Frame MEAV - Module Economische vorming - inkijkexemplaar by VAN IN

IN VA N r©

kij

ke xe

F R AME Graad 2 Economische vorming DOORSTROOMFINALITEIT

VA N

FRAME

kij

ke xe

r©

Economische vorming

r©

ke xe

kij

VA N

Via www.diddit.be heb je toegang tot het onlineleerplatform bij Frame - Economische vorming. Activeer je account aan de hand van de onderstaande code en accepteer de gebruiksvoorwaarden.

LET OP: ACTIVEER DEZE LICENTIE PAS VANAF 1 SEPTEMBER; DE LICENTIEPERIODE START VANAF ACTIVATIE EN IS 365 DAGEN GELDIG.

r©

VA N

Economische vorming

FRAME

ke xe

Fotokopieerapparaten zijn algemeen verspreid en vele mensen maken er haast onnadenkend gebruik van voor allerlei doeleinden. Jammer genoeg ontstaan boeken niet met hetzelfde gemak als kopieën. Boeken samenstellen kost veel inzet, tijd en geld. De vergoeding van de auteurs en van iedereen die bij het maken en verhandelen van boeken betrokken is, komt voort uit de verkoop van die boeken. In België beschermt de auteurswet de rechten van deze mensen. Wanneer u van boeken of van gedeelten eruit zonder toestemming kopieën maakt, buiten de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen, ontneemt u hen dus een stuk van die vergoeding. Daarom vragen auteurs en uitgevers u beschermde teksten niet zonder schriftelijke toestemming te kopiëren buiten de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen. Verdere informatie over kopieerrechten en de wetgeving met betrekking tot reproductie vindt u op www.reprobel.be. Ook voor het digitale lesmateriaal gelden deze voorwaarden. De licentie die toegang verleent tot dat materiaal is persoonlijk. Bij vermoeden van misbruik kan die gedeactiveerd worden. Meer informatie over de gebruiksvoorwaarden leest u op www.diddit.be.

kij

De uitgever heeft ernaar gestreefd de relevante auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Wie desondanks meent zekere rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht zich tot de uitgever te wenden.

Credits

p. 69 Corona of niet: nieuw restaurant Barrel opende toch de deuren (weliswaar in 'afhaalmodus'). Uit: Het Laatste Nieuws, 17 maart 2020. Dit artikel werd gereproduceerd met toestemming van de uitgever, alle rechten voorbehouden. Elk hergebruik dient het voorwerp uit te maken van een specifieke toestemming van de beheersvennootschap License2Publish: info@license2publish.be. Eerste druk 2021 ISBN 978-94-641-7001-6 D/2021/0078/225 Art. 597972/01 NUR 160

Lay-outconcept binnenwerk: Shtick Coverontwerp: Shtick Opmaak: Banananas.net

Inhoudsopgave Welkom bij Frame! 7

THEMA 1 - Consumptiegedrag, inkomensverwerving en

Hoofdstuk

VA N

financiële producten 11 1

Wat zit er inbegrepen in de totale kost bij de aankoop van een product of dienst? 12 Intro

Breinbreker Hoe kan het dat ik meer moet betalen voor een smartphone dan

r©

op het prijslabel staat? En wanneer is een smartphone eigendom en wanneer bezit?

Parcours

Welke zijn de basisverplichtingen van koper en verkoper?

Wat is een verkoop op afbetaling?

Stap 3

Welke kosten kunnen er nog zijn bij aankoop van een product of dienst?

Stap 1 Stap 2

Eureka! 20

Hoofdstuk

Synthese 21

ke xe

Hoe kan ik als consument de juiste budgettaire keuzes maken? 22 Intro

Breinbreker Hoe kan ik als consument bewuste budgettaire keuzes maken? Hoe kan ik bij aankopen toch rekening houden met het belang van sparen en de terugbetalingscapaciteit?

Stap 1

Zijn mijn aankopen wel noodzakelijk en duurzaam?

Stap 2

Passen mijn aankopen wel binnen mijn budget?

Stap 3

Houd ik wel voldoende rekening met het budget van mijn ouders?

Stap 4

Wat is het belang van sparen?

Stap 5

Waarom is het bewaren van documenten eigen aan goed budgetbeheer? 31

Stap 6

Waar kan ik terecht voor advies en hulp in verband met budgetbeheer?

Eureka! 33 Synthese

INHOUDSOPGAVE

kij

Parcours

Hoofdstuk

Hoe doe ik correct aangifte van een schadegeval? 37 Intro Breinbreker Er zijn zoveel verzekeringen ... maar waarom en waarvoor zou ik me

Parcours Wat is een verzekering? Help, ik heb een ongeval! Wat moet ik doen?

Stap 3

Ik doe aangifte van een ongeval.

Synthese 4

r©

Hoofdstuk

VA N

Stap 1 Stap 2

Eureka!

Wat houdt een arbeidsovereenkomst in? Intro

Breinbreker Is een arbeidsovereenkomst zinvol?

Parcours

Hoe wordt het nettoloon of de nettowedde berekend?

Stap 3

Hoe wordt het loon berekend bij een studentenovereenkomst?

Wat zijn de risico’s en gevolgen van zwartwerk?

Waar kun je terecht voor advies en bescherming?

Wat zegt het arbeidsrecht over een arbeidsovereenkomst?

Eureka!

Synthese

ke xe kij

Stap 1

Stap 5

INHOUDSOPGAVE

Stap 2 Stap 4

verzekeren? En wat doe ik dan bij een ongeval?

THEMA 2 - De werking van ondernemingen en organisaties en hun maatschappelijke rol Hoofdstuk

Welke impact hebben actuele ontwikkelingen op beslissingen van ondernemingen en organisaties? Intro

VA N

Breinbreker De overheid, consumenten en concurrenten nemen elke dag

beslissingen. Hoe hebben deze actuele ontwikkelingen impact op

de beslissingen van ondernemingen? Hoe kunnen ondernemingen zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden?

Parcours

Stap 1 Welke nieuwe ontwikkelingen in de economie hebben een impact op een onderneming?

Welke impact hebben de prijzen van grondstoffen op een onderneming?

Stap 3

Welke impact heeft concurrentie op een onderneming?

Stap 4

Welke impact heeft een krappe arbeidsmarkt op een onderneming?

Stap 5

Welke impact hebben de SDG’s op een onderneming?

r©

Stap 2

Eureka!

Synthese 77

THEMA 3 - De werking van de markten Hoofdstuk

ke xe

Hoe wordt de marktprijs bepaald?

Intro

Breinbreker Kun jij zelf bepalen hoeveel euro je wilt geven aan nieuwe schoenen? Of is het enkel de verkoper die de prijs kan bepalen?

Stap 1

Wat is een markt?

Stap 2

Hoe verloopt de vraag naar een product?

Stap 3

Hoe verloopt het aanbod van een product?

Stap 4

Waar zijn de vraag en het aanbod gelijk?

Stap 5

Waardoor kan de vraag veranderen?

Stap 6

Waardoor kan het aanbod veranderen?

Stap 7

Welk effect heeft een verschuiving op de marktprijs?

Stap 8

Wat als … de overheid een minimumprijs oplegt?

Stap 9

Wat als … de overheid een maximumprijs oplegt?

Eureka!

Synthese 100

INHOUDSOPGAVE

kij

Parcours

Hoofdstuk

Wat is de impact van actuele ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid? 102 Intro

Breinbreker Hoe werkt de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid? Hoe hebben actuele ontwikkelingen impact op de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid?

Parcours

104

VA N

Stap 1 Welke impact heeft sociaal overleg tussen de vakbonden en

de werkgeversorganisaties op de werking van de arbeidsmarkt?

105

Stap 2 Hoe probeert de overheid het onevenwicht op de arbeidsmarkt weg te werken?

107

Stap 3 Welke trends zorgen voor verschuivingen in het aanbod en de vraag op de arbeidsmarkt? Stap 4

108

Welke actuele ontwikkelingen hebben gevolgen voor de sociale zekerheid? 110

r©

Eureka! 113

INHOUDSOPGAVE

kij

ke xe

Synthese

114

Welkom bij Frame! De methode Frame bestaat uit drie luiken: maatschappelijke vorming, economische vorming en artistieke vorming. Samen scheppen deze drie boekdelen een denkkader of frame om kennis te verwerken, analyseren,

toepassen … over de maatschappij, de economie en de kunst- en cultuurwereld. In het deel Frame - economische vorming gaat het over economie. Na deze lessen krijg je inzicht in economische onderwerpen die een grote impact hebben op jouw leven. Je leert hoe de prijs van een product tot stand komt,

wat kopen en verkopen betekent en hoe je voor het beheren van je budget verstandige keuzes maakt. Je komt meer te

VA N

weten over het belang van een goede verzekering die je bijstaat wanneer je bij een ongeval of schadegeval betrokken raakt. Je maakt ook kennis met het belang van een goede arbeidsovereenkomst waarbij zowel jouw belangen als

die van jouw werkgever zijn beschermd. Ten slotte verwerf je kennis over een aantal fundamentele economische

principes in verband met ondernemingen, de werking van de markten en de sociale zekerheid. In al deze lessen zullen we je voortdurend attent maken op het belang van deze kennis voor je leven nu en later.

← Frame - economische vorming is opgebouwd uit drie

De werking van ondernemingen en organisaties en hun maatschappelijke rol

r©

1→ OP STAP MET FRAME

opgebouwd uit verschillende hoofdstukken.

ke xe

krijgt zijn eigen introductiepagina. Een thema is

thema

thema’s, die we hierboven al kort toelichtten. Elk thema

Op deze inleidende, groene pagina kom je te weten waarover het hoofdstuk gaat.

lesdoelen. Aan de hand van de aanvinkvakjes kun je in de loop

titelpagina. In totaal telt dit boek zeven hoofdstukken.

↓

6 Hoofdstuk

→

Hoe wordt de marktprijs bepaald? c

Waarover gaat dit hoofdstuk? Voor alles betaal je een prijs. Ga je naar de film, dan betaal je je ticket. Koop je een PS5, dan betaal je de aankoopprijs. Koop je later een huis, dan zul je ook daarvoor een aardige som moeten betalen. Maar hoe komt de prijs van een product tot stand? Bij het tot stand komen van de prijs moet de verkoper of de producent zijn kosten kunnen dekken en wil hij winst maken. Maar de verkoper of de producent kan niet zomaar eender welke prijs vragen.

→

Hij moet rekening houden met de prijs die de consument wil betalen.

Wat leer ik in dit hoofdstuk? Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd. Ik leg uit waarom de vraagcurve dalend en de aanbodcurve stijgend verloopt.

van het hoofdstuk gemakkelijk bijhouden welke doelen je al

Ik teken de vraag- en aanbodcurve.

hebt bereikt. Bovendien kunnen de inhouden in het kader een

Ik schets waar het marktevenwicht tot stand komt.

Ik geef voorbeelden van factoren die de vraag kunnen beïnvloeden. Ik geef voorbeelden van factoren die het aanbod kunnen beïnvloeden.

Ik geef aan hoe de evenwichtsprijs verandert bij een verandering van de vraag. Ik geef aan hoe de evenwichtsprijs verandert bij een verandering van het aanbod.

leidraad vormen bij de voorbereiding op een evaluatiemoment.

Ik verklaar de invloed van de overheid op de prijs.

Begrippen markt – consument/vrager – producent/aanbieder – gevraagde hoeveelheid – vraagcurve/vraag –

Bij de start van het hoofdstuk geven we alvast een begrippenkader mee. Zo zul je tijdens de lessen zeker extra aandacht besteden aan die belangrijke termen.

aangeboden hoeveelheid – aanbodcurve/aanbod – evenwichtshoeveelheid –

→

evenwichtsprijs/marktprijs – prijszetting – minimumprijs – aanbodoverschot – maximumprijs – vraagoverschot

WELKOM BIJ FRAME!

Een goede kennis van sleutelbegrippen is heel belangrijk.

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

Het kader biedt je een duidelijk overzicht van de inhouden en

Elk thema start met een duidelijke

← Daarna volgt de Intro, waarin we peilen naar je

Intro 1

voorkennis. Deze inleiding bouwt op naar een

Hoofdstuk

Breinbreker, een interessante en uitdagende vraag

Dansmania

Maud is een tiener van 16 jaar. Ze krijgt van

die je nieuwsgierigheid zal prikkelen. In het Forum

haar ouders 15,00 euro zakgeld per week. Daarnaast heeft ze van haar grootouders 50,00 euro gekregen voor haar verjaardag.

peilen we naar je eerste mening, een spontaan

Af en toe verkoopt ze via Vinted kledij die ze niet meer draagt of die te klein

antwoord op de Breinbreker. Misschien kom je tot

Sam en Robin vinden het heerlijk om op tewerkt gaan in een sinds dansende massa. Mee feesten met uitgelaten fans na een geworden is. Daarnaast Maud gewonnen voetbalmatch, crowdsurfen op de Ze krijgt muziek van hun favoriete band op een muziekfestival, een kort insamen het weekend in de horeca.

polonaise inzetten op een nieuwjaarsof verjaardagsfeest, daarvoor 8,00 euro loon per uur. Zo heefteen massa die samen in beweging komt … geeft hen spaargeld heeft ze plannen. Op dit moment

lossen valt. Daarvoor heb je specifieke informatie

zit Maud met een vraag. Ze zou graag een scooter kopen. Dan moet ze niet meer met de bus Bekijknaar het filmpje correspondenten vertellen hoe er van Alaska Zimbabwe wordtbrengen. gedanst. BREINBREKER school waarin en moeten haar ouders haar bijvoorbeeld niet meertot naar de bioscoop

de vaststelling dat deze vraag niet zomaar op te

intens veel energie.ze Overal wereld dansen mensen. al heelter wat kunnen sparen en met dat

Mensen kunnen opgaan in dans, model dat zienvan wede ook wanneer we inHaar de geschiedenis duiken. Maar ze wilhelemaal ook graag het nieuwste iPhone kopen. huidige iPhone is nog

nodig.

In dit maar hoofdstuk in zes stappen een nog antwoord formuleren deze Breinbreker: twee zul jaarjeoud en functioneert perfect, maar haarop vriendinnen hebben haar verteld dat het nieuwste model zoveel meer kan. Ze wil haar zuurverdiende centjes goed beheren en

Forum

bezeten tekst. waren. Zodra de geest bezit had genomen Leesde deduivel bovenstaande Markeer daarna: van hun benen, konden ze niet meer ophouden met dansen

a nuen Zoje worden in eenbent. Latijnse 1402 de de inkomsten in het groen, Wat denk je al?huppelen’. Duid aan of het (on)eens Geefkroniek daarna in twee argumenten voor elke aangeduide vreemde gedragingen van de menigte beschreven. De mensen keuze.

hallucineerden en maakten schokkende bewegingen. de mogelijke uitgaven in het rood.

