ÜNİSAV ACADEMY / Savunma, Havacılık, Teknoloji, Uzay

01

KASIM

2020

www.unisavakademi.com

SAVUNMA-HAVACILIK-UZAY-TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTE DERGİSİ

TÜRKIYE’NIN İLK SILAHLI İNSANSIZ

DENIZ ARACI

ARES Tersanesi ve Meteksan Savunma ülkemizin ilk insansız muharip deniz aracı çözümünü hayata geçirdi

TERMODİNAMİK GÜÇ PANELLERİ

Ortamın termal enerjisini elde etmede çok etkili bir yol Fatih Aydoğan Makine Mühendisi

3 BOYUTLU YAZICI ILE

ÜRETIM DÖNEMI

Uzay, havacılık ve savunma sanayiinde 3 boyutlu yazıcıların sektördeki önemi Doç. Dr. Yılmaz Gür

KASIM 2020

2

3

KASIM 2020

YAYIN YÖNETIMI Yayıncı SAVTÜRK YAYINCILIK LTD. ŞTİ. İmtiyaz Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni Yelda BUĞDAYCI Genel Koordinatör Cem GÜDÜR

İÇİNDEKİLER 12

Yayın Koordinatörü Ömer Furkan ERSÖZ Kurumsal İletişim Danışmanı Arif SUNA Reklam Grup Başkanı Mustafa Apaydın Sosyal Medya Yönetimi Buse Hayta İletişim Sorumlusu Şeyda Kaymaz Özkan Ak Dijital Yayınlar İletişim Koordinatörü Zeynep GÜZELCİK Fotoğraf Editörü Hüseyin GÜNGÖR Kreatif Tasarım Savcom Creative Merkez: Ortabayır Mahallesi Şair Çelebi Sokak No:1/3 Kağıthane-İstanbul www.unisavakademi.com bilgi@unisavakademi.com Baskı-Cilt/ Printing-Binding ŞAN OFSET MAATBACILIK SAN.VE TİC.LT.ŞTİ.

Hamidiye Mahallesi Anadolu Cad.No:50 Kağıthane –İstanbul Tel:+90 (212) 289 24 24 Fax:+90 (212) 289 24 31 ÜNİSAV ACADEMY Havacılık-Savunma-Uzay-Teknoloji Üniversite Dergisi Yayının Türü Ulusal Süreli Yayın

54

PAÜ HAZAR TAKIMI ÜRETEN GELİŞEN VE GELİŞTİREN BİR GENÇLİĞİN PARÇASI OLMAYI HEDEFLİYOR

06

ÖNSÖZ / GENEL YAYIN YÖNETMENI YELDA BUĞDAYCI

08

EGE SAVTEK BİRLİKTE ÜRETMEK VE GELİŞTİRMEK İÇİN ÇABALIYOR

16

TÜRKIYE’NIN İLK SILAHLI İNSANSIZ DENIZ ARACI ULAQ

18

OSTİM TEKNIK ÜNIVERSITESI ‘1 MILYON YERLI YAZILIMCI’ PROJESI IÇIN HAREKETE GEÇTI

20

SAÜ YERLI VE MILLI BATARYA ÜRETECEK

22

EGE ÜNIVERSITESINDE KOVID-19’UN TAHRIBATINI ÖLÇMEK ÜZERE YAZILIM GELIŞTIRILDI

36

YAPAY ZEKANIN TARİHÇESİ VE KULLANIM ALANLARI ERAY SALTAN

68 TALEWORLDS BAŞARILARIYLA GENÇLERE İLHAM VERİYOR

BURHAN ÖZGÜR İŞBİR ELEKTRİK SANAYİ AŞ. GENEL MÜDÜRÜ İŞBİR JENERATÖR “TÜRKIYE’DE YERLI KATKI PAYI EN YÜKSEK JENERATÖR ÜRETICISI”

Yayının Dili Türkçe Yayının Mahiyeti Havacılık-Savunma-Uzay-Teknoloji Üniversite Dergisi Yayının Süresi İki Aylık Görsel ve Haber Çözüm Ortağı Anadolu Ajansı –Getty Images Turkey Dergimizde yayımlanan yazı ve fotoğraflardan yayıncının izni alınmadan , kaynak belirtilmeden tam ve özet alıntı yapılamaz.

Reklam reklam@unisavakademi.com Görüş öneri ve yorumlarınız için bilgi@unisavakademi.com

4

@unisavakademi

@unisavakademi

@unisavakademi

@unisavakademi

24 ODTÜ TÜRKIYE’NIN EN BÜYÜK RÜZGAR TÜNELI’NI AÇMAYA HAZIRLANIYOR

28

GÖMÜLÜ SISTEMLER (EMBEDDED SYSTEMS) CENGİZHAN VARLI

32

PARÇALI HOPKINSON BASMA ÇUBUĞU’NUN TARIHI VE KULLANIMI ÖMER FURKAN ERSÖZ

39

ATATÜRK ÜNIVERSITESI TÜRKIYE IÇIN UZAYI GÖZLEYECEK

40

TERMODİNAMİK GÜÇ PANELLERİ FATIH AYDOĞAN MAKINE MÜHENDISI

42

MİLLİ SAVUNMA VE TEKNOLOJİ TOPLULUĞU (BAUN SAVTEK) “GÜNEŞ ARTIK ANADOLUDAN DOĞUYOR”

44

UZAY, HAVACILIK VE SAVUNMA SANAYİNDE 3 BOYUTLU YAZICI İLE ÜRETİM DÖNEMİ DOÇ.DR. YILMAZ GÜR

49

ASELSAN LISESI ROL MODEL OLACAK

50

YÖNEYLEM ARAŞTIRMASININ DOĞUŞU DOÇ. DR. ASLAN DENIZ KARAOĞLAN

62

DUSCART ÜNİVERSİTE-SANAYİİ İŞBİRLİĞİ İLE DAHA BÜYÜK PROJELERE ADIM ATMAK İSTİYOR

5

KASIM 2020

43

Tecrübemizle, Türk Savunma Sanayisine ve Ülke Ekonomisine Doğrudan

yıldır; Katkı

Sağlıyoruz.

For 43 years, we have been directly contributing to Turkish Defense Industry and the National Economy with our experience.

Değerli Okuyucular Gün geçtikçe gelişen ve her daim ileriyi hedefleyen Türk Savunma Sanayii Dünya’da artık yüksek bir prestij kazanmış durumda. Bu prestiji kazanırken elbette değerli firmalarımıza yön veren ve vizyonlarını genişleten bir gerçek var. Bu gerçek hiç şüphesiz çalışkan, idealist ve vizyoner Türk genci ve üniversitelisinden başkası değildir.

Marin Güç Sistemleri Marine Generator

Taktik Sessiz Jeneratör Tactical Silent Generator

Kurduğu topluluklarla, yönettiği projelerle ve eşi benzeri görülmemiş girişimlerle üniversiteliler her geçen gün savunma sanayiinin kalbine bir adım daha yaklaşmakta ve geleceğe umutla bakmalarını sağlamaktadır.

Frekans Konvertörü Frequency Converter

ÜNİSAV ACADEMY ekibi olarak, bu sektöre gönül vermiş üniversiteli arkadaşlarımızın proje ve çalışmalarının tanıtıldığı, değerli akademisyenlerimizin makalelerinin yer aldığı, sektördeki gelişmelerin duyurulduğu yayınımızı hazırlamak için canla başla çalıştık.

Türkiye’de savunma-havacılık-teknoloji-uzay alanında öğrencilerimize özel, ilk dijital ve basılı yayım olma özelliğini taşıyan ÜNİSAV ACADEMY, sektöre ilgi duyan öğrencilerin ve sektör hakkında bilgi sahibi deneyimli hocalarımızın katkılarıyla, sektör konularında geniş bir yelpazede bu değerli kesime hitap edecek içerikler sunacak ve gençlerimiz için yeni bir kapı olacaktır.

Yelda BUĞDAYCI Genel Yayın Yönetmeni

İHA Yer Sistemleri UAV Ground Systems Dual Römorklu Jeneratör İHA Sistemleri Dual Set with Trailer UAV Systems

Römorklu Jeneratör Trailer Generator

Alternatör Alternator Dizel Jeneratör Diesel Generator

Alternatör ve Jeneratör Mükemmeliyet Merkezi

Askeri Portatif Jeneratör Military Portable Generator

Alternator and Generator Center of Excellence İŞBİR ELEKTRİK SAN. A.Ş. Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın bir kuruluşudur. İŞBİR ELEKTRİK SAN. A.Ş. IS AN ASSOCIATION OF TURKISH ARMED FORCES FOUNDATION

6

www.isbirelektrik.com.tr 7

KASIM 2020

şekilde, 100’den fazla takım arasından 6’ncılıkla devam ettiğimiz ve final etabına katılmaya hak kazandığımız Teknofest 2020 İnsansız Su Altı Sistemleri yarışmasını proje faaliyetlerimiz arasında sayabiliriz. Ege Savunma Teknolojileri Topluluğu yerinde saymamak, daima ilerlemek ve gelişmek için teknolojinin olduğu her yerde olmaya özen gösteriyor.

Bu hedefle topluluğumuzca hem gelişebilmek hem de katılacağımız yarışmalara hazırlık yapabilmek amacıyla, mühendislik fakültesi dışından da yoğun bir katılımla, geniş yelpazede bir üye profilimizle projeler geliştirmeye devam ediyoruz.

EGE SAVTEK BİRLİKTE ÜRETMEK VE GELİŞTİRMEK İÇİN ÇABALIYOR Günümüzde otonom teknolojiler oldukça ilgi çekmekte ve önem taşımakta. Ege ROV Takımı olarak Ege Üniversitesi’nde, Ege Savunma Teknolojileri Topluluğu bünyesi altında otonom teknolojiler üzerine faaliyet gösteriyoruz. Yeni bir topluluk olmasına rağmen bünyesinde geliştirilen birçok proje ve birçok yarışma bazlı proje deneyimi barındıran Ege SAVTEK topluluğunun üyelerinden oluşan takımımız, topluluğumuzun bu deneyimlerini ve başarılarını arkasına alarak yola çıktı.

Yolun en başında, Ege Savunma Teknolojileri Topluluğu ve Ege ROV Takımı’nın kuruluş amacı ve bu yola çıkmaya karar vermemizin 8

arkasındaki ana düşünce; ülkemiz savunma sanayiine olan ilgiyi arttırmak ve öğrenci projeleri kapsamında katma değerli ürünler üretmekti. Öğrenci topluluklarının, öğrencilere, mesleki ve kişisel anlamda gelişmelerinde katkılarının ortada olduğunu düşünerek faaliyetlerimize başladık ve topluluktaki tüm arkadaşlarımızın kendilerine bir şeyler katmaları için hassasiyet göstererek devam ediyoruz. Ege Savunma Teknolojileri Topluluğu’nun amacı, üniversite öğrencilerimize, savunma teknolojileri alanında farkındalık ve deneyim kazandırmak; vizyonu ise üniversite öğrencilerimizin, Türk savunma sanayiinde aranan mühendisler olmasını sağlamaktır. Bu amaçla ve

vizyonla çıktığımız yolda daha çok insana ulaşabilmek ve hep birlikte gelişip hep birlikte üretebilmek için topluluk olarak ilerliyoruz.

Topluluğumuz kuruluşundan, yani 2019’dan bu yana geçirdiğimiz bir yılda; birçok eğitmenimizin katıldığı eğitim seminerleri ve çalışma atölyeleri, teknik geziler, farklı sektörlerden davet ettiğimiz konuklarımızla yüz yüze gerçekleştirdiğimiz tecrübe sohbetleri ve internet üzerinden gerçekleştirdiğimiz canlı yayınlar ve kendi oluşturduğumuz Ege SAVTEK Blog sitesi kapsamında her konuda yazarlık faaliyetleri düzenlendi. Bu faaliyetlerin dışında, sürekli olarak proje takımları oluşturup her türden projeler üretip ürünler geliştiriyoruz ve geliştirdiğimiz bu ürünlerle yarışmalarda aktif bir şekilde yer alıyoruz. Topluluğumuz bünyesi altında; Teknofest 2019’da Ege Roket Takımı olarak katıldığımız ve finalistlik elde ettiğimiz Yüksek İrtifa Roket Yarışması, Egeik İKA Takımı olarak Türkiye 4’üncülüğü elde ettiğimiz T.C. Savunma Sanayii Başkanlığı’nın düzenlediği Otonom İnsansız Kara Aracı yarışması, akademik kapsamda yürüttüğümüz bilimsel araştırma projeleri, topluluk içerisinde geliştirdiğimiz ve geliştirmekte olduğumuz Haberleşme Amaçlı Taşınabilir Yer İstasyonu, İnsansız Hava Aracı, İstihbarat Amaçlı Örümcek Robot, Model Uydu, Otonom Taret gibi projelerimiz ve son olarak bu yıl aktif bir

“Üniversitemizi en iyi şekilde temsil etmek için yarışacağız” Ege ROV Takımı olarak topluluğumuz bünyesinde son olarak geliştirmekte olduğumuz Otonom İnsansız Su Altı aracımızla, bahsettiğimiz gibi bu sene Eylül ayında düzenlenmekte olan Teknofest 2020’ye katılıyoruz. Bu yıl üçüncüsü düzenlenen Teknofest; bizler gibi gelişmeye, öğrenmeye, üretmeye can atan öğrenciler için büyük bir fırsat. Ülkemizin en geniş kapsamlı ve prestijli teknoloji festivali olan Teknofest’te büyük bir heyecanla geçen yıl zaten katılmış ve Ege Roket Takımı olarak standımızda bulunmuştuk. Bu yıl, pandemi sebebiyle festival kapsamında etkinliklere yer verilmeyecek olması bizleri ne kadar üzse de yarışmaların gerçekleştirilecek olmasıyla Ege

Bu yıl üçüncüsü düzenlenen Teknofest; bizler gibi gelişmeye, öğrenmeye, üretmeye can atan öğrenciler için büyük bir fırsat. Ülkemizin en geniş kapsamlı ve prestijli teknoloji festivali olan Teknofest’te büyük bir heyecanla geçen yıl zaten katılmış ve Ege Roket Takımı olarak standımızda bulunmuştuk.

9

KASIM 2020

ROV Takımı olarak festivalde yerimizi aldık ve yarışma alanında üniversitemizi en iyi şekilde temsil etmek için yarışacağız.

Daha önceki yarışma tecrübelerimiz ve topluluk içerisinde geliştirdiğimiz projelerden edindiğimiz yetkinliğe rağmen bu yıl Covid-19 nedeniyle proje faaliyetlerimizi alışılmadık bir şekilde atölyemizden, okulumuzdan ve birbirimizden uzak yürütmek zorunda kaldık. Aracımızın sadece teorik olarak tasarımlarını ve analizini yapmışken pandeminin patlak vermesi sebebiyle projemizin büyük bir çoğunluğunu internet üzerinden yaptığımız toplantılarla ve evlerimizden yaptığımız çalışmalarla ilerlettik. Aracımız için gerekli olan materyallerin temininde ve ihtiyacımız olan parçaların üretiminde de birçok sektörde tedarik zincirlerinin kopması ve firmaların satış yapmaması sebebiyle bilimum aksaklıklar yaşadık. Sonuç olarak, yılın başından bu yana uzun bir süreç boyunca emek verdiğimiz ve pandemi sürecinin etkilerine rağmen ara vermeden üzerinde çalışmaya devam ettiğimiz projemizin son aşamalarına gelmiş bulunuyoruz. İlk önce yarışmanın Ön Tasarım Raporu ve Kritik Tasarım Raporu olmak üzere iki raporlama aşamasını başarıyla geçtik. İçinde bulunduğumuz pandemi süreci sebebiyle takım olarak uzun süreçlerde ayrı kalarak, uzaktan çevrimiçi bir şekilde faaliyetlerimize devam etmek zorunda kaldık.

Pandemi sürecinin getirdiği zorluklara rağmen iyi hazırlandık ve yarışmanın final etabına, yani Gaziantep’te düzenlenecek olan parkur etabına 100’den fazla takım arasından 6’ncı olarak katılıyoruz.

Aracımızın tasarım, analiz ve raporlama aşamalarından sonra üretim aşamasına geçtiğimizde, pandemi şartlarına ayak uydurmaya çalışarak malzemelerimizin tedariğini ve parçalarımızın üretimini 10

‘KATMA DEĞERLİ PROJELER ÜRETMEYE ÇALIŞIYORUZ’ Otonom su altı aracımızın Teknofest yarışma kapsamı dışında, gerçek hayatta da büyük ölçüde karşılık bulabilecek bir ihtiyaç olduğunu düşünüyoruz. Su altı, ucu bucağı olmayan, araştırmaya açık ve insanlığın hala keşfetmekte olduğu bir ortam. Bu ortamda, aracımız, dalgıç dalışının gerektiği profesyonel uygulamalardan (deniz altında gözlem yapılması, deniz altından numune toplanması gibi) akademik araştırmalara, kişisel gözleme dayalı hobilerden eğlence amaçlı kullanıma kadar birçok farklı alanda kullanım potansiyeli sunuyor.

Bizler topluluğumuzca, hem yarışma dahillerinde hem de bu şekilde gerçek hayat senaryolarında görev alabilecek kapsamda, katma değerli projeler üretmeye çalışıyoruz ve böylece “Birlikte üretmek ve birlikte gelişmek için” motivasyonumuzu hayata geçirmek için durmaksızın çabalıyoruz.

sağladık. Üretim faaliyetlerimiz bir kısmını, Merdivenaltı Atölyesi olarak adlandırdığımız, okulumuzda atıl bir halde duran ve kullanımda olmayan bir odayı tamamen yenileyerek ve düzenleyerek, projeler için aldığımız destek malzemelerle geliştirerek kendimize bir çalışma atölyesi haline getirdiğimiz atölyemizde devam ettik. Aracımız, istenildiğinde otonom istenildiğinde elle kontrol prensibiyle çalışacağı için uzun ve yorucu bir üretim sürecinin ardından yoğun bir yazılım maratonuna girdik. Aracımız; şase, elektronik materyallerin bulunduğu sızdırmaz bir tüp, aracın hareketini sağlayan motorlar, robot kol ve su altı şartlarından ötürü uzaktan kontrol etmek için kullandığımız uzun kablolardan oluşuyor.

Aracımızın içerisinde su altından görüntü alabilecek bir kamera, alınan görüntüyü işleyebilecek ve aracımızın üzerindeki, su altından numune toplama benzeri görevleri ifa edebilecek robot kolu kontrol eden mikroişlemciler bulunmakta.

Su üstü istasyonumuzdan aracımızda işlenen ve aktarılan görüntüyü elde edebiliyor, otonom (aracın yapay zekasıyla tamamen kendi kontrolünü sağlama durumu) çalıştığı senaryo haricinde elle müdahale edebiliyor, istediğimiz şekilde kontrolde olabiliyoruz.

11

KASIM 2020

PAÜ HAZAR TAKIMI ÜRETEN GELİŞEN VE GELİŞTİREN BİR GENÇLİĞİN PARÇASI OLMAYI HEDEFLİYOR HAZAR Takımı Pamukkale Üniversitesi’nde akademik düzeyde eğitim alan öğrencilerin üreten, gelişen ve geliştiren gençliğin bir parçası olmak, bilime ve millî savunma sanayiine katkıda bulunmayı amaçlayan ülkemizde ve dünyada havacılık ve uzay sanayii alanında yapılan gelişmeleri takip ederek bu alanda katma değeri yüksek teknoloji üretmek istiyor.

12

ÜNİSAV ACADEMY: Hazar Takımı ne zaman kuruldu, kısaca kendinizden bahseder misiniz?

Hazar Takımı Aralık 2018 tarihinde Pamukkale Üniversitesi Makine Mühendisliği bölümünde öğrenim gören bir grup öğrenci tarafından kuruldu. Biz, Milli Teknoloji Hamlesi akımına destek vermek isteyen, derslerde aldığımız teorik bilgiyi pratik ile birleştirip üretimi hedefleyen bir ekibiz. ÜNİSAV ACADEMY: Aktif olan projelerinizden teknik olarak bahseder misiniz? Şuan aktif olarak roket teknolojileri üzerine çalışmalar yapmaktayız. En güncel çalışmalarımız: Teknofest 2020 Roket yarışmalarına katılmak amacıyla tasarladığımız ürettiğimiz ve isimlerini Denizli/Pamukkale ilçesinde bulunan Hierapolis Antik Kentinden alan Hiera3000v2 ve Hiera6000 roketleri.

Hiera3000v2 roketi, Teknofest 2019 yarışmasına katılmak amacıyla tasarlayıp üretmiş olduğumuz ve bize birincilik ödülünü getiren Hiera3000 roketinin 2. Versiyonu olarak tasarlandı.

Hiera3000v2 roketi, tüm alt sistemleri yerli olan, 3000 metre irtifaya 4 kilogramlık faydalı yük taşıyan ve paraşütler aracılığıyla yere iniş gerçekleştiren bir roket.

Hiera3000v2 Roketi; Burun konisi, aviyonik gövde ve motor gövde olarak 3 gövdeden oluşmaktadır. Burun konisi ve motor gövde malzemesi olarak dayanımı yüksek ve hafif olan karbon fiber malzeme tercih edilmiştir. Aviyonik gövde için ise dayanımı yüksek, hafif ve yalıtkan olan cam elyaf malzeme kullanımı tercih edilmiştir. Hiera3000v2 roketi 250 cm uzunlukta ve 22 kilogram ağırlığındadır.

