V. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı IV
larca nüshasıyla ilgili olduğu için Eski Anadolu Türkçesi tercümelere ve bunların nüshalarına dair temel bilgiler vermemiz kaçınılmazdır.1 Mevcut veriler ışığında en geç XIV. yüzyılın başlarında Türkçeye tercüme edildiği anlaşılan eserin birkaç farklı tercümesi mevcuttur. Bunlar arasında Eski Anadolu Türkçesi dönemine, yani Batı Türkçesinin ilk yazı dili evresine dayanan ve aralarındaki bazı belirgin farklara istinaden ayrı tercümelere ait olduğunu düşündüğümüz en eski tarihli üç nüsha şunlardır:2 1. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Koğuşlar Bölümü, 1004 numarada kayıtlı olan yazma.3 Tamir görmüş olan nüshanın istinsah kaydındaki “Fi’t-târîhimin şehri fî evâyili rebîi’l-evvel fî sene 815” ifadesinde yer alan ve mîlâdî olarak1412’ye tekabül eden hicrî 815 tarihi, tamiratın tamamlanma yılını göstermektedir. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu’nda, dil ve imlâ özellikleri incelendiğinde nüshanın yazıldığı tarihin 1252-1300 yılları arasına tekabül ettiğinin neredeyse şüphesiz olarak söylenebileceği bilgisi mevcuttur (Karatay, 1961: 365-366). Nüshayı doktara tezi olarak hazırlayan ve yayımlayan Yavuz da çalışmasında çeşitli deliller sunarak eserin XIII. yüzyılın ikinci yarısında yazılmış olmasının kuvvetle muhtemel olduğunu, en geç de XIV. yüzyılın başlarına ait olabileceğini ifade etmiş ve muhtemelen Anadolu sahasındaki ilk Tezkiretü’l-Evliyâ tercümesi olduğunu belirtmiştir (Yavuz, 2006: 48-49). Nüshada mütercim veya müstensih adı bulunmamaktadır. 2. Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesi, Şark Bölümü, T. F. 33’te kayıtlı olan yazma.4 Bu nüshada da mütercim veya müstensihe dair bir bilgi bulunmamakla birlikte, “Senete 741” ifadesiyle istinsah tarihi kaydedilmiştir. Bu tarih, mîlâdî olarak 1340-1341’e tekabül etmektedir. 3. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, 3400 numarada kayıtlı olan nüsha. Diğer iki nüshadan farklı olarak bu nüshada müstensih adı ve istinsah tarihi birlikte mevcuttur; fakat mütercime dair bir bilgi yine yer almamaktadır. Nüshada ilgili kısım şu şekildedir: Temmeti’l-kitâb bi-avni’llâhi te’âlâ ve yedi’l-abdi’z-zaîfi’n-nahîfi’l-muhtâc ilâ rahmeti’llâhi Velî bin Alî. Gafera’llâhu lehû ve li vâlideyhi ve li üstâdeyhi ve li hulefâi ve li cemîi’l-müslimîne ve’l-müslimât. Târîhen fî evâili zilka’de senete semânin ve hamsîn ve semâni mie. 1
Tezkiretü’l-Evliyâ’nın Türkçe tercümeleri, bunların nüshaları ile ihtivâ ettikleri velî sayıları ve muhtevâlarındaki farklılıklara dair ayrıntılı bilgi için bk. (Kablander, 2015a).
2
Bu farklarla ilgili bk. (Kablander, 2015a, s. 321-330).
3
Bu nüsha Orhan Yavuz tarafından doktora tezi olarak çalışılmış ve yayımlanmıştır. Bk. (Yavuz, 2006).
4
Bu nüsha György Hazai tarafından çalışılmıştır. Hazai nüshayı transkribe etmiş, tercümenin diğer birkaç nüshasıyla karşılaştırmasını yaparak tıpkıbasımıyla birlikte 2 cilt olarak yayımlamıştır: Bk. (Hazai, 2008).
56