Geschiedschrijver François-Eudes de Mézeray merkte

Stellingen 2

Het

op dat diegenen die door de kwaal getroffen waren meestal uit de onderlaag van de Vroeger heb je al kennisgemaakt met het begrip budgetbeheer. Omschrijf het begrip budgetbeheer in Dure producten zijn kwalitatief beter. hun kleren uit, zetten een bloemenkroon op hun maatschappij kwamen.altijd Ze trokken eigen woorden. Gebruik hierbij de begrippen ‘inkomsten’ en ‘uitgaven’ in je antwoord. hoofd en trokken al zingend en dansend door de straten. Die urenlange danssessies Als je alleen maar zakgeld krijgt, kun je niet sparen. zorgden voor vreemde taferelen. Dolgedraaid vielen ze buiten adem op de grond. De

| \ | \ dansende mensen zorgden voor veel publiek, ook voor angst en afschuw, want wie 3 Producten aankopen bij lokale handelaars is goed voor maar het milieu. | niet \ antwoord op de Breinbreker vind je te lang bleef toekijken, werd zelf door de ziekte getroffen. Gefascineerde toeschouwers, 4 Kastickets klasseren voorpasseren, niets nodig. dieen defacturen optocht bijhouden onderweg en of in de stad is zagen sloten zich aan bij die |vreemde \ 1

zomaar. Daarvoor moet je een Parcours afleggen,

→

STAP 6

Over de oorzaak van de dansmanie is nog altijd veel discussie. Een hoge mate van

opgesplitst in een aantal Stappen. Met behulp van Stelling 1

volgde namelijk op een periode van rampspoed. In de 14de eeuw woedde de pest,

THEMA 1 THEMA HOOFDSTUK 1 1 HOOFDSTUK 2

verschillende bronnen, opdrachten en kenniskaders stuiptrekken en schreeuwen. Door de heftige bewegingen werd de ziekte genoemd naar

Stelling 2

Sint Vitus. Het gewone volk benoemde de ziekte als de Sint-Jansdans, een verwijzing

vragen en hulp kun je bij deze organisatie terecht? Bespreek nadien klassikaal. Arbeidsmarkt

verwerf je stap voor stap het inzicht, de kennis en naar Johannes de Doper. Johannes de Doper en de heilige Vitus zijn beiden heiligen

die vaak worden aangeroepen tegen de waanzin. Die verwijzing doet denken aan de

jaarlijkse pelgrimstocht naar aanleiding van het Sint-Jansfeest, waarbij dansende en

Stelling 3

springende geesteszieken deelnamen aan de stoet.

Hierbij mogen we de invloed van sociaal overleg niet uit het oog verliezen: werkgevers dienen rekening te houden met minimumlonen of loonbarema’s wanneer zij een loon

Eureka!

gefundeerd antwoord op de Breinbreker te geven. Naar: Boulanger, C. en Faupin, S. (2020). Dolgedraaid. Dancer Brut. Brussel: Mercatorfonds.

Stelling 4

dan ben je voldoende gewapend om opnieuw

zul je merken dat de hele klas nu met veel meer

kennis van zaken spreekt dan aan het begin van dit

m ke xe Synthese

→

De verkoper is verplicht om de goederen te leveren en te vrijwaren van gebreken. Hij is ook verplicht om te het goed te betalen en te aanvaarden.

maandelijkse aﬂossingen. Verkoop op afbetaling is een vorm van consumentenkrediet. Dit is een krediet dat je

1.2

Stellingen ACLVB 1 Dure producten zijn kwalitatief altijd beter. 2 3 4

Als je alleen maar zakgeld krijgt, kun je niet sparen. ACV Producten aankopen bij lokale handelaars is goed voor het milieu.

| | | |

\ \ \ \

Kastickets en facturen bijhouden en klasseren is voor niets nodig. Unizo

VBO

VOKA

de leerinhouden werden aangebracht. Zo kun je

Een verkoop op afbetaling is niet gratis. Meestal rekent de winkel of leverancier daar interest voor aan. De verkoper is verplicht het jaarlijks kostenpercentage (JKP) te vermelden. Het JKP geeft aan hoeveel kosten erbij komen. Dat is niet alleen de interest, maar ook de eventuele administratie- en/of dossierkosten.

tijdens het studeren gemakkelijk extra informatie

Bij een aankoop heb je een kost die eenmalig is, maar er zijn ook terugkerende kosten waarvoor je maandelijks

kij

organisatie

paragrafen verwijzen naar de kenniskaders waarin

aangaat en is strikt geregeld door de wet.

of jaarlijks moet betalen.

opzoeken in de kaders die je tegenkwam in de loop

Bordschema

van het hoofdstuk.

vorm van

consumentenkrediet

Krijg je graag nog wat extra toelichting bij de

goed leveren verplichtingen

verkoop op afbetaling

lesinhouden? Scan dan de QR-code voor een

verkoper

aﬂossingen JKP

keuze.ABVV

onthouden. De nummers naast de verschillende

1.1

Je kunt ook iets kopen op afbetaling. Dit heet een verkoop op afbetaling. Je betaalt het bedrag dan in

maandelijkse

Werkgevers

Vakbond

Wat denk je nu? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide

synthese. Deze tekst geeft weer wat je exact moet

vermijden dat een andere persoon aanspraak kan maken op het product. De koper heeft als verplichtingen

Jaarlijks kostenpercentage

“Hoe kan ik als consument bewuste budgettaire keuzes maken? kan inikdebij aankopen toch rekening houden met het 2 Schrijf deHoe afkortingen tabel voluit. belang van sparen en de terugbetalingscapaciteit?”

hebt opgedaan, worden voor jou gebundeld in een

waarbij de ene partij zich verbindt om een goed te leveren en de andere om daarvoor een prijs te betalen.

Consumentenkrediet

Duid in de onderstaande tabel aan of het om een vakbond of een werkgeversorganisatie gaat.

← Alle kennis en inzichten die je tijdens het Parcours

→ Kennisclip

Wanneer iemand een keuken of auto koopt, wordt er vaak een koopcontract opgesteld. Dit is een overeenkomst

goed vrijwaren

interest

heldere kennisclip bij de synthesetekst. aankoop

abonnement

← Studeer je graag op een schematische manier?

leveringskost goed betalen administratiekost / dossierkost

bijkomende kosten

verplichtingen koper goed ontvangen

betalingskost servicekost

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

Forum

over de Breinbreker na te denken. In het Forum

hoofdstuk.

WELKOM BIJ FRAME!

namelijk de sociale partners die in België het sociaal overleg organiseren.

Eureka! Als je het parcours helemaal hebt afgelegd,

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

tot stand komen door overleg tussen vakbonden en werkgeversorganisaties. Dit zijn

onderhandelen. Deze zijn vastgelegd in collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s), die

7.1

Groep 1: JAC Net zoals 2: opWatWat de productmarkt geldt ook op de arbeidsmarkt de wet van vraag en aanbod. Groep Het loon is de prijs waartegen werknemers werk aanbieden en werkgevers arbeid vragen.

de (onderzoeks)vaardigheden die nodig zijn om een 2

De leerkracht verdeelt de klas in twee groepen. Elke groep krijgt een organisatie toegewezen. Voor welke

r©

Lees de tekst van de Intro opnieuw. Bij wie kan Maud terecht voor advies over de aankoop van een nieuwe Welke impact heeft sociaal overleg tussen de vakbonden en de werkgeversorganisaties op de

of een scooter? STAP iPhone 1 werking van de arbeidsmarkt?

psychische spanning zou een toestand van trance kunnen veroorzaken. De dansmanie de Zwarte Dood, door Europa. De slachtoffers van de pest konden schuimbekken,

Waar kan ik terecht voor advies en hulp in verband met budgetbeheer?

Parcours

dansende stoet.

Argumenten

VA N

DANSEPIDEMIE iskan op zoek “HoeDE iknaar alsadvies. consument bewuste budgettaire keuzes 1373 verspreidde een dansepidemie zich over Frankrijk, maken? HoeInkan ik bij aankopen toch rekening houden met het Italië en de Nederlanden: de dansmanie of ook wel de Sintbelang van sparen en deenterugbetalingscapaciteit?” Vitusdans genoemd. ‘Ze dansten sprongen alsof ze door

Het Bordschema geeft een overzicht van de

belangrijkste termen en verbanden die in het hoofdstuk aan bod kwamen.

THEMATHEMA 3 HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 7 2

Intro

Good to know

2→ HANDIG VOOR ONDERWEG Verantwoordelijk of aansprakelijk?

In het algemene artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek staat: ‘Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan,

In deaansprakelijk loop van het Parcours word je teondersteund door een aantal hulpmiddelen. is voor die schade en wettelijk verplicht is die schade vergoeden aan de schadelijder. deze te vergoeden.’ (Uit: www.ejustice.just.fgov.be) Je kunt dus samenvatten dat wie schade toebrengt, meestal Wanneer een minderjarige verantwoordelijk is voor een schadegeval, zijn de ouders aansprakelijk. 2

Bekijk aandachtig de onderstaande infographics over ongevallen met jongeren. Bespreek je mening hierover met de klas. Vind je deze cijfers confronterend?

KADERS Wat is een verkoop op afbetaling?

1.1

Consumentenkrediet

STAP 2

← Door het hoofdstuk heen zetten we de

belangrijkste zaken op een rijtje in deze

Bij een verkoop op afbetaling koop je iets, bijvoorbeeld een auto, tv … en betaal je dit niet in één keer, maar via maandelijkse aﬂossingen. De verkoop op afbetaling valt onder de regels

rode kenniskaders. De sleutelbegrippen

van het consumentenkrediet. Een consumentenkrediet is een krediet dat je aangaat en is strikt geregeld door de wet. Hiervoor moet je altijd een contract afsluiten.

die je in de inleiding leerde kennen,

VA N

hebben we met een stippellijn onderlijnd.

Yassin heeft bij Cardoen zijn oog laten vallen op deze auto. Kijk met hem mee en beantwoord de vragen.

Cardoen finance Uit: Het Nieuwsblad, 11 februari 2020

Bereken de prijs per maand voor deze auto Cardoenprijs:

Good to know

voorschot:

Terugkommoment voor rijbewijs B

aantal maanden:

Dit is een bijscholingscursus die je verplicht

prijs per maand:

moet volgen zes tot negen maanden nadat

JKP:

je jouw rijbewijs B hebt behaald. De cursus

totaal:

duurt vier uur en bestaat onder andere uit

wettelijke kit:

praktijkoefeningen op een afgesloten terrein

verband houden met de leerstof. Deze

2,49 % € 21 744,00

extra informatie hoef je niet in te

€ 199,00

r©

terugkommoment. Je kunt je rijbewijs niet verliezen als je niet goed scoort op de test, maaraals je niet aanwezig bent, riskeer je wel Wat is de prijs van de wagen? een ﬁkse boete, tot wel 4 000,00 euro!

Yassin kan de wagen ook in stukken afbetalen. Over hoeveel maanden kan Yassin de auto afbetalen

studeren.

in het bovenstaande voorbeeld?

Hoeveel bedraagt de prijs wanneer Yassin gedurende 72 maanden deze maandelijkse kost aflost?

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

handige en leuke weetjes terug die

€ 302,00

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

Je bent verplicht om aanwezig te zijn op het

c Hoeveel betaalt Yassin dan per maand? ICOONTJES

← In de blauwe Good to know’s vind je

Lening op afbetaling van kredietgever VBCF nv. Let op, geld lenen kost ook geld. Deze simulatie is indicatief en niet bindend.

cursus krijg je een attest.

Stuur naar mijn mailbox

en een groepsgesprek. Aan het einde van de

€ 19 999,00 € 0,00

Dit is een mondelinge opdracht.

Bij deze opdracht hoort een videofragment.

ke xe

Voor deze opdracht mag of moet je online opzoekingswerk verrichten. In deze opdracht werk je aan je onderzoeksvaardigheden.

WELKOM BIJ FRAME!

kij

Voor deze opdracht ga je naar het onlinelesmateriaal.

HET ONLINELEERPLATFORM BIJ FRAME

Leerstof kun je inoefenen op jouw niveau.

r©

Hier kan de leerkracht toetsen en taken voor jou klaarzetten.

VA N

Hier vind je de opdrachten terug die de leerkracht voor jou heeft klaargezet.

Je kunt vrij oefenen en de leerkracht kan ook voor jou oefeningen klaarzetten.

Benieuwd hoe ver je al staat met oefenen en opdrachten? Hier vind je een helder overzicht van je resultaten.

Hier vind je het lesmateriaal per hoofdstuk (onder andere videobestanden en kennisclips).

WELKOM BIJ FRAME!

kij

ke xe

Het e-book is de digitale versie van het leerwerkboek. Je kunt hierin noteren, aantekeningen maken, zelf materiaal toevoegen ...

IN VA N

thema

r©

Consumptiegedrag, inkomensverwerving en financiële producten

kij

ke xe

1 Hoofdstuk

Wat zit er inbegrepen in de totale kost bij aankoop van een product of dienst? Waarover gaat dit hoofdstuk?

VA N

In dit hoofdstuk bekijken we wat wel en niet hoort bij een grote aanschaf van bijvoorbeeld een

laptop of een auto. Je wilt weten wat je koopt en hoeveel geld dat kost. Het is verstandig vóór je aankoop inzicht te krijgen in alle kosten. Daarom onderzoeken we: wat zijn de verplichtingen van een verkoper plus die van jou?

—

welke kosten komen er allemaal kijken bij een grote aanschaf?

—

hoe kun je prijzen vergelijken?

Wat leer ik in dit hoofdstuk?

r©

—

Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

Ik leg uit wat de basisverplichtingen van koper en verkoper zijn.

Ik leg uit wat een verkoop op afbetaling en het jaarlijks kostenpercentage (JKP) is. Ik analyseer de totale kost van een aankoop.

Begrippen

Ik omschrijf eenmalige en terugkerende kosten.

koopcontract – verkoper – koper – verkoop op afbetaling – aflossingen –

ke xe

consumentenkrediet – interest – jaarlijks kostenpercentage (JKP) – eenmalige kosten –

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

terugkerende kosten

Intro Iedereen zal vroeg of laat wel eens iets kopen. Wanneer je een zak chips koopt, zul je wellicht enkel de zak chips moeten betalen. Maar wanneer je een smartphone of een brommer koopt, of wanneer je een reis boekt, komen er

Veronderstel dat je bij Mediamarkt de volgende tv aankoopt.

r©

VA N

heel wat andere kosten bij kijken.

ke xe

a Wat is de prijs van de tv?

b Zijn er extra kosten?

