vaak knap dat ik dit werk doe, maar voor mij is het niet meer dan logisch. Het is niet moeilijk, niet saai en niet alleen maar serieus. We proberen wel problemen op te lossen, maar het is niet zo dat we denken dat het allemaal één doffe ellende is. In mijn werk als vrijwilliger probeer ik het nuttige met het aangename te verenigen.”
Origin - Universiteit Leiden
7
CULINAIRE CHEMIE SPECIAL
Abandoned house after chernobyl accident. Source: reactor4.be
How nature makes the best of a bad situation
Chernobyl - The New Garden Of Eden Right after the Chernobyl disaster, Chernobyl looked like a dead zone. Over 250.000 people were evacuated and an area with a radius of 30 kilometers was abandoned. Abandoned by men, not by nature. Just a year after the disaster, wildlife populations were restored in the badly damaged site. Today, 25 years later, Chernobyl’s landscape has changed to a wildlife heaven. BY: Marit van Santen, Yorrick van Bree en Anja Rienitz
Chernobyl became the synonym of the world’s worst nuclear accident in history. An experiment that was meant to prove the safety of the nuclear power plant close to the Ukrainian city Prypjat turned out to be the realization of the worst-case scenario. How could that have happened? April 25 1986, scientists and technicians started the experiment in unit 4 of the reactor. This experiment meant to show the ability of the turbine when switched off. The idea was to show that the rotational energy would provide enough energy to overcome the period from the moment that the generator was switched off until the emergency generators would take over.
8
Origin - Universiteit Leiden
When the experiment began, the reactor was still in operation but the emergency cooling system and other safety systems were turned off. After switching these systems off, the experiment got postponed by 9 hours due to an order for electricity. To realize the order, the reactor capacity had to be lowered to 25%, but for unknown reasons its capacity suddenly dropped even lower to a state in which the reactor did not run stable anymore. Instead of switching off the reactor, the operating team tried to increase the capacity by removing the control rods from the reactor core. Control rods are used to regulate the capacity of the reactor. After 30 seconds
CULINAIRE CHEMIE SPECIAL
the reactor power increased rapidly, the operating team tried an emergency shutdown. But within the following four seconds the power continued to rise to an estimated 100-times above normal capacity of the reactor. To slow down the reactor the control rods should have been fully retracted into the graphite core – a process that can take up to twenty seconds. Additionally, the tips of the control rods were covered in graphite, which led to a quick increase in reactor power before they can be slowed or shut down. ‘In Chernobyl, the shutdown came too late.’ The pressure that had been building up in the reactor, by extreme heat and evaporation was already too high. The first explosion occurred, parts of the reactor and the 64-meter high building were destroyed and the graphite shell of the reactor began to burn. Radioactive material was released into the atmosphere. A few seconds after the first explosion a second detonation followed. The distressed areas, Belarus, Ukraine and Russia, had to cope with a terribly high amount of radiation.
Infobox 2: Symptoms of acute radiation (dose received within one day): 0 – 250 mSv: None 250 – 1000 mSv: Nausea and loss of appetite 1 – 3 Sv: as above plus severe bone marrow damage 3 – 6 Sv: Diarrhea, sterility and death if untreated. 6 – 10 Sv: Impairment of the central nerve system. Expected death. Above 10 Sv: Incapacitation and death.
‘In Chernobyl, the shutdown came too late.’ Infobox 1: Roughly, five types of radiation can be distinguished: alpha, beta, gamma, neutron and x-ray. The measure used to indicate the equivalent biological effects of radiation is Sievert (1 Sv = 1 Gy = 1 J/kg).
Radiation is not a one-size-fits-all matter; it exists in various forms (see Infobox 1). The danger of the radiation is determined by the combination of size and wavelength of the particle. Alfa particles for example, however rich in energy, do not cause huge effects when absorbed from outside the body. Because of the size of the particle, it usually does not even pass dead cells of the epidermis. However, when someone is poisoned with a heavy metal alpha emitter which then emits its radiation from the inside of the body, the effects are enormous. In 2006, Russian dissident Alexander Litvinenko died after he was poisoned with polonium-210.
Effects of radiation Why is radiation bad for us? Upon radiation, acute radiation syndrome can develop. The severity of the
Nature overcomes. Source: BBC news
symptoms is of course influenced by the dose received by the patient. The symptoms can roughly be scaled based on this information (see Infobox 2). As we all know, it is not only the small term effects that scare us when it comes to radiation, also the long term effects can be quite severe since radiation damages the DNA. DNA is easily broken by exposure to low amounts of radiation. A double-strand break is often lethal as it is difficult to repair correctly, which can lead to the loss of chromosomal material at cell division and, ultimately,
Origin - Universiteit Leiden
9
CULINAIRE SPECIAL CHEMIE
a material that accumulates in the thyroid. People, especially children, in heavily contaminated areas, which included Belarus, Ukraine, and other areas of Eastern Europe, were heavily exposed to these iodines via food, primarily contaminated milk, and also via breathing the radioactive clouds. In southern Belarus, thyroid cancer in children has increased by more than 100 times, due to the large amounts of radioactive iodine they have ingested, and there have been rises in many other types of cancer, diabetes, heart disease, respiratory problems, ailments of the digestive system and birth defects. ‘Although the disaster lies in our past for 25 years, time has not been a healer for the people of Belarus.’ The greatest fear is for the children of future generations. Chernobyl’s children carry genetic markers whose long-term effects can’t be predicted yet.
‘Although the disaster lies in our past for 25 years, time has not been a healer for the people of Belarus.’ Radiation and evolution Chernobyl radiation map 1996. Source: wikipedia
cell death. Incorrectly repaired DNA can lead to mutations and carcinogenesis. Point mutations, single basepair substitutions, generally are more prevalent at low doses. Higher doses are often associated with insertions or deletions, or even multiple mutations that can result in the loss of multiple genes. Unfortunately, there is no treatment for the direct effects of radiation. Only the secondary effects, such as nausea, can be treated. In case of full body exposure to radiation, infections are the primary threat to the patient. Antibiotics and even bone marrow transplants can help the body to produce white blood cells. In case of radioactive heavy metal poisoning, chelation therapy can be applied to remove the particles from the blood. But still, removing the radiation source does not cure the damage that was already done.
Chernobyl’s children The radioactive materials released during the Chernobyl accident contained high levels of radioactive iodine,
10
Origin - Universiteit Leiden
Although high levels of radiation are bad for us, we are exposed to a low level of radiation every day. This chronic low level of radiation is called background radiation. In the Netherlands, an average person is exposed to 0.003 mSv per day. This radiation comes mainly from natural sources in the environment. It’s to an organism's advantage to resist the deleterious effects associated with most mutations. The forms of life that inhabit the earth today are descendants of organisms that existed for millions of years on earth. Background radiation has been on earth longer than life; humans and all other organisms obviously cope with chronic low levels of radiation. Survival of a particular species is not due to a lack of genetic damage by background radiation. Rather, organisms survive because of a high degree of redundancy of cells in the body, which enables organ function even after the death of many cells. The kidney and liver function, essential for human life, does not fail with the loss of many cells. Further, stem cells in many organs replace dead and discarded cells. Naturally occurring antioxidants are thought to protect against free radicals produced by ionizing radiation. Repair mechanisms exist which can identify damage to the double helix and effect DNA repair.
CULINAIRE SPECIAL CHEMIE
Two children in a homeless shelter in South- Belarus. Their
Physically disabled child in a homeless shelter in South- Belarus.
parents died after the Chernobyl accident. Source: Julien Behal.
Source: Julien Behal
While organisms are vulnerable to background radiation, mechanisms are present which assure survival.
