IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı II
Devlet Planlama Teşkilatı ve Dünya Bankası’nın Türkiye’de Kadının İşgücüne Katılımı: Yönelimler, Faktörler ve Politika Çerçevesi ortak raporuna göre, 2008 yılında çalışan ve iş arayan kadın oranı Türkiye’de %22 iken, OECD ortalaması %62 ve benzer ekonomik gelişim gösteren bir grup seçilmiş ülke ortalaması %33’tür (Gözener, 2012). AB-15 ve OECD ülkeleri yıllar itibariyle artış eğiliminde iken Türkiye’de ise durum tam tersidir (Korkmaz ve Korkut, 2012) 2010 yılı dünya kadın iş gücü katılım ortalaması %51,2’dir. Bununla birlikte Gelişmiş Ülkeler ve AB ortalaması %53, Doğu Asya ortalaması %66,7, Güney Asya ortalaması %31,8, Orta ve Güney Doğu Avrupa ve BDT ortalaması %49,9, Güneydoğu Asya ve Pasifik ortalaması %58,7, Latin Amerika %53,5, Orta Doğu %18,4, Kuzey Afrika %24,2, Sahraaltı Afrika %64,5 iken, Türkiye’de ise bu rakam %27,6’dir (Karabıyık, 2012). Türkiye 2004-2013 yılları arasında kadın iş gücünün artması için ulusal ve uluslararası düzeyde birçok çalışma yürütmesine ve bunun için çeşitli yasal düzenlemeler yapmasına rağmen kadın iş gücü ortalaması açısından OECD ve AB ülkelerinin ve hatta dünya ortalamasının oldukça altında yer almaktadır.
Kadın İş Gücünü Arttırmaya Yönelik Politikalar Kadına yönelik yürürlüğe giren pozitif ya da negatif politikalar kadının iş edinme eşiğini etkiler. Kadının eğitim alabilmesi, sosyal konumu, iş için gerekli donanımlara sahip olması ve işe ulaşabilmesi, istihdam sağlanması, var olan yapı ile alakalıdır. Bu anlamda devlet ve beraberinde toplum, kadına uygun roller biçer ve bu roller perspektifinde ona hareket etme özgürlüğü tanır. Bu açıdan kalkınma planlarında ve uygulanan politikalarda kadın iş gücüne bakmak gereklidir. Kalkınma Planlarında Kadın İş Gücü Türkiye, Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (1990–1994) kadın konusunu ilk kez başlı başına bir sektör olarak ele almış ve sonraki tüm kalkınma planlarında bu başlığa yer vermiştir (Önder, 2013). Çalışmamızı kısmen kapsayan, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (2001–2005) kadın için eğitim, istihdam, kalkınma ve çalışmasına yönelik faaliyetler ele alınmıştır. Sekizinci Kalkınma Planı paralelinde, 2004 yılında AB düşüncesi de gözetilerek Anayasa’ya; “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür.” maddesi ve “İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz. Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz. İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.”
maddesi eklenmiştir. 24