Good to know Om klanten te lokken maken winkels en ondernemingen reclame. Zo proberen zij hun producten of diensten aan te bieden met fraaie afbeeldingen en de boodschap ‘nu kopen, later betalen’. Natuurlijk is dit niet gratis.

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

Kijk nog eens naar de reclame van Mediamarkt.

a Is het meteen duidelijk hoeveel je in totaal moet betalen?

b Wat vind je van deze reclame?

VA N

BREINBREKER

r©

In dit hoofdstuk zul je in drie stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

“Hoe kan het dat ik meer moet betalen voor een smartphone dan op het prijslabel staat? En wanneer is een smartphone eigendom en wanneer bezit?”

Forum

Wat denk je nu al? Welke andere kosten kan een aankoop van een product of dienst met zich

meebrengen? Antwoord hieronder in een mindmap.

ke xe

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

TOTALE KOST VAN AANKOOP

Parcours Welke zijn de basisverplichtingen van koper en verkoper?

STAP 1

Yassin, een jongeman uit Genk, wil graag een auto kopen. Hij vindt zijn droomwagen bij Cardoen

in Hasselt. Voordat hij de wagen aanschaft, wil hij weten waar hij allemaal op moet letten. Hij weet dat er beantwoord de onderstaande vragen. a Geef een omschrijving van een koopcontract.

r©

VA N

bij de aankoop van een wagen een verkoopcontract wordt opgesteld. Ga naar het onlinelesmateriaal en

b Yassin zoekt ook op wat de rechten en de plichten zijn van de koper en de verkoper.

Noteer ze hieronder. 1→ De verplichtingen van de koper:

ke xe

2→ De verplichtingen van de verkoper:

Er is een verschil tussen eigendom en bezit. Wanneer de koop is afgesloten en er een overeenkomst is tussen koper en verkoper over het goed en de prijs, dan verkrijgt de koper de eigendom van het goed ten aanzien van de verkoper. Ook al is het goed nog niet geleverd en de prijs nog niet betaald. Wanneer het goed geleverd is, is de koper in het bezit van het goed.

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

Good to know

Wat is een verkoop op afbetaling?

STAP 2

1.1

Consumentenkrediet

Bij een verkoop op afbetaling koop je iets, bijvoorbeeld een auto, tv … en betaal je dit niet

in één keer, maar via maandelijkse aflossingen. De verkoop op afbetaling valt onder de regels

VA N

van het consumentenkrediet. Een consumentenkrediet is een krediet dat je aangaat en is strikt geregeld door de wet. Hiervoor moet je altijd een contract afsluiten.

1 Yassin heeft bij Cardoen zijn oog laten vallen op deze auto. Kijk met hem mee en beantwoord de vragen.

r©

Cardoen finance Bereken de prijs per maand voor deze auto

voorschot: aantal maanden: prijs per maand: JKP: totaal: wettelijke kit:

€ 19 999,00 € 0,00 72 € 302,00 2,49 % € 21 744,00 € 199,00

Stuur naar mijn mailbox Lening op afbetaling van kredietgever VBCF nv. Let op, geld lenen kost ook geld. Deze simulatie is indicatief en niet bindend.

ke xe

Cardoenprijs:

a Wat is de prijs van de wagen?

kij

b Yassin kan de wagen ook in stukken afbetalen. Over hoeveel maanden kan Yassin de auto afbetalen

in het bovenstaande voorbeeld?

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

c Hoeveel betaalt Yassin dan per maand?

d Hoeveel bedraagt de prijs wanneer Yassin gedurende 72 maanden deze maandelijkse kost aflost?

e Hoe komt het dat je meer betaalt dan de oorspronkelijke prijs?

f Hoeveel bedraagt die interest?

g Hoe noemt men deze interest in het voorbeeld?

2 Bekijk Cardoen finance nog eens.

VA N

a Hoe kun je het maandelijkse bedrag van aflossing laten dalen?

b Kun je enkel op 72 maanden afbetalen?

Jaarlijks kostenpercentage

r©

1.2

Wanneer je een consumentenkrediet aangaat bij een handelaar, moet die daarbij het

jaarlijks kostenpercentage of JKP vermelden. Het JKP drukt uit hoeveel kosten er in totaal aan jouw krediet verbonden zijn. Het wordt uitgedrukt in een percentage en je kunt het vergelijken met een interest op jaarbasis.

Dankzij het JKP kun je de prijzen van kredieten vergelijken zonder rekening te houden met

ke xe

Good to know

het bedrag en de looptijd van het krediet.

Soms rekent een onderneming dossierkosten of administratiekosten

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

aan. Dit kan ook worden opgenomen in het JKP.

STAP 3

Welke kosten kunnen er nog zijn bij aankoop van een product of dienst?

Lees de advertentie grondig. Welke kosten zijn er verbonden aan deze aankoop? a Welke zijn eenmalige kosten?

VA N

1 Je koopt je nieuwe iPhone bij Proximus. Je kiest voor het onderstaande toestel in de kleur groen.

b Welke zijn terugkerende kosten?

c De winkel biedt de iPhone samen met verschillende abonnementen aan. Waarom doen winkels dat?

r©

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

ke xe

2 Thuis is de diepvriezer stuk. Je ouders willen graag deze nieuwe diepvriezer kopen. a Welke eenmalige kosten zijn er bij de aankoop van deze diepvriezer?

b Welke kost is terugkerend?

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

ke xe

r©

VA N

Eureka! Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

VA N

“Hoe kan het dat ik meer moet betalen voor een smartphone dan op het prijslabel staat? En wanneer is een smartphone eigendom en wanneer bezit?” Forum

Wat denk je nu? Welke andere kosten kan een aankoop van een product of dienst met zich meebrengen? Antwoord hieronder in een mindmap.

TOTALE KOST VAN AANKOOP

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

ke xe

r©

→ Kennisclip

Synthese

Wanneer iemand een keuken of auto koopt, wordt er vaak een koopcontract opgesteld. Dit is een overeenkomst waarbij de ene partij zich verbindt om een goed te leveren en de andere om daarvoor een prijs te betalen. De verkoper is verplicht om de goederen te leveren en te vrijwaren van gebreken. Hij is ook verplicht om te

vermijden dat een andere persoon aanspraak kan maken op het product. De koper heeft als verplichtingen het goed te betalen en te aanvaarden.

Consumentenkrediet

1.1

VA N

Je kunt ook iets kopen op afbetaling. Dit heet een verkoop op afbetaling. Je betaalt het bedrag dan in

maandelijkse aflossingen. Verkoop op afbetaling is een vorm van consumentenkrediet. Dit is een krediet dat je aangaat en is strikt geregeld door de wet.

Jaarlijks kostenpercentage

1.2

Een verkoop op afbetaling is niet gratis. Meestal rekent de winkel of leverancier daar interest voor aan.

De verkoper is verplicht het jaarlijks kostenpercentage (JKP) te vermelden. Het JKP geeft aan hoeveel kosten

r©

erbij komen. Dat is niet alleen de interest, maar ook de eventuele administratie- en/of dossierkosten. Bij een aankoop heb je een kost die eenmalig is, maar er zijn ook terugkerende kosten waarvoor je maandelijks

of jaarlijks moet betalen.

vorm van

consumentenkrediet

Bordschema

maandelijkse

verkoop op afbetaling

verkoper

ke xe

aflossingen JKP

goed leveren verplichtingen goed vrijwaren

interest

aankoop

abonnement

administratiekost / dossierkost

goed betalen bijkomende kosten

verplichtingen koper goed ontvangen

betalingskost servicekost

THEMA 1 HOOFDSTUK 1

kij

leveringskost

2 Hoofdstuk

Hoe kan ik als consument de juiste budgettaire keuzes maken? Waarover gaat dit hoofdstuk?

VA N

Had ik deze aankoop nu echt nodig? In dit hoofdstuk onderzoek je hoe je de juiste budgettaire keuzes maakt. Je onderzoekt of jouw geplande aankopen wel noodzakelijk en duurzaam zijn. En je

bekijkt of jouw aankopen passen binnen je eigen budget. Daarnaast is het belangrijk dat je rekening

houdt met het budget van je ouders en met je terugbetalingscapaciteit, indien je voor een aankoop zou gaan lenen.

Om keuzes te kunnen maken waarover je ook in de toekomst tevreden bent, is het goed om het

belang van sparen en het bewaren van documenten te begrijpen. Het is ook goed dat je weet bij wie je

terecht kunt voor advies en hulp als er iets misgaat. Als je jouw situatie en mogelijkheden goed begrijpt,

Wat leer ik in dit hoofdstuk?

r©

kun je hierover beter nadenken, praten en ook de juiste beslissingen nemen.

Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

Ik leg uit of mijn geplande aankopen wel noodzakelijk en duurzaam zijn.

Ik analyseer mijn eigen budget en het budget van mijn ouders en handel er ook naar. Wanneer ik voor mijn aankopen geld moet lenen, handel ik naar de terugbetalingscapaciteit

van mezelf en mijn ouders.

Ik leg het belang van sparen uit en omschrijf voorbeelden van spaarvormen. Ik omschrijf waarom het bewaren van documenten eigen is aan goed budgetbeheer.

ke xe

Ik vertel en zoek op bij wie ik terecht kan voor advies en hulp in verband met budgetbeheer.

Begrippen

budget/budgetbeheer – duurzaam – inkomsten – uitgaven – terugbetalingscapaciteit –

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

sparen – spaarvormen – zichtrekening – spaarrekening – termijnrekening – garantie

Intro

Maud is een tiener van 16 jaar. Ze krijgt van haar ouders 15,00 euro zakgeld per week. Daarnaast heeft ze van haar grootouders Af en toe verkoopt ze via Vinted kledij die ze niet meer draagt of die te klein geworden is. Daarnaast werkt Maud sinds kort in het weekend in de horeca. Ze krijgt daarvoor 8,00 euro loon per uur. Zo heeft ze al heel wat kunnen sparen en met dat spaargeld heeft ze plannen. Op dit moment

VA N

50,00 euro gekregen voor haar verjaardag.

r©

zit Maud met een vraag. Ze zou graag een scooter kopen. Dan moet ze niet meer met de bus naar school en moeten haar ouders haar bijvoorbeeld niet meer naar de bioscoop brengen. Maar ze wil ook graag het nieuwste model van de iPhone kopen. Haar huidige iPhone is nog maar twee jaar oud en functioneert nog perfect, maar haar vriendinnen hebben haar verteld dat het nieuwste model zoveel meer kan. Ze wil haar zuurverdiende centjes goed beheren en

is op zoek naar advies.

Lees de bovenstaande tekst. Markeer daarna:

a de inkomsten in het groen,

ke xe

b de mogelijke uitgaven in het rood.

Vroeger heb je al kennisgemaakt met het begrip budgetbeheer. Omschrijf het begrip budgetbeheer in eigen woorden. Gebruik hierbij de begrippen ‘inkomsten’ en ‘uitgaven’ in je antwoord.

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

BREINBREKER

In dit hoofdstuk zul je in zes stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

Forum

VA N

“Hoe kan ik als consument bewuste budgettaire keuzes maken? Hoe kan ik bij aankopen toch rekening houden met het belang van sparen en de terugbetalingscapaciteit?”

Wat denk je nu al? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide keuze. Stellingen Dure producten zijn kwalitatief altijd beter.

Als je alleen maar zakgeld krijgt, kun je niet sparen.

Producten aankopen bij lokale handelaars is goed voor het milieu.

Kastickets en facturen bijhouden en klasseren is voor niets nodig.

r©

Stelling 2

ke xe

Stelling 1

Argumenten

Stelling 3 1

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

Stelling 4

| | | |

\ \ \ \

Parcours Zijn mijn aankopen wel noodzakelijk en duurzaam?

STAP 1

VA N

Good to know Het verschil tussen budget en begroting

Een budget is wat je maximaal kunt uitgeven. Met een begroting schat je jouw inkomsten en uitgaven in. Door een begroting te maken, kun je binnen jouw budget blijven. Wanneer je jouw budget wilt beheren, is het belangrijk om na te gaan of je geplande aankopen wel noodzakelijk en duurzaam zijn: dit noemen we

1 Vul de onderstaande tabel aan.

r©

budgetbeheer.

a Noteer jouw drie laatste aankopen: wat heb je precies gekocht?

b Waarom heb je dit gekocht?

c Had je die aankopen echt nodig of wilde je ze gewoon graag hebben? Vink je keuze aan in de laatste

Wat?

Ik had het

Ik wilde het

echt nodig.

graag hebben.

Aankopen

twee kolommen.

ke xe

Waarom?

Wat?

Waarom?

2 Wat is jouw mening over Mauds geplande aankoop van een nieuwe iPhone?

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

Wat?

Duurzaam

2.1

Naast het feit dat je jouw geld het best eerst uitgeeft aan dingen die noodzakelijk zijn, is het ook belangrijk dat je aankopen duurzaam zijn. Duurzaam consumeren betekent dat je

consumeert zonder dat dit nadelig is voor mens en milieu.

3 Lees de tekst over Maud uit de Intro nog eens. Op welke manier heeft Maud aandacht voor duurzaamheid?

VA N

4 Ga met je buur samenzitten. Noteer hieronder nog vier tips om duurzaam te consumeren.

Bespreek dit nadien klassikaal. 1→ 2→

r©

3→

4→

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

ke xe

deel te nemen?

5 In veel winkels zie je de onderstaande affiche uithangen. Waarom is het duurzaam om aan dit initiatief

Passen mijn aankopen wel binnen mijn budget?

STAP 2

Uit onderzoek blijkt dat 78 % van de jongeren zakgeld

krijgt. 23 % krijgt extra geld wanneer ze thuis klusjes doen. Van de jongeren ouder dan 15 zegt 70 % vakantiewerk

VA N

te doen. 42 % van de jongeren ouder dan 15 werken in het weekend of ’s avonds. Bron: www.expoo.be

1 Bekijk in de tekst hierboven de inkomsten van jongeren. Waar komen jouw inkomsten vandaan?

r©

2.2

Inkomsten en uitgaven

Bij inkomsten en uitgaven zijn zakgeld en loon voorbeelden van inkomsten. Abonnementen, reparaties en aankopen zien we als uitgaven, ook wel kosten genoemd. We maken een

onderscheid tussen inkomsten en uitgaven op korte termijn en op lange termijn. Uitgaven op korte termijn komen vaker voor. Uitgaven op lange termijn minder vaak.