‘The Chernobyl area as it is now, is often called the new garden of Eden.’ Life on earth evolved in the presence of ionizing radiation. It seems reasonable to assume that mutations can be attributed to this chronic, low level of radiation. Mutations are usually considered to be damaging, but over the long course of human and other organic evolution, many useful mutations occurred, and it is these mutations that have contributed to the evolution of higher forms.
Infobox 3: ZONE DWELLERS Reappeared: Lynx, eagle owl, great white egret, nesting swans, bears Introduced: European bison, Przewalski's horse Booming mammals: Badger, beaver, boar, deer, elk, fox, hare, otter, raccoon dog, wolf Booming birds: Aquatic warbler, azure tit, black grouse, black stork, crane, white-tailed eagle
The new Garden of Eden Right after the Chernobyl accident the radiation dose was a 100 times higher than it is now. The differences between now and right after the accident are enormous. There are several abandoned cities in the 30-kilometer “exclusion zone” around the reactor that after being left more than twenty years ago are nowadays described as wildlife haven. ‘The Chernobyl area as it is now, is often called the new garden of Eden.’ What used to be a dead zone seems to be bursting with life. It’s crowded with moose, deer, wolves, wild boars and about 250 species of birds. There
are wolves and even lynxes, a species that disappeared from the area long before the disaster. Chernobyl is one of the few places in Europe large enough to accommodate lynx. The exclusion zone is one of the few places where species can live undisturbed (see Infobox 3). As a result of the Chernobyl accident, tens of thousands of hectares of forests have experienced massive radioactive contamination. These were mainly Scotch pine trees (Pinus silvestris). Because of the red color of wit-
Origin - Universiteit Leiden
11
BETA SPECIAL VRAAGBAAK CULINAIRE CHEMIE
hered pine needles this large area is called ‘Red Forest’. The biodiversity of the Red Forest has increased in the years following the disaster. Some plants, like spruce and birch trees displayed gigantism. The red forest is turning green again. The opinions of researchers in the field split into two one favouring the romantic idea of nature taking back
Abnormalities in swallows: partial albinism (b, c, d), deformed beaks (e, f), and bent or asymmetrical tail feathers (h, i). source: national geographic
what has been stolen by mankind, the other neglecting it - and both do not seem to be very well undermined with facts and figures from long term studies. Biologists Tim Mousseau and Anders Møller wanted to proof there are significant genetic changes in Chernobyl barn swallows due to radiation exposure. Mousseau and Møller studied over 7,700 barn swallows (Hirundo rustica) and concluded there is an elevated diversity and frequency of abnormalities in barn swallows from Chernobyl compared with relatively uncontaminated control populations in Ukraine and more distant control populations. They identified abnormalities ranging from albinism, abnormal coloring, tumors, deformed toes, beaks, tail feathers, eyelids, and air sacks occurring more frequently or uniquely as compared to control groups. They concluded these abnormalities, associated with reduced viability, to be the result of radiation exposure. Radiation levels in the study areas in Chernobyl were one to two orders of magnitude above the background level. Not everyone agrees with the conclusion Mousseau and Møller made. One of the skeptics is called Robert Baker. He’s a biologist who studied bank voles (Clethrionomys glareolus) in Chernobyl. “I think this work is inaccurate, to be blunt,” he says of Mousseau and Møller’s study. “If there are mutations there, they’re not likely from radiation.” Jim Smith, biologist at the university at Portsmouth, is another skeptic. While Mousseau and Møller can’t think of another alternative explanations other than exposure to radiation that can have caused the observed patterns, Smith can. He thinks that the impacts on the Chernobyl barn swallow may be due to ecosystem changes resulting from the abandonment of contaminated land. Changes in farming practices, habitat and wildlife community in and around the exclusion zone may well have had negative effects on the barn swallows population size and reproductive success. Smith takes it even further by saying that people in the exclusion zone who live without smoking would live a healthier life than many Westerners do. “I'm not saying there are no consequences of the Chernobyl accident,” Smith says. ‘You just need to distinguish between the effects of a high dose of radiation, such as immediately after the accident and the effects of low doses of long-term.’
Chernobyl's Wildlife Is Thriving. source: national geographic
12
Origin - Universiteit Leiden
BETA SPECIAL VRAAGBAAK CULINAIRE CHEMIE
‘You just need to distinguish between the effects of a high dose of radiation, such as immediately after the accident and the effects of low doses of long-term.’
A worker on the Belarusian side of the Chernobyl exclusion zone measures radiation in 2006. source: national geographic
There is no convincing evidence that the current radiation in Chernobyl still affects animal populations.” Scientists disagree over radiation effects but they do agree one point: there needs to be more long-term research on Chernobyl wildlife to definitively resolve the matter. The current radiation level in the exclusion zone, one to two times above the background radiation, is lower than in some other places in Europe, for instance in Finland. When we look at the exclusion zone in Chernobyl now, green as it is, it shows us how nature overcomes. Nature is far more resilient than most people think. The Chernobyl area is now flourishing and populated by many species that took advantage of the abandoned villages and woods. If you would take a trip through the area, you would feel like it was just a national park, with more wildlife than in the rest of the country. It may even look like the horrible accident did not take place. But it did. The Chernobyl disaster is a tragic accident, which caused an inconceivable amount of human and environmental harm. The future of Chernobyl’s children is unsure. How green it may be now, may we not forget what happened April 26 1986, the day the shutdown came too late.
Sources: • Elevated frequency of abnormalities in barn swallows from Chernobyl. Tim A. Mousseau & Anders P. Møller, Biology Letters, 2007 • Is Chernobyl radiation really causing negative individual and population-level effects on barn swallows? J.T Smith, Biology Letters, 2007 • Biological consequences of Chernobyl: 20 years on, Anders P. Møller and Timothy A. Mousseau, Trends in ecology & evolution, 2006 • Wildlife defies Chernobyl radiation, Stephen Mulvey, BBC News • Stralende Safari, Elly Posthumus, Quest, 2010 • Nuclear Reaction: Why do Americans fear nuclear power, PBS website • Radiation: Risks and Realities, United States Environmental Protection Agency website • Radiation doses facts sheet, The World Nuclear Association website • Website Reactor 4
Origin - Universiteit Leiden
13
BETA VRAAGBAAK Air pollution
De bèta-vraagbaak
What is the most probable way A brief investigation concerning human extinction By: Mark Weijers
“How safe is your neighborhood? Text your postal code and you'll know!” Have you seen those advertisements promising a trustworthy risk indicator? Where is the outcome of this indication based on? Probably on some statistic crime database where you can find it for free yourself, when you take a little time searching. But what if we include the risk of a new tsunami or cancer? And raging flu or rat plagues? This edition’s beta-vraagbaak asks what the chances are that all of humanity die out. A question which considers us all, and therefore no one in particular. On the other hand, the safety of humanity is your safety too. First of all, let’s travel to the safest place in the world. A place with fresh mountain water, food from nature itself and a stable surrounding. We are with few, not destroying nature (for once) but enjoying a balanced living. When we are settled, what is the actual chance we will die? With all our intellect, there ought to be a small chance we will be destroyed? A theory called Maslow’s hierarchy of needs shows the fundamental needs for every human: oxygen, food, water, sex, sleep and homeostasis of the body. Many of these conditions are closely related to each other. For example the homeostasis of the body is not only dependent on the temperature, but also on the oxygen and water levels of the body. Maslow’s hierarchy therefore isn’t strict, but serves as a good guideline for this question.