Hiera6000 roketi ise, Türkiye’de ilk defa düzenlenen Yüksek İrtifa

Hiera3000v2 roketi Bu roket tüm alt sistemleri yerli olan, 3000 metre irtifaya 4 kilogramlık faydalı yük taşıyan ve paraşütler aracılığıyla yere iniş gerçekleştiren bir roket.

(6000 Metre) Roket Yarışmasında kullanılmak için tasarlanmıştır.

Toplam uzunluğu 278 cm, ağırlığı 36 kilogram ve 1.3 Mach hıza ulaşan bu roket 6000 metre irtifaya 4 kilogramlık faydalı yük taşımakta ve ardından paraşütlerle yere iniş yapmaktadır.

Burun konisi, aviyonik gövde ve motor gövde olmak üzere 3 parçadan oluşmaktadır. Burun konisi ve motor gövde malzemesi olarak dayanımı yüksek ve hafif olan karbon fiber malzeme tercih edilmiştir. Aviyonik gövde için ise dayanımı yüksek, hafif ve yalıtkan olan cam elyaf malzeme kullanımı

Hiera3000v2 aviyonik kart

AVIYONIK KARTLAR Roketimiz en yüksek irtifaya çıktığında gövdelerini ayırmakta ve faydalı yükünü dışarıya çıkarmaktadır. Bu işlemlerin gerçekleşebilmesi için roket içerisinde bir aviyonik bilgisayar bulunmaktadır. Bu aviyonik bilgisayarın tasarımı ve yazılımları ekibimiz tarafından geliştirilmiştir.

Aynı zamanda tasarlanan ve

test edilen bu aviyonik kartın tasarım ve yazılım dosyalarının açık kaynak olarak paylaşılması yönünde çalışmalar devam etmektedir. Ayrılma sistemleri yine ekibimiz tarafından geliştirilmekte olup Teknofest 2019 yarışmasında kullanılan ayrılma sisteminin patentleme işlemleri devam etmektedir.

13

KASIM 2020

Hiera6000 roketi tercih edilmiştir.

Fırlatma işlemi gerçekleştirilen roketlerden anlık olarak gelen verileri gözlemlemek için ve roketin takibi için Hiera Yer İstasyonu adında bir uygulama geliştirilmiştir. Roketin anlık konumu, yüksekliği, hızı, sıcaklığı, kamera görüntüsü gibi verileri görebileceğiniz bu uygulama yine açık kaynak olarak paylaşılacak olup çalışmaları son hız devam etmektedir.

Türkiye’de ilk defa düzenlenen Yüksek İrtifa (6000 Metre) Roket Yarışmasında kullanılmak için tasarlanmıştır. Toplam uzunluğu 278 cm, ağırlığı 36 kilogram ve 1.3 Mach hıza ulaşan bu roket 6000 metre irtifaya 4 kilogramlık faydalı yük taşımakta ve ardından paraşütlerle yere iniş yapmaktadır.

“Çalışmalarımızı pes etmeden titizlikle ilerletiyoruz” ÜNİSAV ACADEMY: Hazar Takımı olarak neyi hedefliyorsunuz, sizce başarınızın temel nedeni nedir?

Hazar Takımı olarak hedefimiz; üreten, gelişen ve geliştiren gençliğin bir parçası olmak, bilime ve milli savunma sanayiine katkıda bulunmaktır. Çalışmalarımızı bu hedef doğrultusunda pes etmeden titizlikle ilerletiyoruz. ÜNİSAV ACADEMY: Tasarımınızın püf noktaları nelerdir, kısaca bahseder misiniz?

Maalesef güvenlik sorunları ve motor temininde yaşanılan zorluklar nedeniyle üretimini tamamlamış olduğumuz roketlerin uçuş testlerini gerçekleştirememekteyiz. Bu nedenle bilgisayar ortamında tasarlamış olduğumuz roket ile üretimini tamamlamış olduğumu roket özdeş olmalı. Tasarımda ve üretimde buna çok dikkat ediyoruz. Zaten karmaşık olan roket teknolojisini olabildiğince kolaylaştırmak adına, daha basit tasarımlar yapmaya çalışıyoruz ÜNİSAV ACADEMY: Projelerinizin üretimi boyunca kullandığınız mühendislik programlarından bahseder misiniz? Bu programların amacı nedir?

Roketimizin simülasyon çalışmalarını OpenRocket ve RockSim programlarını kullanarak gerçekleştirdik. Açık kaynak ve ücretsiz olan OpenRocket programı ile 14

Fırlatma işlemi gerçekleştirilen roketlerden anlık olarak gelen verileri gözlemlemek için ve roketin takibi için Hiera Yer İstasyonu adında bir uygulama geliştirilmiştir.

Roketin anlık konumu, yüksekliği, hızı, sıcaklığı, kamera görüntüsü gibi verileri görebileceğiniz bu uygulama yine açık kaynak olarak paylaşılacak olup çalışmaları son hız devam etmektedir.

roketler tasarlayıp, hesaplamalarını yapıp simülasyonunu gerçekleştirebiliyorsunuz. Bu program açık kaynak ve kullanımı çok kolay olmasına karşın ses üstü hıza ulaşan roketlerde maalesef hatalı hesaplamalar yapabiliyor.

Bu yüzden bu hataları ortadan kaldırabilmek için Rocksim programını da kullandık.

Roketin teknik tasarımlarını ise Solidworks programını kullanarak yaptık. Solidworks basit ve etkin şekilde 2 boyutlu ve 3 boyutlu katı modeller ortaya çıkarmak için kullanılan bir bilgisayar destekli tasarım programıdır.

Roketin akış, kompozit ve statik analizlerini ise Ansys programını kullanarak yaptık. Bu program ile nesnelerin analizlerini yaparak gerçek dünyadaki davranışlarını simüle edebilirsiniz. ÜNİSAV ACADEMY: Covid-19 sürecinin sizi etkilediğini düşünüyor musunuz?

Kesinlikle Dünyayı etkisi altına alan bu süreç maalesef bizleri de olumsuz etkiledi. Ancak yine pes etmeyip çalışmalarımıza farklı platformlardan sesli, görüntülü görüşmeler ile devam ettik. Üretimi ve entegrasyonu ise mesafe, hijyen ve maske kurallarına uyarak ofis ortamında tamamladık.

TEKNOFEST 2020 roket yarışmalarında 3 Bin Metre Orta İrtifa ve 6 Bin Metre Yüksek İrtifa Kategorilerinin her ikisinde de Türkiye birincisi olan Pamukkale Üniversitesi (PAÜ) Hazar Takımı, ödülünü, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan aldı.

ÜNİSAV ACADEMY: Hazar takımı olarak eklemek istedikleriniz nelerdir?

Türk gençleri olarak çoğu zaman olumsuz ve motivasyonumuzu bozucu söylemleri çok fazla duyuyoruz. Maalesef bu zamana kadar bir başarı elde edemeyeceğine, gelişemeyeceğine, geliştiremeyeceğine ve üretemeyeceğine inandırılmış toplumumuzun bu düşüncesinin kırılması en büyük hayalimiz.

Biliyoruz ki bu ülkede milyonlarca zeki ve potansiyel sahibi genç ve girişimci beyin mevcut. İhtiyacımız olan şey bunun

farkına varmak, kaybettiğimiz umudu geri kazanmak. Biz ilk günden beri çok çalışarak çok yorularak ama asla sıkılmayarak çalışmalarımızı devam ettiren bir ekip olduk. Çünkü neyin ilgimizi çektiğini, bizi bu umutsuz düşünce yapısına kimlerin sürüklediğini ve yine bu durumdan kendimiz çıkabileceğimizi asla unutmadık.

Biz ekip olarak çalışmaya, bilgimizi, ilgimizi, tecrübemizi, başarı ve başarısızlıklarımızı paylaşmaya devam edeceğiz ve bir çocuğun, gencin, yetişkinin bile ilgisini çekersek ne mutlu bize. Bize vakit ayırdığınız için çok teşekkürler.

15

KASIM 2020

TÜRKIYE’NIN İLK SILAHLI İNSANSIZ

DENIZ ARACI

Türkiye’nin İlk silahlı insansız deniz aracı “ULAQ” Mavi Vatan’ın yeni muhafızı olacak.

Savunma sanayinde milli sermaye ile faaliyet gösteren Antalya merkezli ARES Tersanesi ve Ankara merkezli Meteksan Savunma, birkaç yıldır devam etmekte olan araştırma geliştirme faaliyetleri neticesinde İnsansız Deniz Araçları (İDA) alanında; ülkemizin ilk insansız muharip deniz aracı çözümünü hayata geçirdi. Prototip üretimi Aralık ayında tamamlanacak olan Silahlı İnsansız Deniz Aracı (SİDA), “ULAQ” serisinin ilk platformu olacak.

Ares Tersanesi ve Meteksan Savunma’nın güçlü ortaklığı ile üretilen ULAQ - SİDA, mavi vatanın her karışındaki yerli ve milli gücümüzü yeniden tanımlıyor.

400 kilometre seyir menziline, saatte 65 kilometre sürate, gündüz/gece görüş

TEKNİK ÖZELLİKLER BOY: 11 M SÜRAT: 65 KM/SAAT (35 KTS) MENZİL: 400 KM (215 NM) FAYDALI YÜK KAPASİTESİ: 2000 KG

16

kabiliyetine, milli kriptolu haberleşme altyapısına sahip ve gelişmiş kompozit malzemeden üretilen SİDA; Keşif, Gözetleme ve İstihbarat, Su Üstü Harbi (SUH), Asimetrik Harp, Silahlı Eskort ve Kuvvet Koruma, Stratejik Tesis Güvenliği gibi görevlerin icrasında karadan mobil araçlarla ve karargah komuta merkezinden veya uçak gemisi, fırkateyn gibi yüzer platformlardan kullanılabilecek.

Tasarım çalışmaları Ağustos ayında sona eren ve yapısal üretimi tamamlanan prototip botun donatım faaliyetleri sonrasında Aralık 2020 ayında denize indirilmesi planlanıyor. İlk SİDA’nın, milli füze sistemleri üreticisi

Roketsan tarafından sağlanan 4 adet Cirit ve 2 adet L-UMTAS füze sistemleri ile 2021 yılı ilk çeyreğinde atış testleri yapılacak.

SİDA; farklı operasyonel harekat ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde füze sistemlerinin yanı sıra, elektronik harp, jamming yani karıştırma gibi farklı tiplerde faydalı yükler ve farklı haberleşme ve istihbarat sistemleri ile donatılabilecek. Bununla birlikte, kendisi ile eş veya farklı yapıya sahip diğer SİDA’larla operasyon yapma, İHA, SİHA, TİHA’lar ve insanlı hava araçları ile müşterek harekat kabiliyetlerine sahip olabilecek.

Diğer yandan SİDA sadece uzaktan kontrol edilen bir insansız deniz aracı olmanın haricinde, yapay zeka ve otonom davranış özellikleri ile üstün ve çağın ilerisinde yeteneklerle donatılacak. İnsansız deniz araçları alanında ARES Tersanesi ve Meteksan Savunma tarafından başlatılan

projenin ilk fazı olan ve üretim hattındaki prototip SİDA’nın ardından istihbarat toplama, mayın avlama, denizaltı savunma harbi, yangın söndürme ve insani yardım/tahliye amaçlı insansız deniz araçlarının da üretime hazır olacağı belirtildi.

28 Ekim 2020 tarihinde yapılan ortak basın açıklamasında, ARES Tersanesi Genel Müdürü Utku Alanç: “Birkaç yıl önce kurduğumuz bu hayali gerçekleştirmek üzere yaptığımız emek yoğun çalışmalar ve yatırımlar neticesinde, İnsansız Deniz Araçları (İDA) alanında; ilk insansız milli muharip deniz aracı çözümünü hayata geçirmekten duyduğumuz gurur ve mutluluk tarifsizdir. Bu başarı ve gurura, her zaman olduğu gibi milli menfaatlerimizi ön planda tutarak tamamıyla öz sermaye yatırımlarımızla ulaştık. Üretimi Aralık ayında tamamlanacak olan Silahlı İnsansız Deniz Aracı (SİDA) Projesini, “ULAQ” serisinin ilk platformu olarak yüce Türk milletinin bilgilerine sunuyoruz. Kadim Türk kültürümüzde Orta Asya’dan itibaren devleti her alanda temsil eden ve sahip olduğu tüm özelliklerle kendilerine hayran bırakan devlet görevlisi elçilere verilen

SİLAH OPSİYONLARI UMTAS IR GÜDÜMLÜ FÜZE UMTAS LAZER GÜDÜMLÜ FÜZE CİRİT IR GÜDÜMLÜ FÜZE

isimdir ULAQ. ULAQ’lar zeka ve tecrübelerinin yanında savaşçılıkları ile de ön plana çıkmışlardır.

Geliştirdiğimiz İnsansız Deniz Araçları da bu anlamda ismi ile müsemmadır.” şeklinde konuştu.

Meteksan Savunma Genel Müdürü Selçuk Alparslan ise: “3 tarafı denizlerle çevrili ülkemizin mavi vatan savunmasının, deniz kıta sahanlığımızın ve münhasır ekonomik bölge korunmasının ne kadar elzem olduğunu son yıllarda ortaya çıkan gelişmeler ile bir kez daha anlıyoruz. Meteksan Savunma olarak uzun yıllardır haberleşme ve sensör sistemleri alanında elde ettiğimiz teknolojik bilgi birikimini insansız deniz araçları için değerlendirmekten, ARES Tersanesi ile birlikte bugün sizlere Türkiye’nin İlk Muharip İnsansız Deniz Aracı’nı sunmaktan büyük gurur duyuyoruz.

Bu platformun üzerinde yer alacak kritik elektronik sistemleri tasarlarken maksimum yerli katkı oranını gözettiğimizi ve Türk Silahlı Kuvvetlerimizin harekat ihtiyaçlarını bütünüyle dikkate aldığımızı belirtmek isterim. ULAQ; ülkemize, mavi vatana, silahlı kuvvetlerimize hayırlı olsun.” dedi.

SİLAH KONTROL İSTASYONU KAPTAN KONSOLU NİŞANCI (FAYDALI YÜK OPERATÖR) KONSOLU KULLANICI DOSTU ARAYÜZ TASARIMI 200 KM’DEN GERÇEK ZAMANLI VERİ / GÖRÜNTÜ AKTARIMI 17

KASIM 2020

OSTİM TEKNIK ÜNIVERSITESI ‘1 MILYON YERLI YAZILIMCI’ PROJESI IÇIN HAREKETE GEÇTI O

STİM Teknik Üniversitesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından duyurulan ve Hazine ve Maliye Bakanlığınca yürütülen “1 milyon yerli yazılımcı” projesine bünyesindeki Sürekli Eğitim Merkezinin (OTÜSEM) hazırladığı program çerçevesinde yetiştirdiği yazılımcılarla katkı sağlayacak.

OTÜSEM Müdürü Hakan Ünsal, kuruluşlarının “Uygulamalı Dijital Uzmanlık Programı”yla ilgili açıklamalarda bulundu.

Söz konusu programla yazılımcı olmak isteyen bir kişiye algoritmik düşünceden veri tabanı yönetimine, bilgi güvenliğinden dijital dönüşüme kadar ihtiyaç duyacağı tüm eğitimlere modüler bir şekilde ulaşabilme imkanı sunduklarını söyledi. Ünsal, programa katılan kursiyerlere rehberlik hizmeti vererek, bu kişilerin edinmek istedikleri meslek ve ilerlemek istedikleri alanlarla ilgili doğru donanım ve yetkinliklere sahip olmalarını sağladıklarını dile getirdi.

“Salgın dönemindeki ihtiyaçlar yazılım alanına ilgiyi artırdı” Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını döneminde özellikle birtakım hizmetlere erişebilmek ve ihtiyaçları karşılayabilmek noktasında sorunlar yaşanmaya başlandığına dikkati çeken Ünsal, şu değerlendirmede bulundu: “Salgından önce de bu 18

ihtiyaçlar vardı ama büyük bir kesim bu ihtiyaçlarını klasik yöntemler ile karşılamayı tercih ediyordu. Karşılaşılan problemler için çözüm üretmek üzere ayağa kalkan sektör öncülerinin bu dönemde yıldızlarının parlaması kaçınılmazdı. Dolayısıyla salgın dönemindeki ihtiyaçlar, arttıkça her sektöre özgü yeni, özellikle yerli ve milli yazılımlar geliştirmek, yazılım alanına ilgiyi artırdı.” Ünsal, salgın sürecinde en çarpıcı ve somut ilerlemenin özellikle dijital medya, dijital pazarlama, e-ticaret ve iletişim alanlarında kendini gösterdiğini söyledi.

Online eğitimler, sosyal medya araçlarının sektörel faaliyetlerde daha etkin kullanılması, yüz yüze gerçekleştirilemeyen ticari girişimlerin dijital ortamlara taşınması arayışlarının önem kazandığını belirten Ünsal, “Bu da web tasarımı, mobil uygulama, e-ticaret gibi alanlarda çalışan yazılımcılara olan ilgiyi artırdı.

Dolayısıyla uzaktan çalışma ve işleri uzaktan yönlendirme noktasında dijital platformlar ve işletmelerin yönetim prensiplerine uygun bilişim altyapıları ve yazılım ihtiyaçları oldukça arttı.” dedi.

“Yeni nesil eğitimde algoritmik düşünce becerisi önemli” Yeni nesil eğitim yaklaşımları doğrultusunda çocuklara ve gençlere algoritmik düşünce becerisi kazandırılmasının çok önemli olduğunu ifade eden Ünsal,

“Bununla birlikte gençlerimizin dijital uygulamalara ve bilişim alanına ilgi duyuyor olması da önemli bir unsur. Hemen hemen her sektörde gelişen teknolojiler karşısında dijital dönüşüm süreçlerine ayak uydurabilmek ya da ilgilenilen meslekte uygulayabilmek için yazılım kökenli bir eğitim sürecinden geçmiş olmak bir zorunluluk değil.” diye konuştu. Ünsal, her meslek sahibinin veri tabanı yönetiminden otomasyona, bilgi güvenliğinden dijital pazarlamaya kadar ihtiyaç duyacağ ı birçok alanda yazılım ihtiyaçlarını karşılayabilir olması gerektiğinin altını çizdi.

Bu nedenle yazılımcı kriterlerinin mesleki formasyondan çok halihazırda yürütülen ya da yürütülmek istenen meslekteki ihtiyaçlar doğrultusunda, kişinin sahip olması gereken altyapıyla ilgili olduğunu anlatan Ünsal, “Tüm bunlar da resmi bir diploma ya da akredite bir sertifikasyondan çok, ihtiyaç duyulan alanda sahip olunan bilgi ve birikimin üzerine dijital kazanımları koyabilme becerisi gerektiriyor.” ifadesini kullandı. Ünsal, “Doğru yönlendirme ve doğru eğitim modelleri ile herkes kendi mesleğinin yazılımcısı olabilir ve yazılım ihtiyaçlarını çözmek için hangi bilgiyi nerde bulup nasıl uygulayacağı bilgisine ulaşabilir.” dedi.

19

KASIM 2020

SAÜ YERLI VE MILLI BATARYA ÜRETECEK S

akarya Üniversitesi (SAÜ), insansız hava araçları (İHA) ve elektrikli otomobil gibi birçok alanda kullanılabilecek bataryaları yerli ve milli imkanlarla üretecek. Üniversiteden yapılan açıklamaya göre, Avrupa Birliği (AB) Horizon 2020 programı kapsamında SAÜ koordinatörlüğünde sunulan “Yerleşik Uygulamalar için Yüksek Enerji Yoğunluğuna Sahip Lityum Sülfür Bataryalar” başlıklı proje, AB tarafından desteklenmeye değer bulundu.

Enerji teknolojilerinde kullanılan aksamın yerli üretiminin sağlanması ve yerli sanayinin gelişmesini hedefleyen projeyle enerji sektöründe batarya alanındaki dışa bağımlılığın da azaltılması amaçlanıyor.

Proje, SAÜ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü ile SAÜ Araştırma ve Uygulama Merkezinde görev yapan Dr. Mahmud Tokur’un koordinatörlüğünde yürütülecek. Çalışma, AB’nin bu alanda ayırdığı 22,5 milyon avro bütçe içerisinden 980 bin avro ile desteklenmeye hak kazandı. Proje konsorsiyumunda Norveç’ten “Graphene Batteries” ve Finlandiya’dan “Pulsedeon” şirketlerine yer verilirken, Dr. Mahmud Tokur da destek alan en genç koordinatör olarak yer aldı.

Projede SAÜ’den Prof. Dr. Hatem Akbulut ve Doç. Dr. Tuğrul Çetinkaya araştırmacı, Abdulkadir Kızılaslan ise yardımcı araştırmacı olarak görev aldı.

Proje, “ERA-Net Smart Energy Systems” programı kapsamında 18 ülkeden 300’den fazla kuruluşun başvurduğu çağrıdan olumlu cevap 20

alarak desteklenmeye hak kazandı.

Proje kapsamında İHA’ların enerji depolama sistemlerinde uygulama potansiyeli olabilecek, son derece stratejik öneme sahip yüksek enerji yoğunluklu lityumsülfür bataryalar üretilecek.

“SAÜ’deki batarya altyapısı dünyada sayılı” Açıklamada görüşlerine yer verilen Dr. Mahmud Tokur, projeyle üretilecek bataryaların elektrikli araçlar, elektrikli feribotlar ve sabit depolama sistemleri dahil olmak üzere geniş bir kullanım alanı olduğunu belirterek, yerli otomobil TOGG’a temel oluşturabilecek milli araç batarya sistemlerinin yerli olarak geliştirilip üretilmesi için

önemli bir birikim oluşturulacağını kaydetti.