Daarnaast zijn er eenmalige en terugkerende inkomsten en uitgaven.

2 Ga naar het onlinelesmateriaal. Hier vind je een overzicht van de inkomsten en uitgaven van vier

ke xe

verschillende jongeren. De klas wordt in vier groepen verdeeld. Elke groep krijgt één jongere toegewezen. Download het overzicht van de inkomsten en uitgaven van ‘jouw jongere’ en voer de opdrachten uit. a Wat zijn de inkomsten van deze jongere? Noteer ze hier. Duid telkens aan of het om inkomsten

op korte termijn of op lange termijn gaat.

Korte termijn

Lange termijn

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

Inkomsten

b Ook bij de uitgaven maken we een onderscheid tussen de uitgaven op korte termijn en de uitgaven

op lange termijn. Noteer hieronder de uitgaven van jouw jongere en duid aan of het gaat om een uitgave op korte of op lange termijn.

Korte termijn

Lange termijn

Uitgaven

VA N

r©

Live acts

10 December

ke xe

FRIDAY

TH OF

DANCE ALL NIGHT

21.00 – 04.00 • ENTRY: 20,00 EURO DJ STARLIGHT 00.00

DJ HEELIN

01.30

DJ YASBARII

03.00

c De vier jongeren willen graag samen naar de fuif. Ze moeten elk een inkomkaart kopen en ze willen

elk graag vijf drankbonnetjes kopen van 2,50 euro per stuk. Heeft jouw jongere voldoende geld om naar de fuif te gaan? Waarom wel/waarom niet?

kij

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

d Wat kan jouw jongere doen als hij/zij niet genoeg geld heeft om naar de fuif te gaan?

3 Bij de kosten maken we ook een onderscheid tussen eenmalige kosten en terugkerende kosten. Stel dat

Maud toch voor de nieuwe iPhone zou kiezen, dan is de aankoop zelf een eenmalige kost. Maar welke bijkomende terugkerende kost is hieraan verbonden?

STAP 3

Lees telkens het fragment en beantwoord de vragen.

Houd ik wel voldoende rekening met het budget van mijn ouders?

a Met welke terugkerende kosten moet Maud rekening houden bij de aankoop van de scooter?

VA N

Maud heeft besloten om een scooter te kopen. Ze heeft voldoende gespaard om de aankoop te kunnen betalen, maar ze heeft nog geen rekening gehouden met de terugkerende kosten.

r©

b Wat kan Maud doen om toch met haar scooter te kunnen rijden?

De ouders van Maud willen haar wel helpen door deze bijkomende kosten (voorlopig) voor hun rekening te nemen. Tot nu toe was dit nooit een probleem: de beide

ouders van Maud hebben altijd een vast inkomen gehad. Maar door de coronacrisis is de vader van Maud tijdelijk heeft, heeft al maanden geen inkomen meer omdat ze geen klanten mag ontvangen.

ke xe

werkloos. Haar moeder, die een eigen schoonheidssalon

c Welke gevolgen kan dit hebben voor hun terugbetalingscapaciteit nu beide ouders tijdelijk geen

inkomen hebben?

De ouders van Maud hebben een lening aangegaan om een auto te kopen voor de oudere broer van Maud, zodat hij zich makkelijker kan verplaatsen naar de hogeschool waar hij een opleiding volgt.

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

Wat is het belang van sparen?

STAP 4

Sparen

2.3

Sparen is iets bewaren of apart houden. Je kunt geld sparen bij een bank of thuis. Bij de bank heb je verschillende spaarvormen, bijvoorbeeld een zichtrekening, een spaarrekening of

VA N

een termijnrekening.

1 Wanneer kun je geld sparen?

r©

2 Waarom is het volgens jou belangrijk om te sparen?

3 Waarom is geld thuis bewaren geen goede optie?

ke xe

4 Wanneer je met je spaargeld naar de bank gaat, kun je kiezen tussen een zichtrekening, een spaarrekening

of een termijnrekening. Surf naar de website van Wikifin. Toets in de zoekbalk het kernwoord van je vraag, bijvoorbeeld: termijnrekening. Beantwoord nadien de onderstaande vragen. a Waarom is een zichtrekening niet de beste optie voor je spaargeld?

kij

b Wat is het verschil tussen een spaarrekening en een termijnrekening?

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

1→ Een spaarrekening:

2→ Een termijnrekening:

c Welke rekening neem je het best als je spaart voor een auto? Duid het juiste antwoord aan.

een zichtrekening een spaarrekening een termijnrekening d Leg uit waarom dat de beste keuze is.

Waarom is het bewaren van documenten eigen aan goed budgetbeheer?

r©

STAP 5

VA N

Good to know

Het bewaren en klasseren van documenten zoals kastickets, aankoopfacturen, rekeninguittreksels … helpt jou om je budget beter te beheren. Ook aan de kassa heb je wellicht al eens gehoord dat je jouw kasticket of

factuur moet bewaren. 1 Bekijk en beluister de video over garantie.

a Zijn de onderstaande stellingen juist of fout? Zet een kruisje.

Juist

Fout

De periode waarbij de consument recht heeft op de wettelijke garantie, is twee jaar.

Je laptop krijgt een defect vijf maanden na aankoop. Als koper moet je

ke xe

bewijzen dat het defect er al was van bij het begin om te kunnen genieten van de wettelijke garantie.

Wanneer je wilt genieten van de wettelijke garantie, moet je een

aankoopbewijs zoals een kasticket … voorleggen aan de verkoper. Om te kunnen genieten van de wettelijke garantie moet je de verpakking van het product bewaren.

b Verbeter hieronder de bovenstaande stelling(en) indien nodig.

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

2 Soms is er ook sprake van een commerciële garantie. Zoek op het internet wat het verschil is tussen de

wettelijke garantie en de commerciële garantie. Omcirkel bij de onderstaande post-its het kruisje als het gaat om de wettelijke garantie X en omcirkel het bolletje als het gaat om de commerciële garantie O .

X O

De eindverko per of de fabrikant leve rt zelf deze garantie .

Je moet niet onderhandelen over deze garantie.

X O

Op deze garantie heb je automatisch recht tegenover de eindverkoper die je het goed verkocht heeft.

X O

De verkoper mag deze garantie niet beperken.

X O

Deze garantie is voordeliger .

ke xe

r©

Deze garantie is niet verplicht.

VA N

Deze garantie is verplicht.

X O

3 Lees stap 5 nog eens grondig en vul het kader in.

Garantie

kij

2.4

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

Bij doordacht budgetbeheer bewaar je belangrijke documenten, zoals:

, , , ,

enzovoort. Deze documenten zijn

dat je iets hebt aangeschaft of . Daarnaast gelden de documenten vaak als garantie

als je schade hebt.

STAP 6

Waar kan ik terecht voor advies en hulp in verband met budgetbeheer?

1 Lees de tekst van de Intro opnieuw. Bij wie kan Maud terecht voor advies over de aankoop van een nieuwe

iPhone of een scooter?

VA N

2 De leerkracht verdeelt de klas in twee groepen. Elke groep krijgt een organisatie toegewezen. Voor welke

vragen en hulp kun je bij deze organisatie terecht? Bespreek nadien klassikaal.

Groep 1: JAC

Groep 2: WatWat

r©

Eureka!

Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

Forum

“Hoe kan ik als consument bewuste budgettaire keuzes maken? Hoe kan ik bij aankopen toch rekening houden met het belang van sparen en de terugbetalingscapaciteit?”

ke xe

keuze.

Wat denk je nu? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide

Stellingen

Als je alleen maar zakgeld krijgt, kun je niet sparen.

Producten aankopen bij lokale handelaars is goed voor het milieu.

Kastickets en facturen bijhouden en klasseren is voor niets nodig.

| | | |

\ \ \ \

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

Dure producten zijn kwalitatief altijd beter.

kij

Argumenten Stelling 1 1

VA N

Stelling 2 2

Stelling 3

r©

Stelling 4

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

ke xe

→ Kennisclip

Synthese Duurzaam

2.1

Om doordachte budgettaire keuzes te maken, is het belangrijk om na te gaan of je aankopen wel noodzakelijk zijn. Zo voorkom je verspilling. Verder is het belangrijk om na te gaan of je aankopen wel duurzaam zijn. iets opnieuw gebruiken of een nieuwe bestemming geven? Kun je lokaal kopen? Enzovoort.

Denk daarbij aan het milieu en aan de omstandigheden waarin de producten gemaakt zijn. Kun je bijvoorbeeld

2.2

Inkomsten en uitgaven

VA N

De uitgaven die je wilt doen, moeten ook passen binnen je budget. Dat betekent dat je jouw aankopen goed moet overwegen. We maken een onderscheid tussen inkomsten en uitgaven op korte termijn en op lange termijn. Daarnaast zijn er eenmalige en terugkerende inkomsten en uitgaven.

Sparen

2.3

Wanneer je grote aankopen wilt doen, moet je soms eerst wat sparen. Bij de bank heb je verschillende

r©

spaarvormen, bijvoorbeeld een zichtrekening, een spaarrekening of een termijnrekening. Je kunt eventueel ook lenen bij je ouders, familie of vrienden. Houd daarbij rekening met je terugbetalingscapaciteit. Zorg ervoor dat je hen op de afgesproken momenten terugbetaalt.

2.4

Garantie

Bij een doordacht budgetbeheer is het belangrijk dat je documenten zoals een koopcontract, een factuur of een verzekeringspolis goed bewaart. Dit is vaak ook nodig als bewijs voor de wettelijke of commerciële garantie.

Wanneer je advies nodig hebt of wanneer je jouw budget moeilijk onder controle krijgt, kun je terecht bij je

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

ke xe

ouders, familie of vrienden maar ook bij instanties zoals het JAC en WatWat.

Bordschema

De aankoop moet

loon studentenjob

duurzaam zijn. korte termijn inkomsten

geld voor je verjaardag interest op je

inkomsten > uitgaven sparen

spaarrekening

VA N

zakgeld

noodzakelijk en

lange termijn

termijnrekening

spaarrekening

tijdschrift filmticket

korte termijn

lange termijn

aankoop van een laptop

JAC

hulp en advies

THEMA 1 HOOFDSTUK 2

kij

ke xe

WatWat

ouders, familie, vrienden

bewaren van documenten

uitgaven

aankoop van een bromfiets

r©

Hoe kun je als consument de juiste budgettaire keuzes maken?

zicht op inkomsten

nodig voor

en uitgaven

garantie

wettelijke

commerciële

garantie

3 Hoofdstuk

Hoe doe ik correct aangifte van een schadegeval? Waarover gaat dit hoofdstuk?

Een ongeval kan heel divers zijn. Dit gaat van een sportongeval op school of bij je favoriete club aangifte doet van een ongeval.

Wat leer ik in dit hoofdstuk? Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

VA N

tot een aanrijding of een verkeersongeval. In dit hoofdstuk leer je hoe je op een correcte manier

r©

Ik leg de begrippen zoals aansprakelijkheid, verantwoordelijkheid, verzekering, polis, schade, derden en franchise uit aan de hand van een voorbeeld. Ik weet wie ik moet verwittigen in geval van schade. Ik analyseer een schadegeval.

Ik kan een aangifteformulier van een verkeersongeval of sportongeval invullen en analyseren.

Begrippen

Ik weet waar ik advies en hulp kan inwinnen in geval van schade.

verzekering – verzekerde – verzekeringsmakelaar – polis – aansprakelijkheid – schade – derden –

ke xe

verzekeraar – verzekeringsnemer – franchise – verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) – materiële schade – lichamelijke schade – zwakke weggebruiker – omniumverzekering –

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

bestuurdersverzekering

Intro Je ouders, vrienden, school, bedrijven … iedereen heeft verzekeringen. Wat is nu het nut van al

Bekijk aandachtig het videofragment en beantwoord de onderstaande vragen.

a Welke verzekeringen heeft de gemiddelde Vlaming?

VA N

Bespreek daarna het videofragment klassikaal.

deze verzekeringen?

Juist

Een verzekering voor het huis

Een ziekteverzekering

r©

Een autoverzekering

Een verzekering tegen aanvallen van aliens Een schuldsaldoverzekering

Een verzekering tegen vervelende buren

b Waarvoor moet je opletten?

Bekijk aandachtig het videofragment en beantwoord de onderstaande vragen.

ke xe

a Geef een aantal voorbeelden van verplichte verzekeringen in België.

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

b Bij wie ga je het best om advies hieromtrent?

c Som een aantal niet verplichte verzekeringen op.

Fout

Bekijk aandachtig de onderstaande afbeelding en het videofragment. Denk je dat het er in de realiteit ook zo aan toegaat?

VA N

BREINBREKER

r©

In dit hoofdstuk zul je in drie stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

“Er zijn zoveel verzekeringen ... maar waarom en waarvoor zou ik me verzekeren? En wat doe ik dan bij een ongeval?”

Forum

Wat denk je nu al? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide

Stellingen

Het kan veel kosten besparen om verzekeringen te vergelijken of een

keuze.

tussenpersoon hiervoor aan te stellen. Wanneer er zich een ongeval voordoet, kun je het best altijd 112 bellen.

ke xe

2 3

Een aangifte van een ongeval vul je het best in wanneer je rustig bent.

| |

\ \

Argumenten Stelling 1

Stelling 2 1

Stelling 3 1

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

Parcours Wat is een verzekering?

STAP 1

Verzekering

VA N

3.1

Een verzekering is een overeenkomst die gesloten wordt tussen een persoon en een

verzekeringsmaatschappij. De verzekerde richt zich meestal tot een tussenpersoon:

de verzekeringsmakelaar. Deze tussenpersoon (dit kan ook een bank zijn) werkt samen met diverse maatschappijen en probeert het beste contract af te sluiten voor de klant.

Polis Verzekerde

Schade

gebeurtenis dat iemand treft

waarin de verzekeraar en

in zijn vermogen (geldverlies)

verzekeringsnemer hun

of lichamelijke toestand

afspraken vastleggen. Het

(letsel of verwonding).

pl 4

ke xe

Verzekeringsnemer

Een persoon die een

verzekeringscontract

en daarvoor een premie

betaalt. Dit kan de verzekerde zijn, maar ook de ouder of

kij

verzorger van een verzekerde.