The oxygen minimum is known to be about half of the present oxygen level. With 5,13 x 1018 kg of dry air mass in the atmosphere of which 20 percent is oxygen, this won’t be the main cause of our death. Air pollution can hinder our ability to breath, but this isn’t a worldwide problem and probably will seize before the whole world suffers from it at a critical rate. Food, water and the homeostasis of the body are, as we shall see, closely related to each other and therefore can be summarized in one overview. Nowadays we, warmblooded animals, are well prepared for sudden temperature changes, but do the organisms we use resist those changes too? The loss of photosynthetic life will be a catastrophic problem because it is the primary source of our energy. Plants need light, water, an appropriate temperature and a stable environment for their growth and we should look at the factors that can affect those needs. The biome a certain organism lives in, can shift steadily over time from place to place. When the climate changes, the biome makes place for another. This process is very graduate, almost invisible. Most ecologies lack great sudden adaption ranges and only can evolve when climate changes steadily over time, needed for growth and stabilizing the environment. Global warming therefore isn’t a great problem for the survival of humanity because the graduate adaption of ecologies have shown before to be effective enough.1 A sudden change of conditions however remains a problem. Deforestation is a ‘great’ example. Deforestation 1
14
Origin - Universiteit Leiden
Pieter S. A. Beck, Glenn P. Juday, Claire Alix, Valerie A. Barber, Stephen E. Winslow, Emily E. Sousa, Patricia Heiser, James D. Herriges, Scott J. Goetz. Changes in forest productivity across Alaska consistent with biome shift. Ecology Letters, 2011
BETA VRAAGBAAK
Maslow Triangle: "Maslowís hierarchy shows the needs of every human, divided in various aspects. At the bottom are the most fundamental needs, where the top shows abilities which are valued by humans. During Maslowís investigation, around 1954, he studied the healthiest 1% of the university. This hierarchy therefore isnít a guide to happiness and it has been criticized a lot, because the difference between individuals makes them value different matters. The typical healthy American student isnít a good sample for the global community"
the human race will go extinct? causes depletion of the soil and this creates a huge loss of space for all kinds of life. What can initiate such a shift, causing those intense global climate changes? A meteorite maybe…
Humans take about twenty years to reproduce. During this time cellular systems manage to prevent major damaging in the DNA by repairing about one million lesions a day. Sources like carcinogenic compounds, UV and radiation can increase these lesions dramatically. We can protect ourselves against UV by covering our skin and prevent ingestion of carcinogenic compounds. Radiation however is of a whole other caliber. Invisible particles floating through the air causes one of the major threats for our existence. A dosage of 200 mSv causes insufficient fetal growth and a decrease in reproductive cells, eventually seizing the ability to reproduce. Gladly, the average global radiation level is 2.4 mSv, far below 2
Paul W. Chodas and Donald K. Yeomans - Orbit determination and estimation of impact probability for near earth objects – Beacon eSpace
For now humanity seems quite safe, with the sun shining quite steadily for another ten billion years and no UFO in sight. Adaption and variation is the reason we can manage all kinds of challenges like viruses or a new ice age. Not unexpected, the only thing we need to watch carefully is the ability to kill ourselves.
?
Wetenschappelijke onderzoeken en hun resultaten worden vaak vertaald voor het publiek, maar dit gebeurt vaak onzorgvuldig en door journalisten met te weinig kennis van zaken. Zo werd de vleesetende mens ongegrond als agressiever geportretteerd en stort het hele natuurkunde-huis in na het neutrino-experiment. In de volgende bèta-vraagbaak vragen we ons af:
In hoeverre moet wetenschap gepopulariseerd worden? Denk mee over het laagdrempelig maken van de wetenschap en stuur je (onderbouwde) mening naar de Origin Redactie via originredactie@gmail.com!
Deforestation
Source pictures: Maslow hierarchy of needs: nursingcrib.com Air pollution: http://www.fotopedia.com/items/flickr-352250460 Deforestation: http://www.ecosystemdiscovery.com/2011/03/chinaand-brazil-said-no-deforestation.html Air pollution china: http://cargocycling.org/tag/air-pollution-china
One hypothesis why dinosaurs extinct and vertebrates did not, was that they did not have a large menu. Of all the varieties of plants in their surrounding they preferred just a few and when those died by a lack of light the dinosaurs followed. Major volcanic activity and large asteroid impacts can cause loss of enough light for photosynthesis by creating a layer of dust, acid rain and aerosols over the globe.2 NASA doesn’t report any upcoming asteroid impacts and they also state that probably only a large asteroid impact, next to a nuclear war, will change the world it’s ecology dramatically. This also gives us a clue where to search for next: radiation.
this line. Hopefully this remains this way, but there is no way to calculate a sensible probability that a radiation increase will happen in the near future. For that information you should open the agenda’s of countries like North Korea, Pakistan, Russia and of course America.
Origin - Universiteit Leiden
15
CENTErFOLD
DOOR: Joris Voorn
Eye of God Even when mankind is able to survive all possible disasters, we cannot live on Earth forever. In the coming billion years the temperature of our Sun rises, resulting in the evaporation of all water on Earth, leaving a bare dessert. Another four billion years later the Sun reaches the end of her life and expands till she finally swallows the Earth. Approximately at the same time, the Sun will throw off its outer layers. Only a very small, hot and dense star remains. This so called white dwarf emits nevertheless enough ultraviolet radiation to ionize the surrounding gas. The result is a beautiful planetary nebula, like The Helix Nebula you see here. This nebula, resulted from a star like our Sun, is sometimes referred to as the Eye of God. The well visible central white dwarf was possibly the former home star to some other inhabitant of our Milky Way. If so, no sign of any survivors reached Earth yet. Hopefully, mankind can move to a planet in an orbit around another star in time and enjoy the spectacular sight of the remainder of our present solar system from there. Then, what is really the Eye of God? Credit: NASA, NOAO, ESA, the Hubble Helix Nebula Team, M. Meixner (STScI), and T.A. Rector (NRAO)
16
Origin - Universiteit Leiden
CENTErFOLD
Origin - Universiteit Leiden
17
CULINAIRE CHEMIE
Culinaire chemie met
professor Gilles van Wezel Dit maal heeft Origin prof. Gilles van Wezel weten te strikken voor deze rubriek. Ondanks zijn drukke agenda heeft hij tijd vrijgemaakt om Origin thuis te ontvangen voor een interview onder het genot van een gezamenlijk bereid diner. Origin is benieuwd of deze begaafde biotechnoloog zich net zo thuis voelt in de keuken als in het lab. Door Annette Emerenciana & Valery Tjoeng
Menu Chef Prof. Dr. Gilles van Wezel
Afdelingshoofd Molecular Biotechnology, Leiden Institute of Chemistry (LIC)
•
A ntipasto Bruschetta pomodoro Tomatenpuree op een gegrilde ciabatta
•
Primo piatto Spaghetti con acciughe e funghi Spaghetti met ansjovis en champignons in een peterselie-roomsaus
•
Contori Insalata di carciofi Salade van artisjokharten, salamiblokjes, zwarte olijven en mozzarella Insalata rucola Salade van rucola met zongedroogde tomaten, paprika en Parmezaanse kaas
•
Dolce Koffie-ijstaart met bokkenpootjes
De chef in actie.
18
Origin - Universiteit Leiden
CULINAIRE CHEMIE
Rucola-salade en artisjokharten-salade
Spaghetti met ansjovis, champignons en peterselie-roomsaus
Op een mooie vrijdagmiddag ging Origin op pad naar Heemstede-Aerdenhout waar uw verslaggevers bij aankomst bij huize Van Wezel hartelijk begroet werden door de professor en zijn vrouw. Er werd van tevoren al verklapt dat deze avond in het teken zou staan van de Italiaanse keuken. Om de drukke professor te ontzien in de keuken hadden we aangeboden om ook een gang mee te nemen. Om in de Italiaanse stijl te blijven brachten wij een voorgerecht van bruschetta pomodoro op een vers afgebakken ciabatta mee. Nieuwsgierig naar wat de er op tafel zou komen dook Origin achter mevrouw Van Wezel de keuken in. Daar trof Origin een rucola-salade aan en een salade van artisjokharten. Professor Van Wezel bekende dat deze gerechten niet door hem bereid waren, maar door zijn vrouw met assistentie van hun 6-jarige dochter Sofie. Het hoofdgerecht wordt wel door de professor bereid.