Projeyle mevcut lityum-iyon bataryaların enerji yoğunluğundan 1,5 kat daha fazla enerji yoğunluğu elde edilmesi beklendiğine işaret eden Tokur, “Lityum-iyon bataryaların bazı güvenlik risklerini ortadan kaldıracağız. Aynı zamanda lityum-iyon bataryaların çok düşük ve çok yüksek sıcaklıklarda oluşan dezavantajlarını da ortadan kaldırmayı planlıyoruz.” ifadesini kullandı.

Tokur, SAÜ’nün Türkiye’de batarya alanında en geniş altyapıya sahip olduğunu vurgulayarak şunları kaydetti: “Bu noktada dünyada da sayılı üniversitelerden birisiyiz.

Türkiye’nin en önde gelen ileri kabiliyetlerle donatılmış SAÜ Enerji Depolama Laboratuvar altyapısıyla SAÜ bilim insanları olarak ülkemiz kaynaklarının daha verimli bir şekilde kullanılmasına katkı sağlamayı, aynı zamanda da enerji konusunda dışa bağımlılığımızı azaltmayı amaçlıyoruz. Teknolojiyi takip eden değil, üreten ve takip edilen bir konumda olma yolunda da projemiz ülkemize büyük avantaj sağlayacak.”

21

KASIM 2020

EGE ÜNIVERSITESINDE KOVID-19’UN TAHRIBATINI ÖLÇMEK ÜZERE YAZILIM GELIŞTIRILDI Ege Üniversitesi Hastanesinde oluşturulan bilim ekibi, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) hastalığının tanısı, evresi ve yayılımı ile akciğerlere verdiği tahribatın ölçülmesi için tomografi yazılımı geliştirdi. Üniversiteden yapılan yazılı açıklamaya göre, Dr. Özkan Doğanay, yüksek lisans öğrencisi Nur Ekenel ile Tıp Fakültesi öğrencileri Belkıs Aysu Özbek ve Ceren Yürümez, Kovid-19’un akciğerlere etkisini saptamak üzere “Kovid-19’da Bilgisayarlı Tomografi Yazılımlarının Geliştirilmesi” projesini tamamladı.

22

Dr. Özkan Doğanay, TÜBİTAK desteği de alan proje kapsamında geliştirilen yazılımın hastaya tanı koymada, hastalığın hangi evrede olduğunu saptamada etkili olduğuna işaret etti.

Doğanay, “Yazılım, hastalığın akciğerde yayılışının üç boyutlu olarak görülmesine olanak sağlayacak ve hastalığın ciddiyeti ve gelişimi izlenebilecek. Bu tür yazılımlar Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) gibi heterojen akciğer hastalıklarında ve akciğer kanserinde de kullanılabilecek.” ifadelerini kullandı. Yazılımın kısa sürede bilgisayarlı tomografi verilerini kullanarak tanı koyabilir

hale geleceğini belirten Doğanay, Ege Üniversitesinden etik kurul izinleri alınarak hastalara ilişkin verilerin analizine başlanacağını bildirdi. Doğanay, yeterli sayıda veri elde edildiğinde yapılan analizlerin radyolog Prof. Dr. Recep Savaş, göğüs hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Tuncay Göksel ve Prof. Dr. Kutsal Turhan’ın klinik değerlendirmeleri ile geliştirileceğini belirtti.

Uzman görüşleri doğrultusunda geliştirilecek yazılımın ilk etapta Ege Üniversitesi Hastanesinde uygulanacağını aktaran Doğan, ardından yazılımın ülke ve dünya genelinde klinisyenlerin hizmetine sunulacağını ifade etti.

23

KASIM 2020

ODTÜ TÜRKIYE’NIN EN BÜYÜK RÜZGAR TÜNELI’NI AÇMAYA HAZIRLANIYOR ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Mustafa Verşan Kök, rektör olarak ikinci kez göreve atanmasının ardından üniversitede yapılacak planlamalara ilişkin açıklamalarda bulundu.

ODTÜ’nün, geçen 4 yılda, ulusal boyutta araştırma ve eğitim sıralamalarında birinci sırada olduğunu belirten Kök, YÖK’ün 2018 Üniversiteler Yıllık İzleme ve Değerlendirme sonucuna göre, eğitim ve öğretim alanında en başarılı üniversite, Araştırma Üniversiteleri Performans Değerlendirme sonucuna göre, her iki yılda da en başarılı araştırma üniversitesi ve TÜBİTAK 2018 Yılı Girişimci ve Yenilikçi Üniversite Endeksi sonuçlarına göre de ülkedeki en girişimci ve yenilikçi üniversite ödüllerini aldığını

24

hatırlattı. Üniversitenin, YÖK 2017 Yılı Üstün Başarı Ödülleri Kurumsal Ödül kategorisinde uluslararası iş birliği, 2019 Yılı Üstün Başarı Ödülleri Kurumsal Ödül kategorisinde üniversite-sanayi iş birliği ödüllerinin sahibi olduğunu anlatan Kök, 2016-2020 döneminde ODTÜ’nün 23 Avrupa Birliği Projesi (Ufuk 2020) ve 29 uluslararası proje aldığını, son 2 yılda toplam bütçeleri 4 milyon avro olan 2. ve 3. ERC (European Research Council) projelerinin desteklenmeye hak kazandığını aktardı.

ODTÜ’de yabancı uyruklu öğrenci oranının yüzde 6,5 olduğunu dile getiren Kök, bu oranı yüzde 10’a çıkarmayı hedeflediklerini bildirdi. Üniversitelerinde 40 dolayındaki yabancı öğretim üyesi sayısını ise 2 katına çıkarmayı hedeflediklerini bildiren Kök, “Bu hedefe ulaşmak için kendi alanlarında öne çıkmış, en az doktora derecesine sahip, uluslararası alanda başarılı akademisyenlerin üniversitemizdeki her bölümde görevlendirilmesi için çağrıya çıktık.

Böylece her bölüme en az bir kontenjan verdik ve bu kontenjanı önümüzdeki dönemlerde de devam ettireceğiz.” dedi.

ODTÜ için 4 yılda koydukları en önemli hedeflerden birinin, uluslararası sıralamalarda üniversitenin hak ettiği potansiyelini öne çıkarmak olduğunu belirten Kök, şöyle devam etti: “Türkiye’de üniversite eğitiminde akademisyenlerimizin öğrencilerimize verdiği eğitimin ne kadar iyi olduğu zaten tartışılmaz. Ancak üniversite olarak araştırmaya daha ağırlık verme noktasında bir hedefimiz var. ODTÜ, 2020 yılında Araştırma Üniversiteleri içinde QS sıralamasında ilk 650’de, CWUR sıralamasında ise ülkemizde tüm üniversiteler içinde ilk 600’de yer alan tek üniversitedir.

ODTÜ olarak hedefimiz, sıralama sistemlerinde önümüzdeki 2 yıl içinde öncelikle ilk 500’de, sonraki dönemde ise ilk 300’de yer almak. Nihai hedefimiz ise ODTÜ’nün dünyanın en iyi üniversiteleri sıralamalarda ilk 100 içinde sürekli olarak yer almasını sağlamak.

Bunun için dünyadaki bu alandaki başarılı üniversiteleri araştırarak çok

kapsamlı bir çalışma gerçekleştirdik ve hangi alanlarda hangi başarı seviyelerine ulaşmamız gerektiğini belirledik. Bakıldığında öğretim üyesi başına 1,5 yayın, kötü denilmez.

Ancak biz çıtayı çok daha yukarı taşıdık. Bu bağlamda atama yükselme kriterlerinden, yayın ve atıf destek teşviklerine uzanan geniş bir yelpazede yer alan süreçleri üniversitemizle paylaştıktan sonra 1 Ocak 2021 tarihi itibarıyla uygulamaya başlayacağız.”

16 seçkin bilim insanı ODTÜ’de TÜBİTAK 2232 Uluslararası Lider Araştırmacılar Programı kapsamında, Nobel ödülü alan bir grupta yer alan bir araştırmacının da aralarında bulunduğu 5’i yabancı uyruklu, 16 seçkin bilim insanının 2020 itibarıyla çalışmalarını ODTÜ’de devam ettirdiğini bildiren Kök, “Bu bilim insanlarımızın üniversitemize ayrı bir dinamik katmasını bekliyoruz.” dedi.

Kök, ODTÜ’nün YÖK 100/2000 Doktora Burs Projesi kapsamında öğretim üyesi başına düşen 100/2000 doktora öğrencisi sayısında birinci sırada yer aldığını da hatırlattı.

Salgın sonrası Nobel ödüllü bilim insanları ODTÜ’ye gelecek Rektör Kök, geçen yıl Rektörlük Ders Serisi kapsamında, alanında ünlü, Nobel ödüllü bilim insanlarını ODTÜ’ye davet ettiklerini hatırlatarak, bu kapsamdaki ilk dersin 2003 Nobel Kimya Ödülü sahibi Prof. Peter Agre tarafından lise ve üniversite öğrencilerine verildiğini, bu projeye yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını sonrasında devam edeceklerini bildirdi.

İlk Bilim İletişimi Ofisi

5’i 16 yabancı uyruklu

seçkin bilim insanı

2020 itibarıyla çalışmalarını

ODTÜ’de devam ettiriyor

Üniversiteler arasında ilk Bilim İletişimi Ofisi’ni kurduklarını kaydeden Kök, bu ofis üzerinden TRT ile televizyon ve radyo üzerinden birçok bilim programı yaptıklarını, halka açık bilim kafeleri düzenlediklerini hatırlattı. Ülkede bilimi sevdirme ve yayma misyonunu 25

KASIM 2020

uygun laboratuvar ve araştırma alanları, çok amaçlı salonlar, toplantı odaları, fuaye ve sergi alanlarını barındıracak.

Araştırma Parkı binamızı, 2022 içinde hizmete açacağız.” dedi.

Kök, bunun yanında 2020-2024 döneminde ODTÜ Teknokent ana yerleşkesinde yaşam bilimleri, yapay zeka ve robotik alanlarında çalışan firmaları hedefleyen bir Ar-Ge binası projelendirildiğini ve inşaatına 2021 içinde başlanacağını duyurdu.

PROF. DR. MUSTAFA VERŞAN KÖK KIMDIR?

Yeni altyapı projeleri bağışlarla hayata geçiyor

hayata geçirmek için son 4 yılda farklı illerde düzenlediklerini bilim şenliklerine 8 bin öğrencinin katıldığını aktaran Kök, ayrıca Kariyer Planlama Merkezi’ni yenilediklerini, “Lise Yaz Bilim Kampları” gerçekleştirdiklerini anlattı.

Türkiye’deki en büyük rüzgar tüneli tamamlandı Rektör Kök, rüzgar enerjisi araştırmalarına yönelik büyük bir projeyi hayata geçirdiklerini belirterek şu bilgileri verdi: “Bu yıl bitmeden ülkemizin rüzgar enerjisi konusunda ortaya koyduğu milli hedeflere ulaşabilmesini, bu hedeflere ulaşırken teknolojik dışa bağımlılığı en aza indirmeyi ve dünya rüzgar enerjisi pazarında pay ve söz sahibi olabilmesine katkıda bulunmak amacıyla şu an itibarıyla Türkiye’deki en büyük ve bu boyutlardaki en hızlı Rüzgar Tüneli’nin (RÜZGEM) inşaatını tamamladık. T.C. Cumhurbaşkanlığı 26

Strateji ve Bütçe Başkanlığı destekli altyapı projesi olan RÜZGEM’de havacılık, savunma, inşaat, enerji, otomotiv sektörlerine uygun 3 ayrı test bölgesi olacak. Ayrıca hava yastıkları üzerinde kayarak hızlı yer değiştirebilen test bölgeleri de yer alacak. RÜZGEM’in açılışını bu yıl içinde gerçekleştirmeyi planlıyoruz.

Açılışı Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın teşrifleriyle gerçekleştirmeyi hedefliyoruz.”

Türkiye’nin ilk araştırma parkı Kök, ODTÜ bünyesindeki uygulama ve araştırma merkezlerinin artan mekan ihtiyaçlarının karşılanması ve faaliyetlerini daha etkili şekilde sürdürmeleri amacıyla inşa edilen ilk Araştırma Parkı Binası’nın yapımına devam ettiklerini belirterek “Toplam 22 bin 665 metrekare kullanım alanına sahip olan Türkiye’nin ilk Araştırma Parkı, bünyesinde günün teknolojisine

“Türkiye’deki en büyük ve bu boyutlardaki en hızlı Rüzgar Tüneli’nin (RÜZGEM) inşaatını tamamladık. T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı destekli altyapı projesi olan RÜZGEM’de havacılık, savunma, inşaat, enerji, otomotiv sektörlerine uygun 3 ayrı test bölgesi olacak.

Ayrıca hava yastıkları üzerinde kayarak hızlı yer değiştirebilen test bölgeleri de yer alacak.”

Kök, 4 yıllık süreçte altyapı önceliklerine ilişkin ise üniversite kurulduğunda binaların, amfi, derslik, kafeterya, kütüphane ve yurtların 14 bin öğrenci için tasarlandığını ancak öğrenci sayısının 28 binin üzerine çıktığını anlattı. Üniversitenin ihtiyacı olan bu bölümleri mezunların desteğiyle hayata geçirdiklerini, bu kapsamda aynı anda 1850 öğrencinin eğitim alabildiği Yüksel Proje Derslik Binası’nın geçen yıl açıldığını söyleyen Kök, “Böylece önümüzdeki 15 yılı içeren bir süre için üniversitemizin derslik ihtiyacını çözmüş olduk.” dedi. Öğrencilerin yemek ihtiyacının karşılanmasına yönelik yeni kafeteryanın yapımı için de maddi destek aldıklarını aktaran Kök, yeni dönemde özellikle yurtlarda kalan öğrencilerin ihtiyaçlarına yönelik yeni bir ders çalışma binasının yapımına ekim ayında başlayacaklarını belirtti.

Salgın sürecinin öğrencilerin üniversiteye olan özlemlerini artırdığını ifade eden Kök, “Kampüsümüzün yine eski havasına kavuşmasını bekliyoruz.

Son dönemde yaşadığımız ve bir süre daha yaşayacağımız pandemi sürecinde öğrencilerimizin kampüs yaşamından uzak kalmaları nedeniyle onlarla yeniden buluştuğumuzda öncelikli olarak sosyal yaşamı geliştireceğimiz süreçlere öncelik vereceğiz. Bu bağlamda resmi öğrenci topluluklarımızın etkinlikleri destekleyecek ve öğrenciyönetim beraberliğiyle 2021 yılında bahar şenliğimizi birlikte düzenleyeceğiz.” diye konuştu.

1960 Çorlu Tekirdağ doğumlu olan Prof. Kök, ilkokulu International School of Prague’da (Çekya) tamamladı. Ankara Atatürk Lisesinin ardından 1983’de ODTÜ Petrol ve Doğal Gaz Mühendisliğinden mezun olan Kök, 1990’da da doktora derecesini ODTÜ’den aldı.

Doktora sonrası çalışmalarını 1993-94 yıllarında Fransa’da CNRS ve ELF araştırma merkezinde gerçekleştiren Prof. Dr. Kök, 1995-2000 arasında davetli araştırmacı olarak toplam 14 ay İngiltere, Almanya ve Macaristan’da araştırmalar yaptı.

Kök, 2001-2006 yıllarında TÜBİTAK’ta Başkan Danışmanı olarak Avrupa Birliği 6. Çerçeve Programı kapsamında EnerjiUlaşım ve Çevre alanlarının Ulusal İrtibat Noktası ve Brüksel’de program komite üyesi olarak görev yaptı. 20042006 yıları arasında TÜBİTAK Mühendislik Araştırma Grup Yürütme Komitesi Sekreteri olarak da görev yapan Kök, Ekim 2006’da ODTÜ’ye döndü.

Kök, 2007 ve 2008 yıllarında Yurt Madenciliği Geliştirme Vakfı ve Prof. Dr. Mustafa Parlar Vakfı Bilim Ödülleri’ni aldı. TÜBİTAK Teşvik Ödülü de dahil olmak üzere 20’den

fazla Üstün Başarı ödülü sahibi olan Prof. Dr. Kök, 2008’de Uluslararası Lider Bilim İnsanı ve Mühendisi Ödülü’nün (OIC) sahibi oldu.

Yayınlarına 4 bin 200 atıf aldı Uluslararası indeksli dergilerde (SCI) yayımlanmış 202 makalesi olan Prof. Kök’ün uluslararası kongrelerde ise 79 bildirisi bulunuyor. Enerji ve çevre alanlarında 4 Avrupa Birliği 6. Çerçeve Projesi’nde yürütücü olan Prof. Kök, 6 Uluslararası ve 15 TÜBİTAK projesinde ise yürütücü olarak görev yaptı. Uluslararası indekslerdeki yayınlarına 4 bin 200’den fazla atıf alan Prof.

Kök’ün h-indeksi 40’dır. (Web of Science).

En son yayınlanan ve bilimsel makale sayısı, atıf sayısı, h-indeks, yazar sırası gibi değişkenlerden oluşan bilimsel bir endeks kullanılarak dünyanın en etkili bilim insanlarının belirlendiği çalışmada yer alan Prof. Dr. Kök, aynı zamanda Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Asli Üyesi’dir. Prof. Kök’e 28 Şubat 2019’de Kazan Federal Üniversitesi tarafından Onursal Doktora unvanı verildi.

27

KASIM 2020

GÖMÜLÜ SISTEMLER (EMBEDDED SYSTEMS) Şöyle bir etrafınıza bakın. Çevrenizde gördüğünüz ne varsa artık hepsi elektronik. Her şey artık akıllı.

Evinizde kullandığınız buzdolabı, çamaşır makinesi, ütü, televizyon, hesap makinesi, bilgisayarlar, mikrodalga fırın, mutfak robotu, medikal ölçüm aletleri ve daha niceleri… Artık hepsinin kalbinde ‘elektronik’ var. Konakladığımız evimiz, ulaşımımızı sağlayan arabamız, iletişimimizi sağlayan telefonlarımız…

Artık hepsi “akıllı”. Peki nedir bu akıllılığı sağlayan elektronik? Anahtar kelime tabiki Gömülü Sistem!

CENGİZHAN VARLI GÖMÜLÜ YAZILIM MÜHENDİSİ

28

Herhangi bir sistem içerisinde yer alarak, o sistemi akıllı hale getiren elektronik donanım ve yazılım ile oluşmuş entegre sisteme gömülü sistem denir. Gömülü sistemler büyük sistemler içerisinde gömülü olarak çalışırlar. Örneğin günlük hayatta kullanılan arabalar, mutfak aletleri, medikal ürünler, elektrik ölçüm aletleri ve benzeri ürünlerin içerisinde bir çok mekanik sistem olmasına rağmen bu mekanik sistemleri kontrol eden bir veya birkaç mikrodenetleyici sistemleri barındırırlar. Bu sistemler ürünlere “akıllı” ibaresini koyan en temel birimdir. Gömülü sistem içerisinde yazılım ile akıllılığı sağlayan

birim mikrodenetleyici birimidir.

Mikrodenetleyici içerisinde mikroişlemciyi, çevre birimleri (peripheral), clock hatlarını,dahili memoryisini, I/O birimlerini barındıran sistemlere denir.

Birden fazla mikrodenetleyiciyi içerisinde barındıran sistemlere ise mikrobilgisayar denir.

Mikrodenetleyici içerisinde bulunan çevre birimler temel kontrol mekanizmalarını sağlarlar. Örneğin ADC ( Analog To Digital Converter ) çevre birimi dijital sinyal işleyen mikroişlemciye analog sinyalleri işlemesi için analogtan dijitale çevrim yapan birimdir. SPI , I2C, UART gibi çevre birimler ise haberleşmeyi sağlayan temel çevre birimlerdir. DAC

(Digital To Analog Converter ) çevre birimi dijitalden analoga çevrimini sağlayan dijital sinyal üretebilen mikroişlemciden analog sinyal çıkışını sağlayan birimdir. Timer çevre birimi işlemci clock sinyalini kaynak alarak zamanlama gerektiren uygulamalar için interrupt ( kesme ) verebilen çevre birimdir. Bunlar çoğu mikrodenetleyici için temel çevre birimlerdendir.

Gömülü sistemlerde kullanılan mikrodenetleyiciler register kelime boyutlarına göre 8-bit, 16-bit ve 32 bit olarak karşımıza çıkmaktadır. 16bit mikrodenetleyicilerden en yaygın kullanılan mikrodenetleyici microchip firmasının ürettiği PIC entegreleri iken, 32-bit mikrodenetleyicilerden en yaygın kullanılanı ST firmasının üretmiş olduğu STM32 entegreleridir.

29

KASIM 2020

32 bit işlemcilerin yaygın olarak kullanılmasıyla birlikle gömülü sistemlerde hız ve verimlilik oldukça artmaktadır.

Mikrodenetleyicilerin hız kaynağı osilatörlerden üretilen clock sinyalleridir. Günümüz denetleyicilerinde harici ve dahili osilatör frekanslarının PLL (Phase Locked Loop) tekniği ile arttırılarak kullanılması işlemleri çok daha hızlı hale getirmektedir.

‘Bare metal’ sitilinden ‘real time’a Gömülü sistem yazılımları artık standart kod yapısı olan ‘bare metal’ sitilinden giderek ‘real time (Gerçek zamanlı)’ hale gelmektedir.

Günümüzde geliştirilen gömülü yazılımlar projenin büyük veya küçük olmasına bakılmaksızın real time çalışacak şekilde yazılmaktadırlar.