In THEMA 1 HOOFDSTUK 3 40

De andere partij naast de verzekeringsnemer en de

Een persoon die aan een

verzekeraar. Deze is niet

risico wordt blootgesteld

betrokken bij het afsluiten

en die bij een schadegeval

van de polis, maar wel

vergoed wordt. Dit kan de

betrokken bij de gebeurtenis.

verzekeringsnemer zijn,

Bijvoorbeeld de mensen

maar dat hoeft niet.

in de auto die jij net hebt aangereden.

afsluit bij een verzekeraar

Een nadelig gevolg van een

Dit is een overeenkomst

vergoed krijgt.

Verzekeraar

vermeldt welke schade je

Derden

Franchise

Het verzekeringscontract.

Aansprakelijkheid

r©

1 Link deze begrippen over de verzekering aan de juiste verklaring.

De wettelijke verplichting om schade (financieel)

Een percentage van de

te vergoeden aan de

verzekerde som of een

schadelijder.

vast bedrag waarvoor de verzekeringsmaatschappij

Het bedrijf dat tegen betaling

niet tussenkomt. Dit bedrag

van een premie een bepaald

moet de verzekeringsnemer

risico voor een klant dekt.

zelf betalen.

Good to know Verantwoordelijk of aansprakelijk? In het algemene artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek staat: ‘Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden.’ (Uit: www.ejustice.just.fgov.be) Je kunt dus samenvatten dat wie schade toebrengt, meestal aansprakelijk is voor die schade en wettelijk voor een schadegeval, zijn de ouders aansprakelijk. 2 Bekijk aandachtig de onderstaande infographics over ongevallen met jongeren.

VA N

Bespreek je mening hierover met de klas. Vind je deze cijfers confronterend?

r©

verplicht is die schade te vergoeden aan de schadelijder. Wanneer een minderjarige verantwoordelijk is

ke xe

Uit: Het Nieuwsblad, 11 februari 2020

Good to know

Terugkommoment voor rijbewijs B Dit is een bijscholingscursus die je verplicht moet volgen zes tot negen maanden nadat je jouw rijbewijs B hebt behaald. De cursus praktijkoefeningen op een afgesloten terrein en een groepsgesprek. Aan het einde van de cursus krijg je een attest. Je bent verplicht om aanwezig te zijn op het terugkommoment. Je kunt je rijbewijs niet verliezen als je niet goed scoort op de test, maar als je niet aanwezig bent, riskeer je wel een fikse boete, tot wel 4 000,00 euro!

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

duurt vier uur en bestaat onder andere uit

3 Vul de tekst in het kader aan. Kies uit:

bestuurdersverzekering (2x) - lichamelijke schade - materiële - omniumverzekering (2x) verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) - zwakke weggebruikers

Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) Als je een auto, motor of bromfiets in het openbaar verkeer brengt, ben je verplicht een

3.2

af te sluiten. Deze verzekering

VA N

verzekert de schade die je met je voertuig aan derden veroorzaakt. Ze verzekert zowel

de als de . Ze verzekert ook

de schade aan de die bij het ongeval betrokken zijn. Dit zijn personen op de openbare weg die geen gebruik maken van een motorvoertuig.

Je kunt bij deze verzekering ook nog een en

r©

een afsluiten, maar deze zijn niet verplicht. Een dekt alle schade, zelfs wanneer je zelf verantwoordelijk bent. Een vergoedt lichamelijk

letsel bij de bestuurder.

Good to know

Verplichte boorddocumenten voor je voertuig

Wanneer je een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid hebt afgesloten,

ontvang je een groene kaart. Die bewijst dat jij inderdaad de verplichte BAverzekering afgesloten en betaald hebt. Bij elke wegcontrole door de politie moet je die groene kaart kunnen tonen. De groene kaart moet dus altijd

ke xe

in je auto liggen, samen met het keuringsattest, het inschrijvingsbewijs en het gelijkvormigheidsattest. Sinds 1 juli 2020 is de groene kaart veranderd van vorm. Het is niet langer een dubbelzijdig groen document. Het is nu een enkelzijdig wit document, op papier gedrukt of digitaal. 4 Lees aandachtig de onderstaande krantenkoppen. Denk je dat jongeren sneller een ongeval krijgen dan

kij

ouderen? Kun je een verband leggen met hun leeftijd? Ja, bij jongeren ligt het dodental het hoogst. Zij hebben minder ervaring in het verkeer en

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

nemen soms onnodige risico’s. Zij kunnen risico’s ook minder goed inschatten.

Jonge bestuurd er knalt met hoge snelheid op voorligger

Uit: Het Laatste Nie

uws, 20 juli 2020

Jonge fietser (11) in levensgevaar na aanrijding door bestelwagen Uit: Het Nieuwsblad, 2 december

2020

Bromfiet ser (18) zwaargew ond na uitwijkm anoeuvre voor trac tor

Uit: Het Nie

uwsblad, 1

april 2021

Automobilist (20) heeft pas elf dagen zijn rijbewijs wanneer hij onder invloed tegen tramhalte botst Uit: Het Laatste Nieuws, 13 juli 2020

Help, ik heb een ongeval! Wat moet ik doen?

STAP 2

Good to know

VA N

Wat moet je doen als je een ongeval met je auto, bromfiets of fiets hebt?

Ai, een ongeval!

Noteer de nummerplaat, de kleur en het model van het voertuig van de tegenpartij.

Je weet nooit, bij een vluchtmisdrijf kan dat van pas komen. Trek de handrem aan. Zet de motor af. Zet je alarmknipperlichten aan. Trek je fluohesje aan voor je uitstapt.

Geef duidelijk de plaats van

het ongeval door.

Breng iedereen in veiligheid.

Geef duidelijk de plaats van

ke xe

Breng iedereen in veiligheid.

Vul het Europees aanrijdingsformulier in.

Als het kan: vul samen met de politie het Europees aanrijdingsformulier in.

Ga eventueel achteraf naar de dokter om

Laat de hulpverlener-ambulancier naar

te checken of je helemaal in orde bent.

je kijken.

kij

Bel 112.

Bel 101 of 112.

Zijn er zwaargewonden?

Het noodnummer 112 is het unieke noodnummer dat in alle landen van de Europese Unie actief is, dus ook in België. Je kunt het vergelijken met het unieke noodnummer 911 in de Verenigde Staten. Je komt dan terecht in de provinciale 100-centrale. Over enkele jaren zullen de noodnummers 100 en 101 verdwijnen en zal enkel het noodnummer 112 nog blijven bestaan. Naar: www.politie.be

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

Zijn er lichtgewonden?

Zwaargewond?

r©

Lichtgewond?

STAP 3

Ga zelf aan de slag.

Ik doe aangifte van een ongeval.

Je leerkracht verdeelt de klas in tien verschillende groepjes. Elk groepje kan kiezen uit twee opties: vijf groepjes kiezen voor optie 1 en vijf groepjes voor optie 2. Bij het onlinelesmateriaal vind je bij

VA N

elke optie vijf verschillende cases en het bijbehorende formulier terug. Lees op voorhand goed de

instructies. Let op: je hebt voor deze opdracht maar 25 minuten. Als je in het echt een ongeval hebt,

moet je ook snel en goed kunnen handelen! Overleg opbouwend met je medeleerlingen. Vul per groepje

r©

één formulier in. Hierna vind je een leidraad bij het invullen van dit formulier.

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

ke xe

Optie 1: Vul het Europees aanrijdingsformulier correct in.

Optie 2: Vul een aangifteformulier van een ongeval correct in. Evaluatie: Kom na het invullen van de aangiften met de andere groepjes samen. Elk groepje met optie 1 zoekt een groepje met optie 2. Zo vormen jullie vijf nieuwe groepjes. Licht binnen het nieuwe groepje jullie ongeval toe, en ook de manier waarop jullie de aangifte hebben ingevuld.

Good to know

Vul alle velden in

c De gewonden

AANRIJDINGSFORMULIER

Blad 1/2

2. Localisatie:

Land:

Plaats:

5. Getuigen: naam, adres, tel.: .............................................................................................................

................................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................................

12. TOEDRACHT

NAAM:

................................................................................................

Voornaam: Adres:

Zet een kruis in elk van de betreffende A vakjes, om de schets te verduidelijken * Schrappen wat niet past

........................................................................................

.................................................................................................

Postcode:

........................

Land:

7. Voertuig MOTORRIJTUIG

Kenteken nr.

.....................................................

......................................................

Land van inschrijving

.....................................................

......................................................

Verzekeringsattest of groene kaart geldig vanaf:

Tel. of e-mail:

reed weg van een parkeerplaats, een uitrit, een onverharde weg

7. Voertuig

was bezig een parkeerplaats, een inrit, onverharde weg op te rijden

Merk, type

wilde een verkeersplein oprijden (rondgaand verkeer)

................................................................................................

Adres:

.................................................................................................

...............................................

Land:

................................................................................................

Voornaam:

........................................................................................

Geboortedatum: Adres:

.....................................................

......................................................

Land van inschrijving

veranderde van rijstrook

haalde in

ging rechtsaf

ging linksaf

...............................................

reed achteruit

Tel. of e-mail:

kwam op een rijbaan bestemd voor het tegemoetkomend verkeer

Is de schade aan het voertuig verzekerd in het contract ? neen ja

kwam van rechts (op een kruising)

.....................................................

lette niet op het voorrangsteken of op het rode licht Vermeld het aantal aangekruiste vakjes.

Uw gegevens en die

NAAM: ................................................................................................ Contractnr: .......................................................................................

e van de tegenpartij

..................................................................

tot:

Agentschap (of bureau, of makelaar)

.................................

NAAM:

................................................................................................

Adres:

.................................................................................................

Land:

..................................................

9. Bestuurder (zie rijbewijs)

NAAM:

................................................................................................

Voornaam:

........................................................................................

Geboortedatum: Adres:

............................................................................

.................................................................................................

...............................................

Land:

..................................................

Tel. of e-mail: Door BEIDE bestuurders te ondertekenen

..................................................................................... ....................................................................

Rijbewijs geldig tot:

......................................................................

Houdt geen erkenning van aansprakelijkheid in; dient uitsluitend voor het vaststellen van identiteit en feitelijke gegevens; bevordert snelle schade-afhandeling

13.

Situatieschets van de aanrijding

13.

Goed aangeven : 1. wegsituatie - 2. rijrichting van voertuigen A,B - 3. hun positie op het moment der botsing - 4. verkeerstekens - 5. straatnamen (of wegen).

Rijbewijs nr.

.....................................................................................

f De schets

Categorie (A, B, ...):

....................................................................

Rijbewijs geldig tot:

......................................................................

ke xe

Categorie (A, B, ...):

10. Geef met een pijl aan

11. Zichtbare schade

...........................................................

waar het voertuig A het eerst werd geraakt

waar het voertuig B het eerst werd geraakt

aan voertuig A:

aan voertuig B:

...........................................................

kij

......................................................

8. Verzekeringsonderneming (zie verzekeringsattest)

Tel. of e-mail: Rijbewijs nr.

Kenteken nr.

.....................................................

Verzekeringsattest of groene kaart geldig vanaf:

..................................................

Kenteken nr.

Nr. van groene kaart:

.................................................................................................

Land:

AANHANGWAGEN

............................................................................

...............................................

MOTORRIJTUIG

..................................................

reed in dezelfde richting en op een andere rijstrook

9. Bestuurder (zie rijbewijs)

Land:

Is de schade aan het voertuig verzekerd in het contract ? neen ja

........................

botste op achterzijde, rijdend in dezelfde richting en op dezelfde rijstrook

..................................................

Tel. of e-mail:

NAAM:

Postcode:

NAAM:

................................................................................................. en wie voertuig B?

.................................

Adres:

reed op een verkeersplein (rondgaand verkeer)

tot:

Agentschap (of bureau, of makelaar)

........................................................................................

..................................................................

................................................................................................ Wie is voertuig A

Voornaam:

ging parkeren

NAAM:

8. Verzekeringsonderneming (zie verzekeringsattest)

1 2

.....................................................

Kenteken nr.

6. Verzekeringsnemer/verzekerde (zie verzekeringsattest)

* stond geparkeerd / stond stil * reed weg uit parkeerstand / deed een portier open

AANHANGWAGEN

Merk, type

VOERTUIG B

1 2

..................................................

Tel. of e-mail:

...........................................................

14. Mijn opmerkingen:

14. Mijn opmerkingen: 15.

Handtekening bestuurders

15.

.......................................................................................................

4183418-04.2010.indd 3

Onderteken en laat de verklaring

17-03-2011 09:58:44

h Neem foto’s

Uur

4. Materiële schade aan

andere voertuigen dan A en B andere objecten d neen

neen

VOERTUIG A

6. Verzekeringsnemer/verzekerde (zie ve

NAAM:

......................................................................

Voornaam: Adres:

..............................................................

.......................................................................

Postcode:

........................

Land:

........................

Tel. of e-mail:

7. Voertuig MOTORRIJTUIG

AANHAN

Merk, type .....................................................

Kenteken nr.

Kenteken nr

.....................................................

..........................

Land van inschrijving

Land van ins

.....................................................

..........................

8. Verzekeringsonderneming (zie verzekeri

NAAM: ...................................................................... Contractnr: ............................................................. Nr. van groene kaart:

........................................

Verzekeringsattest of groene kaart geldig vanaf: Agentschap (of bureau, of makelaar)

.......

NAAM:

......................................................................

Adres:

.......................................................................

...............................................

Land:

........................

Tel. of e-mail:

Is de schade aan het voertuig verzekerd contract ? neen ja 9. Bestuurder (zie rijbewijs)

NAAM:

......................................................................

Voornaam:

..............................................................

Geboortedatum: Adres:

..................................................

.......................................................................

...............................................

Land:

........................

Tel. of e-mail: Rijbewijs nr.

...........................................................

Categorie (A, B, ...):

..........................................

Rijbewijs geldig tot:

............................................

10. Geef met een pijl aan

waar het voertuig A het eerst werd geraakt

11. Zichtbare schade

aan voertuig A:

........................................................... ........................................................... ...........................................................

14. Mijn opmerkingen:

........................................................................................

g Mijn vaststellingen

ondertekenen door de andere bestuurder Lees alles aandachtig na i

1. Datum aanrijding

VA N

6. Verzekeringsnemer/verzekerde (zie verzekeringsattest)

r©

neen

007 108

andere voertuigen dan A en B andere objecten dan voertuigen

VOERTUIG A

287

neen

......................... ..................................................................

AANRIJDINGSFORMU

d De getuigen

3. Gewonde(n), ook licht gew.

4. Materiële schade aan neen

056.36.32.11

.................................................