Koken en wetenschap delen veel gelijkenissen. Ik zie een kookvoorschrift als een protocol, het is dan eigenlijk heel makkelijk. Als wetenschapper ben je eraan gewend om veel dingen tegelijk te doen.” De balans tussen werk en ontspanning is soms ver te zoeken als je hoogleraar bent. Volgens prof. Van Wezel moet je die balans toch zien te bewaren. “Ik ben eigenlijk altijd aan het werk. Als ik in het lab ben of achter mijn computer zit, heb ik geen tijd om rustig na te denken om op nieuwe ideeën te komen. Maar als ik met de kinderen door het bos loop, dan denk ik ook wel na over werk. Door rust krijg je ideeën. Een bespreking beschouw ik als een deel van mijn werk en een moment om inspiratie op te doen. Vakantie is ook inspiratie opdoen, gewoon tot rust komen. Als je alleen maar bezig bent dan heb je geen tijd om na te denken, Vroeger als student, als aio (assistent in opleiding) ook, was ik altijd in het lab, maar ik ging daarna wel naar de kroeg. Als je te hard werkt, als je echt twintig dingen tegelijk doet, dan merk je dat je het perspectief verliest.”
‘Als hoogleraar is the sky the limit.’
Balans werk & privé We zitten aan tafel, en er wordt een heerlijk uitziend hoofdgerecht geserveerd: pasta en twee salades. Origin laat het zich goed smaken. “Vroeger kookte ik heel veel. Als je hoogleraar wordt dan wordt het steeds drukker. Ik kom nu om half zeven thuis. Sandra gaat eerder werken dus zij komt al om vijf uur thuis. Zij haalt de kinderen van school, als ik thuis kom is het eten al klaar. Eigenlijk vind ik koken heel erg leuk.
Voor een wetenschapper gaat het niet altijd van een leien dakje, er moet ook gepresteerd worden. Dit schijnt niet altijd zo gemakkelijk te gaan. “Die paar uur per week dat je echt mooie data krijgt, daar moet je alle energie uithalen voor al die andere dingen die je ook moet doen. Als je hoogleraar wordt en je wilt
Origin - Universiteit Leiden
19
CULINAIRE CHEMIE
dingen naar je toetrekken, dan krijg je dingen ook wel naar je toegegooid: ‘the sky the limit!’. Feitelijk is er niemand die je een strobreed in de weg legt, als je maar goede colleges geeft en je aio’s op tijd laat promoveren. Als je maar 30 uur per week wilt werken, dan ga je het als hoogleraar niet halen.”
ren we daar wel gaan werken?’ Mijn labtafel wordt denk ik gebruikt als iemand even extra ruimte nodig heeft.” Tijd om te treuren is er niet voor de professor, want hij heeft er bijna een tweede full-time baan bij met zijn strijd om de Academische Jaarprijs 2011.
Academische Jaarprijs 2011 Vadergevoelens voor zijn studenten Op de vraag of hij liever doceert of onderzoekt, antwoordt hij: “Toen ik klein was wilde ik apotheker worden en toen ik twaalf was, was ik helemaal weg van dingen als wetenschappelijk onderzoek, dingen als kanker en genetica vond ik geweldig interessant. Toen ik ging studeren, wilde ik hoogleraar worden. Dat is dan een ambitie hè, je denkt dan niet dat je dat gaat worden. Ik ben primair een onderzoeker, niet primair een docent. Mijn passie is onderzoek. Ik geef graag onderwijs, maar mijn passie is onderzoek.”
De Academische Jaarprijs is bestemd voor de beste vertaling van wetenschappelijk onderzoek naar de maatschappij. Het team met het meest creatieve communicatieplan wordt gekozen met behulp van de stemmen van het publiek en krijgt honderdduizend euro om het project te bekostigen. De voorrondes zijn al geweest en Team Van Wezel met het project Antibiotica Gezocht! zit in de finale en moet de strijd aangaan met Team Kraaijeveld met het project Leve DNA! van het Leids Universitair Medisch Centrum en Team Moerel met het project Brein in Beeld van de universiteit Maastricht. De finale is op woensdag 26 oktober 2011 en vindt plaats in de Stadsgehoorzaal in Leiden.
‘aio’s komen speciaal voor jou, moederziel alleen uit het buitenland.’
Als hoogleraar Moleculaire Biotechnologie geeft hij de colleges Biochemie 3 aan bachelor studenten van Life Science & Technology (LST) en Global Regulatory Networks in Bacteria aan master studenten. “Studenten zijn heel belangrijk. Ik let goed op wat ik zeg, met de gedachte ‘snappen ze dat wel’? Ik moet zeggen dat ik heel tevreden ben over de LST studenten over het algemeen. Gemiddeld gaat het best goed. Toen ik net les gaf, had ik de neiging om te zeggen ‘zeg maar je’. Maar die gratis autoriteit die je eigenlijk cadeau krijgt, die moet je bij colleges niet weggeven.” In het lab is de professor totaal niet afstandelijk. Als een trotse vader volgt hij de ontwikkeling van zijn studenten. “Je ziet ze echt compleet ontwikkelen in twee jaar. Dat is echt heel leuk, echt heel mooi. Ja, ze zijn echt een beetje mijn kinderen. Je hebt er toch wel een beschermend vadergevoel bij.” Vooral buitenlandse studenten neemt hij onder zijn hoede. “Je kan niet zeggen, hier zijn de pipetten en hoppa. Ze komen speciaal voor jou, moederziel alleen uit het buitenland.” Door alle verantwoordelijkheden als hoogleraar komt hij weinig toe aan zijn echte passie, onderzoek in het lab, wat hij wel een beetje betreurt. “Mijn labtafel is geen heiligdom, maar ik denk wel, ‘moeten ande-
20
Origin - Universiteit Leiden
“De jury die ziet alles: die ziet ons rapport, ons plan, die zien wat wij doen, en die kijken naar onze presentatie, die kijken naar de shows die we opvoeren, die kijken naar de documentaire die wij online moeten zetten, die kijken naar onze website als we die hebben, ze kijken naar ons Twitter-geweld dat wij laten losbarsten, onze Facebook-site. Dat is hoe het publiek invloed heeft.” Met de Academische Jaarprijs wil Team van Wezel de middelbare scholen betrekken in de wereld van het onderzoek. Het is de bedoeling dat de leerlingen grond verzamelen van allerlei plaatsen, dit kan gedaan worden tijdens de vakantie. De deelnemende scholen kunnen monsters insturen zodat het geanalyseerd kan worden. De eerste scholen die meedoen zitten in Leiden en Haarlem. “Wanneer we naar middelbare scholen toe gaan, laten we zien hoe je als leerling op vakantie bacteriën kunt verzamelen. Je gaat op vakantie, je gaat in de grond graven en je neemt dat mee naar huis. Daar isoleren wij onze bacteriën uit en die produceren dan antibiotica.” Casper, zijn zoon, was de eerste scholier die voor het project een stuk grond had geïsoleerd tijdens hun vakantie in Frankrijk.
CULINAIRE CHEMIE
Aan tafel bij de familie Van Wezel.