Peki bare metal kod geliştirmek ile real time kod geliştirmek arasındaki fark nedir? Bear metal denilen teknik alışılagelmiş bir şekilde kod yazmak demektir. Yani kontrol edilecek işlemler kodda yazılan sıra ile işlemektedir. Bu durumu şöyle açıklayabiliriz: Yemek hazırlığı yaparken ocakta yemeğiniz piştikten sonra sofrayı hazırlamaya geçebilirsiniz. Yani işlemler sıra ile gerçekleşmektedir eş zamanlı değil.

Yemek yemeden önce ocağa yemeği koyarsınız yemek pişene kadar 30

Real time olarak kod geliştiriyorsanız aynı anda bir çok sensörden veriler okurken aynı zamanda ekran sürme gibi farklı işlemleri yapabilirsiniz.

Bu sayede ekranı sürerken ölçümlerinizden hiç bir şey kaçırmamış olursunuz.

başında beklersiniz, yemek piştikten sonra sofrayı kurarsınız daha sonrada karnınızı doyurursunuz.

Bare metal kod yapısı aynen böyle çalışmaktadır genellikle main fonksiyonunuz ve bir adet sonsuz döngünüz bulunur ve işlemler kodda yazdığınız sıra ile gerçekleşir.

Peki ya real time kod geliştirmek ne demektir? Real time kod geliştirmek demek ocakta yemeğiniz pişerken bir yandan da sofrayı hazırlayabilmeniz demektir. Yani eş zamanlı olarak birden fazla işi gerçekleştirebilmek demektir. Mikrodenetleyicilerde real time kod geliştirmek için çeşitli kernel işletim sistemlerine ihtiyaç duyulur, bunlara örnek olarak FREERTOS, TIRTOS, SafeRtos, Nuttx verilebilir. Bu kod yapısında ise sonsuz döngünüz birden fazladır. Sistemleriniz mesaj yapılarıyla(Queue) ve tasklar ile çalışmaktadır. Real time olarak kod geliştiriyorsanız aynı anda bir çok sensörden veriler okurken aynı zamanda ekran sürme gibi farklı işlemleri yapabilirsiniz. Bu sayede ekranı sürerken ölçümlerinizden hiç bir şey kaçırmamış olursunuz.

Günümüzde artık çoğu gömülü yazılımlar real time bir işletim sistemi barındırırlar. Bazı firmalar ücretsiz olan FREERTOS işletim sistemini kullanırken bazı firmalar ücretli yazılımlar kullanabilir. Günümüzde kernel yazılımını kendi yazan işletmeler de mevcut.

Kullanılan her aletin “akıllı”

olmasından dolayı günümüzde Gömülü Sistem Mühendisliği gereksinimleri gittikçe artmaktadır.Gömülü Sistem Mühendisliği her hangi bir lisans bölümü değildir.

Gömülü Sistem Mühendisi olan kişiler genellikle ya Bilgisayar Mühendisliğinden mezun olmuştur ya da ElektrikElektronik Mühendisliği bölümünden mezun olmuştur. Bilgisayar Mühendisliği bölümünden mezun olup Gömülü Sistemler alanında çalışmak isteyen biri Elektronik bilgisinin yetersizliğinden dolayı kendisini yetersiz hissederken, ElektrikElektronik Mühendisliği bölümünden mezun olup Gömülü Sistemler alanında çalışmak isteyen biri yazılım alanında kendini yetersiz hissedebilir. Aslında Gömülü Sistem Mühendisliği alanı tamda bu iki temel bölümün arasında kalmıştır.

Gömülü Sistem Mühendisliği birimi de kendi içinde iki temel birime ayrışmaktadır.

Bunlardan biri Gömülü Sistem Donanım Tasarım Mühendisliği (PCB tasarımı ) bir diğeri ise Gömülü Yazılım Mühendisliğidir .Ben Balıkesir Üniversitesi ElektrikElektronik Mühendisliği bölümünden mezun olarak bu alana elektronik bilgisi ile dahil olanlardanım. Şu anda özel bir teknopark firmasında Gömülü Yazılım Mühendisi olarak çalışmaktayım. Üniversitemin başlamasıyla kendime “Ben gömülü yazılım mühendisi olucam” diyerek hedef koyup üniversite eğitimim boyunca bu alanda çalışmalar yürüttüm. Üniversite eğitimim boyunca yazılım alanında kendimi geliştirmeye çalıştım ve bir çok projede görev aldım. Yerli ve yabancı birçok kaynaktan eğitimler alarak yoğun bir şekilde bu alan için çalıştım. Üniversitemizin değerli hocalarından olabildiğince yararlanmaya çalıştım. Şuan üniversite yıllarımda yaptığım çalışmaların karşılığını iş hayatında almaktayım. Eğer sizlerde Balıkesir Üniversitesi mezunu olarak Gömülü Yazılım Mühendisi olarak çalışmak istiyorsanız benim size en büyük tavsiyelerim ingilizcenizi olabildiğince ilerletmeniz C/C++ dillerine hakim olmanız, üniversitemizdeki hocalarımızdan olabildiğince yararlanmanız, kendi kod yapılarınızı kendi kütüphanelerinizi ve driverlarınızı yazmanız, üniversite topluluklarımız ile bir çok proje yürütmeniz, kendi kişisel bilgisayarınızda Linux işletim sistemi üzerinde çalışmanızdır. Bu yeterlilikle mezun olmanız durumunda iş korkunuz asla olmasın.

31

KASIM 2020

PARÇALI HOPKINSON BASMA ÇUBUĞU’NUN TARIHI VE KULLANIMI ÖMER FURKAN ERSÖZ MAKINE MÜHENDISLIĞI ÖĞRENCISI 19. yüzyılın sonlarına doğru malzemelerin yüksek deformasyon hızları altında mekanik reaksiyonlarını araştırmak önemli bir konu haline gelmiştir. John Hopkinson, 1872’de çelik tel üzerinde ağırlık düşürme testi yaptı. Ağırlık azaltma testi sonucunda çelik tel üzerinde yayılan bir gerilim dalgasının çelik telin lokal olarak kırılmasına neden olduğu gözlemlendi. Lokal kırılmanın darbe hızına bağlı olarak vuruş ucunda veya sabit uçta meydana geldiği tespit edilmiştir. Bu deney süresince kopmaya neden olan gerilim dalgasını ölçmek mümkün olmamıştır.

John Hopkinson’ın oğlu Bertram Hopkinson, 1914’te babasının çalışmasını

32

John Hopkinson

inceledi ve buna dayanarak, hızlı bir mermi veya patlayıcı tarafından üretilen basıncı ölçmek için bir sıkıştırma çubuğu tasarladı.

Bertram Hopkinson’ın deney düzeneği; Uzun bir çelik çubuk, bu çelik çubukla aynı malzemeden kısa silindirik bir çelik çubuk ve bir balistik sarkaçtan oluşmaktaydı.

Bertram Hopkinson’un düzeneği Bertram Hopkinson deney düzeneğinde, sıkıştırma çubuğunun ucunda patlayıcının patlamasıyla çubuk boyunca bir gerilim dalgası yayılır. Çubuğun diğer ucunda bulunan ve itme çubuğu ile aynı malzeme ve kesit alanına sahip olan kısa çubuk, yayılan gerilim dalgasının etkisi altında fırlatılır. Kısa çubuğun momentumu

deney düzeneğinde balistik sarkaç ile ölçülür. Kısa çubuğun momentumundaki değişimden, maksimum basınç genliği ve toplam süre elde edilir. Ancak hassas bir stres dalgası sinyali alınamadığı için bu test kurulumu ile istenilen sonuçlara ulaşılamamıştır.

Davies, 1948’de Hopkinson İtme Çubuğu üzerindeki dinamik yüklerin neden olduğu eksenel ve radyal deformasyonu, paralel bir plaka ve bir osiloskopa bağlı bir silindirik kondansatör ile ölçtü. Patlayıcının çubuğun ucunda patlamasıyla, itme çubuğunda bir gerilim dalgası yayılması meydana gelir. Gerilme dalgası yayılması sonucu çubuğun silindirik kesit alanında oluşan gerinim, silindirik bir kondansatör ile ölçülür ve çubuk yüzeyindeki doğrusal gerinim, bir paralel plakalı kapasitör ile ölçülür.

Davies’in aparatı Bertram Hopkinson

Davies’in bu çalışmayı yayınlamasından bir yıl sonra, 1949’da Kolsky, yeniden tasarlanmış Hopkinson Basma Deneyi deney düzeneğinde bakır, polietilen, kurşun ve kauçuk malzemeleri test etti ve bu malzemelerin yüksek deformasyon oranları altında bir gerilim-gerinim grafiği ile mekanik özelliklerini belirledi. Kolsky’nin çalışmaları devrim niteliğindedir..

Kolsky, Hopkinson İtme Çubuğu deney düzeneğinde olduğu gibi uzun bir itme çubuğu ve ikinci bir itme çubuğu kullandı ve bu iki itme çubuğu arasına bir numune yerleştirdi. Silindirik ve paralel plaka kondansatörleri ile kompresyon çubuğunun ucunda patlayıcının patlaması sonucu oluşan gerilim dalgasının neden olduğu radyal ve eksenel yer değiştirmeyi ölçmüş ve bu değerleri bir osiloskop üzerinde göstermiştir. Ayrıca, itme çubuğu üzerinde bir eylemsizlik anahtarı kullanılarak eylemsizlik etkisinin en aza indirilmesi amaçlanmıştır.

Kolsky, darbe sonrası numune ile sıkıştırma çubuğu arasındaki arayüzde meydana gelen yer değiştirmeden numunede meydana gelen gerinim miktarı, deformasyon oranı ve gerilme miktarını elde ederek Hopkinson Basın. Çubuğunu geliştirdi ve bu da deney düzeneğinin Kolsky Bar olarak bilinmesine neden oldu. veya Parçalı Hopkinson Basma Çubuğu (PHBÇ) olmuştur. Böylece, Hopkinson Basıç Çubuğu Deneyi düzeneği, materyalleri 102 ve 104 s-1 deformasyon hızlarında test etmek için kullanılan deneysel bir düzeneğe dönüşmüştür.

Kolsky deney düzeneği Parçalı Hopkinson Basma Çubuğu deney düzeneğindeki en önemli adım, verileri tam olarak elde etmekti. 1954 yılında Krafft, bindirme çubuklarının üzerine gerinim ölçerleri yerleştirerek numunede meydana gelen şekil değişikliğini tam ve doğru bir şekilde elde edebilmiştir. İtme çubuğunun ucunda patlayıcılar kullanılarak elde edilen çarpma etkisinin yeniden üretilememesi birçok zorluğa neden olmuştur. Bu durumu göz önünde bulunduran Krafft, bir gaz tabancası tasarladı ve itme çubuğuna isabet eden silahın attığı mermi sonucunda istenilen çarpma etkisini elde etti.

1964’te Lindholm laboratuvarlarda en popüler model haline getirdi.

Hopkinson Gerginlik Çubuğu Deneyi kurulumu, sıkıştırma yükü dışında çekme ve burulma yükleri uygulamak için yeniden tasarlandı.

Günümüzün ileri teknolojisi sayesinde, bilgisayar destekli veri toplama sistemleri, gerinim ölçerler, dijital osiloskoplar kullanılarak Parçalı Hopkinson Basma Çubuğu deney düzeneği ile daha kesin ve doğru gerilim-gerinim grafikleri elde edilebilir.

Statik veya yarı statik yükler altındaki malzemelerin mekanik özellikleri, standartlaştırılmış geleneksel test ekipmanı ile belirlenebilir. Bununla birlikte, 33

KASIM 2020

çoğu durumda yüksek hızlı deformasyonlar veya darbe yüklerinin bir sonucu olarak malzemelerin gerçek hayattaki hasarları meydana gelir. Bu nedenle, dinamik yükler altındaki malzemelerin mekanik özelliklerini belirlemek için yeni deneysel kurulumlara ihtiyaç duyulmuştur.

Bundan yola çıkarak malzemelerin dinamik yükler altında ve yüksek deformasyon hızlarında mekanik olarak nasıl tepki vereceğini belirlemek için Hopkinson Basma Çubuğu test kurulumu kurulmuş ve deneyler yapılmıştır.

Malzemelerin yüksek gerilim, hız ve basınçtaki davranışları ve bunların düşük gerilim, hız ve basınçtaki davranışları birbirinden farklı ve bağımsız olabileceğinden, mühendisler tarafından malzeme numunelerine bazı testler uygulanmaktadır. Klasik servohidrolik makinelerle yarı statik yükler altında yapılan mekanik testlerde deformasyon hızı 1 s-1’den az olurken dinamik yüklerin uygulandığı Split Hopkinson Pres Çubuğu test kurulumunda elde edilen deformasyon hızı 102 s-1 ile 104 s-1 aralığındadır. Bu durum Hopkinson Deneyi’nin geleneksel testlerden çok daha detaylı olduğunu gösterir.

Parçalı Hopkinson Basma Çubuğu (PHBÇ) deney düzeneğinin en önemli özelliği 102 s-1-104 s-1 gerinim hızları aralığında gerilim-şekil değiştirme grafiği oluşturmasıdır. Ancak dinamik yükler altında geleneksel darbe testleri ile böyle bir gerilme-uzama grafiği elde etmek mümkün değildir.

Ayrıca PHBÇ deney düzeneğinde metal, seramik ve polimer gibi birçok malzeme türü test edilebilir. Bu durum, PHBÇ deney düzeneğinin gelecekte ne kadar yaygınlaşacağını tahmin etmemizi sağlar. Çeşitli test cihazlarındaki testlerde yüksek deformasyon hızıyla yapılan testlerde görülmüştür ki bu testler sonucu 34

Davies

Kolsky Parçalı Hopkinson Basma Çubuğu deney düzeneği geleneksel sistemlere kıyasla oldukça yenilikçi bir deney sistemdir ve kullanımının yaygınlaşması büyük bir önem arz etmektedir.

elimize çok sayıda detaylı veri geçebilmektedir. Sonuç olarak, bir çözüm geliştirildi.

Numuneye doğrudan darbe uygulamak yerine numuneyi iki elastik sıkıştırma çubuğunun arasına yerleştirilir ve bu çubuklardan sadece birine çarptırılır.

Parçalı Hopkinson Basma Çubuğu deney düzeneği geleneksel sistemlere kıyasla oldukça yenilikçi bir deney sistemdir ve kullanımının yaygınlaşması büyük bir önem arz etmektedir. Özellikle malzemelerin balistik performansını ölçmede önemli rol oynar. Ülkemizde bir süredir kullanılan bir deney düzeneği olmakla beraber bazı üniversitelerimizde de bu düzeneğe rastlamak mümkündür. Zamanla sektörde ve üniversitelerimizde kullanımının yaygınlaşacağını düşündüğümü belirterek yazımı sonlandırıyorum okuduğunuz için teşekkür ederim.

35

KASIM 2020

YAPAY ZEKANIN

TARİHÇESİ VE KULLANIM ALANLARI

ERAY SALTAN MAKINE MÜHENDISI

36

Yapay zeka kavramının geçmişi modern bilgisayar bilimi kadar eskidir. Fikir babası, “Makineler düşünebilir mi?” sorunsalını ortaya atarak makine zekâsını tartışmaya açan Alan Mathison Turing’dir.

1943’te II. Dünya Savaşı sırasında Kripto analizi gereksinimleri ile üretilen elektromekanik cihazlar sayesinde bilgisayar bilimi ve yapay zekâ kavramları doğmuştur.

Alan Turing, Nazilerin Enigma makinesinin şifre algoritmasını çözmeye çalışan matematikçilerin en ünlü olanlarından biriydi. İngiltere, Bletchley Park’ta şifre çözme amacı ile başlatılan çalışmalar, Turing’in prensiplerini oluşturduğu bilgisayar prototipleri olan Heath

Robinson, Bombe Bilgisayarı ve Colossus Bilgisayarları, Boole cebirine dayanan veri işleme mantığı ile Makine Zekası kavramının oluşmasına sebep olmuştu. Modern bilgisayarın atası olan bu makineler ve programlama mantıkları aslında insan zekâsından ilham almışlardı.1950-1970’li yılları arasında Neural Networks,beyni taklit etme amacına uygun olarak beynin en küçük birimlerinden sinir hücrelerini yani nöronları baz alarak Yapay Sinir Ağları geliştirildi.1980-2010 yılları arasında verilerin çoğalması ve işleme gücünün artmasıyla Makine Öğrenmesi kavramı gelişti ve artık günümüzde Derin Öğrenme kavramını oldukça sık duyar olduk.

37

KASIM 2020

Yapay zeka, bir bilgisayarın veya bilgisayar kontrollü robotların karmaşık problemlere insan zekasına özgü olan fonksiyonlar ile çözüm üretirken, bulduğu çözümleri fiziksel olarak tepkilere dönüştürmeyi sağlayan teknolojidir.Bu teknolojide amaç insan zekası analiz edilerek bilgisayara aktarılması, derin öğrenme ve makine öğrenmesi yöntemi ile birlikte insandan daha zeki robotların oluşturulmasıdır.Bu robotlar, doğa ve evrenle ilgili merak ettiğimiz soruların cevaplarını bulmakta bize yardımcı olabileceği gibi sanayinin gelişiminde de rol alacaklardır. Oldukça önemli olan yapay zeka günümüzde teknolojik ilerlemelerin ön taraflarında bulunup savunma sanayisinde ve havacılık sektörlerinde de kullanılmaktadır.

Bilgiye istenilen yerde, istenilen hızda erişim Günümüzde savaş uçak pilotları, aynı anda kimliği tanımlanamamış bir uçağı takip ederken, karada düşman saldırısına uğramış dost unsurların gerçek zamanlı video görüntülerini seyretmek ve ana üslerindeki komutan ile konuşmak durumunda kalabilirler.

Ve bütün bunları yaparlarken aynı anda kokpitteki gösterge ve aletlerin ne gösterdiğini, uçağın hangi yöne gittiğini ve ne kadar kullanılabilir yakıtları kaldıklarını da takip etmek zorunda olmamalıdırlar. Artırılmış gerçekliğin kullanımıyla herhangi bir monitör veya gösterge, panel gerekmeden bilgiye istenilen yerde,istenilen hızda erişimin oluşması sağlanılır.

Ayrıca düşman hava savunma sistemlerinin çok etkili olduğu, asker kaybı oluşturabilecek durumlarda yapay zeka algoritmaları ile yönetilen insansız hava araçları düşman hava savunma sistemlerinin derinliklerine ulaşabilecek, hedefleri etkisiz hale getirebilecek. Veya asker kaybı yaşanmayacak.

Savaş alanında kullandığımız yapay zeka algoritmalarıyla yönetilen insansız hava araçlarının operasyonun planladığımıza yakın gitmesi için siber 38

güvenliklerinide sağlamalıyız.

Tercihen geleneksel ve kurallara dayalı güvenlik sistemlerinin çoğu siber saldırı yöntemlerini tespit edebiliyor olsa da, gün geçtikçe gelişen yeni saldırı modellerine uyum sağlama konusunda yeterli olamadığı zamanlar oluyor.

Bu nedenle insansız hava araçlarına bugün makine öğrenimi ve yapay zeka çözümlerini güvenlik sistemlerine entegre ediyor.

Siber güvenliğin, makine öğrenimi ve yapay zeka çözümlerine fazla ihtiyaç duymasının asıl nedenleri saldırı programlarının eskiden manuel olarak oluşturulan yazılımlar olduğunu, ancak gelişen teknolojiyle birlikte gerçekleşen saldırıların tecrübeli gruplarca yapıldığına kanaat getirebiliriz. Dolayısıyla saldırının kapsamı ve hızı eskisine göre çok daha gelişmiş durumda.

Eskiden manuel olarak bulunan sistem açıklarına yapılan saldırılar tek bir bilgisayarı etkilerken, bugün YAPAY ZEKANIN ASKERI tek bir açık bularak dünyanın dört bir yanında sistemde bulunan bütün bilgisayarlara KULLANIM ALANLARI erişim sağlanabiliyor. Dahası n Komuta Kontrol askeri bilgilerinizin başkalarının n Bilişsel Elektronik Saldırısı eline geçmesiyle üstünlüğünüzü n Siber savunma ve siber saldırı kaybetme ihtimaliniz dahi söz n Lojistik konusu olabiliyor.Bunların n Uydu teknojileri hepsine çözüm bulmak ve n Bilgi harekatı ve derin hile ileri seviyede siber güvenliği n Anti-Drone sistemleri sağlamak için yapay zeka ve n İnsansız kara araçları makine öğrenimine büyük n İnsansız hava araçları ihtiyaç duyulmaktadır.

ATATÜRK ÜNIVERSITESI TÜRKIYE IÇIN UZAYI GÖZLEYECEK Atatürk Üniversitesinden yapılan açıklamaya göre, Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü ve Doğu Anadolu Gözlemevi (DAG) Proje Yürütücüsü Cahit Yeşilyaprak, Türkiye’yi temsilen Avrupa Birliği Avrupa Araştırma Altyapıları Strateji Forumu bünyesindeki Stratejik Çalışma Grubu’na seçildi.

Rektör Prof. Dr. Ömer Çomaklı, astronomi, astrofizik ve astroparçacık alanlarında Türkiye’yi Atatürk Üniversitesinin temsil edecek olmasından büyük memnuniyet duyduğunu belirterek, Yeşilyaprak’ı tebrik etti.

