Bursa’da Amerikan Misyonu:Amerikan Board Kayıtlarına Göre Protestan Misyonerlerin Bursa ve...
Bursa’da Amerikan Misyonu: Amerikan Board Kayıtlarına Göre Protestan Misyonerlerin Bursa ve Çevresindeki Faaliyetleri (1833-1883) Muhsin Önal*
Giriş
A
merikalı misyonerlerin Bursa şehrinin sosyal, psikolojik, politik ve ekonomik hayatında oynadıkları rol ve bıraktıkları izlerin araştırıldığı bu çalışmada ağırlıklı olarak birincil kaynaklara yer verilmiştir. Bu çalışma Amerika’nın misyonerlik alanında ade-
ta can damarını teşkil eden Amerikan Board teşkilatının, kendi kayıtlarına dayalı olarak hazırlanmış ve okuyucuya sunulmuştur. Çalışma süresince misyonerlerin Boston’daki merkez
teşkilat ile yazışmaları, tuttukları günlükler ve her türden evrak araştırılarak bu belgelere dayalı bir çalışma oluşturulması hedeflenmiştir. Bununla birlikte konunun gerektirdiği durumlarda yerli yahut yabancı araştırmacılara ait ikincil kaynaklardan da faydalanılmıştır. Misyonerlik faaliyetleri Osmanlı Devleti’nin kanayan yarasıdır ve titizlikle ele alınmalıdır. Özellikle İmparatorluğun son yüzyılında ülkede yabancı okulların açılmasında, devletin varlığını tehdit edecek boyutta faaliyetler yürütülmesinde, mensubu oldukları dini yayarak tabiiyetinde bulundukları devletlerin çıkarlarını güden misyonerlerin önemli rolleri olmuştur. Müslümanları Hristiyanlaştırma girişiminde bulunan misyonerler, amaçlarına ulaşamayınca, gayrimüslim Osmanlı tebaası üzerinde de faaliyette bulunmuşlardır. Onlar, Rum, Bulgar, Ermeni vb. Hristiyan toplulukların bulunduğu bölgeleri tek tek tespit etmişler, misyonlarını
*
Doktora Öğrencisi, Uludağ Üniversitesi, Tarih Bölümü.
1239