“We kijken naar de metabolic fingerprints van de bacteriën die wij isoleren. We kijken dan naar de diversiteit op basis van wat voor moleculen ze kunnen maken. Dat stelt ons in staat om te zeggen hoe verschillend ze zijn. In de sequentie van het ribosomale RNA zitten maar kleine verschillen, maar als je kijkt naar de metabolieten, metabolic profile, dan zijn ze totaal anders. Wij zijn ‘biologischer’ bezig dan de meeste scheikundigen.” De professor richt zijn aandacht niet alleen op de scholieren, maar probeert met behulp van andere projecten een groter publiek te bereiken. “We gaan naar Artis, die gaan een bacteriedierentuin beginnen, een Microzoo. En met museum Boerhaave gaan we over de antibiotica-resistentie problematiek een expositie opzetten.”
ik nou een heel mooi nieuw antibioticum vind, dan kunnen er miljoenen mensen over de hele wereld mee gered worden. Het is wel een mooi doel. Dan kan je iets doen met alle investeringen die de maatschappij in jou doet.” De mogelijkheid bestaat om met de behaalde resultaten van onderzoek een nieuw bedrijf te beginnen, een university spin-off. Op de vraag wat prof. Van Wezel in de toekomst nog wil gaan doen, antwoordt hij dat het beginnen van een bedrijf een optie is. Het bedrijf zou dan waarschijnlijk op het Leiden Bio-Sciencepark gevestigd worden. “Als ik een bedrijf ga beginnen dan moet het wel een serieus bedrijf zijn. Dan heb je wel veel geld nodig aan durfkapitaal, dan praat je echt wel over minimaal 5 miljoen. Er zal wel wat intellectual property meegaan dan, dat ik nu aan het ontwikkelen ben.”
Ambities voor de toekomst Ook al heeft hij al veel bereikt, er is volgens prof. Van Wezel altijd ruimte om te streven naar een nieuw doel. Hij heeft de ambitie om ooit eens tot de wereldtop der onderzoekers te behoren, maar ook om zijn horizon te verbreden met andere projecten. “Ik wilde vroeger wel iets aan kanker doen. Ik ben geen medicijnen gaan studeren, maar nu met het onderzoek naar nieuwe antibiotica help ik de mensheid ook. Als
EHEC- bacterie Inmiddels hebben mw. Van Wezel en dochter Sofie de laatste hand gelegd aan het toetje. We genieten van een koffielikeur-ijstaart. Dit bevalt iedereen heel goed. Na het afruimen van de tafel wordt Origin uitgenodigd om plaats te nemen in de achtertuin om daar nog uit te buiken met een kopje thee voor de dames en koffie voor de professor. Er is nog tijd voor een paar vragen.
Origin - Universiteit Leiden
21
CULINAIRE CHEMIE
Sofie legt de laatste hand aan de koffielikeur-ijstaart, onder het toeziend oog van haar ouders
Het preventief gebruiken van antibiotica heeft veel bijgedragen aan de omvang van het huidige probleem. Maar prof. Van Wezel heeft wel begrip voor de agrarische sector. “Economisch gezien snap ik het wel. Ik ben niet iemand die roept ‘die boeren moeten stoppen’. Ze moeten wel stoppen, maar het is makkelijker gezegd dan gedaan. Als jouw ouders leven van tienduizend kippen, en je weet dat ze met een antibiotica-kuurtje allemaal gezond blijven, en zonder gaan ze allemaal dood, wat doe je dan? Dan kan ik wel zeggen ‘stoppen ermee’, maar zo simpel is het niet. Aan de andere kant wordt er veel te makkelijk met antibiotica omgegaan. De meest geweldige nieuwe medicijnen gaan naar de kippen, dat kan natuurlijk niet. Die nieuwe antibiotica komen wel, maar die nieuwe pathogenen zullen er dan ook zijn. Je moet vooral niet heel oud of heel ziek worden. De helft van de mensen draagt MRSA bij zich, maar gelukkig hebben de meesten daar geen last van.” Met deze geruststellende woorden neemt Origin tevreden afscheid van de familie Van Wezel. Het was een gezellige avond geworden.
Spaghetti con acciughe e funghi Chef Prof. Dr. Gilles van Wezel Bereidingstijd: 30-60 minuten Gang: Hoofdgerecht Keuken: Italiaans
Uitbuiken in de achtertuin
De combinatie eten en het vakgebied van de professor brengt ons bij de EHEC-bacterie die al een tijdje het nieuws domineert. Prof. Van Wezel geeft zijn mening. “Als onderzoeker zeg ik ‘interessante uitdaging’. De problematiek is natuurlijk groot. Vooral met de huidige situatie waarbij er weinig nieuwe antibiotica op de markt komen. Er wordt weinig onderzoek gedaan naar nieuwe antibiotica en de multi-resistentie gaat exponentieel omhoog. Er moet nu wat gebeuren. In de jaren ’50 dacht men dat het over was met de infectieziekten en nu denken we dat we er allemaal aan doodgaan. We blijven er tot het einde van dagen wel mee zitten. Op een gegeven moment wordt er een evenwicht bereikt.”
22
Origin - Universiteit Leiden
Ingrediënten (2 personen): 200 gram pasta - boter - 200 gram kastanjechampignons 1 teen knoflook - 2 tl ansjovispasta - 3 el crème fraiche 4 el gesneden peterselie Voorbereiding: Kook de pasa al dente. Bereidingswijze: Maak de knoflook klaar voor de knijper. Snijd de champignons in niet te kleine stukken. Bak in boter en olijfolie vijf minuten de champignons en knoflook. Doe de ansjovispasta erbij en laat het nog drie minuten op niet te hoog vuur laten staan. Tenslotte, op laag vuur (niet meer koken), de crème fraîche en peterselie erdoor mengen. Even warm laten worden en door de pasta roeren. Buon Appetito!
Ooggetuige
Bètatheater slaat het picknickkleed uit in de Hortus
Precies een jaar geleden was de Hortus Botanicus letterlijk het toneel van de jacht op een vos tijdens de Midzomernacht. Dit jaar hadden de studenten van de bètafaculteit een stuk vrediger stuk voor het publiek in petto. Hoewel, vredig!? Hun goedbedoelde picknick vond namelijk wel plaats op het slagveld. DOOR: Yorrick van Bree
In navolging van het geslaagde optreden van vorig jaar is dit jaar, onder de noemer bètatheater, wederom een groep enthousiaste bèta’s druk in de weer geweest met het op poten zetten van een mooi toneelstuk. Onder leiding van regisseur Jan Kijne werd gewerkt aan het opvoeren van een bewerking van het stuk “De Picknick op het Slagveld” van de Spaanse schrijver Fernando Arrabal. Een stuk dat speelt in oorlogstijd dus. Kisten, netten, legeroutfits en zelfs replica’s van de vroeger zo beruchte stenguns: alles werd erbij gehaald. U begrijpt: dat leverde een mooi plaatje op. Op 21 juni was de Hortus dus omgetoverd tot een militaire stelling, waar een bange soldaat eenzaam de tijd zat te doden met het maken van kruiswoordpuzzels. Hij was al lang van huis en heeft al een tijdje geen actie gezien. Zijn verbazing is dan ook groot als opeens zijn ouders achter hem staan, gewapend met een picknickmand en platenspeler. Hun bezoek bleef echter niet onopgemerkt, want net nadat het kleed uitgeslagen is, verschijnt er ineens een andere soldaat op het toneel: een vijand! Na de bekende formaliteiten van het gevangennemen, blijkt de vijand best een aardige kerel te zijn die veel gelijkenissen vertoont met de soldaat in
het andere uniform. Wat volgt is een gezellige picknick waar de zinnen even verzet worden van die gruwelijke oorlog. Er stonden tijdens de Midzomernacht twee voorstellingen op het programma. De vroege voorstelling, om half 9, trok veel publiek, waardoor men zelfs helemaal rondom de stelling moest staan en er dus helaas mensen tegen de ruggen aankeken. Het stuk kwam misschien nog het best tot zijn recht bij de tweede voorstelling. Omdat het inmiddels donker was, werd er een mooi beeld gecreëerd door de lampen die op de stelling stonden. Ook in de struiken op de achtergrond waren lampen verstopt, die het decor een stuk sfeervoller maakten. Nu was tenminste ook goed zichtbaar waar de bommen, die op een gegeven moment in het stuk uit de lucht vielen, insloegen. Na de tweede voorstelling zat de avond er op voor de spelers van het bètatheater en kon er teruggekeken worden op een mooie periode en een succesvol toneelstuk. Deze avond smaakte naar meer en de spelers van het bètatheater verheugen zich er nu al op om volgend jaar wederom een succesvol stuk neer te zetten!