DAG’ın ulusal çaplı bir Ar-Ge altyapısı olduğunu

ve devlet imkanlarıyla hayata geçirildiğini bildiren Çomaklı, “Bu kapsamda en büyük pay Strateji ve Bütçe Başkanlığımıza aittir. Mali, idari, ekipman ve altyapısal olarak üniversitemize gereken desteği kesintisiz şekilde vermeye devam ediyor.” ifadelerini kullandı. Çomaklı, bölge ve il için son derece önemli olan DAG’ın yan

üniteleri olarak kurulması planlanan Optomekatronik Araştırma Laboratuvarı ve Ayna Kaplama Sistemi’nin, özellikle büyük çaplı optik sistemlere ve uzay teknolojilerine hizmet vereceğini bildirdi. Çomaklı, şunları kaydetti: “DAG’ın gerek sahip olduğu özellikler ve teknolojiler gerek getirdiği yenilikler ve farklılıklar gerekse de konumu itibarıyla sadece uzay bilimlerinde değil uzay teknolojileri ve atmosfer bilimlerinde de büyük atılımlar yapılmasına fırsat sağlayacağına inanıyorum. DAG, uzay bilimleri ile farklı disiplinlerle yürütülen projeler kapsamında çalışan ve aynı zamanda akademik kariyer yaparak uzmanlaşan yetişmiş insan gücüne de katkı sağlayacaktır.”

TEKNOLOJILERDE

39

KASIM 2020

1MW

Güneş enerji santrali tek başına 20.000 metrekare alana ihtiyaç duyar

TERMODİNAMİK GÜÇ PANELLERİ FATIH AYDOĞAN MAKINE MÜHENDISI

Fotovoltaik güneş enerji santrallerinin olumsuz yanlarını ortadan kaldırabilmek için Termodinamik güç istasyonu, yüksek oranda dağılmış güneş termal enerjisi elde etmede yeni bir çözüm sunar.

40

Dünya’da sürekli artan enerji talebi ve buna paralel olarak mevcut enerji kaynaklarının hızla tüketimi dünya ülkelerini yeni enerji kaynakları arayışına zorlamıştır. Enerji talebinin karşılanmasında meydana gelen sorunlar ve aşırı fosil yakıt tüketimine bağlı olarak küresel ısınmanın etkilerini belirginleştirmesi, enerjinin güncel bir sorun olmasına ve Dünya’nın ana gündem maddesi haline gelmesine sebep olmuştur. Özellikle gelişmiş ülkeler enerji talebinin karşılanmasındaki problemlerin çözümü için enerji ana gündem maddesi ile sık sık toplantılar düzenlemektedir.

Bu ülkeler enerji arz ve talep dengesini ayarlamak için çalışmaktadırlar (Dinçer, 2011).

Dünya Enerji Forum’unun tahminlerine göre; fosil enerji kaynaklı petrol, kömür ve doğalgaz rezervlerinin günümüz şekliyle tüketilmesi halinde önümüzdeki yüzyıl içerisinde bu yakıtlar tükenmiş olacaktır (Kumar ve et al., 2010). Ek olarak; fosil enerji kaynaklı bu yakıtların tüketimi ile zehirli gazların salınımı ve tüketimi çevresel açıdan ciddi bir problem teşkil etmektedir (Čeřovsky and Mindl , 2008). Bu enerji kaynakları küresel ısınmaya neden oldukları gibi havanın kirlenmesine, asit yağmurlarının oluşmasına, ozon tabakasının delinmesine, ormanların tahribatına da sebep olmaktadır (Wai et al., 2008). Bu etkilerin önlenmesi için enerji verimliliğinin geliştirilmesi, fosil enerji kaynaklı yakıt tüketiminin azaltılması ve

çevre dostu enerji kaynaklarının tüketiminin yaygınlaştırılması gibi bazı potansiyel çözümlerin uygulanması ve yatırımların yapılması mecburidir. (Wai et al., 2008). Özellikle Türkiye gibi sağladığı enerji fosil yakıtlara bağımlı olan ülkelerde bu tür yatırımlara ihtiyaç daha fazladır. Çevre dostu enerji kaynaklarının başında Türkiye’de de oldukça yaygın olarak kullanılan fotovoltaik güneş enerji santralleri gelmektedir. Ancak fotovoltaik güneş santrallerinin birçok dezavantajı vardır. Çok geniş bir araziye gereksinim duyulması bunlardan biridir. Örneğin 1 MW’lık güneş enerji santrali tek başına 20.000 metrekare alana ancak sığabiliyor. Diğer bir dezavantajı ise güneş ışığına, yağmur bulutuna, panellerin kirliliğine vb. bağlı olarak dengesiz ve kesintili bir güç sağlamasıdır (Dinçer, 2011).

Bu tür problemleri ortadan kaldırabilmek için Termodinamik güç istasyonu, yüksek oranda dağılmış güneş termal enerjisi elde etmek için yeni bir çözüm sunar. Termodinamik güç istasyonu, ortamın termal enerjisini elde etmenin çok etkili bir yolu olarak bir Temodinamik panel kullanır. Termodinamik

10.9 MILYAR 2100 yılında dünyada, yaşayacak yaklaşık insan sayısı

panelin temel prensibi, 1840 yılında Fransız fizikçi Nicholas Carnot tarafından geliştirilmiştir. Termodinamik paneller, faaliyetlerinde ekolojik bir soğutucu akışkan kullanır ve ortamın küçük sıcaklık farklılıklarında bile ısı elde edebilir. Termodinamik panelli enerji tesisleri, gücü dengesiz üreten fotovoltaik güneş enerjisi sistemine kıyasla sürekli güç sağlayabilir. Termodinamik paneller, yağmurda, bulutlu gökyüzü ve gölgede 365 gün çalışır. Direkt güneş ışığı gerektirmezler, atmosferden ısı enerjisini emerler. Bunun dışında Termodinamik paneller, toprağı kaplamayan güneş enerjisi tesislerinin oluşturulmasına izin verir. Bunun önemi yakın gelecekte son derece yüksek olacaktır. Araştırmalara göre 2100 yılında dünyada, yaklaşık 10.9 milyar insan yaşayacaktır. İklim değişiklikleri ve dünya nüfusunun artması, toprağın şu anda olduğundan daha verimli kullanılmasını gerektirecektir.

Termodinamik güç panelleri konutlara direk entegre edilebilir ve konut ve enerji bağlantısı, arazinin verimli kullanımında büyük bir pozitif etki yaratır (Kéry, 2014).

Termodinamik panelin temel prensibi, 1840 yılında Fransız fizikçi Nicholas Carnot tarafından geliştirilmiştir.

KAYNAKÇA n Dinçer, F., ‘Türkiye’de Güneş Enerjisinden Elektrik Üretimi Potansiyeli - Ekonomik Analizi ve AB Ülkeleri ile Karşılaştırmalı Değerlendirme’ KSU. Journal of Engineering Sciences, 14(1), 2011. n Čeřovský, Z., Mindl, P.: “Hybrid Electric Cars, Combustion Engine driven cars and their Impact on Environment”, SPEEDAM 2008 International Symposium on Power Electronics, Electrical Drives, Automation and Motion, pp. 739 – 743. n Wai, R., J., Wang, W., H., Lin, C., Y.: “High- Performance Stand-Alone Photovoltaic Generation System”, IEEE Transactions On Industrial Electronics, 55, (1), January 2008. n Július Kéry. “Solar Thermal Energy“ , November 2014.

41

KASIM 2020

MİLLİ SAVUNMA VE TEKNOLOJİ TOPLULUĞU (BAUN SAVTEK)

“GÜNEŞ ARTIK ANADOLUDAN DOĞUYOR” İmkansızlıklar ile başlayan bu yolculuğumuz her geçen gün başka tecrübeler edinerek devam etmekte ve güçlenmekteyiz. Sıfırdan başlayarak Anadolu’daki pek çok arkadaşımız gibi zorluklarla kurduğumuz bu topluluğumuz ülkemizin kalkınmasına yardımda bulunmak üzere projeler geliştirmekte ve kalifiye eleman yetiştirilmesinde katkı sunmak için elinden geleni yapmaktadır. Türkiye çapındaki iş birliklerimiz ile birlikte güneş artık Anadoludan doğuyor.

Balıkesir Üniversitesi Milli Savunma ve Teknoloji Topluluğu (SAVTEK) üç senedir aktif olarak bilim ve teknoloji alanlarında eğitimler vermekte ve projeler geliştirmektedir. 2019 Nisan ayında Balıkesir Üniversitesinde ki ilk Bilim Fuarını gerçekleştirerek proje çalışmalarımızı paylaşma fırsatı bulduk.

Topluluğumuzun üç senedir aktif olarak yürüttüğü proje faaliyetleri sonucunda 4 ana proje bulunmaktadır. Bunlar; VEFA(hasta takip cihazı, Aybars (insansız kara aracı), İHA (insansız hava aracı) ve Ertuğrul (kompozit malzeme)’dur. Ana projeler haricinde verdiğimiz eğitimlerin sonucunda katılımcılarımızın bilgilerini kullanabilmesi adına çalışmalarını yaptırdığımız küçük projeler bulunurken yeni proje fikirleri için çalışmalarımız duraksamadan devam etmekte ve fikri olan ya da öğrenmek isteyen herkesi bir çatı altında buluşturmaya devam etmekteyiz.

SAVTEK, öğretirken gelişmek, hep daha iyisine doğru yönelme stratejini kendine kılavuz ederek başarıya ulaşmayı ana amaç olarak belirlemiştir. Topluluğu42

muz bünyesinde bulunan üyeler ile birlikte bu başarıya ulaşmak isteğiyle çeşitli projelere imza atmaktadır. Bu projeler ile Balıkesir Üniversitesinde farkındalık yaratmak, okulumuzu temsil etmek ve en önemlisi ülkemiz için fayda sağlamak amacıyla bir yola çıkmış bulunmaktayız.

SAVTEK Balıkesir’de 2019 yılında düzenlediği bilim fuarını daha da geliştirerek 2021 yılında bu fuarı Türkiye çapında duyurup katılımcı sağlamak adına duraksamadan tüm heves ve inancıyla eğitim ve araştırmalara devam etmektedir.

PAYLAŞTIKÇA ÇOĞALMAYI HEDEFLİYORUZ Topluluğumuz proje fikirlerine ışık tutmak istediğimiz arkadaşlara bir platform oluşturmak istemektedir. Bu projeler doğrultusunda ülkemiz için öğrencile-

re fikirlerini gerçeğe dökme fırsatı verilirken, yeni projelerle içinde bulunulan bu konumda gençlerden beklenen başarıyı karşılamaya yönelik tüm çalışma azmini somut bir zemine aktarma olanağı sağlanmaktadır.

Milli Savunma ve Teknoloji Topluluğu olarak yeni üyelerimizle ve aynı gelişme, geliştirme isteğiyle yolumuzun kesiştiği başarı hedefli arkadaşlarla yolumuza devam etmeyi paylaştıkça çoğalmayı hedefliyoruz.

NELER BAŞARDIK? VEFA hasta takip cihazı olarak tasarlanmıştır. Piyasaya baktığımızda hastaların kontrolünü sağlayan makinelerin büyük çaplı ve pahalı cihazlar olduğunu görmekteyiz. Evlerde bu cihazların kullanımı pahalı olup, alan olarak fazla yer kaplamasından dolayı her hastanın hizmetine sunulamıyor.

Piyasadaki bu eksiklikten dolayı VEFA projemizin temelleri atılmıştır.

Bu projemizde amaç öncelikle bakıma muhtaç, yatağa bağımlı, sağlık durumu kritik hastalarda gözetim altında bulunmanın öneminden yola çıkarak yaşamsal fonksiyonların kontrolü üzerine sistemler geliştirildi. VEFA ile sadece hastanın kontrolü değil aynı zamanda hastaya bakan bireyin yaşam kalite standardını arttırmak ve sorumluluklarını daha takip edebilecek daha hızlı müdahaleye olanak sağlayan bir yardımcı, çok fonksiyonlu bir araç olacaktır. AR-GE çalışmalarımız VEFA-2 için hızla devam etmektedir.

AYBARS SAVTEK olarak çalışmalarının yürütüldüğü bir insanız kara aracı projesidir.

Savunma alanında çeşitli özelliklerle dezavantajlı yerlerde en üst seviye işlevsellikle donatılması planlanan bir zırhlı araç olarak detayları üzerinde araştırmalar devam etmektedir.

ERTUĞRUL Savunmanın saldırıdan her zaman daha zor olduğunu fark ettiğimiz ve ülkemizin savunma anlamında kalkınmasında biraz da olsa katkıda bulunmak için ‘ERTUĞRUL’ ismini verdiğimiz bu projenin temellerini attık.

Yapılacak olan projede temel esas ucuz, dayanıklı ve güvenilir bir kompozit tost olması temeli üzerine geliştirildi. İnce paslanmaz çelik, polyurea ve nişasta-su karışımından oluşan, Newton’un akışkanlar mekaniği

yasasına ters hareket eden non-newtonium sıvısı ayrıca lifli yapısından dolayı bize katkı sağlayacağını düşündüğümüz elyaf ile bir zırh çalışması yaptık.

Sıkı bir araştırma ve özverili bir çalışma sonrası ortaya çıkan projemizin bilgisayar ortamında yapılan darbe, stres ve şekil değiştirme deneylerinden sonra ilk etap için kendimize koyduğumuz hedefimize ulaştığı ve araç zırhı olarak kullanılabileceği proje ekibimiz tarafından tespit edildi.

EĞİTİMLERİMİZ Bilgilerin kullanılarak değerleneceği, değerlendikçe çoğalacağı felsefesi topluluğumuz bünyesinde önemli bir noktada bulundurulmaktadır. Bu fikirden yola çıkarak Balıkesir genelinde herhangi bir ücret talep etmeden projelerin ihtiyaçlarına paralel ve iş hayatı için kendimizi geliştirmeye olanak sağlayan eğitimler düzenledik. Bu eğitimler; SOLIDWORKS, C++, Arduino, Teknik Resim ve AutoCAD dir. Bu eğitimler sonucunda isteyen üyeler ile projelerimizde görevlendirmelerde bulunduk.

Farklı ve faydalı eğitimler ile bu aktarımı devam ettirmek istemekteyiz.

DERGİMİZ Her eğitimöğretim yılında bir(1) adet olmak üzere kampüste ve şehirde ücretsiz olarak dağıtılan, halkı ve öğrencileri savunma ve teknoloji sektöründe bilgilendirme gayesiyle yola çıkan ve birinci sayısını başarıyla hayata geçirmiş olduğumuz bir dergimiz mevcuttur.

FUARIMIZ 2018-2019 eğitim öğretim yılı sonunda yıl boyunca tamamen kendi emeklerimizle hayata geçirdiğimiz 4 adet ana, 6 adet yan projemize ve eğitimlerimize katılan arkadaşlarımızın eğitimler sırasında ürettiği projeleri sergilediğimiz 3 gün süren bir fuar gerçekleştirdik.

43

KASIM 2020

Airbus uçak firması tarafından üretilen 4m uzunluğundaki 3B basılmış uçak.

Solid Concept firması tarafından 3 boyutlu metal yazıcı ile üretilmiş tabanca

UZAY, HAVACILIK VE SAVUNMA SANAYİNDE 3 BOYUTLU YAZICI İLE ÜRETİM DÖNEMİ

DOÇ. DR. YILMAZ GÜR Balıkesir Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Bölümü Öğretim Üyesi

44

3 boyutlu yazıcıların ilk temeli Charles W. HULL tarafından 1986 yılında “Stereolitografi ile 3 boyutlu nesnelerin üretimi için cihaz” adlı patentin alınması ile atıldı. Önceleri sadece reçine bazlı plastik parçaların üretimine izin veren bu teknoloji prototip yapımında kullanılmaktaydı.

3B baskı hizmetleri son yıllarda 3B CAD verilerinden gerçek parçalar oluşturmak için kolay ve uygun maliyetli bir çözüm olarak giderek daha popüler hale geldi. “3B baskı”, bir 3B nesne oluşturulana kadar plastik veya metal malzemenin katman katman serilerek katmanların birbirlerine metalik bir bağla bağlanması sonucu üretilmesini sağlayan eklemeli üretim (EÜ) teknolojilerini tanımlamak için kullanılan bir terimdir.

Doğadaki katmanlı üretim mantalitesini kopyalayan bu teknolojinin potansiyeli ve farklı malzemeler kullanılarak üretimin yapılabileceğinin farkına varılmasından sonra bu

alanda hızlı gelişmeler yaşandı. Özellikle de Amerika’daki 20 yıllık patent korumasının kalkması ve teknolojinin halka mal olmasından sonra bu alandaki gelişmeler inanılmaz hız kazandı. 2009 yılında Bre Pettis tarafından kurulan MakerBot firması, 1989 yılında Scott Crump tarafından patenti alınan, Eriterek Biriktirme Modellemesi (Fused Deposition Modelling FDM) teknolojisine dayalı teknolojiyi kullanarak katmanlı üretimin demokratikleştirilmesi felsefesi ile $1000 altında ürettiği 3 boyutlu yazıcılar ile 100.000 cihaz üreterek tüm dünyanın konuya aşina olmasını sağladı.

Ancak mühendislik açısından dikkate değer gelişme ise katmanlı üretimde metallerin kullanılması ile başladı. Uzay sanayinden tıp dünyasına kadar çok geniş bir yelpazede son derece karmaşık ve klasik mühendislik yöntemleri ile üretilmesi mümkün olmayan mühendislik parçalarının üretilmesi ve direk olarak kullanılması söz konusu. Günümüzde tasarlanabilen her nesneyi katmanlı üretim

teknolojisi ile üretilebilmesi üretim süreçlerini kökten değiştirmeye aday. Özellikle uzay sanayi gibi kritik ve son derece maliyetli parçaların katmanlı üretim teknolojisi ile üretilebiliyor olması maliyet, mukavemet, hafiflik, malzeme kullanımı ve rekabet edebilme avantajlarını da sağlamaktadır. Üç boyutlu yazıcıların büyük bir teknolojik hamle içerisinde bulunan Türkiye savunma sanayinin geleceğinde çok önemli bir yer alacağı öngörülmektedir. Türkiye’deki savunma ve havacılık sektöründeki firmaların bir çoğunun halihazırda prototip üretimi için polymer tabanlı 3 boyutlu yazıcılara sahip oldukları biliniyor. Ancak toz metallerin ergitilmesi suretiyle üretim yapan 3 boyutlu yazıcıların son derece hızlı bir biçimde sektöre kazandırılması ve bu alanda yetişmiş eleman temin edilmesi sağlanmasının önemi de yadsınmamalıdır. Savunma sanayini ilgilendiren parçaların 3 boyutlu metal yazıcılar ile çok daha hızlı ve çok düşük maliyetlerle üretilmesi Türk savunma sanayi için önemli bir adım olacaktır.

3 Boyutlu yazıcı teknolojisi gelecekte havacılık ve uzay sanayini üstel bir fonksiyon olarak etkileyeceği öngörülmektedir. Eklemeli üretim

teknolojisi daha hızlı buluşlara daha katlanılabilir maliyetlerle ulaşmayı sağlayacak daha hızlı piyasaya ürün çıkarmaya daha iyi parça ve ürün performansına sağlamaya, daha az malzeme kullanımına ve ekipman maliyetlerinin de düşmesine olanak sağlayacaktır.

3 boyutlu yazıcıların savunma sanayinde kullanılmasının bir diğer avantajı ise stok bulundurma ihtiyacının ortadan kalkacak olmasıdır. Örneğin muharebe alanında meydana gelebilecek bir silah parçasının kırılması yada bozulması gibi bir durumda ihtiyaç duyulan parçalar dijital verilerden yararlanmak suretiyle yerinde üretilebilecek ve kullanılabilecektir. Böylelikle yedek parça ihtiyacından kaynaklanan problemler çok kısa sürede, ekonomik olarak ve bir başka tedarikçiye gerek kalmadan çözülebilecektir.

Belçika kökenli i.materialise firması uçak sanayinde kullanılan bir destek parçasının tasarımını, topolojik optimizasyon yoluyla yeniden tasarlamış aynı mukavemet değerlerine sahip ancak orijinal tasarımdan %63 daha hafif olan ve daha az termal gerilmeye sahip titanium alaşımından yeniden üretmişlerdir.

3 Boyutlu yazıcı teknolojisi gelecekte havacılık ve uzay sanayini üstel bir fonksiyon olarak etkileyeceği öngörülmektedir.

Eklemeli üretim teknolojisi daha hızlı buluşlara daha katlanılabilir maliyetlerle ulaşmayı sağlayacaktır.

45

KASIM 2020

Uçaklarda kullanılan bir destek parçasının topolojik optimizasyonu Nihai sonuç olarak: n Federlerin yerini topolojik olarak optimize edilmiş fonksiyonel hafif yapı aldı, n Üretim sonrası daha az işlem gerekliliğini sağlandı, n Toplam malzeme miktarı %63 azaltıldı, n Daha az katı malzeme olması ve daha büyük destek alanlarının olmaması nedeniyle termal gerilmeler azaltıldı.

Ağırlığın önemli ölçüde azaltılması, uçaklar için daha az yakıt kullanımını ve dolayısıyla da daha küçük bir karbon salınımını sağlayacaktır.

Uzay araştırmalarında ise, örneğin, Elon Musk’un sahibi olduğu SpaceX ve NASA gibi endüstri liderleri, performansı önemli ölçüde arttıran ancak maliyetleri önemli ölçüde düşüren roket gemisi parçaları üretmenin bir yolu olarak metal 3B baskı teknolojisini benimsediler. Örneğin SpaceX, SpaceX SuperDraco motorunun yanma odası için özel olarak tasarlanmış 3 boyutlu yazıcı teknolojisi ile üretilebilen metal parçalara ihtiyaç duymaktaydı.

NASA, eklemeli üretim teknolojisi ile roket motorları için konvansiyonel üretim süreçleri ile yapılan pompalara göre %45 daha az parça ile üretilip montajlanmış bir turbo pompa geliştirmiştir. Roket motorunun tamamının 3Boyutlu yazıcı ile basılabilmesi ise şimdilik sadece bir zaman meselesi gibi görünüyor.