Uur

ZWART

1. Datum aanrijding

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

van 1 t.e.m. 15

De op dit formulier ingevulde gegevens zullen dienen voor het beheer van het aangegeven schadegeval. Die gegevens zullen ook worden gebruikt om het schadeattest in te vullen dat de verzekeraar bij afloop van de overeenkomst aan de verzekeringsnemer zal afgeven (artikel 1quater van het KB betreffende de modelovereenkomst BA-motorrijtuigen) en waarvan een kopie aan de nieuwe verzekeraar van de verzekeringsnemer zal worden bezorgd, op verzoek van die verzekeraar, om de door de verzekeringsnemer verstrekte inlichtingen aan te vullen en te controleren. Die gegevens kunnen opgenomen worden in het RSR-bestand (speciale risico’s) van het ESV Datassur, dat tot doel heeft een correcte risicoanalyse mogelijk te maken en verzekeringsfraude te bestrijden. Iedere persoon die zijn identiteit aantoont, heeft het recht zich tot de betrokken verzekeraar of, zo nodig, tot Datassur te richten om inzage te krijgen in de gegevens die op hem betrekking hebben en/of deze te laten rechtzetten. Om dat recht uit te oefenen moet de persoon een gedateerd en ondertekend verzoek, samen met een kopie van zijn identiteitskaart, sturen naar de betrokken verzekeraar of naar Datassur, dienst Bestanden, de Meeûssquare 29, 1000 Brussel.

Eureka! Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

“Er zijn zoveel verzekeringen ... maar waarom en waarvoor zou ik me verzekeren? En wat doe ik dan bij een ongeval?”

VA N

Forum

Wat denk je nu? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide keuze. Stellingen 1

Het kan veel kosten besparen om verzekeringen te vergelijken of een

r©

tussenpersoon hiervoor aan te stellen. 2

Wanneer er zich een ongeval voordoet, kun je het best altijd 112 bellen.

Een aangifte van een ongeval vul je het best in wanneer je rustig bent.

Argumenten Stelling 1

ke xe

kij

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

| |

\ \

Stelling 2 1

VA N

Stelling 3

r©

Tip: je hoeft het niet eens te zijn over de schuldvraag, als je maar duidelijk alle gegevens vermeldt en hoe het ongeluk is gebeurd. 1

ke xe

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

→ Kennisclip

Synthese Verzekering

3.1

Een verzekering sluit je af bij een verzekeringsmaatschappij (zoals Ethias, DAS, Allianz, Baloise enzovoort). Dit doe je zelf of je kiest voor een tussenpersoon, een verzekeringsmakelaar. In een verzekeringscontract heb je

twee partijen: de verzekeringsnemer en de verzekeraar. De verzekeringsnemer sluit de polis af. Dit hoeft niet

dezelfde persoon te zijn als de verzekerde. De verzekerde is de persoon aan wie een schadegeval vergoed wordt. In de polis worden alle afspraken en bijzondere voorwaarden van het verzekeringscontract vastgelegd, zoals

VA N

bijvoorbeeld de franchise. De franchise is het bedrag waarvoor de verzekering niet tussenkomt in geval van schade. Wie aansprakelijk is voor een ongeval, is door de wet verplicht om de schade te vergoeden aan derden.

Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid

3.2

Je bent bij wet verplicht om een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) af te sluiten. Deze verzekering dekt de eventuele materiële en lichamelijke schade die je berokkent aan derden bij het gebruik van je voertuig. Dit voertuig kan een auto of een brommer zijn. De schade aan je eigen voertuig wordt niet vergoed. Hiervoor

r©

kun je een omniumverzekering afsluiten. Deze dekt zelfs de schade waar je zelf verantwoordelijk voor bent. Aanvullend is er nog de bestuurdersverzekering, die ook je eigen lichamelijke schade dekt. Gebruik je geen motorvoertuig, bijvoorbeeld als voetganger, fietser of skater, dan ben je extra kwetsbaar:

je bent de zwakke weggebruiker.

maatschappij / verzekeraar

verzekeringsmakelaar polis

verzekeringsnemer

bank

ke xe

een verzekering

Bordschema 1: Verzekering

Bordschema 2: Schade

aansprakelijk

schade

vergoeding

franchise

verantwoordelijk

THEMA 1 HOOFDSTUK 3

kij

gebeurtenis

Bordschema 3: Verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) materiële schade aan derden verzekering BA verplicht

immateriële schade aan derden schade aan jezelf

omnium

4 Hoofdstuk

Wat houdt een arbeidsovereenkomst in? Waarover gaat dit hoofdstuk?

Zelf voor de eerste keer geld verdienen geeft een goed gevoel. Om geld te verdienen heb je een job

nodig. Heb je al een studentenjob of zoek je er nog één? Vraag je je wel eens af wat een studentenjob Stevig in je (werk)schoenen staan, gaat gemakkelijker als je weet: —

welke soorten arbeidsovereenkomsten er bestaan;

—

wat de rechten en plichten zijn van de werkgever en de werknemer;

—

hoe het nettoloon of de nettowedde wordt berekend;

—

wat er zo specifiek is aan een studentenovereenkomst;

—

waar je terecht kunt voor hulp bijvoorbeeld als je een job zoekt of als je wilt weten hoeveel je mag

—

wat een vakbond voor je kan doen.

r©

verdienen als jobstudent;

VA N

precies inhoudt? En hoe het straks verder moet in je beroepsleven? Daarover gaat dit hoofdstuk.

Wat leer ik in dit hoofdstuk?

Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd. Ik analyseer een arbeidsovereenkomst.

Ik analyseer een studentenovereenkomst.

Ik omschrijf wat de algemene verplichtingen van de werkgever en de werknemer zijn.

Ik analyseer een loonfiche.

Ik bereken het nettoloon of de nettowedde. Ik vertel in eigen woorden over de risico’s en gevolgen van zwartwerk.

ke xe

Ik benoem waar werknemers advies en bescherming kunnen vinden.

Begrippen

arbeidsovereenkomst – werknemer – werkgever – algemene verplichtingen van de brutowedde – Rijksdienst Sociale Zekerheid (RSZ) – belastbaar loon – bedrijfsvoorheffing – studentenovereenkomst – zwartwerk – solidariteitsbijdrage – arbeidsrecht – voltijdse arbeidsovereenkomst – arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur – deeltijdse arbeidsovereenkomst – arbeidsovereenkomst voor bepaalde duur – vakbond

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

werkgever en de werknemer – loonfiche – nettoloon – nettowedde – brutoloon –

Intro Wat zou de cartoonist hier willen zeggen? Noteer je antwoord. Bespreek nadien klassikaal.

ke xe

r©

VA N

BREINBREKER

kij

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

In dit hoofdstuk zul je in vijf stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

“Is een arbeidsovereenkomst zinvol?”

Forum Wat denk je nu al? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide

Stellingen Een arbeidsovereenkomst is alleen nodig als je in vaste dienst bent.

Met een arbeidsovereenkomst weet je zeker dat je niet zwartwerkt.

Voor een deeltijdse job of een studentenjob heb je helemaal geen arbeidsovereenkomst nodig.

Argumenten Stelling 1 2

Stelling 3 1

ke xe

Stelling 2 1

\ \

r©

| |

VA N

keuze.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

Parcours Wat zegt het arbeidsrecht over een arbeidsovereenkomst?

STAP 1

VA N

Peter woont in Wommelgem en wil gaan werken bij Vervaeke Logistics nv. De gesprekken voor een job als magazijnmedewerker zijn achter de rug. Het is best spannend, maar Peter krijgt dezelfde dag al telefoon: hij kan binnenkort aan de slag bij Vervaeke Logistics nv! Later die week vindt hij een arbeidsovereenkomst in de brievenbus.

r©

Arbeidsovereenkomst

In een arbeidsovereenkomst staan de afspraken tussen de werknemer en de werkgever. Bijvoorbeeld over de plek waar je werkt, je takenpakket, hoeveel uur per week je werkt, je salaris enzovoort. Je hebt een arbeidsovereenkomst als je in dienst bent van een werkgever

en een loon krijgt. Dit heet ook wel werken in dienstverband. De werkgever en de werknemer zijn bij wet verplicht om de afspraken na te komen zoals die in de arbeidsovereenkomst zijn

opgenomen.

Arbeidsovereenkomst

ke xe

Tussen de ondergetekende partijen: —

enerzijds Vervaeke Logistics nv, met zetel te Antwerpen, Noorderlaan 110, vertegenwoordigd door de heer Thomas Degroot, hierna genoemd de werkgever,

kij

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

—

anderzijds Peter Severeyns, wonende te Wommelgem, Torenstraat 129, hierna genoemd de werknemer,

wordt overeengekomen wat volgt:

4.1

Artikel 1 De werkgever werft de werknemer aan in de hoedanigheid van magazijnmedewerker. Zijn taak zal voornamelijk bestaan uit orders verzamelen, orderpicking, aantallen en productcodes controleren, ordergegevens registreren, laden en lossen van vrachtwagens

en heftruck of reachtruck besturen. Artikel 2

Deze overeenkomst wordt gesloten voor onbepaalde duur en neemt een aanvang op

VA N

1 oktober 2021. Artikel 3

Het brutoloon van de werknemer is vastgesteld op 10,23 euro per uur.

De werknemer verklaart zich akkoord met de betaling van zijn loon op het einde van de

maand op het rekeningnummer van de werknemer, zoals vermeld bij de persoonsgegevens. Artikel 4

r©

De wekelijkse arbeidsduur van de werknemer zal 38 uren per week bedragen met een variabel uurrooster dat een week vooraf wordt vastgelegd. Artikel 5

In geval van ziekte of ongeval is de werknemer verplicht de werkgever of zijn aangestelde,

zo mogelijk telefonisch, uiterlijk op het normale aanvangsuur van de prestaties te verwittigen, en hem de duur van de ongeschiktheid mee te delen.

Daarenboven zal de werknemer het medisch attest versturen of afgeven binnen de twee

arbeidsdagen na aanvang van de ongeschiktheid. Dezelfde verplichtingen rusten op de

werknemer in geval van verlenging van de ongeschiktheid. Artikel 6

De werknemer verbindt er zich toe noch de bedrijfsgeheimen van de werkgever aan derden

ke xe

bekend te maken, noch enige daad van oneerlijke concurrentie te stellen of hieraan deel te nemen, noch de naam en de faam van de werkgever in het gedrang te brengen. Artikel 7

De werknemer is verplicht om de persoonlijke beschermingsmiddelen te dragen die de werkgever hem ter beschikking stelt.

De werknemer erkent hierbij een afschrift van het arbeidsreglement ontvangen te hebben. Artikel 9 Wat betreft deze individuele arbeidsovereenkomst gelden onverminderd de bepalingen voorzien in de wet en in de algemeen verbindend verklaarde collectieve arbeidsovereenkomsten.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

Artikel 8

Artikel 10 Alleen de rechtbanken in het arrondissement van de plaats van tewerkstelling zijn bevoegd om uitspraak te doen over de geschillen in verband met onderhavige overeenkomst.

erkent een exemplaar ontvangen te hebben.

De werkgever

Voor akkoord

VA N

De werknemer

In dubbel opgemaakt te Antwerpen op 30 september 2021 waarvan ieder van de partijen

a Wat is de naam van de werkgever?

b Wat is de naam van de werknemer?

r©

1 Lees de arbeidsovereenkomst grondig. Beantwoord nu de volgende vragen.

c Markeer het takenpakket van de werknemer in het geel.

d Onder welke arbeidsvoorwaarden wordt de werknemer aangenomen? Zet een kruisje bij

Statuut van de werknemer:

ke xe

–

het juiste antwoord.

–

arbeider

bediende

Soort contract:

onbepaalde tijd bepaalde tijd uitzendarbeid vervangingsovereenkomst

–

Wekelijkse duur van de prestatie:

voltijds

deeltijds

kij

e Vanaf welke datum start de arbeidsovereenkomst?

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

f Hoeveel bedraagt het brutoloon of de brutowedde van de werknemer?

g Hoe is de uurregeling vastgelegd?

Vaste uurregeling

Variabele uurregeling op weekbasis, die een week vooraf wordt vastgelegd. h Markeer de verplichtingen van de werknemer t.o.v. de werkgever in geval van ziekte of een ongeval

in het blauw.

Algemene verplichtingen

4.2

Naast de arbeidsovereenkomst hebben een werkgever en werknemer ook te maken met algemene verplichtingen die zijn vastgelegd in het arbeidsrecht. Dit zijn de wettelijke regels waaraan een werknemer en een werkgever

zich moeten houden. Zo moet de werkgever bijvoorbeeld zorgen voor een veilige werkplek

VA N

voor de werknemer.

2 Surf via het onlinelesmateriaal naar de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid,

Arbeid en Sociaal Overleg.

a Bestudeer de algemene verplichtingen van de werkgever en de werknemer.

b Noteer hieronder telkens twee verplichtingen van de werkgever en de werknemer, die ook terug te

1→ Verplichtingen van de werkgever:

ke xe

r©

vinden zijn in de arbeidsovereenkomst van Peter.

2→ Verplichtingen van de werknemer:

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

Hoe wordt het nettoloon of de nettowedde berekend?

STAP 2

Loonfiche

4.3

Wanneer je werkt, betaalt je werkgever je elke maand een vergoeding voor de gepresteerde

arbeid. Een arbeider ontvangt een loon en een bediende krijgt een wedde. Het nettoloon of de

VA N

nettowedde die je op je bankrekening ontvangt, is een pak minder dan het brutoloon of de brutowedde die je met je werkgever hebt afgesproken.

Een flink deel van het brutobedrag gaat namelijk naar de RSZ, de Rijksdienst Sociale

Zekerheid. Uit die pot betaalt de overheid o.a. het Groeipakket, de werkloosheidsuitkering, de terugbetaling van een doktersbezoek ... Als je de bijdrage van de werknemer aan de RSZ

r©

van het brutoloon of de brutowedde aftrekt, krijg je het belastbaar loon.

Aangezien de vergoeding die je van je werkgever ontvangt, een bron van inkomsten is, moet je daarop belastingen betalen. Daarom betaal je elke maand een voorschot op die belastingen. Dat noemt men de bedrijfsvoorheffing. Het bedrag dat je als werknemer uiteindelijk op je

bankrekening krijgt, is het nettoloon of de nettowedde.

Vul de ontbrekende gegevens op de loonfiche in.

Om het ‘Procent’ te kunnen invullen, moet je een berekening maken.