Origin - Universiteit Leiden
23
Historie
Stille getuigen vertellen verhalen
Historische rampspoed Slecht gedocumenteerde rampspoed wordt zeldzamer; bijna altijd is er wel iemand die het voorval wist te filmen met een mobieltje, waarna trouw de pers arriveert, om dagenlang te bivakkeren rond de plek des onheils. Wie echter iets wil weten van menselijk leed van honderden jaren geleden, moet op zoek naar de aanwijzingen achtergelaten in broze manuscripten en zwijgzame schilderijen. Origin presenteert vier van zulke reconstructies. DOOR: Carlos de Lannoy, Rob van Wijk
De bloedplaag
J
e moet het ze nageven; als het op inventief straffen aankomt waren goden onbetwiste kampioenen. Van ongemakkelijke familievloeken tot het wegvagen van complete beschavingen, een hogere macht draaide er zijn hand niet voor om. Of wat te denken als je water in bloed verandert? Volgens het oude testament overkwam het een zekere farao rond de 13e eeuw voor Christus. het verhaal vertelt ons hoe Jahweh, God van de Israëlieten, in een tiendelig staaltje machtsvertoon de farao in kwestie overhaalt om de vastgehouden Israëlieten te laten vertrekken. Kennelijk was de eerste klap een daalder waard; het Nijlwater veranderde in bloed, de vispopulatie stierf en de stank was niet te harden. De nuchtere wetenschapper van vandaag zou enkele verklaringen kunnen geven voor het ontstaan van een bloederige rivier – naast Jahweh’s wil uiteraard. Een vaak terugkerend thema in deze verklaringen is een giftige algenbloei van gigantische proporties, beter bekend als een rood getij; veranderingen in milieuomstandigheden zoals voedingsstofconcentraties en temperatuur kunnen in een normaliter gebalanceerd ecosysteem het
voordeel geven aan een bepaald soort alg. In ongelukkige gevallen produceert deze bevoordeelde soort toxines, die schelpdieren oneetbaar maakt of, jawel, vispopulaties doodt. Is de alg daarnaast drager van rode pigmenten, dan kleurt het water rood. Een minder bekende – maar niet minder spannende – variant van de theorie noemt zelfs de naam van de verdachte algensoort: dinoflagellaten van het genus Pfiesteria staan bekend om de slachtingen die ze aanrichten, door langstrekkende visscholen aan te vallen en in korte tijd ernstig aan te vreten, waarbij de vissen bloed verliezen. Zou echt bloed dan toch de verkleuring van de Nijl kunnen veroorzaken? Natuurlijk zitten er enkele gaten in de algentheorieën; tot nog toe zijn er geen giftige algen bekend die rode getijden kunnen veroorzaken én in zoet water leven. Ook van Pfeisteria is nog onbekend of zoetwatersoorten wel bestaan, en zo ja, dan is het zeer te betwijfelen of bloed uit de wonden van alle vissen in de Nijl de gigantische rivier rood kunnen kleuren. Bovendien mag er gerust getwijfeld worden aan de waarde van deze bijbeltekst als historisch document. De functie van intrigerend verhaal vervult het gelukkig nog steeds glansrijk.
Mozes en Aaron kijken naar de bloedrode Nijl op een oude Hagadah afbeelding.
24
Origin - Universiteit Leiden
Vissen aangevreten door dinoflaghellaten
Een rood getij voor de kust van San Diego,
van het genus Pfeisteria.
California
Historie
Een Romeinse pestdokter met karakteristiek pestmasker.
Een vlo (Xenopsylla Cheopis), besmet met Y. Pestis.
E
Pest
en andere straf van God, voornamelijk zo gezien in de Middeleeuwen, was de pest. De Zwarte Dood zorgde in de veertiende eeuw voor tientallen miljoenen doden. Er zijn verschillende vormen van de ziekte. Bij besmetting worden de lymfeklieren geïnfecteerd, waardoor builvorming optreed: de builenpest. Als het immuunsysteem adequaat kan reageren, verdwijnen deze bulten na een tijd en kan de patiënt genezen. Als de infectie echter verspreid naar de longen of het bloed, respectievelijk de longpest en de septische pest, is bij gebrek aan behandeling de patiënt ten dode opgeschreven. De septische pest leidt tot inwendige bloedingen waarbij de huid uiteindelijk zwart kan schijnen, waarschijnlijk de basis voor de sinistere bijnaam van de ziekte. Verschillende zaken werden aangewezen als de oorzaak van de ziekte. De Oude Grieken vermoedden dat Apollo de ziekte met zijn pijlen verspreidde en ook de christenen hielden de pest als goddelijke straf voor mogelijk. Andere verdachten voor de pestverspreiding in de
Middeleeuwen waren de Joden. Vreemd genoeg waren er duidelijk minder slachtoffers onder deze bevolkingsgroep, wat leidde tot verdenking. Het was echter de levensstijl van de Joden die hen beschermde: zo hadden zij hun eigen (betere) reinigingsrituelen en gebruikten zij geen water uit openbare putten. Dit laatste was voor sommigen voldoende bewijs dat de Joden het water vergiftigd hadden. Tot slot kon bedorven lucht ook de bron van besmetting zijn: de Pestdokters liepen altijd met vogelachtige maskers gevuld met kruiden, om de lucht te reinigen. Het zou moeten werken als een primitief gasmasker. We weten nu dat de boosdoener de bacterie Yersinia pestis is en dat deze verspreid werd door ratten met besmette vlooien, en niet door het water of de lucht. De bacterie vermenigvuldigde zich in de vlo en blokkeerde het spijsverteringskanaal. Als de vlo nu bloed dronk, werd dit uitgebraakt, maar nu besmet met de bacterie. De voedingsbodem, mens of rat, werd nu besmet en de vlo sterft uiteindelijk van de honger.
Yersinia Pestis in de voordarm van een vlo, waar de bacterie het spijsverteringskanaal blokkeert.
Origin - Universiteit Leiden
25
Experiment Historie
Structuurformule van
Zoals hij nog steeds in
grayanotoxine,
het vormalige Pontus
het giftige bestanddeel
gevonden wordt.
van rododendronhoning.
T
Pompeis en de honinggekte
egenwoordig zorgt alleen de gedachte aan biologische oorlogsvoering al voor klamme handjes bij wereldleiders. En terecht: veruit de meeste biologische wapens zijn wreed, onberekenbaar en maken geen onderscheid tussen militair en burger. Toch bestaan ze al millennia, getuige een verslag van de strijd tussen de Romeinse generaal Pompeius de Grote en koning Mithradates VI van Pontus rond 67 v.Chr.
