II. Türkiye Lisanüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı IV
Kadim dönemlerden bugüne toprak, ay, yılan sembolizminin kadınla olan ilişkisi ve bunun teolojik alandaki yansıması olan tanrıça kültünü incelemeye ve aynı zamanda Bakire Meryem örneği üzerinden de tanrıçaların günümüze uzanan yolculuğuna yer vermeye çalıştık. Ve gördük ki Hristiyanlıktaki Meryem herhangi bir tanrıçanın tüm vasıflarını devralan bir tanrıça değil, önceki tanrıçaların belli özelliklerinin şahsında bütünleştiği senkretik bir figürdür. Bu anlamda, bir kadın olarak Meryem’e yüklenilen mitolojik atıfların farkında olma; aynı zamanda günümüz kadınının anlam kaderini de belirler. Bu hermönetik tahlil, özellikle modern dünyanın hâkim kadın imgelerinde kendini gösterir. Örnek vermek gerekirse çeşitli sanat dallarındaki sembolizmde baştan çıkaran, kötü ve günahkâr bir kadının sıklıkla elinde bir elmayla resmedilişi tesadüf değildir. Mitolojik açıdan bakıldığında, kadın olgusunun salt olumlu ya da olumsuz bir manada ele alındığını iddia etmek zor gibi gözükmektedir. Zira ister Yunan ister Çin isterse de Mısır mitolojisinden bahsedelim, bu mitler âlemini şekillendiren arka plan birbirinden farklılık arz etmektedir. Bu açıdan bir tarihî dönem ya da bir sosyokültürel düzen içerisinde kadının anlamı, statüsü ve mitler arasında genel geçer tahlillere varmak doğru değildir. Ama araştırmamızdan hareketle şunları söyleyebiliriz. Kadın, eski çağlarda bir şekilde tapınmanın ana nesnesi olup günümüzde tamamen görünürlüğünü yitirmiş değildir. Söz gelimi, Hristiyanlıkta teslisin kayıp feminen boyutu olarak nitelendirilen ama resmî anlamda ilahî bir figür olarak kabullenilmeyen; öte yandan yukarıda sıraladığımız çeşitli açılardan bir tanrıça gibi yüceltildiğini ileri sürebileceğimiz Bakire Meryem, bir sürü tanrıça motifi gibi bugün hâlâ dişil kutsallığının devam ettiğini bize gösterir. Her ne kadar tarihî seyirde kendisiyle sıkça ilişkilendirilen “hikmet” gibi derin vasıflar bugün biraz arka plana itilse de kadın ve kutsallık, tüm kültürlerde kadınlara atfedilen güzellik, aşk, analık ve merhamet gibi unsurlar ve daha nice çalışmalara konu olacak gizemiyle varlığını sürdürecektir.
Kaynakça Algül, H. (1991). İslam tarihi. İstanbul: Gonca Yayınları. Ashe, G. (1977). The virgin. St Albans: Granada Publishing. Aydın, M. (2007). Hristiyanlık-1. tarihsel gelişimi, temel kaynakları ve öğretileri. Ş. Gündüz (Ed.), Yaşayan dünya dinleri (s. 77102). Ankara: DİB Yayınları. Baring, A. (2008). The separation from nature and the loss of the feminine aspect of spirit. Retrieved December 21, 2008 from http://www.womenpriests.org/body/baring1.htm#mother. Baring, A., & Cashford, J. (1993). The myth of the goddess: Evolution of an image. London: Arkana Penguin Books. Beattie, T. (2005). Mary: Feminist perspectives. In The encyclopedia of religions (Vol. 9, pp. 5755-5756). New York: Macmillian. Berktay, F. (2000). Tek tanrılı dinler karşısında kadın. İstanbul: Metis Yayınları. Campbell, J. (2003). Batı mitolojisi, tanrının maskeleri (Çev. K. Demiroğlu). Ankara: İmge Yayınları. Campbell, J. (2006). İlkel mitoloji, tanrının maskeleri (Çev. K. Demiroğlu). Ankara: İmge Yayınları. Caner, E. (2004). Kutsal fahişe’den Bakire Meryem’e toprak ve kadın. İstanbul: Su Yayınları. Çığ, M. M. (2006). Orta Doğu uygarlık mirası-2. İstanbul: Kaynak Yayınları. Davidson, H. E. (1999). Milk and the northern goddess. In S. Billington, & M. Green (Ed.), The concept of the Goddess (pp. 91106). New York: Routledge. Demirci, K. (1996). Dinlerin dejenerasyonu. İstanbul: İnsan Yayınları.
940