Havacılık endüstrisi ise, üretim verimliliğini arttırıp, tasarım özelleştirmelerine izin verirken toplam uçak ağırlığını önemli ölçüde azaltma kabiliyeti nedeniyle 3Boyutlu yazıcı teknolojisi ile imal 46

edilmiş metalleri benimseyen en hızlı büyüyen endüstrilerden biridir.

Bugün itibariyle uçak üretim devi Boeing, müşterilerine teslim edilen uçaklarda 20.000’den fazla parçayı 3 boyutlu yazıcı teknolojisini kullanarak üretmektedir.

Benzer şekilde, Airbus uçaklarında çok çeşitli 3Boyutlu yazıcı ile üretilmiş parçalar kullanmaktadır. Şirket, benzersiz teknolojilerini Airbus dışındaki diğer profesyoneller için bile erişilebilir hale getirmiştir.

Dünyanın en büyük uçak üreticilerinden biri olan Airbus, havacılık sektörünün geleceğinin 3B yazıcı teknolojisi ile nasıl olabileceği ile ilgili çalışmalarına devam etmektedir.

2016 yılının haziran ayında Berlin SpaceX roketi için özel olarak tasarlanan yanma odası

Elon Musk’un sahibi olduğu SpaceX ve NASA gibi endüstri liderleri, performansı önemli ölçüde arttıran ancak maliyetleri önemli ölçüde düşüren roket gemisi parçaları üretmenin bir yolu olarak metal 3B baskı teknolojisini benimsediler.

NASA tarafından gelştirilen 3 boyutlu yazıcı ile üretilmiş turbo pompa hava gösterisinde Airbus, tamamen 3B yazıcı ile basılmış parçalardan oluşan 4 metrelik bir uçak olan THOR projesi (Test of High-tech Objectives in Reality”) ürünü olan uçağı görücüye çıkardı. THOR aslında küçük bir drone olmanın dışında gerçekten uçan bir şey yapmanın mümkün olduğuna dair bir kavramın kanıtıdır. Küçük uçak yaklaşık 23 kilogram ağırlığında olup 3B yazıcı ile üretilmesi sadece dört hafta sürmüştür. Gövde sadece bir kaç hafif parçadan oluşmakta ve esasen ticari bir uçağın minyatür bir versiyonunu ifade etmektdir.

Merkezi Austin, TX’de bulunan çok devletli bir üretici olan Solid Concepts (SC), Kasım 2013’te dünyanın ilk 3 Boyutlu yazıcıda üretilmiş metal tabancasını imal etti.

Ocak 2014 tarihinde de 3 Boyutlu yazıcı ile imal edilmiş üretilmesi için herhangi bir alet gerektirmeyen 45 kalibre metal M1911’i tanıttı.

Tabanca, çok güçlü ve dayanıklı olması için ilave destek yapılarının da kullanıldığı katmanların lazer ışını ile birbirine bağlaması suretiyle nikel-krom alaşımı ve paslanmaz çelik toz metallerden üretilmiştir.

Bu süreç Doğrudan Metal Lazer Sinterleme (DMLS) yöntemi olarak adlandırılmaktadır.

Tabanca, 17-4 Paslanmaz Çelik ve Inconel 625 malzemeli 30 dan fazla 3Boyutlu yazıcı ile imal edilmiş bileşenden oluşmaktadır.

Tabancanı kabzası ise Seçici Lazer Sinterlemesi (SLS) yöntemi ile 3Boyutlu yazıcı ile yapılmıştır. 1911 çok iyi çalışmasının yanında, gerçek avantajı ise optimal seviyeden daha az bir seviyede işlev gören herhangi bir parçasının çok hızlı bir biçimde yenisinin üretilip değiştirilebilmesi ve herhangi bir bileşenin uygun tasarım düzeltmeleriyle yeniden 3 boyutlu yazıcı ile üretilebilecek olmasıdır. 3 Boyutlu yazıcı ile üretilen 1911 metal tabanca, katman kalınlığı 40 mikron olacak biçimde oldukça hassas biçimde üretilmiş ve imalat esnasında geleneksel CNC yöntemleriyle işlenmemiştir.

Raytheon Füze Sistemleri firmasındaki araştırmacılar, daha çok 3 boyutlu baskı olarak bilinen eklemeli üretim teknolojisini kullanarak güdümlü bir füzenin neredeyse her bileşenini oluşturduklarını ifade

Solid Concepts (SC), Kasım 2013’te dünyanın ilk 3 Boyutlu yazıcıda üretilmiş metal tabancasını imal etti.

Ocak 2014 tarihinde de 3 Boyutlu yazıcı ile imal edilmiş üretilmesi için herhangi bir alet gerektirmeyen 45 kalibre metal M1911’i tanıttı.

47

KASIM 2020

etmektedirler. Bileşenler arasında roket motorları, kanatçıklar, yönlendirme ve kontrol sistemleri için parçalar bulunmaktadır.

Raytheon Missile Systems firması mühendisleri, 3B yazıcıların yakında füzeler için yedek parça temini için ön cephede kullanılabileceğine, tedarik zinciri sorunlarını ortadan kaldıracağına ve parça değiştirme sürecini büyük ölçüde hızlandıracak olduğuna inanmaktadırlar.

Yukarıda verilen örneklerden de anlaşılacağı üzere 3 boyutlu yazıcı teknolojisi gerek uzay, gerek havacılık ve gerekse askeri alanda kendisine daha şimdiden geniş bir alan yaratmıştır. Bu teknolojinin yarattığı büyük potansiyel mühendislik tasarımında var olan sınırları kaldırmakta, tasarlanabilen ve klasik mühendislik yöntemleri ile üretilmesi nerdeyse mümkün olmayan son derece karmaşık mühendislik

Raytheon Füze Sistemleri firmasındaki araştırmacılar, daha çok 3 boyutlu baskı olarak bilinen eklemeli üretim teknolojisini kullanarak güdümlü bir füzenin neredeyse her bileşenini oluşturduklarını ifade etmektedirler.

parçalarının imal edilmesine olanak sağlamaktadır. Bu teknolojinin kullanılması daha hafif parçaların tasarlanabilmesi ve imal edilebilmesine, dolayısıyla daha az yakıt kullanılmasına, karbon salınımının azalmasına, daha az malzeme kullanılmasına, ihtiyaç duyulan yedek parçanın dijital verilerden anında üretilebilmesine, tasarım değişikliklerinin çok kısa sürede yapılabilmesine, tasarım aşamasından piyasaya sürme anına kadar geçen süre arasındaki zamanın kısalmasına ve maliyetlerin düşmesine neden olduğu için yakın gelecekte uzay, havacılık ve askeri alanda etkisini arttırmaya devam edeceği aşikardır.

Türkiye’nin de 3 boyutlu yazıcı teknolojisinin sağladığı rekabet, maliyeti azaltma ve tasarım esnekliği avantajlarından faydalanabilmesi için bu teknolojiye yatırım yapması ülkemizde ivme kazanan savunma sanayi sektörüne inanılmaz katkı sağlayacaktır.

KAYNAKÇA [1] https://www.materialise.com/en/cases/a-63-lighter-titanium-aerospace-part [2] https://techcrunch.com/2016/07/24/metal-3d-printing-takes-flight/ [3] https://qz.com/707849/watch-airbus-made-a-completely-3d-printed-plane-that-actually-flies/ [4] https://www.usacarry.com/worlds-first-3d-printed-metal-handgun/ [5] https://www.raytheon.com/news/feature/print-missile

48

ASELSAN MESLEKI VE TEKNIK ANADOLU LISESI ÖĞRENCILERIN GÖZDESI ASELSAN Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinin ikinci yılında başarı artarak devam etti.

Geçen yıl 0,46’lık yüzdelik dilimden öğrenci alınan okulu bu yıl 0,33’lük yüzdelik dilimden öğrenci tercih etti.

MEB ile ASELSAN arasında savunma sanayiine nitelikli eleman yetiştirmek amacıyla imzalanan protokol kapsamında bu alandaki ilk mesleki ve teknik Anadolu Lisesi 2019 yılında kurulmuştu. ASELSAN MTAL ile ilk defa bir mesleki ve teknik Anadolu lisesine yüzde 1’lik dilimden öğrenci girmişti.

ASELSAN Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Prof.

Dr. Haluk Görgün, ASELSAN lisesine olan ilginin her geçen yıl daha da arttığını belirterek, “Biz öğrencilerimize sadece bir okul değil, aslında Türkiye’nin geleceğini inşa etmek için bir adım atmaları konusunda fırsat veriyoruz. ASELSAN MTAL ile Türkiye için önemli olan savunma sanayiine uygun belli bir kültür ve değer paylaşan, birlikte başarma duygusuna sahip elemanları da yetiştirmeye çalışacağız. ASELSAN lisesinin hayata geçmesinde bizlere destek olan başta Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere Milli Eğitim Bakanlığımıza, Savunma Sanayii Başkanlığımıza ve emeği

geçen tüm yetkililere teşekkür ederiz” dedi.

ASELSAN Liseli gençler ilk yıldan itibaren bilim ve sporda kendini göstermeye başladı.

ASELSAN MTAL’nin iki öğrencisi 7 Mart 2020 tarihinde gerçekleştirilen 5. Ulusal TALES Matematik Uygulamaları yarışmasına katılarak finale davet edilmeye hak kazandı.

Bir öğrenci de Ankara Okul Sporları Eskrim Genç Erkekler Flöre müsabakasında üçüncü olarak bronz madalya aldı. Ardından Bulgaristan’da yapılan Sofia Cup Fencing Tournament U17 Erkekler Flore eskrim müsabakalarında ikinci olarak gümüş madalyayı ülkemize getirdi.

49

KASIM 2020

YÖNEYLEM ARAŞTIRMASININ DOĞUŞU DOÇ. DR. ASLAN DENIZ KARAOĞLAN Balıkesir Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü

Üretim ve hizmet sistemlerinin karmaşık sorunlarını çözmede matematiksel modelleme, istatistik, simülasyon, optimizasyon gibi bilimsel yöntemler kullanılır. Frederick W. Taylor’un 1900’lü yılların başlarında geliştirdiği bilimsel yönetim ilkeleri, Endüstri Mühendisliğinin temellerini oluşturmuştur. Sanayi devriminin gerçekleşmesinden sonra ülkelerde üretim hacimlerinin büyümesi, üretim kaynaklarının yetersiz gelmeye başlaması sanayicileri aynı üretim kaynaklarını kullanılarak daha çok ürünü daha kısa sürede ve daha düşük maliyetlerle üretmeye yönelik çözüm arayışına itmiştir. Bu amaçla farklı bilimlere yönelmeler olmuştur. Bunlardan biri de Endüstri Mühendisliği’dir. Endüstri Mühendisliği; işletme kaynakları olan para, makine, insan, malzeme gibi kısıtlı kaynaklarının bir bütün olarak ele alınıp işletmenin aynı kaynaklar ile daha verimli ve karlı çalışması için gerekli çalışmaları yapan bir mühendislik dalıdır. Yöneylem araştırması, üretim planlama, çizelgeleme, simülasyon, kalite sistemleri, verimlilik, sistem analizi gibi işletmelerin rekabet gücünü ve karlılığını arttırmaya yönelik alanlar Endüstri Mühendisliğinin temel çalışma alanlarının başında gelmektedir.

50

Sanayi devriminin gerçekleşmesinden sonra ülkelerde üretim hacimlerinin büyümesi, üretim kaynaklarının yetersiz gelmeye başlaması sanayicileri aynı üretim kaynaklarını kullanılarak daha çok ürünü daha kısa sürede ve daha düşük maliyetlerle üretmeye yönelik çözüm arayışına itmiştir. Bu amaçla farklı bilimlere yönelmeler olmuştur. Bunlardan biri de Endüstri Mühendisliği’dir.

Yöneylem araştırması (operations research) Endüstri Mühendisliği’nin önemli problem çözme araçlarından biridir. Yöneylem araştırması, üretim yada hizmet sistemlerinin matematiksel olarak modellenmesi ve optimize edilmesi (eniyilenmesi) için çeşitli algoritmalar uygular.

Yöneylem araştırmasının temel mantığı; belirli amaçları belirli kısıtlar altında sağlayabilmek amacıyla sistem probleminin matematiksel olarak modellenmesi ve çözülmesi esasına dayanır. Bu yazıda sizlere Endüstri Mühendisliğinin temel araçlarından biri olan yöneylem araştırmasının

doğuşundan bahsetmek istiyorum.

I. Dünya Savaşı’nın gerçekleştiği dönemde tank ve zırhlı personel taşıyıcı gibi araçların bulunmaması ve uçakların da bomba taşıyacak kapasitede olmamaları nedeniyle siperlere gömülmüş askerleri yerinden söküp atacak bir strateji geliştirilememiş ve daha çok taktik temelli gelişmeler kaydedilmiştir. II. Dünya Savaşı sırasında ise düşman güçlerin sürekli değişen ve gelişen yeni silah teknolojileri karşısında strateji geliştirme ihtiyacı ortaya çıkmış ve bu da yöneylem araştırması tekniklerinin hızla gelişmesine yol açmıştır. 2.

Dünya savaşında, İngiltere’de savaş teçhizatının gemilere yükleme ve indirme süresini kısaltmak amacıyla yöneylem araştırması konusunda çalışmalarda bulunulmuş olsa da; ilk yöneylem araştırması çalışmasının 2.

Dünya Savaşı sırasında, İngiltere’nin ulusal savunma sorunlarına çözüm arayan ve farklı disiplinlerden oluşan bir ekip tarafından yapıldığı görüşü benimsenmektedir. 1936 yılının başında İngiliz Hava Bakanlığı tarafından; doğu kıyısında Bawdsey Araştırma İstasyonu kurulmuştur ve 1937 yılında bu istasyon radar istasyonu olarak çalışmaya başlamıştır. 1938’de kıyı boyunca dört yeni radar istasyonu daha kurulmuştur. Bu beraberinde; çok sayıda radar istasyonundan elde edilen ve genelde birbirleri ile çelişen bilgilerin doğrulanması ve eş güdümü sorununu ortaya çıkartmıştır. Bu sorunun çözümü için Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) içinde özel bir birlik oluşturulmuştur ki bu ilk yöneylem araştırması takımı olarak kabul edilebilir. Bu takımın, yeni kurulan bu radarın etkin kullanımı için geliştirdiği yöntemler, İngilizlerin kendinden güçlü Alman hava kuvvetlerine karşı etkili bir savunma yapmasına ve hava savaşlarının kazanılmasında yardımcı olmuştur. Söz konusu askeri operasyonların araştırılması (Research into Military Operations) işlemine “Operational Research” adı verilmiştir.

Daha sonra bu grup genişlemiş ve Stanmore Araştırma istasyonunu merkez olarak kullanmaya başlamıştır.

51

KASIM 2020

Frederick W. Taylor

Winston Churchill

Günümüzde rekabet edemeyen ve kapanan işletmelerin pek çoğu gerçekte ürünlerini pazarlayamadıkları için değil, üretim kaynaklarını etkin ve verimli bir şekilde kullanamadıkları için bu sonuçla karşılaşmaktadır.

Benzer durum milli savunma stratejilerinin uygulanmasında da geçerlidir.

52

Bu merkez, Fransa’daki Alman güçlerine karşı ordu tarafından talep edilen ek hava kuvvetti unsurlarının beklenen faydayı sağlayıp sağlamayacağını Yöneylem Araştırması teknikleri kullanarak değerlendirmiş ve uygun olmadığını gösteren grafiklerle o zamanki başbakan Winston Churchill’e bir sunum yaparak savaşın seyrini değiştirebilecek kritik kararlar alınmasını sağlamıştır. Sonunda, 1941 yılında Yöneylem Araştırması Bölümü (Operational Research Section) yedi ayrı bilim dalından 11 bilim adamının katılımıyla kurulmuştur (3 fizyolog, 1 fizikçi, 2 matematikçi, 1 astrofizikçi, 2 fizik matematikçisi, 1 subay, 1 mühendis). Bu grup savaş bitimine kadar yöneylem teknikleri geliştirerek çok önemli askeri çalışmalar yapmıştır. Bu grubun çalışmaları aynı zamanda, denizaltı avcı gemilerinin hareketlerini ve konvoyların daha iyi yönetimi yönündeki araştırmaları ile savaşın kazanılmasında çok önemli roller oynamıştır. Bu dönemlerde hava savaşları üzerine geliştirilen algoritmalar ve kurulan denklemler bugün bile harp okullarında öğretilmektedir.

Savaştan sonra yöneylem araştırması çalışmaları özellikle ABD’de askeriye dışındaki alanlarda da hızlanmıştır. 1950’lerle birlikte, öncelikle ABD’nin yükseköğretim kurumlarında yöneylem araştırması dersleri verilmeye başlanmış, yöneylem araştırması dernekleri kurulmuş, kitap ve süreli yayınları başlamıştır. Amerika Endüstri Mühendisliği Enstitüsü (American Institute of Industrial Engineering) (1948) ve Amerika Yöneylem Araştırması Derneği (Operations Research Society of America) (1952) bu derneklerden bazılarıdır.

Her ne kadar savaş zamanında geliştirilmiş olsa da; yöneylem araştırması teknikleri üretim ve hizmet sistemlerinin kurulması ve en iyi çalışma şartlarının belirlenerek rekabetçi ve verimli sistemler olarak işletilebilmesi için etkin şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Doğrusal

programlama, dinamik programlama, kuyruk teorisi veya bekleme hattı teorisi, envanter teorisi gibi yöneylem araştırması tekniklerinin çoğu 1950’lerin sonuna kadar geliştirilmiştir.

Türkiye’de ilk yöneylem çalışmasını ise Türk Silahlı Kuvvetleri yapmıştır. Yöneyşem araştırması çalışmaları ülkemizde, 1 Haziran 1956’da Albay Fuat Uluğ’un çabalarıyla Genel Kurmay İlmi İstişare ve Geliştirme Kurulu Başkanlığına bağlı olarak tümü yedek subaylardan oluşan bir “Harekat Araştırması Grubu”nun kurulması ile Ordu içerisinde başlamıştır.

“Harekât Araştırması” adı ile ilk defa İTÜ Makina Fakültesi’nde 19601961 öğretim yılında Prof. Dr. İlhami Karayalçın tarafından ders olarak verilmiştir. 1 Eylül 1965 tarihinde Ankara’da TÜBİTAK içinde “Harekât Araştırması Bölümü” kurulmuştur.

Harekât Araştırması yerine yeni bir isim bulma çalışmaları 1966 yılında sonuçlanmıştır. Ankara’da yapılan bir toplantıda “Yöneylem Araştırması” ismi kabul edilmiştir.

Bilindiği gibi günümüzde rekabet edemeyen ve kapanan işletmelerin pek çoğu gerçekte ürünlerini pazarlayamadıkları için değil, üretim kaynaklarını etkin ve verimli bir şekilde kullanamadıkları için bu sonuçla karşılaşmaktadır. Benzer durum milli savunma stratejilerinin uygulanmasında da geçerlidir.

Günümüzde yöneylem araştırması; oyun teorisi, Markov zincileri, tam sayılı doğrusal programlama, proje yönetimi (CPM, PERT), doğrusal programlama, duyarlılık analizi ve dualite, ulaştırma modelleri, ağ modelleri gibi pek çok farklı yöntemle üretim ve hizmet sistemlerinin optimizasyonu yanında; askeri alanda da etkin bir şekilde kullanılmakta ve devletlerin milli savunma stratejilerine bilimsel bir yaklaşım getirmektedir.

Yöneylem araştırması tekniklerinin farklı mühendislik dallarında da yaygın bir şekilde kullanılmaya başlaması için gerekli vizyonun oluşturulması siz genç mühendislerin çalışmalarıyla olacaktır.

Saygılarımla 53

KASIM 2020

BURHAN ÖZGÜR İŞBİR ELEKTRİK SANAYİ AŞ. GENEL MÜDÜRÜ

İŞBİR JENERATÖR

“TÜRKIYE’DE YERLI KATKI PAYI EN YÜKSEK JENERATÖR ÜRETICISI” İŞBİR JENERATÖR Türkiye’nin ilk jeneratör fabrikası olmakla birlikte yerli katkı payı en yüksek şirketi. Jeneratör alanında Türkiye’nin göğsünü kabartıyor. İŞBİR JENERATÖR’ün Genel Müdürü Burhan Özgür’le İŞBİR’in, başarılarını, hedeflerini, yatırımlarını konuştuk. Kendisi hedeflerinin devler ligine girmek, dünya alternatör ve jeneratör pazarında yer almak, ulusal ekonomiye daha çok katkı sağlamak, yerli katkı payı en yüksek jeneratörü üretmek olduğunu dile getirdi. İşte Burhan Özgür’le yaptığımız keyifli söyleşi…

54

55

KASIM 2020

ÜNİSAV ACADEMY: İŞBİR JENERATÖR’ün tarihçesi hakkında bilgi alabilir miyiz?

Burhan ÖZGÜR: İŞBİR JENERATÖR 1977 yılında yurt dışında çalışan işçilerin sermayeleriyle kurulmuş bir şirket. Adını da işçi birliğinden esinlenerek alıyor.

1988 yılında Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın bünyesine katılıyor. Bugün itibariyle sermayesinin %99,92’si TSKGV’ye ait olup geriye kalan %08’inde 553 ortağı bulunuyor. Ancak bunların birçoğunun artık adreslerine ulaşılamıyor. İŞBİR JENERATÖR’ün ana üretim yeri ve merkezi Balıkesir’de yer alıyor, Ankara ve İstanbul’da birer ofisimizle faaliyetlerimize devam ediyoruz. ÜNİSAV ACADEMY: İŞBİR JENERATÖR ailesine nasıl katıldınız?