Statuut

LOONFICHE SEPTEMBER 2021

Patrijslaan 5 2000 ANTWERPEN

ke xe

Maandag 1 juli 2019

Betaalwijze

Maandelijks

Burgerlijke stand

Ongehuwd

Ten laste

Valide

Mindervalide

- kinderen

- anderen

kij

In THEMA 1 HOOFDSTUK 4 56

Sevens NV

Bediende

Datum in dienst

Dagen

Uren

Maandwedde

160

2 080,00

Werknemer Sonja Mertens Kerkstraat 6 2160 WOMMELGEM

Procent

Werkgever

Bedrag

Omschrijving

2 850,00

-372,50

2 477,50

531,38

1 946,12

Code 101

STAP 3

Hoe wordt het loon berekend bij een studentenovereenkomst?

1 Lees de tekst grondig.

MAAR DOET DAT NOG VAAK IN HET ZWART

VA N

RECORDAANTAL STUDENTEN WERKT,

Bijna 9 op de 10 Vlaamse studenten hebben vorig jaar gewerkt. Tegelijk valt het op dat

1 op de 5 jobstudenten zonder een contract werkt. Dat blijkt uit een nieuwe studie van HR-bedrijf Randstad bij 1 500 studenten. Aantal studenten zonder contract

20 15

5 0

r©

2004 2005 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Uit: Randstad Research

ke xe

Naar: VRT Nieuws, 10 juni 2020

Solidariteitsbijdrage

4.4

Heb je geen studentenovereenkomst, dan doe je aan zwartwerk. Dit valt af te raden. Het is niet alleen onwettig en strafbaar, het houdt ook gevaren in. Je werkt namelijk zonder contract dus je hebt geen schriftelijke bewijzen. Daardoor sta je minder sterk wanneer je een conflict

Als student is het ook helemaal niet nodig om zwart te werken. Sinds 1 januari 2017 mogen studenten tot 475 uur per jaar werken binnen een voordelig studentenstatuut. Wie zich aan deze regels houdt, moet geen belastingen betalen. Een jobstudent moet enkel een solidariteitsbijdrage betalen van 2,71 procent van het brutoloon of de brutowedde in plaats van de 13,07 procent RSZ die een gewone werknemer moet betalen. Wanneer een student meer dan 475 uren werkt, is de solidariteitsbijdrage van 13,07 procent wel van toepassing.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

hebt over je betalingen, werkuren of takenpakket.

2 Vul de loonbrief van Mathieu Sulmon aan en bereken zijn nettoloon of nettowedde.

LOONFICHE SEPTEMBER 2021

Werkgever Distrilog nv Havenlaan 7530 D

Statuut

Jobstudent

Datum in dienst

1 september 2021

Betaalwijze

Maandelijks

Burgerlijke stand

Ongehuwd

Ten laste

Valide

Mindervalide

- kinderen

- anderen

9940 EVERGEM

Werknemer

VA N

Mathieu Sulmon

Oude Gentweg 30 9960 ASSENEDE

Uren

Uurloon

152

13,0004

Bedrag

1 976,06

Solidariteitsbijdrage

Belastbaar loon

Bedrijfsvoorheffing

Nettoloon

Brutoloon

Wat zijn de risico’s en gevolgen van zwartwerk?

ke xe

STAP 4

Omschrijving

r©

Dagen

Arbeidsrecht

Het arbeidsrecht is van toepassing op de arbeidsverhouding tussen werkgever en werknemer, ook als er geen schriftelijke overeenkomst is. In dat geval gaat de wetgever ervan uit dat de werknemer een voltijdse job

kij

heeft van onbepaalde duur. Is dit niet zo, bijvoorbeeld bij deeltijds werk, uitzendarbeid of studentenwerk, dan

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

moet er wel een schriftelijke arbeidsovereenkomst zijn.

4.5

Surf via het onlinelesmateriaal naar de website Belgium.be. a Bestudeer de risico’s en gevolgen van zwartwerk. b Lees het onderstaande krantenartikel.

c Noteer de risico’s en gevolgen van zwartwerk voor de werkgever en voor de werknemer.

1→ Risico’s en gevolgen voor de werkgever:

2→ Risico’s en gevolgen voor de werknemer:

r©

VA N

RECHTBANK BRUGGE - SIERTELER KRIJGT ZES MAANDEN MET UITSTEL VOOR ZWARTWERK

(Belga) De Brugse strafrechter heeft een 47-jarige sierteler uit Gistel veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf met uitstel voor zwartwerk. Kris P. kreeg ook een boete van

ke xe

38 400 euro opgelegd, waarvan 9 600 euro effectief. P. kwam bij de politie in het vizier toen een werknemer zich meldde op het politiebureau. Deze werknemer vertelde over zijn werk in de tuinbouw bij P. met lange werkdagen van tien uur per dag, zes dagen in de week. De man verdiende slechts tien De politie trof vervolgens op 19 oktober 2019 op het bedrijf van P. zeven Polen en een Noord-Macedoniër aan die in de tuinbouw werkten. De arbeiders bleken niet via Dimona gemeld bij de RSZ en waren dus gewoon in het zwart aan de slag. (…) Naar: Knack, 17 juni 2020

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

euro per uur.

Waar kun je terecht voor advies en bescherming?

STAP 5

Good to know

Studentenjob

VA N

Online vind je antwoorden terug op bijna al je vragen.

r©

Heb je vragen over je studentenjob? Surf dan naar Student@work:

www.mysocialsecurity.be/student/nl/over-studentenarbeid/index.html

Arbeidsrecht

Heb je vragen over de wettelijke bepalingen van het arbeidsrecht? Surf dan naar de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg:

werk.belgie.be/nl/themas/arbeidsovereenkomsten Tip: In Stap 1 vind je de algemene verplichtingen van de werkgever en de werknemer

kij

ke xe

terug.

Hulp bij werk zoeken en solliciteren

Heb je hulp nodig bij het zoeken naar een job die bij

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

jou past of zoek je tips in verband met solliciteren?

Surf dan naar de website van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB): www.vdab.be/magezine/07-2020/vakantiejob

1 Surf via het onlinelesmateriaal naar de websites die je terugvindt bij Good to know.

Noteer bij elke website twee weetjes of tips die jou op weg helpen. a Student@work

b FOD Werkgelegenheid

VA N

c VDAB

r©

2 Surf naar de website van één van de onderstaande vakbonden.

Vakbond

4.6

Wanneer je later aan de slag bent als werknemer, dan kun je je aansluiten bij een vakbond. De vakbonden behartigen de individuele en collectieve belangen van de aangesloten

werknemers.

ke xe

a Ga op zoek naar een actueel persbericht.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

b Markeer de hulp of het advies dat de vakbond biedt.

Eureka! Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

“Is een arbeidsovereenkomst zinvol?” Forum

Wat denk je nu? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna twee argumenten voor elke aangeduide

VA N

keuze. Is je standpunt gewijzigd? Stellingen

Een arbeidsovereenkomst is alleen nodig als je in vaste dienst bent.

Met een arbeidsovereenkomst weet je zeker dat je niet zwartwerkt.

Voor een deeltijdse job of een studentenjob heb je helemaal geen

r©

arbeidsovereenkomst nodig.

Argumenten

Stelling 1

Stelling 2 1

ke xe

Stelling 3 1

kij

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

| |

\ \

→ Kennisclip

Synthese Arbeidsovereenkomst

4.1

Als je gaat werken, of je nu een studentenjob of een gewone job hebt, ben je in dienst van een werkgever die je een loon uitbetaalt: je werkt in dienstverband. Er moet dus een arbeidsovereenkomst of

studentenovereenkomst worden afgesloten. In een arbeidsovereenkomst staan de afspraken tussen

werknemer en werkgever. Bijvoorbeeld over de plek waar je werkt, hoeveel uur per week je werkt, je salaris … Ook je takenpakket staat hierin beschreven. In bepaalde gevallen volstaat een mondelinge overeenkomst maar

VA N

dit is niet aan te raden om latere discussies te vermijden.

Algemene verplichtingen

4.2

Naast de arbeidsovereenkomst hebben een werkgever en werknemer ook te maken met algemene

verplichtingen die vastgelegd zijn in het arbeidsrecht. Dit zijn de wettelijke regels waaraan een werknemer en een werkgever zich dienen te houden. Zo moet de werkgever bijvoorbeeld zorgen voor een veilige werkplek voor de werknemer.

r©

Loonfiche

4.3

4.4

Een loonfiche of loonbrief is een officieel document van de werkgever voor de werknemer met daarop het uitgekeerde loon, de inhoudingen en het nettoloon of de nettowedde. Op de loonfiche vind je: —

Het brutoloon of de brutowedde: dit is het bedrag dat je afspreekt en dat je verdient bij een werkgever.

—

De werkgever houdt de sociale bijdrage, de solidariteitsbijdrage, van de werknemer in en betaalt zijn

bijdrage aan de RSZ, de Rijksdienst Sociale Zekerheid. Met de bijdrage van zowel de werknemers als de werkgevers betaalt de RSZ bijvoorbeeld het Groeipakket, werkloosheidsuitkeringen, uitkeringen bij ziekte ... belastbaar loon. —

Als je de bijdrage van de werknemer aan de RSZ aftrekt van het brutoloon of de brutowedde, krijg je het Bedrijfsvoorheffing. Aangezien de vergoeding die je van je werkgever ontvangt, een bron van inkomsten is, moet je daarop een inkomstenbelasting betalen. Elke maand betaal je een voorschot hierop: dit heet de

bedrijfsvoorheffing. —

Nettoloon of nettowedde. Dit is het bedrag dat je op je bankrekening ontvangt: de maandelijkse vergoeding voor je gepresteerde arbeid na aftrek van inhoudingen, belastingen en sociale bijdrage. Het is een pak

ke xe

minder dan het brutoloon of de brutowedde die je met je werkgever hebt afgesproken.

Arbeidsrecht

4.5

Het arbeidsrecht is van toepassing op de arbeidsverhouding tussen werkgever en werknemer, of er nu een schriftelijke overeenkomst is of niet. Wanneer er geen schriftelijke arbeidsovereenkomst is, gaat de wetgever ervan uit dat de werknemer een voltijdse job van onbepaalde duur heeft. Is dit niet het geval, bij deeltijds werk,

kij

uitzendarbeid of studentenwerk, dan moet er wel een schriftelijke arbeidsovereenkomst zijn. Zwartwerk is strafbaar en brengt risico’s met zich mee. Werknemers genieten geen enkele vorm van sociale bescherming op het vlak van werkongevallen, ziekte of pensioenen. Bij zwartwerk is er ook vaak arbeidsomstandigheden niet door de overheid gecontroleerd.

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

geen arbeidsovereenkomst, worden er geen belastingen of sociale bijdragen afgedragen en worden de

Hulp, advies en bescherming

4.6

Voor hulp, advies en bescherming kun je bij verschillende organisaties terecht: —

bij Student@work voor vragen over je studentenjob;

—

bij de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg voor vragen over de wettelijke bepaling van het arbeidsrecht; bij de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) bij het zoeken naar een job;

—

bij de vakbonden voor vragen over je positie en belangen als werknemer.

—

definitie:

VA N

Bordschema 1: De arbeidsovereenkomst

inhoud van de arbeidsovereenkomst of het dienstverband:

een overeenkomst tussen werknemer en werkgever, waarbij de werknemer zich ertoe verbindt om tegen

–

aard van het werk: arbeider of bediende

loon en onder gezag arbeid te verrichten

–

duur van het contract: bepaalde of onbepaalde duur, uitzendwerk, studentenjob

duur van de prestatie: voltijds of deeltijds

r©

–

arbeidsovereenkomst

Werknemers:

werken op de tijd, plaats en wijze zoals is overeengekomen;

brengen geen schade toe aan de hun

–

Werkgevers:

laten het werk verrichten op de tijd, plaats en

wijze zoals is overeengekomen; –

–

rechten en plichten

zorgen dat de arbeid verricht kan worden in behoorlijke omstandigheden met betrekking

en aan de veiligheid van zichzelf, die van de

tot de veiligheid en gezondheid van de

collega’s, de werkgever of derden.

werknemer;

ke xe

toevertrouwde gereedschappen, grondstoffen

–

betalen het loon op de wijze, tijd en plaats zoals is overeengekomen.

kij

Bordschema 2: Van brutoloon/brutowedde naar nettoloon/nettowedde

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

Bij een arbeidsovereenkomst na

Bij een studentenovereenkomst:

schoolverlaten: brutoloon/brutowedde

brutoloon/brutowedde

− werknemersbijdrage RSZ (13,07 %)

− solidariteitsbijdrage (2,71 %)

= belastbaar loon

− bedrijfsvoorheffing

− geen bedrijfsvoorheffing

= nettoloon/nettowedde

Bordschema 3: De risico’s en gevolgen van zwartwerk

definitie: niet aangegeven werk waarvoor de werknemer en de werkgever geen sociale zwartwerk

bijdragen of belastingen betalen gevolgen: –

Werknemers genieten geen enkele vorm van sociale bescherming bij

VA N

werkongevallen, ziekte of pensioen, en zijn over het algemeen tewerkgesteld zonder dat de wettelijke arbeidsomstandigheden nageleefd worden. –

Werknemers kunnen straffen krijgen, zoals het terugbetalen van ten onrechte ontvangen sociale uitkeringen, boetes of (tijdelijke of definitieve) uitsluiting uit de werkloosheid.

Werkgevers riskeren boetes en zelfs gevangenisstraffen.

r©

–

Bordschema 4: Instanties voor hulp, advies en bescherming

FOD Werkgelegenheid,

bepalingen

Arbeid en Sociaal

i.v.m. het

Overleg

wettelijke

informatie in verband met studentenjobs

arbeidsrecht

Student@work

instanties voor hulp,

hulp bij het zoeken naar

VDAB

behartigen individuele vakbonden

en collectieve belangen van de aangesloten werknemers

THEMA 1 HOOFDSTUK 4

kij

ke xe

een job

advies en bescherming

r©

ke xe

kij

VA N

thema

r©

VA N

De werking van ondernemingen en organisaties en hun maatschappelijke rol

kij

ke xe

5 Hoofdstuk

Waarover gaat dit hoofdstuk?

VA N

Welke impact hebben actuele ontwikkelingen op beslissingen van ondernemingen en organisaties?

Een bedrijf of onderneming kan niet zomaar haar gang gaan. Ze moet rekening houden met actuele ontwikkelingen en krachten die op haar afkomen. Door beslissingen van andere ondernemingen, van de overheid of van de consumenten, zal de onderneming haar eigen handelingen moeten aanpassen. In dit hoofdstuk leer je hoe een onderneming kan inspelen op alledaagse gebeurtenissen.

Wat leer ik in dit hoofdstuk?

r©

Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

Ik licht de impact toe die e-commerce en de deeleconomie hebben op een onderneming. Ik geef voorbeelden van hoe een onderneming rekening kan houden met de SDG’s. Ik omschrijf de invloed die concurrentie op een onderneming heeft.