Met zijn gigantische leger, ingenieuze listen en reputatie als toxicoloog had Mithradates al naam gemaakt als de aartsvijand van Rome, toen Pompeius een veldtocht tegen hem begon. Al snel vielen de Romeinse strijdkrachten Pontus binnen. Mithradates antwoordde door bijenkorven op Pompeius route klaar te zetten. Verrukt door deze traktatie, deden de soldaten zich tegoed aan de honing in de korven. Korte tijd daarna vielen de meeste ten prooi aan delirium en sloegen Mithradates’ bondgenoten toe. Zonder enige moeite werden duizend soldaten afgeslacht.
Als Pompeius de geschiedenis van het gebied had gekend, was zijn veldtocht wellicht beter verlopen; enkele eeuwen voor hem was het Griekse leger van Xenophon in het zelfde gebied ook al (per ongeluk) ten prooi gevallen aan “de gekke honingziekte”, veroorzaakt door de consumptie van rododendronhoning. Deze honing bevat grayanotoxine en wordt al eeuwen verwerkt in dranken als opkikkertje, maar in pure vorm bevatten enkele grammen soms al genoeg gif om hartritmestoornissen en verminderd bewustzijn te veroorzaken. Tegenwoordig weten we dat grayanotoxine de sluiting van door actiepotentiaal geactiveerde natrium kanalen in het centrale zenuwstelsel verhindert, waardoor zenuwcellen makkelijker geactiveerd blijven. Waarschijnlijk zorgt de remmende werking van de nervus vagus op het hart daarna voor hartritmestoornissen. Gelukkig is grayanotoxine-vergiftiging al enige tijd goed te behandelen, maar daarvoor bleef het nog lang een effectief wapen; in 946 n.Chr. gaf Olga van Kiev haar Russische vijanden enkele tonnen honingdrank, gemaakt in Pontus. De afloop laat zich raden…
Mithradates IV van Pontus (L) en Olga van Kiev wisten beiden honinggekte bij hun tegenstanders te veroorzaken.
26
Origin - Universiteit Leiden
Experiment Historie
De gebedsgenezer Grigori Yefimovich Raspoetin
O
Raspoetin bleek echter onaangetast door de enorme dosis vergif, genoeg om vijf mannen om het leven te brengen. Hoe kan dit? Er wordt gesuggereerd dat Raspoetin mithraditisme toepaste, vernoemd naar de eerder genoemde koning Mithradates van Pontus. Mithraditisme is het zelf toedienen van kleine hoeveelheden gif om hiertegen immuun te worden. Dit werkt echter niet met alle giffen; het gebruikte cyanide bijvoorbeeld zal eerder simpelweg uitgescheiden worden of juist ophopen tot een dodelijke hoeveelheid. Een andere mogelijkheid is dat hij helemaal niet van de cake gegeten had. Door een eerdere aanslag op zijn leven, waarbij door middel van een messteek zijn abdomen opengereten werd, had Raspoetin last van brandend maagzuur, waardoor hij zo veel mogelijk suikers vermeed. Veel interessanter is echter een letterlijk kijkje te nemen in de keuken: hoe hebben de edelen het gif in de cake verwerkt? De grote hoeveelheden kaliumcyanide werden waarschijnlijk in het deeg verwerkt, waarna het gebakken werd tot een cake. Uit kaliumcyanide ontstaat echter blauwzuurgas bij reactie met water en koolstofdioxide of bij de hoge temperaturen van het bakproces. Het gif ontsnapt zo uit de cake. Mocht dit het geval zijn geweest, dan zou de kok eerder zijn gestorven dan Raspoetin!
ver Rusland gesproken: het is nog altijd discutabel of de val van de Romanov dynastie en het einde van het Tsarenrijk in 1917 tot rampen heeft geleid of juist rampen heeft voorkomen. Al even discutabel is de rol die Grigori Yefimovich Raspoetin hierin gespeeld heeft. Raspoetin vergaarde veel macht aan het hof van de laatste tsaar door de zoon van de tsaar, Alexei, bij te staan. Alexei leed aan hemofilie en had veel last van inwendige bloedingen. De wijze waarop Raspoetin de pijn kon stillen is een bron van vele theorieën, waaronder hypnose en het tegenhouden van het gebruik van het nieuwe pijnstillende middel aspirine. De tsaar liet het gebruik van verslavende pijnstillers voor zijn zoon niet toe, maar het nieuwe aspirine viel niet in die categorie. Later zou blijken dat aspirine een bloedverdunnende werking heeft, waardoor het de bloedingen van Alexei juist verergerde. Hoe het ook zij, de tsarina geloofde dat Raspoetin de bloedingen kon stoppen, waardoor hij veel invloed kreeg op de tsarenfamilie. Dit was uiteraard tot groot ongenoegen van het adellijk milieu, dat graag de macht binnen hun eigen kring wilde houden en buitenstaanders als gebedsgenezende monniken niet tolereerden. Een groep edelen besloot in december 1916 om Raspoetin te vermoorden, door middel van vergiftigde cake. De monnik
Bronnen: • RedTide.jpg - publiek domein • Pfiesteriawonden.jpg - J. Burkholder • Bloedplaag.jpg - publiek domein • Yersinia Pestis - Wikimedia Commons • Vlo - Wikimedia Commons
• • • • •
OlgaEnMithradates.jpg- Eric Gaba (Mithradates)/publiek domein (Olga) Xenophon.jpg - Martin Boss Grayanotoxin.jpg - Publiek domein Rhododendron_ponticum.jpg - First Light at en.wikipedia Rasputing, Pestdokter - Wikimedia Commons
Origin - Universiteit Leiden
27
Interview
De nieuwe Betacampus
Interview met Tom Westerhof Als het huidige bio-sciencepark betreden wordt, kan het niet over het hoofd gezien worden: er wordt flink aan de weg getimmerd. Vol verwachting kijkt de faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen uit naar een nieuwe huisvesting en de plannen beloven veel goeds! In deze Origin wordt een tipje van de sluier opgelicht. De collega’s van Eureka! gingen op bezoek bij Tom Westerhof, de projectmanager, om hem te interviewen over de nieuwe Bètacampus.
Interview: Chris Smiet en Hedwig Eerkens Door: Chris Smiet, Hedwig Eerkens en Rob van Wijk
Wat is de reden voor de nieuwbouw? ”Waarom doen we dit? Achterhaalde technieken in gebouwen, brede gangen, een groot aantal vierkante meters waar we niets mee kunnen doen, energiegebruik en met name ook vanwege asbest in de gebouwen. Ik vergeet nog een belangrijke te noemen: het is niet uitdagend voor studenten om in Leiden te komen studeren als de faciliteiten niet state-of-the-art zijn. Wij hebben van Amsterdam en van Nijmegen kunnen leren dat nieuwbouw een enorme aanwas van nieuwe studenten oplevert. We proberen dus een goede faculteit neer te zetten die van vandaag is. Dat is een proces van twaalf jaar voordat het een keer staat. Een gigantische uitdaging, kan ik je vertellen.” De heer Westerhof beschrijft hoe zo’n groot bouwproject in zijn werk gaat. Allereerst, zo vertelt hij, is er de initiatieffase, waarin bekeken wordt wat er moet gebeuren, waar dat moet plaatsvinden en waarom dat op deze manier moet. Gegevens als het aantal werknemers en stu-
28
Origin - Universiteit Leiden
denten die er in de toekomst gehuisvest gaan worden zijn hier relevant. Het is lastig om het gebruiksinterval, 50 jaar, geheel te voorspellen. Met deze gegevens kan het kostenplaatje geschat worden en aan de hand van de beschikbare middelen wordt een aantal stappen bepaald. Bij de nieuwe campus zal worden gebouwd in drie fases, waarbij in de eerste fase hoofdzakelijk op huidige lege velden en parkeerplaatsen wordt gebouwd. De architect is begin 2010 begonnen met een structuurplan van het hele gebouw. Dit gaat aan de hand van gekleurde vlakken die op hun uiteindelijke plek worden geschoven. Als dit voltooid is worden aanverwante zaken opgepakt, zoals ventilatie, elektra, vermogens en dergelijke. Vervolgens wordt gefocust op de eerste bouwfase en welke afdelingen en organisaties hierin een plek krijgen.