Burhan ÖZGÜR: 38 yıl Türk Silahlı Kuvvetleri’nde görev yaptım. 31 yıl her kademede görev aldım. En son 2010 yılında Kayseri 2’nci Ana Bakım Merkez Komutanlığı’ndan emekli oldum. Emekli olduğumun ertesi günüde çok sevdiğim İŞBİR JENERATÖR’de Genel Müdür olarak göreve başladım.

1,5 ay sonra fiili olarak 10 yıllık görev süremi tamamlamış olacağım. Başladığımız günle, bugün arasında gerçekten her açıdan; ciro, kâr, istihdam, vergi oranı, teknolojik gelişmeler ve ekip olarak mesafeler kat ettik, inşallah daha da ileriye götüreceğiz. Bugün itibariyle İŞBİR JENERATÖR’ün 140 çalışanı var.

Aynı zamanda yeni yatırımımız da devam etmekte.

Burada da 200 dolayında bir istihdam sağlayacağımızı hedefliyoruz. ÜNİSAV ACADEMY: İŞBİR JENERATÖR’ün sektördeki yeri nedir? Üretim süreci nasıl işliyor?

Burhan ÖZGÜR: İŞBİR JENERATÖR Türkiye’nin ilk jeneratör fabrikası benim ifademle tek jeneratör fabrikası, çünkü maalesef ülkemizde çoğu sektörde olduğu gibi jeneratör sektöründe de montaj yapıp üzerine etiketini takıp satmak var. İŞBİR JENERATÖR bugün itibariyle yerli katkı payı en yüksek jeneratörü üreten fabrikadır. Jeneratörün 3 ana bileşeni vardır. Motor, alternatör ve pano.

Motoru tüm sektördeki aktörler gibi İŞBİR JENERATÖR de yurt dışından tedarik ediyor.

Türkiye’de ise, maalesef birkaç firma dışında motor üretimi yapılmamaktadır, üretilenler de en fazla 100-150 KVA gücündedir ama 2000 KVA ya kadar alternatör üreten tek firma İŞBİR JENERATÖR fabrikasıdır. Panonun her çeşit türlerini;

senkron panolar, standart panolar, dual panolar, vagon tipi panoların hepsini İŞBİR JENERATÖR’de üretebilmekteyiz. İŞBİR JENERATÖR’ün sektördeki konumunu fiziksel oranda değerlendirmek gerekir. Yani sadece cirosuna, ihracatına, çalışanına, bakarak değerlendirmemiz yanlış olur. İŞBİR JENERATÖR Türk Silahlı Kuvvetleri’nin en kritik yerlerde kullandığı sistemlerdeki jeneratörleri üretiyor. Birkaç örnekle açıklayayım; bugün ne mutlu ki ülkemiz artık insansız hava aracını üreten firmalara sahip. TUSAŞ, Baykar Makine, Vestel bu firmaların ürettiği insansız hava araçlarının hepsinin yer sistemlerinin jeneratörlerini İŞBİR JENERATÖR veriyor. Bunun yanında deniz (marine) sektöründe oldukça güçlü konumdayız. Şu anda 4 milli gemimiz var, hepsinin jeneratörleri İŞBİR JENERATÖR. 5’inci milli gemimizin sözleşmesini de imzalamış bulunuyoruz. Çok yakın zamanda Katar’a ihraç edilen 2 eğitim gemisinin jeneratörlerini de biz verdik. Ayrıca atölyemizde üretimde olan Türkmenistan’a satılan korvetin jeneratörleri de bizim üretimimizdir.

Cumhuriyet tarihimizin en büyük ihracat kalemini oluşturan dost ve kardeş ülke Pakistan’a satılan 4

adet MİLGEM konfigürasyonundaki gemilerin hepsinin jeneratörlerinin sözleşmesini, İŞBİR JENERATÖR imzaladı. Birinci geminin jeneratörlerini 2020 yılında, diğerlerinin de her yıl birer tane olmak kaydıyla İŞBİR JENERATÖR sağlıyor.

Harp gemileri sektöründe de bir numarayız.

Radar sistemlerinde, füze sistemlerinde kullanılan, bunların enerji potansiyelini sağlayan jeneratörlerin tümü İŞBİR JENERATÖR… Burada ASELSAN’dan bahsetmeden geçemeyeceğim.

ASELSAN’ın İŞBİR JENERATÖR’e vermiş olduğu AR-GE desteği sayesinde, tamamen yurt dışına bağımlı olduğumuz bu jeneratörleri, ASELSAN’ın mühendislik desteği, test alanlarının desteği ve maddi alandaki desteği ile bugün İŞBİR JENERATÖR, üretir hale geldi.

En önemli konu, yurt dışı bağımlılığımızı azalttık. Bunu çok açıklıkla söylüyor ve övünüyoruz. İŞBİR JENERATÖR gerçek anlamda milli ve yerli bir kuruluş olmakla birlikte bu alanda çalışmalarına devam etmektedir. Sadece kendimiz değil tedarikçilerimizin de üretimlerini yerli ve milli olması yönünde destek veriyoruz. Bahsettiğim yerli katkı payına paralel çalışmalarımızı, sadece

“Bugün ne mutlu ki ülkemiz artık insansız hava aracını üreten firmalara sahip.

TUSAŞ, Baykar Makine, Vestel bu firmaların ürettiği insansız hava araçlarının hepsinin yer sistemlerinin jeneratörlerini İŞBİR JENERATÖR veriyor.

Bunun yanında deniz (marine) sektöründe oldukça güçlü konumdayız. Şu anda 4 milli gemimiz var, hepsinin jeneratörleri İŞBİR JENERATÖR.”

İŞBİR JENERATÖR 1977 yılında yurt dışında çalışan işçilerin sermayeleriyle kurulmuş bir şirket. Adını da işçi birliğinden esinlenerek alıyor.

56

57

KASIM 2020

kendimize değil tedarikçilerimize de sağladık. Örneğin biz kontrol panelini birkaç yıl öncesine kadar yurt dışından alıyorduk. Ama kendi tedarikçi firmalarımızı eğiterek, destek vererek yerlileşmesini sağladık. Bu sayede kendi ürünümüzü kullanır olduk, üçte bir fiyatına üretilir oldu, satış sonrası hizmetlerde serilik, güvenirlilik kazandırdı. Aynı şekilde tedarik ettiğimiz kablolarda, bugün yassı tel dediğimiz kabloyu Türkiye’de üreten yoktu. Hollanda’dan alıyorduk. Bugün iki yerli firmamız bizim desteğimizle bu kabloları üretir hale geldi. ÜNİSAV ACADEMY: İŞBİR JENERATÖR bünyesinde AR-GE faaliyetleri nasıl ilerlemektedir?

Burhan ÖZGÜR: Türkiye’nin 462’nci, Balıkesir’in 3’üncü AR-GE merkezine sahibiz. 9 Mayıs 2017 tarihinde Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca tescil edilen AR-GE merkezimizde bugün 22 mühendisimiz çalışıyor. TÜBİTAK projelerinden de gerçekleştirdiklerimiz var, AR-GE desteklerinden ve devletimizin teşviklerinden istifade ediyoruz. Yapmış olduğumuz projeler önümüzdeki günlerde daha fazla ortaya çıkacaktır.

Yeni yatırımımızda hedefimiz, tesisimizi yenilemek, teknolojimizi de geliştirmek. Bugün 2000 KVA ya kadar alternatör üretiyoruz, yeni tesisimizde 3000 KVA ya kadar alternatör üretmeyi hedefliyoruz. Bir diğer hedefimiz de

Türkiye’de potansiyeli çok yüksek olan rüzgar enerji santrallerinin alternatörlerini yapabilmek. Bu konuda TÜBİTAK’dan destek alıyoruz.

Hedefimiz bu projenin ticarileşmesini sağlamak. Bunun dışında özellik arz eden alternatörler üreterek kendimizi geliştirmek istiyoruz. Ülkemizin en büyük projelerinden birisi, önümüzdeki on yılın da ilk üç projesinden biri olan Milli Muharip Uçak projesinde görev almayı arzu ediyoruz. ARGE merkezimiz de tüm bu alanlarda çalışmalarına devam ediyor. ÜNİSAV ACADEMY: Yeni yatırıma ihtiyaç nasıl doğdu? Bugün itibariyle hangi aşamadasınız?

Burhan ÖZGÜR: Firmamız yaklaşık 28.000 m2’lik alanda hizmet veriyor.

10.000 m2’lik bir kapalı alanımız mevcut. Yeni yatırımımıza ihtiyaç doğuran nedenlerin en başında alanımızın yetmemesi yani kapalı alanımızın az olması, personel yoğunluğu arttıkça çalışma alanlarının ve eş zamanlı teknolojimizin yetersiz kalmasıydı.

Bizim için alternatör üretiminde en önemli tezgah, üretim hattının ilk tezgahı olan prestir. Bizim preslerimiz kırk yaşında. Dolayısıyla bunların yenilenmesi, teknolojimizin geliştirilmesi ve seri üretime geçmemiz için bu yatırıma ihtiyaç duyduk.

En büyük hedeflerimizden birisi seri alternatör üreticisi olarak, Türkiye’deki diğer jeneratör üreticilerinin yurt dışından ithal ettikleri

Türkiye’nin

PROJELER

462’nci Balıkesir’in

3’üncü

22 AR-GE merkezine sahibiz

mühendisimiz AR-GE

merkezimizde görev yapıyor

28.000 2 m ’lik

alanda hizmet veriyor

En büyük hedeflerimizden birisi seri alternatör üreticisi olarak, Türkiye’deki diğer jeneratör üreticilerinin yurt dışından ithal ettikleri alternatörleri biz üreterek ülkemizin döviz kaybını önlemek, kısacası ülke ekonomisine doğrudan katkı sağlamaktır.

alternatörleri biz üreterek ülkemizin döviz kaybını önlemek, kısacası ülke ekonomisine doğrudan katkı sağlamaktır. Bu fikirden hareketle, Balıkesir Organize Sanayi Bölgesi’nde başta Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın, Balıkesir mülki idarecilerinin, Balıkesir Sanayi Odası’nın, Balıkesir Organize Sanayi Bölgesi’nin yetkililerinin de desteğiyle 2017 yılında 36,5 dönüm yer satın aldık.2018 yılında proje çalışmaları, 2019 yılında alt yapı çalışmaları tamamlandı.2020’nin yıl başında da yer teslimi yaparak, bugün fabrika inşaatımız ve makine-teçhizat tedariğimiz hızla devam ediyor.

Hedefimiz 2021’in ilk yarısında fabrikamızın inşaatını bitirmek ve makine teçhizatlarımızı kurmak, önce deneme üretimleri, akabinde seri üretime geçerek, modern yeni fabrikamızda yerli ve milli üretimlerimizi arttırmayı hedefliyoruz. ÜNİSAV ACADEMY: İŞBİR JENERATÖR bünyesinde devam eden projeler hakkında bilgi alabilir miyiz?

Ayrıca kritik görevlerde kullanılan spesifik ürünler yapıyorsunuz. Bu ürünlerin satış sonrası hizmetleri nasıl gerçekleşiyor?

Burhan ÖZGÜR: Askeri projeler olarak yaptığımız en başta marine

58

projeleridir. Türkiye’nin sahip olduğu 2 tank çıkarma gemisi (LST) ve 16 adet Yeni Tip Karakol Botu (YTKB) özel tersanelerimizde inşa edilmiş, tümünün jeneratörleri İŞBİR tarafından verilmiş ve Türk Donanmasına teslim edilmiştir. Bunun yanında Türkmenistan’a ihraç edilen 27 gemi ve bunlara ait 62 adet jeneratör de İŞBİR üretimidir. Biz sadece savaş gemilerinin değil aynı zamanda diğer tersanelerle iletişim kurarak sivil ve nakliye gemilerimizin de jeneratörlerine ortak olmak istiyoruz.

Bu konuda da çalışmalarımız devam ediyor.

Kara Kuvvetlerinin projelerinde bütün silah, füze sistemlerinde bizim jeneratörlerimiz kullanılmaktadır.

Sayın Cumhurbaşkanımızın üç dört ay evvel bir sözü vardı. “Onların S-400’ leri, Patriot’ları varsa bizim de Hisar’ımız var” dedi. Bizim Hisar’ımızın jeneratörleri de İŞBİR JENERATÖR’dür. Bunun gururunu ve mutluluğunu yaşıyoruz. İnsansız Hava Araçları konusunda çok mutluyuz.Ülkemdeki TUSAŞ, Baykar Makine, Vestel gibi değerli firmalarımızın ürettiği ve ihraç ettiği IHA’ların, bunların bir parçası olarak da İŞBİR’in jeneratörleri görev yapıyor. Onların da satış sonrası hizmetleri yine tarafımızdan 59

KASIM 2020

gerçekleşiyor. Satış sonrası hizmet deyince, buna değinmeden geçemeyeceğim çünkü bizim sektörümüzün en önemli konusudur.

Jeneratör çok karmaşık bir proje değil, biz spesifik çok özel projeler yapıyoruz ama bunları yapmaktan ziyade her daim dünyanın neresinde olursa olsun, satış sonrası hizmet desteğini çok hızlı bir şekilde sağlamaktayız. Bugün ülkemizin en büyük sıkıntısı terörle mücadele harekâtıdır.

Yıllardır devam etmektedir. İŞBİR JENERATÖR’ün ürünleri yurt içinde/yurt dışında kullanılmakta olup, bize ihtiyaç duyulduğunda en geç 24 saat içinde müdahale etmekteyiz. ÜNİSAV ACADEMY: İŞBİR JENERATÖR’ün ihracat alanları nerelerdir?

Burhan ÖZGÜR: Bizim ihracat alanlarımız Kafkas bölgesiydi Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan ama o bölgede yaşanan hem yüksek oranlı devalüasyonlar, hem de gelişmeler o bölgedeki ihracatımızı azalttı. Bunun yanında Irak’a yüksek oranda bir ihracatımız vardı ama Orta

43

Doğu’daki gelişmeler işimizi azalttı ancak dolaylı ihracatımız devam etmektedir. Örneğin bir şirketimiz Katar’ın sınır güvenlik sistemini yaptı onun jeneratörleri İŞBİR, ASFAT tarafından Pakistan’a yapılan, Cumhuriyet tarihimizin en büyük ihracat kalemi 4 gemi, her gemide dörder makine 16 jeneratörün imalatı da İŞBİR’de yapılıyor. Önümüzde ki yıllarda yatırım bittiği takdirde ihracat oranımızı da yükseltmiş olacağız.

Tecrübemizle, Türk Savunma Sanayisine ve Ülke Ekonomisine Doğrudan

yıldır; Katkı

Sağlıyoruz.

For 43 years, we have been directly contributing to Turkish Defense Industry and the National Economy with our experience.

ÜNİSAV ACADEMY: Son olarak eklemek istediğiniz bir konu veya mesajınız var mıdır?

Burhan ÖZGÜR: İŞBİR JENERATÖR olarak herkesin yaptığını değil, herkesin yapamadığını yapmaya çalışıyoruz. Hedefimiz devler ligine girmek, dünya alternatör ve jeneratör pazarında yer almak, ulusal ekonomiye daha çok katkı sağlamak, yerli katkı payı en yüksek jeneratörü üretmek. Kısaca çok çalışmak, üretmek, hep birlikte kazanmak.

“HER ŞEY TÜRKİYE İÇİN...”

Marin Güç Sistemleri Marine Generator

Taktik Sessiz Jeneratör Tactical Silent Generator

Frekans Konvertörü Frequency Converter İHA Yer Sistemleri UAV Ground Systems Dual Römorklu Jeneratör İHA Sistemleri Dual Set with Trailer UAV Systems

Römorklu Jeneratör Trailer Generator

Alternatör Alternator Dizel Jeneratör Diesel Generator

Alternatör ve Jeneratör Mükemmeliyet Merkezi

Askeri Portatif Jeneratör Military Portable Generator

Alternator and Generator Center of Excellence İŞBİR ELEKTRİK SAN. A.Ş. Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın bir kuruluşudur. İŞBİR ELEKTRİK SAN. A.Ş. IS AN ASSOCIATION OF TURKISH ARMED FORCES FOUNDATION

60

www.isbirelektrik.com.tr 61

KASIM 2020

DUSCART

ÜNİVERSİTE-SANAYİİ İŞBİRLİĞİ İLE DAHA BÜYÜK PROJELERE ADIM ATMAK İSTİYOR Kütahya Dumlupınar Üniversitesi’nde akademik düzeyde eğitim alan öğrencilerin alternatif enerjili araç projeleri geliştirerek öncelikli olarak ülke çapında yarış etkinliklerinde üniversitelerini ve şehirlerini daha ileri seviyeye ilerletmeyi amaçlayan; geliştirdikleri araçlar ve katıldıkları yarışlar ile alternatif enerjinin yaygınlaşmasını sağlamak, bu amaç ile üniversite-sanayi iş birliği çerçevesinde şirket destekleri alarak daha büyük projelere adım atarak bu projelerin ses getirecek projeler seviyesine çıkarmayı hedefliyor. ÜNİSAV ACADEMY: Kısaca katıldığınız yarışmadan bahseder misiniz?

Efficiency Challenge, üniversite öğrencilerine yönelik olarak TÜBİTAK tarafından 2005 yılından itibaren gerçekleştirilmektedir. Farklı kategorilerde düzenlenen yarış organizasyonları ile, alternatif enerji ile çalışan araçlarla ilgili yatırım organizasyonları, yerli üretimin artırılması ve katılımcıların alternatif enerjilerle ilgili araştırma teklifleri, gelişmeleri takip etmeleri, deneyim kazanmaları; bu yolla alternatif enerji kaynaklarının kullanımı konusunda ülke genelinde farkındalığın artırılması amaçlanmaktadır .

Yarışların yürütülmesi ile 10.000’in üzerinde üniversite öğrencisine ulaşılmış olup, konuyla ilgili uygulamaları teşvik edecek ve bu konudaki potansiyeli güçlendirecek bilgi ve tecrübe birikimine sahip genç mühendis ve temel bilimci bir kitle oluşturulmuştur.

Elektrikli araçlar ile ilgili dünya genelindeki çalışmalar ve uygulamalar incelendiğinde gelecekte batarya ile ilgili taşıtların gündelik yaşantımızda yaygınlaşacağı öngörülmektedir. Bu nedenle 2014 yılı 62

itibariyle batarya beslemeli elektrikli araçlar (Elektromobil) yarış kapsamına alınmıştır.

Elektromobil yarışlarında amaç 65 dakikada 30 turu atarken, en az enerjiyi tüketmektir. Yani en verimli aracın belirlendiği bir yarıştır.

Ancak takımlardan en verimli araç olmasının istenmesinin yanında TÜBİTAK’ın belirlediği parçaların da ekipler tarafından yerli olarak üretilmesi istenmektedir ve belirlenen zorunlu parçaların yerli olarak üretilmemesi sonucunda ceza puanı hesaplanmaktadır. Eğer TÜBİTAK’ın belirlediği zorunlu parçaları yerli olarak üretmez iseniz yarış sonucunda belirlenen verimlilik puanınızdan ceza puanı düşülmektedir. Böylelikle yarış hem verimliliği hemde yerliliği desteklemektedir. Öğrendiğimiz ve tecrübe ettiğimiz her bilgiyi paylaşmak hepimizin ortak paydasıdır. ÜNİSAV ACADEMY: Kısaca kendinizden bahseder misiniz, DUSCART takımı kimdir?

Ekibimiz, Elektrik-Elektronik Mühendisliği öğrencileri tarafından 2010 yılında kurulmuştur. Kuruluş amacımız, alternatif enerjili araç geliştirme alanında yenilikçi tasarım ve üretimler gerçekleştirmektir.

Kuruluşumuzun ardından ilk olarak hedeflediğimiz 2011 alternatif enerjili araç yarışlarında aracımızın daha iyi geliştirilmesi ve iyileştirilmesi açısından farklı alanlardan bizlere

destek sağlaması amacıyla Makine Mühendisliği, Bilgisayar Mühendisliği ve Endüstri Mühendisliği bölümlerinde okuyan arkadaşlarımızı da aramıza aldık.

Amacımız doğrultusunda 2011 yarışlarına katılmamızın sonrasında, her zaman daha iyiyi hedefleyen, daha büyük başarılar arzulayan ekibimize katkı sağlayacak yeni arkadaşlarımızla yolumuza devam ediyoruz.

2011 yılından itibaren ekibimizi güncelleyerek yola devam etmekteyiz.

Alternatif enerjili araç projeleri geliştirerek öncelikli olarak ülke çapında yarış etkinliklerinde üniversitemizi ve şehrimizi daha ileri seviyeye ilerletmek, gerekli şartlar ve imkanlar sağlandığı takdirde yurt dışında yapılan yarışlarda ülkemizi başarıyla temsil edebilme amacındayız. Lisans düzeyinde öğrenciler olan bizlerin teknik projelerde yer alarak AR-GE faaliyetleri içerisinde nitelikli bir mühendis olarak yetişmesini sağlamaktır.

Yapmış olduğumuz çalışmalar her ne kadar teknik projeler olsa da aynı zamanda bizim için sosyal sorumluluktur. Öğrendiğimiz ve tecrübe ettiğimiz her bilgiyi paylaşmak hepimizin ortak paydasıdır. ÜNİSAV ACADEMY: Takımınızda bulunan birim sorumlularının görevleri nelerdir? Görev paylaşımlarınızı kısaca anlatır mısınız?

