IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı III
Çelebi’nin zamanında Rum’da var olan mevcut tartışmalara bir nevi “ashab-ı Semerkand” ya da bir başka deyişle Herat ve çevresinde mevcut olan Nakşî hareketle baktığını söylemek mümkündür. Bu durumda Lamiî Çelebi bize Herat’taki çevrenin dünya tasavvurunun 16. yüzyıl Rum’unda nasıl algılandığını göstermektedir. Daha da önemlisi onun öznel projesine bakmak, Osmanlı’nın erken dönem devlet oluşum sürecinde Timur dünyasının entelektüel mirasının yerini anlamak hususunda yardımcı olabilir (Bu hususta bakınız. Yüksel, 2009). Bu iki anlatının, yani devlet merkezli ve özne merkezli anlatının ortaklaştığı çok sayıda nokta da mevcuttur. Örneğin Lamiî Çelebi’nin “ashab-ı Semerkand”dan devşirerek yorumladığı bir maktel metnini Osmanlı devlet mekanizmasından biri olan Sinan Bey desteklemiş ve görünen o ki bu metnin üretimine olumsuz bir tepkide bulunmamıştır. Bu bize hem Lamiî’nin hem de sarayın “ashab-ı Semerkand”ın maktel yorumunda pek de sorun görmediğini göstermektedir. Hal böyle olunca hem Lamiî’nin hem de merkezî iktidarın Rum’da mevcut olan tartışmaları ortak bir şekilde “dönüştürme” derdinde olduklarını düşünebiliriz. Görünen o ki her iki taraf da hem mevcut maktel geleneğinden hem de Molla Arab’ın Maktel hakkındaki olumsuz fikirlerinden hoşnut değildir. Zira hem merkezî iktidar böyle bir eseri sipariş etmiş hem de Lamiî Çelebi “tevarih-i sahiha”ya dayanarak ve bizzat arzu ederek “ashab-ı Semerkand”a dayanan yeni bir metin üretmiştir. Bu durumda en nihayetinde söylenecek olan husus şudur ki ilgili dönemde yani 16. yüzyılda Rum’da var olduğu açık olan mevcut kimliksel arayışın anlaşılması için yapılması gereken pek çok çalışmaya ihtiyaç vardır.
Kaynakça Algar, H. (2005). Muhammed Parsa. Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi içinde (C. 30, s. 563-565). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. Aşık Çelebi. (2010). Meşâ‘irü‘ş-şu‘arâ: İnceleme, metin (Ed. F.Kılıç). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü. Beliğ, İ. (1302/1884) Tarih-i Bursa (Güldeste-i riyâz-i irfân ve vefeyât-i dânişverân-i nâdiredân). Bursa: Bursa Vilâyet Matbaası. Beyânî. (2008). Tezkiretü’ş-şu’arâ (Ed. A.Sungurhan-Eyduran). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, ekitap.kulturveturizm.gov.tr/eklenti/10733,tsmetinapdf.pdf?0, (ErişimTarihi: 04.08.2015). Demircan, A. (2010). Ehl-i sünnet alimlerinin Kerbelaya yaklaşımları. A. Yıldız (Ed.), Çeşitli yönleriyle Kerbela içinde (C. I, s. 295309). Sivas: Kültür ve Turizm Bakanlığı. Güngör, Ş. (2003a). Maktel. Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi içinde (C. 27, s. 455). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. Güngör, Ş. (2003b). Maktel-i Hüseyin. Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi içinde (C. 27, s. 456-457). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. Lamiî Çelebi. (2012). Maktel-i Al-iResul (Ed. E.Ertekin). İstanbul: Kevser Yayınları. Lâmiî Çelebi. (2011). Şerefü’l-insân: İnsan ve hayvanların yaratılış konusunda sultan huzurunda sultan tartışmaları (Ed. S. Eğri). Cambridge: Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University. Kınalızāde Hasan Çelebi.(2009). Tezkiretü’ş-şuarā (Ed. A.Sungurhan-Eyduran) Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, ekitap.kulturveturizm.gov.tr/eklenti/10738,tsmetinapdf.pdf?0, (ErişimTarihi: 04.08.2015). Kut, G. (2003). Lamiî Çelebi. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 27, s. 96-97). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. Özcan, T. (2005).Molla Arap. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 30, s. 240-241). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. Subtelny, M. E. (2003).Husayn Vaiz-i Kashifi: Polymath, popularizer, andpreserver. The Society for Iranian Studies,36(4), 463467. Yüksel, M. Ş. (2009). Timurlularda din ve devlet ilişkisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
162