Interview
Hoe gaat de nieuwe bètacampus er uit zien? �De onderwijsschotel die er nu staat die blijft bestaan. Dat is het uitgangspunt, daar komt alles aan vast te hangen. Alle andere gebouwen eromheen gaan weg of krijgen een andere bestemming. Aan de schotel wordt een lange gang gemaakt, vanaf de collegezalen tot aan de Wassenaarseweg. Aan die centrale hal komen allemaal vingers te zitten, als een dubbelzijdige kam. Daar komen in vijf lagen de instituten en laboratoria in. De centrale hal is het openbare gebied, waarin de algemene voorzieningen zich gaan bevinden. Denk hierbij aan het restaurant, de bibliotheek, college- en practicumzalen, maar ook aan ontmoetingsplekken, met bijvoorbeeld overlegtafels. Hier komen ook werkplekken voor bachelorstudenten. De masters vinden hun plekken meer bij de instituten. Studieverenigingen hebben in principe nu hun eigen ruimte en dat zal gecontinueerd worden. De nieuwe ruimtes worden direct bereikbaar vanuit de centrale hal. Studenten kunnen zo langs de deur lopen, dat is de ideale situatie.
Hoe dieper je het gebouw en de vleugels in gaat, hoe meer de toegang beperkt zal worden tot mensen die er daadwerkelijk moeten zijn. Aan de achterkant van het gebouw, dat in de eerste fase gebouwd wordt, maken we een speciaal cluster waarin alle specifieke delen zitten, zoals de meethal. Daarin komen het Cell Observatory en het nieuwe Nederlands Centrum voor Elektronen Nanoscopie, het NeCEN, te zitten. Aan de westkant wordt de NMR geplaatst en aan de andere kant de FMD/ELD, het logistieke centrum en een aantal andere faciliteiten. Dichterbij de schotel komen de generieke chemische, biochemische en de fysische laboratoria. Daarnaast komen hier de werkplekken en kantoren van ondersteunende functies, maar ook van bijvoorbeeld het Lorentz Center, het LIACS en het MI. Als je het totaal bekijkt vanaf de Einsteinweg, tegen de onderkant van de schotel aankijkend, komt het
Origin - Universiteit Leiden
29
BIOLOGIE Interview
grote gebouw er achter, 230 m lang en 130 m breed. Aan de rechterkant zal dan het sportcentrum, met een hockeyveld, tennisvelden en een sporthal komen. Dat maakt het campusidee completer. Uiteindelijk zal waar nu het sportpark ligt misschien een hotelfunctie en studentenhuisvesting komen, wellicht ook winkeltjes en dat soort dingen.”
Wanneer zullen de verschillende fases gestart worden? ”Het Projectteam, bestaande uit vertegenwoordigers van de faculteit en van Vastgoed, heeft afgelopen juni het voorlopig ontwerp voor de eerste bouwfase afgerond en gepresenteerd bij het College van Bestuur. Die hebben de wijzigingen in de projectfase goedgekeurd, waarin het definitieve ontwerp wordt ontwikkeld. De oplevering van de eerste bouwfase staat nu medio 2015 gepland. In de tussentijd kunnen we de tweede fase ontwerpen, die zou dan in 2019 opgeleverd worden. De derde bouwfase, voor 2022 gepland, bevat alleen nog twee vleugels: de huisvesting van biologie dat nu in het Sylvius zit. We praten over twaalf of dertien jaar in totaal, dus er kan nog veel gebeuren. Dit is de globale planning.”
Wat gaat er specifiek gebeuren met de oude gebouwen? ”Sommige gebouwen worden afgebroken en het terrein wordt verkocht of in pacht gegeven. Andere gebouwen moeten we afbreken omdat we anders de nieuwbouw
30
Origin - Universiteit Leiden
niet kunnen plaatsen, dat geldt bijvoorbeeld voor het Gorlaeus. Het Huygens, het Oort en de meethal gaan weg bij de universiteit, maar of ze als gebouw blijven staan durf ik niet te zeggen.”
En het Sylvius dat net gerenoveerd is, wordt dat ook afgestoten als de campus er is? ”Het uitgangspunt bij de renovatie van het Sylvius was dat het Instituut Biologie Leiden daar een unilocatie kreeg. Het IBL zat verspreid over half Leiden, onder andere in het Van Steenisgebouw, in het Clusius laboratorium en op de Kaiserstraat. Behalve de eerstejaars bachelors zit alles nu in het Sylvius. Het uitgangspunt van deze huisvesting was voor tien tot vijftien jaar. Daarna zal dit ook overgaan in de nieuwe campus, in de derde fase. Wat er dan met het gebouw zal gebeuren durf ik niet te zeggen. Het gehele gebied is constant in ontwikkeling.” Er gaat veel veranderen de komende jaren, maar wij hebben er na dit gesprek het volste vertrouwen in. Achter elke verandering zitten goed beredeneerde motivaties, zoals te verwachten is van een faculteit voor Wiskunde en Natuurwetenschappen. Voor meer informatie verwijzen wij u graag door naar www.betacampusfwn. nl, waar ook een mailadres beschikbaar is voor vragen. Uiteraard zijn alle in dit interview besproken plannen nog aan verandering onderhevig. De illustraties bij dit artikel zijn sfeerimpressies.
AGENDA
Agenda Donderdag 27 oktober Van Leeuwenhoek lecture
Vrijdag 28 oktober Reedijk Symposium ‘Molecular Photovoltaics and Mesoscopic Solar Cells’
Maandag 31 oktober
Colofon , jaargang 7, nummer 1, oktober 2011 Oplage:
1.500
Redactieadres: Origin Magazine Einsteinweg 55, 2333 CC Leiden info@originmagazine.nl originredactie@gmail.com www.originmagazine.nl
Lezing Studium Generale ‘Biobrandstof uit microalgen’
Aan deze Origin werkten mee: Professor Gilles van Wezel, Tom Westerhof, Marije Arentze, Joris Hanse, Chris Smiet en Hedwig Eerkens
Maandag 14 t/m vrijdag 17 november
Redactie: Eindredactie: Evelien de Vries en Dwayne van der Klugt
Lorentz Center Symposium ‘Land for bioenergy: Ecological, Economic and Societal Aspects’
Donderdag 24 november Sackler Lecture 2011
Dinsdag 6 december Medical Delta Café
Hoofdredactie: Rob van Wijk Redactie: Yorrick van Bree, Lena Budko, Sharina Chander, Rachel Elands, Annette Emerenciana, Dennis Kap, Arjan Kemp, Michael de Korte, Carlos de Lannoy, Anja Rienitz, Marit van Santen, Valery Tjoeng, Mart Vogel, Joris Voorn, Mark Weijers, Rob van Wijk. Productie- en begeleiding: Van Zessen Klaar, Leiden Opmaak: teambart Origin en al haar inhoud © Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, Universiteit Leiden. Alle rechten voorbehouden.
Origin - Universiteit Leiden
31
Every Thursday from 16:00 till 20:00 Sodas Beer Wine
0,60 euro 1,00 euro 1,50 euro
No cash!
Pin and Chip only
Main entrance Gorlaeus Laboratory, Einsteinweg 55, Leiden