Takımımızda tüm ekibimizin başında bulunan 1 adet kaptanımız ve birimlerimizin başlarında da 4 adet

65 30 Yarışmanın amacı

dakikada

turu atarken, en az enerjiyi tüketmektir

2010 DUSCART ekibinin kuruluşu

63

KASIM 2020

birim sorumlumuz bulunmaktadır.

Birimlerimiz; Mekanik Birimi, ElektrikElektronik Birimi , Bilgisayar Birimi ve Sponsorluk Birimidir. Kaptanımız bütün ekibimizi kordine eden ve takım çalışlarının daha düzenli ve verimli olarak gerçekleştirilmesini sağlayan kişidir aynı zamanda ekibin resmi işlerini de gerçekleştirir.

Mekanik Birimi Sorumlusu, mekanik biriminin yönetilmesi ve aracımızın mekaniksel olarak üretilmesinden sorumlu kişidir. Aracımızın mekaniksel olarak üretilmesini açacak olursak aracımızın kaportasının, şasesinin, yürür aksamının üretilmesidir. ElektrikElektronik Birim Sorumlusu, ElektrikElektronik biriminin yönetilmesi ve aracın tüm elektriksel sistemlerini ve TÜBITAK tarafından istenilen yerli parçaların tasarlanmasını ve üretilmesinden sorumlu kişidir.

Bilgisayar Birimi Sorumlusu, Bilgisayar birimimizin yönetilmesi ve araç üzerinden bulunan elektroniksel parçaların yazılımları, pit ekibinin kullanmış olduğu yazılımlar ve ekibimizin internet sitesinden sorumlu kişidir. Sponsorluk Birimi Sorumlusu, Sponsorluk biriminin yönetilmesi ve bizim ekibimiz için en önemli olan maddi ve malzeme kaynağının tedariğini sağlayan kişidir. Sponsorluk birimi bizim ekibimiz için çok önemlidir tasarımını yaptığımız mekaniksel veya elektroniksel herhangi bir parçanın üretebilmemiz için sponsorluklara ihtiyaç duymaktayız.

Takımımızın hedefi ilk 3 ve yerli ürün teşvik ödülü ÜNİSAV ACADEMY: Duscart takımının bugüne kadar yaptığı araçlar ve özellikleri nelerdir?

Duscart takımı neyi hedefliyor?

Ekibimiz, tüm çalışmalarını katılım gösterdiği ve katılmayı düşündüğü yarış organizasyonların belirtmiş olduğu teknik raporlara göre şekillendirmektedir. Öğrenciler üzerinde alternatif enerjiler hakkında farkındalık oluşturmayı ve bu farkındalığı da ürüne çevirtmeyi amaçlayan organizasyonlar için 64

ekibimiz bir güneş enerjili üç de batarya beslemeli elektrikli araç yapmıştır. Model araç olarak tanımlayabileceğimiz araçlarımız son derece hafif, aerodinamik bakımından verimli ve enerji tüketimi de az olan araçlardır. Mekanik detayların yanı sıra aynı zamanda da yerliliğe önem veren bir ekip olarak AR-GE çalışmalarına 2017 yılında başladığımız yerli elektrikli motorumuzu da üreterek araçlarımıza başarılı bir şekilde entegre etmiş bulunmaktayız.

Bununla beraber yine Batarya Yönetim Sistemi, Araç Kontrol Sistemi, Yerleşik Şarj Birimi ve alt kompanentleri ekip üyelerimiz ile beraber yerli bir şekilde üreterek yarışlara katılım göstermekteyiz. Ülkemizin geleceği olan genç arkadaşlarımız ile beraber daha öğrencilik yıllarında iken yerli ve milli üretim anlayışını aşılamayı ana hedef olarak belirleyen ekibimiz bu zorlu ve meşakkatli yolda hedefine emin adımlarla ilerlemektedir.

Takımımızın hedefi ilk 3 ve yerli ürün teşvik ödülü!

Biz bugüne kadar her yeni yaptığımız araçta bir önceki aracımıza göre büyük farklar yarattık. Her zaman daha iyi nasıl olabiliriz, daha iyi ne yapabiliriz diye zorladık.

Bu sene 4’üncü olduğumuz yarışta anladık ki bu bize yetmiyor. Daha iyisini yapacak bilgi ve deneyime sahibiz. Ayrıca TÜBİTAK’IN yerli olarak istediği 4 ana parça ve 2 opsiyonel parça olmak üzere toplam 6 üründen 5 adet ürünümüz tamamen yerli olarak tescillenmişti. Şimdi ise 6’ncı parçamızı ekleyip, diğer parçalarımızı da en iyi hale getirerek 6 yerlilikle bu yarışa dahil olmak istiyoruz.

Model araç olarak tanımlayabileceğimiz araçlarımız son derece hafif, aerodinamik bakımından verimli ve enerji tüketimi de az olan araçlardır.

Mekanik detayların yanı sıra aynı zamanda da yerliliğe önem veren bir ekip olarak AR-GE çalışmalarına 2017 yılında başladığımız yerli elektrikli motorumuzu da üreterek araçlarımıza başarılı bir şekilde entegre etmiş bulunmaktayız.

ÜNİSAV ACADEMY: Başarılı olmanızın temel nedeni nedir? İçinde bulunduğumuz bu zor ve ağır sorumlulukta ekibimiz için başarı tanımı ekip arkadaşlarımıza ne kattığımız ve dolaylı olarak da ülkemize neler kazandırdıklarımızdır.

Bir bayrak yarışı gibi her yıl ekibimize yeni katılan arkadaşlara devredilen bu sorumluluk sürdürülebilirliğini koruduğu sürece başarılı olduğumuzu düşünmekteyiz. Ekibimizde hazırlık sınıfı öğrencilerinden yüksek lisans öğrencilerine kadar her sınıftan katılım sağlanmaktadır. Bu takıma 4-5 yıl emek vermiş üyelerimizin bilgilerini devamlı olarak yeni üyelere aktarması başarımızın ipucudur. Her yıl çalışma hayatları olmasına rağmen ekibimizden bağlarını koparmayarak bizlere maddi ve manevi desteklerini hiç esirgemeyen geçmiş ekip üyelerimizi yanımızda gördükçe yarış sonucu ne olursa olsun “bir şeyleri başardık” diyebilmekteyiz.

Bu anlayışla ile çalışmalarını sürdüren ekibimizin başarı sırrı ekip üyelerimizin şüphesiz ki yapmış oldukları fedakarlıkları ve bağlılıklarıdır.

Başarılı olabilmemizin en temel

nedenlerinden biri de çok çalışmaktır.

Ekibimizin her üyesi boş zamanlarının çoğunu Duscart Elektromobil takımına ayırmaktadır. Boş zamanlarımızda dışarı çay, kahve içmeye çıktığımızda bile muhabbetimiz istemsizce ekibimize dönüyor ve saatlerce ekibimizin durumu ve planlarımız hakkında zamanın nasıl geçtiğini fark etmeden konuşabiliyoruz. Aynı zamanda ekip üyelerimizin büyük bir kısmı yaz aylarında kendilerinden fedakarlık yapıp yaz döneminin neredeyse tamamını atölyede çalışarak geçirmektedir.

Bu sene 4’üncülüğü almamız ise bize kesinlikle sürpriz değildi. Çünkü yılların deneyimi bilgi birikimi ile her parçasında alın terimizin olduğu aracımıza çok güveniyorduk.

Kaporta ve şasisini karbonfiberden vakum infüzyon yöntemi ağırlıklı olarak döküm yaptık. Tamamen karbonfiberden roll bar roll cage, 3D printer dan parçalarla her detayına büyük emek verdik. Elektriksel anlamda kendimizi çok iyi hazırladık ve olası olumsuzluklara karşı dahi önlemler aldık.

Biz inandık ve başardık, inanıyoruz ki daha iyisini de yapacağız.

Her yıl çalışma hayatları olmasına rağmen ekibimizden bağlarını koparmayarak bizlere maddi ve manevi desteklerini hiç esirgemeyen geçmiş ekip üyelerimizi yanımızda gördükçe yarış sonucu ne olursa olsun “bir şeyleri başardık” diyebilmekteyiz.

65

Büyük bir eksikliğimiz var. İmkan... ÜNİSAV ACADEMY: Duscart takımını olarak eklemek istedikleriniz nelerdir? Ülkemiz, hedefleri büyük olan bir ülkedir. Bu yolda da her kesimden bireylerin özellikle kendi alanlarında nitelikli olmaları gerekmektedir.

Gerek ortaöğretimde gerekse de yükseköğretim de öğrenim gören tüm öğrencilerin DUSCART Elektromobil Takımı gibi bu tür ekip çalışmalarında bulunmalarını temenni ediyoruz. Öğrenciler, ekip çalışmalarında yer alarak ve sorumluluk sahibi olarak edinecekleri kazanımlarla ileride mesleki hayatlarında görecekleri zorlukların üstesinden gelebileceklerdir. Alın terini, fedakarlığı, sevinci, hüznü, hayalin ürüne dönüşümünü görmek isteyen tüm öğrencileri bu tür çalışmalar yapan ekiplere davet ediyoruz.

Fakat Fakat büyük bir eksikliğimiz var. İmkan...

Bir çok ekibinde karşılaştığı sorun maddiyat ve gereken değerin görülmemesi. Sponsorlarınız olmadan bu alanda ilerlemeniz çok zor. Üreten, inanan gençler olarak size verilmesini istediğiniz çok bir şey yok aslında.. Sadece biraz destek bekliyorsunuz. Manevi olarak dahi yanınızda olduklarının hissettirilmesi bile bazen yeterli gelebiliyor. Umuyoruz ki ülkemizin bir amaç uğrunda emekler verdiği gençleri hak ettikleri değer ve desteği görebilirler.

Duscart Elektromobil Takımı olarak, kısıtlı imkanlar ile yaptığımız araçlarla elde ettiğimiz tecrübeyi ve başarıyı, her geçen gün yenilenen kadromuzun çalışkanlığıyla, katılacağımız elektromobil kategorisindeki yarışlarda gerekli maddi ve manevi destek sağlandığı takdirde daha iyi bir başarıya imza atacağımız muhakkaktır.

66

DPÜ DUSCART EFFICIENCY CHALLENGE’TA TÜRKIYE DÖRDÜNCÜSÜ Maksimum hız 95 km, menzil 80 km, 100 km’de 96 kuruşluk enerji harcıyor, aracımız 180 kg

Kütahya Dumlupınar Üniversitesi DUSCART Elektromobil Takımı olarak, TÜBİTAK tarafından düzenlenen Alternatif Enerjili Araç Yarışları 2020 Elektromobil kategorisinde yerli elektrik motorunu üreterek girmiş olduğumuz yarışlarda Türkiye 4’üncüsü olduk.

1-6 Eylül 2020 tarihlerinde Kocaeli’deki Körfez Yarış Pisti’nde gerçekleştirilen yarışta, TÜBİTAK’ın katılımcı üniversitelerden talep ettiği dört adet zorunlu yerli ürün geliştirme koşullarından olan motor, batarya yönetim sistemi ve yerleşik şarj birimi ile yardımcı komponentlerden batarya paketlemesi ve araç kontrol sistemi tamamen yerli parçalarla üreterek elektrikli aracımızda başarılı bir şekilde kullandık.

COMMUNICATION AWARD Takımımız yıl içersinde yerli sistemlerinin tanıtımı ve elektrikli araçlar konusunda yapmış oldukları farkındalık

çalışmalarından dolayı TÜBİTAK tarafından Elektromobil kategorisinde Communication Award (İletişim Ödülü) kazanarak Tanıtım ve Yaygınlaştırma Teşviki’ne layık bulundu.

Ayrıca, Organizasyonun son günü olan 6 Eylül’de İstanbul’da bir gösteri yarışı düzenlendi.

Bu yıl yeniden Formula 1’e ev sahipliği yapacak İstanbul Park pistinde düzenlenen yarışı Körfez Pisti’nde olduğu gibi tribünden takip eden Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank ve TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, yarışın ardından takımımızı ziyaret ettiler.

Aracımızın gösteri yarışında attığı hızlı turların dikkat çektiğini kaydeden Bakan Mustafa Varank ve Başkan Prof. Dr. Hasan Mandal bizi tebrik ettiler ve günün hatırasına DUSCART aracı üstüne imzalarını attılar.

Bakan Varank ekibimize bu yıl 13-15 Kasım’da duzenlenecek Formula 1 yarışları için bilet hediye ederek kendilerini İstanbul Park’taki yarışa beklediğini ifade etti.

67

KASIM 2020

TALEWORLDS BAŞARILARIYLA GENÇLERE İLHAM VERİYOR 2005 Yılında kuralan ve kurulduğu andan itibaren büyük bir ivmeyle çalışmalarını sürdüren Taleworlds Türkiye’nin en önemli oyun üreticisi olarak karşımıza çıkıyor.

E3 gibi bir organizasyonda yer alan tek Türk şirketi ünvanına sahip olan firma kısa süre önce piyasaya giriş yapan ve yüksek satış rakamları elde eden Bannerlord ile Taleworlds Türkiye’deki oyun piyasasındaki bayrağı daima ileri taşımaya devam ediyor.

68

69

KASIM 2020

Taleworlds 2005 yılında Armağan Yavuz ve İpek Yavuz tarafından kuruldu.

Bugün dünya çapında bilinen Mount&Blade serisi oyunların yapımcısıdır. Oyunlar genelde orta çağ temalı strateji ve rol yapma oyunlarıdır.

ÜNİSAV ACADEMY: Merhabalar öncelikle bize bu fırsatı verdiğiniz için çok teşekkür ederiz. İlk sorum şirket hakkında bilgi sahibi olmayan ya da tam anlamıyla bilgi sahibi olmayanları aydınlatacaktır. Bize kısaca TaleWorlds’ün tarihinden ve neler yaptıklarından bahseder misiniz?

Taleworlds 2005 yılında Armağan Yavuz ve İpek Yavuz tarafından kuruldu. Bugün dünya çapında bilinen Mount&Blade serisi oyunların yapımcısıdır. Oyunlar genelde orta çağ temalı strateji ve rol yapma oyunlarıdır. Şimdiye kadar geliştirilmiş oyunlar: Mount & Blade: Serinin ilk oyunu.

Mount & Blade Warband: Mount& Blade oyununa çok oyunculu oyun seçeneği, kendi krallığını kurma, farklı silah kullanım seçenekleri gibi yenilikler getirmiştir.

Mount & Blade - Ateş ve Kılıç:

TaleWorlds’ün izniyle Sich Studio ismindeki bir Rus firması tarafından geliştirilmiştir. Hikayesi 17. yüzyıl Avrupa’sında geçer.

Mount & Blade Warband Napolyon Savaşları: Mount & Blade: Warband oyununun eklentisidir.

19.yüzyıldaki Napolyon Savaşı döneminde geçer.

Mount & Blade Warband - Viking Conquest: Mount & Blade: Warband oyununun eklentisidir. Tek oyunculu ve çok oyunculu seçenekleri mevcuttur. Karanlık çağda Britanya adaları ve İskandinavya bölgelerinde geçmektedir.

Mount & Blade II Bannerlord: Mount & Blade: Warband’in devamı niteliğindedir. 200 yıl öncesinde geçer, detaylı dövüş sistemini ve Kalradya dünyasını daha kapsamlı ele alır. ÜNİSAV ACADEMY: Mount&Blade serisi ve DLC leri haricinde başka girişimleriniz, denemeleriniz var mı yada yakın gelecekte olacak mı? Şimdilik yok. Bannerlord’un tamamlanmasına odaklanıyoruz. ÜNİSAV ACADEMY: Peki 30 Mart 2020 tarihinde Bannerlord’u erken erişime açtınız ve oyuncuların beğenisine sundunuz ilk olarak nasıl tepkiler aldınız? İlk tepkiler oldukça iyiydi. Erken erişimin ilk saatlerinde Steam’de en çok oynanan oyunlar arasına girmesi bizim için gurur vericiydi. ÜNİSAV ACADEMY: Warband çok sevildi ve beğenildi Warband’ın ardından 2. Oyunu yapmaya başladığınızı duyurdunuz ve yanılmıyorsam Bannerlord 8 yıllık uzun bir sürenin ardından geldi ve oyuncularda yüksek beklenti yarattı hiç bunun baskısını üzerinizde hissettiniz mi?

Zaman zaman hissettik ama oyuncu kitlemizle sürekli iletişim halindeydik ve yeni oyundan neler beklediklerini biliyorduk. Onlar da bu konuda elimizden geleni yaptığımızı biliyorlardı.

70

ÜNİSAV ACADEMY: Warband her yönüyle oyun dünyasında emsallerinden farklı ve yenilikçi bir oyundu özellikle dövüş mekaniği açısından çok olumlu eleştiriler aldı peki Bannerlord’a oyuncular için ne gibi yenilikler eklediniz?

Hepsini anlatamayız ama bir kaç örnek verelim: n Kaleler konusunda önemli değişiklikler mevcut: Kaleler artık özelleştirilebiliyor. Kale duvarlarının boyu ve kalenin savunma sistemleri o kaleye sahip lordlara bağlı. Ayrıca, Bannerlord haritasındaki her kalenin tasarımı birbirinden oldukça farklı.

Oyuncular, her kaleyi ele geçirmek ya da savunmak için o kaleye özel stratejiler geliştirmek durumundalar. n Yeni ticaret sistemi önceki oyunlara kıyasla daha detaylı ve oyunculara para kazanmak için daha çok imkan sunuyor. Bannerlord’da oyuncular birahane, kasap, keten dokumacı, değirmen, demirci, ahır ve tabakhane gibi çeşitli işletmeler açabiliyorlar. Oyuncunun bu işletmeleri hangi bölgelerde açmanın doğru olacağına da dikkat etmesi gerekiyor. Çünkü bir işletmenin başarısı, coğrafi şartlar ve şehrin o anki zenginlik durumu gibi faktörler tarafından

Oyuncu kitlemizle sürekli iletişim halindeydik ve yeni oyundan neler beklediklerini biliyorduk. Onlar da bu konuda elimizden geleni yaptığımızı biliyorlardı.

71

KASIM 2020

üzere yetenekli ve nitelikli eleman bulmak konusunda ise Türkiye’de olmak oldukça avantajlı.

etkileniyor. n Bannerlord’un çoklu oyuncu modlarından, Kaptan modu.

Kaptan modunda oyuncunların botlardan oluşan kendi birlikleri var. Birliklerinize komuta ederek bir yandan düşmanlarınızı haritadan silmeye odaklanırken, diğer yandan da savaş alanında hareket halinde olan bayrakları ele geçirmeye çalışıyorsunuz. ÜNİSAV ACADEMY: Bannerlord’u geliştirirken sizi en çok zorlayan konular ve alanlar hangileriydi?

Bannerlord’un gelişiminin başlarında gidilecek yöne karar vermek zorlayıcıydı. Oyunu, sabit ve detaylı bir hikayeye sahip olacak şekilde mi tasarlamalıyız? Devasa (ama görece olarak düşük detaylı) savaşları mı hedeflemeliyiz? Bu gibi sorulara cevap vermek kolay olmadı.

şansı vererek hem çeşitliliği hem de oyunun popülerliğini artırıyor. Önceki oyunlarımızda modların çokça kullanıldığını ve beğenildiğini bildiğimizden Bannerlord’un mod desteği olması için elimizden geleni yaptık.

Yetiştirmek üzere yetenekli ve nitelikli eleman bulmak konusunda ise Türkiye’de olmak oldukça avantajlı.

ÜNİSAV ACADEMY: Pek çok oyuncu Bannerlord için değişik oyun modları geliştirmekte ve bunu oyuna entegre etmekte bu modlara karşı bakış açınız nedir bunlar hoşunuza gidiyor mu yoksa olmaması sizin daha çok mu hoşunuza gider? Hiç herhangi bir oyun modunu çok beğenip oyuna eklemeyi düşündüğünüz oldu mu?

Modlar oyunculara oyunu farklı şekillerde deneyimleme

ÜNİSAV ACADEMY: Ülkemizin çokta hakim olmadığı bir alanda çalışmalar yapıyorsunuz ve çalışanlarınız büyük çoğunluğu Türk bunun sizin için bir avantajı yada dezavantajı oluyor mu?

Bu alanda tecrübeli eleman bulmak açısından biraz dezavantajı olabilir ama biz yeni başlayan arkadaşlarımızı kısa sürede yetiştirebilecek seviyedeyiz artık o yüzden çok fark etmiyor. Yetiştirmek

72

ÜNİSAV ACADEMY: Son olarak sizin gibi oyunlar üzerinde çalışmak isteyen pek çok genç arkadaşımız bulunuyor onlara ne gibi tavsiyelerde bulunursunuz?

Her şeyin başında istekli ve kendini geliştirebiliyor olmaları gerekli.

Yazılım, grafik tasarım veya animasyon ile ilgili bölümlerde okumuş olmanın faydası oluyor tabii ki ancak teknolojiyi takip etmedikçe ve kendini geliştirmek için çaba harcamadıkça bunlar tek başına yeterli değil. Şu anda oyun teknolojileri eskisine göre çok daha kolay ulaşılabilir durumda. Bunların başında ilk olarak Unity oyun motoru geliyor. Kendine ait çok ciddi bir destek çok ciddi bir kullanıcı topluluğu var Unity oyun motorunun. Oyun geliştirmek isteyenler, bu kaynakları kullanarak bir kaç kişilik ekiplerle veya kendi başlarına çalışabilirler.

Ayrıca, gamejamlere katılmak ve oyun şirketlerinde staj ayarlamak hem kendinizi geliştirmek, hem de çevre yapmak için güzel fırsatlar. Bu arada oyun geliştirmenin dışarıdan görünmeyen zor taraflarını da gözlemlemiş olursunuz.

73

KASIM 2020

74

75

76