Ik schets aan de hand van voorbeelden de nadelen van hoge grondstoffenprijzen voor een onderneming en hoe ze daarmee kan omgaan.

Ik licht de nadelige impact toe die een krappe arbeidsmarkt met knelpuntberoepen op een

onderneming heeft.

Begrippen

ke xe c

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

e-commerce – deeleconomie – concurrentie – krappe arbeidsmarkt – knelpuntberoep

Intro De wereld kan ineens veranderen. Dat hebben we gezien met de komst van het coronavirus. Na jaren hard werk konden ondernemingen hun diensten en producten niet meer aanbieden zoals ze dat altijd hadden gedaan. Ondernemers moesten reageren op iets wat ze nog nooit eerder hadden meegemaakt. En hoe ze dat deden,

dat was voor elke onderneming weer anders.

(WELISWAAR IN ‘AFHAALMODUS’)

VA N

CORONA OF NIET: NIEUW RESTAURANT BARREL OPENDE TOCH DE DEUREN In maart 2020 zat ons land midden in een lockdown. Restaurants mochten vanwege de lockdown geen klanten ontvangen om ter plekke te eten.

Jeroen Moernaut en Daisy De Decker zouden dan net hun gloednieuwe restaurant Barrel

openen. Ze twijfelden even of ze de opening niet tot na de lockdown zouden uitstellen. Maar dat

was geen optie en dus dokterden ze een afhaalmenu uit, zodat klanten toch een maaltijd konden

r©

afhalen.

Ook andere Lierse horecazaken sprongen op de afhaaltrein

Overigens was Barrel niet de enige Lierse horecazaak die tijdens de coronacrisis een tijdelijke take-away aanbood. Restaurant In den Draaiboom en bistro Het Looks sloegen de handen in

elkaar voor een gezamenlijke afhaal- en leverdienst. Intussen sprongen ook restaurants Gaston,

Annaloro en Salto op de afhaaltrein. ‘Als u wilt blijven genieten van ons maandmenu, dan kunnen wij dit aan huis leveren of u kunt het komen afhalen’, stond te lezen op de website van

Gaston. ‘Willen jullie thuis genieten van onze gerechten, dan kunnen wij daar na reservatie voor zorgen’, klonk het bij Annaloro. ‘Wij blijven niet bij de pakken zitten’, schreven de mensen van

Salto op hun facebookpagina.

ke xe

Naar: Het Laatste Nieuws, 17 maart 2020

Lees het artikel en beantwoord de vragen. a Waarom moesten de restaurants in het artikel zich aanpassen?

b Hoe pasten ze zich aan?

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

BREINBREKER

In dit hoofdstuk zul je in vijf stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

VA N

“De overheid, consumenten en concurrenten nemen elke dag beslissingen. Hoe hebben deze actuele ontwikkelingen impact op de beslissingen van ondernemingen? Hoe kunnen ondernemingen zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden?” Forum

Wat denk je nu al? Wat kunnen actuele ontwikkelingen zijn? Wat kan een bedrijf of onderneming daaraan doen? Bedenk bij verschillende actuele ontwikkelingen, verschillende besluiten of maatregelen die je als

onderneming zou kunnen nemen om je aan te passen aan de nieuwe situatie. Geef zowel argumenten voor

r©

als tegen elk besluit.

Ontwikkeling 1: Besluit of maatregel: —

Argument voor het besluit:

Argument tegen het besluit:

—

ke xe

Ontwikkeling 2:

—

Besluit of maatregel:

Argument voor het besluit:

kij

—

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

—

Argument tegen het besluit:

Parcours Welke nieuwe ontwikkelingen in de economie hebben een impact op een onderneming?

STAP 1

Ga naar het onlinelesmateriaal en bestudeer daar de

a Op welke manier verdienen ondernemingen zoals

Cambio, Swapfiets, Velo en Vince hun geld?

r©

VA N

nieuwsbron van jouw groep.

b Waarom is e-commerce belangrijk voor een onderneming?

c Op welke manieren kunnen de toename van e-commerce en het opkomen van de deeleconomie

ke xe

een invloed hebben op beslissingen van een onderneming?

Het internet inzetten

5.1

Als onderneming moet je meegaan met je tijd. Een eerste vereiste is dat je het internet gebruikt om je onderneming bekend te maken bij het brede publiek. Daarnaast kun je ook proberen je producten of diensten via het internet te verkopen. Hiervoor moet je als van boormachines deze ook niet verhuren? Waarom zou je als uitbater van een restaurant je menu’s niet online aanbieden en verkopen?

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

onderneming soms je organisatie heel anders aanpakken. Waarom zou je als verkoper

STAP 2

Welke impact hebben de prijzen van grondstoffen op een onderneming?

b Wat zijn de mogelijke gevolgen voor die ondernemingen?

Kosten van de onderneming

r©

VA N

a Wat is de rode draad doorheen de nieuwsitems?

Actuele ontwikkelingen kunnen grote gevolgen voor een onderneming hebben. Ga naar het onlinelesmateriaal en lees de verschillende nieuwsitems.

Een onderneming heeft verschillende kosten, bijvoorbeeld de aankoop van elektriciteit, water en gas, huur, grondstoffen ... Ze moet daarbij proberen prijsstijgingen te vermijden,

zeker bij kosten die een groot deel van de totale kost uitmaken. Dit kan ze doen door een grotere voorraad grondstoffen aan te kopen wanneer de prijs laag is. Of door contracten met

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

ke xe

andere leveranciers af te sluiten of te onderhandelen.

5.2

STAP 3

Welke impact heeft concurrentie op een onderneming?

Ga naar het onlinelesmateriaal en lees de verschillende nieuwsitems. a Wat is de rode draad doorheen de nieuwsitems?

VA N

b Welke zijn daarbij de mogelijke gevolgen voor een onderneming?

r©

c Wat kan een onderneming doen wanneer ze concurrentie ondervindt?

kij

ke xe

5.3

Een onderneming is geen eiland op zich. Ook niet alle consumenten zullen voor die ene onderneming kiezen. Een onderneming moet proberen op één of andere manier beter te zijn dan de concurrentie. Dit kan door een beter product of dienst aan te bieden of betere prijzen. We spreken van concurrentie wanneer twee of meerdere ondernemingen strijden om een grotere positie op de markt. Een groter marktaandeel voor de één betekent automatisch een kleiner marktaandeel voor de ander.

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

Concurrentie

STAP 4

Welke impact heeft een krappe arbeidsmarkt op een onderneming?

Ga naar het onlinelesmateriaal en lees de verschillende artikels. a Wat is het onderwerp van de artikels?

VA N

b Omschrijf in twee zinnen het gestelde probleem in de nieuwsitems.

r©

c Welke impact heeft dat op een onderneming?

Krappe arbeidsmarkt

Wanneer je als onderneming geschikt of goed geschoold personeel nodig hebt, dan is het niet altijd makkelijk om deze te vinden. Er is dan sprake van een krappe arbeidsmarkt. Het kan zijn dat je niet de mensen vindt met de juiste opleiding of dat je gewoon niemand

ke xe

vindt. Als er een sterk tekort is aan een specifiek beroep, dan heet dat beroep een knelpuntberoep. Hier kun je niet altijd veel aan doen, tenzij je hoge lonen, uitstekende arbeidsvoorwaarden, scholing of extra’s aanbiedt om werknemers van andere

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

ondernemingen af te snoepen of werknemers in het buitenland gaat zoeken.

5.4

STAP 5

Welke impact hebben de SDG’s op een onderneming?

Je hebt ongetwijfeld al gehoord van de Sustainable Development Goals (SDG’s), de duurzame

ontwikkelingsdoelen. Bestudeer twee SDG’s die je vindt bij het onlinelesmateriaal (SDG6 en SDG7). Welke impact hebben deze twee SDG's op ondernemingen?

VA N

ke xe

r©

Sustainable Development Goals (SDG’s)

5.5

De grondstoffen op aarde zijn niet eeuwig beschikbaar en de rijkdom op aarde is niet gelijk verdeeld. Niet iedereen op aarde heeft toegang tot gezondheidszorg, werk, water en voedsel. duurzame wereld voor iedereen op aarde. Ze kunnen dit op verschillende manieren doen. Grote kledingketens laten hun kledij produceren in landen als Bangladesh en Vietnam. Vaak gebeurt dit nog steeds in onveilige omstandigheden en tegen een zeer laag loon. Ondernemingen uit het Westen kunnen zorgen voor een veilige werksituatie en een beter loon. Ondernemingen kunnen ook rekening houden met het milieu en bijvoorbeeld investeren in waterzuivering of hernieuwbare energie. Tot slot kunnen ze onder andere een eerlijke prijs betalen aan kleinschalige voedselproducenten in de derdewereldlanden …

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

Zowel de consument als de ondernemingen moeten daarom samenwerken aan een betere,

Eureka! Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

VA N

Welke actuele ontwikkelingen kun je benoemen? Welke maatregelen zou jij als onderneming nemen, als de prijzen stijgen of als er een nieuwe concurrent op de markt komt?

Kijk nog eens naar wat je aan het begin van dit hoofdstuk hebt opgeschreven. Is je mening of aanpak

r©

veranderd? Vul nu de volgende zinnen aan.

Wanneer een onderneming harde concurrentie ondervindt, dan …

Dankzij het internet kan een onderneming …

ke xe

Indien een onderneming moeilijk geschikt personeel kan vinden, dan …

Bij prijsstijgingen van grondstoffen zal een onderneming …

kij

Een onderneming moet zijn steentje bijdragen aan de maatschappij door onder andere …

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

→ Kennisclip

Synthese

Een onderneming mag niet op haar lauweren rusten. Wanneer een onderneming wil blijven bestaan en winst wil maken, moet ze inspelen op nieuwe gebeurtenissen in de economie en in de maatschappij.

Het internet inzetten

5.1

Door nieuwe technologieën ontstaan er ook nieuwe manieren van handeldrijven. Denk maar aan

e-commerce en de deeleconomie. Als onderneming kun je niet achterblijven en zul je ook via het internet het internet gebruiken om je producten of diensten te delen.

Kosten van de onderneming

VA N

je producten of diensten moeten kenbaar maken en aanbieden. Bij de deeleconomie kun je als onderneming

5.2

Als onderneming moet je je kosten onder controle houden. Wanneer je voor je onderneming grondstoffen nodig hebt, zul je dit ook in het oog moeten houden en proberen grote prijsstijgingen te vermijden. Dit kan door

bijvoorbeeld andere alternatieven te zoeken of een grotere voorraad in te kopen wanneer de prijzen lager zijn.

r©

Concurrentie

5.3

Je zult ook de concurrentie in het oog moeten houden. Wanneer hun prijzen dalen of wanneer ze met nieuwe

Krappe arbeidsmarkt

producten of diensten op de markt komen, kun jij niet blijven doen wat je al jaren doet. 5.4

Als onderneming heb je werknemers nodig die voldoen aan bepaalde kwaliteiten. Ze moeten de kennis of vaardigheden bezitten die jouw onderneming nodig heeft. Wanneer er goede economische tijden zijn, zijn er weinig mensen op zoek naar werk: er is sprake van een krappe arbeidsmarkt. Een onderneming zal dan

hogere lonen of betere arbeidsvoorwaarden moeten aanbieden om werknemers aan te trekken. Zijn er te weinig

mensen voor een specifiek beroep te vinden, dan is dat beroep een knelpuntberoep.

Sustainable Development Goals (SDG’s)

5.5

Tot slot zal je als onderneming ook je steentje moeten bijdragen aan de maatschappij. Je kunt bijvoorbeeld

ke xe

rekening houden met het milieu. Zo kun je ook de kleinschalige voedselproducenten in het Zuiden een eerlijke en juiste prijs betalen. Of je kunt arbeiders op een veiligere manier laten werken, bijvoorbeeld in landen waar

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

de kleding geproduceerd wordt.

Bordschema

SDG’s: investeringen om aan SDG’s te voldoen

VA N

deeleconomie: naast verkoop van producten ook verhuur van producten

Actuele ontwikkelingen die een impact hebben op beslissingen van ondernemingen:

concurrentie: prijzen aanpassen/betere kwaliteit leveren e-commerce: naast winkel, ook online verkopen

stijging kosten: kosten onder controle houden/extra voorraad aanleggen/

r©

prijs doorrekenen aan de klant

knelpuntberoepen of te weinig werknemers vinden: mensen zelf opleiden/ werknemers bij andere ondernemingen halen door bijvoorbeeld meer loon te bieden/

THEMA 2 HOOFDSTUK 5

kij

ke xe

werknemers in het buitenland zoeken

IN VA N

thema

r©

De werking van de markten

kij

ke xe

6 Hoofdstuk

Hoe wordt de marktprijs bepaald? Waarover gaat dit hoofdstuk?

Voor alles betaal je een prijs. Ga je naar de film, dan betaal je je ticket. Koop je een PS5, dan betaal Maar hoe komt de prijs van een product tot stand?

VA N

je de aankoopprijs. Koop je later een huis, dan zul je ook daarvoor een aardige som moeten betalen.

Bij het tot stand komen van de prijs moet de verkoper of de producent zijn kosten kunnen dekken en wil hij winst maken. Maar de verkoper of de producent kan niet zomaar eender welke prijs vragen. Hij moet rekening houden met de prijs die de consument wil betalen.

Wat leer ik in dit hoofdstuk?

r©

Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

Ik leg uit waarom de vraagcurve dalend en de aanbodcurve stijgend verloopt. Ik teken de vraag- en aanbodcurve.

Ik geef voorbeelden van factoren die de vraag kunnen beïnvloeden. Ik geef voorbeelden van factoren die het aanbod kunnen beïnvloeden.

Ik schets waar het marktevenwicht tot stand komt.

Ik geef aan hoe de evenwichtsprijs verandert bij een verandering van de vraag.

Ik geef aan hoe de evenwichtsprijs verandert bij een verandering van het aanbod.

ke xe

Ik verklaar de invloed van de overheid op de prijs.

Begrippen

markt – consument/vrager – producent/aanbieder – gevraagde hoeveelheid – vraagcurve/vraag – aangeboden hoeveelheid – aanbodcurve/aanbod – evenwichtshoeveelheid – evenwichtsprijs/marktprijs – prijszetting – minimumprijs – aanbodoverschot – maximumprijs –

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

vraagoverschot

Intro Voor een fonkelnieuwe game in de winkel betaal je niet dezelfde prijs als voor exact dezelfde game die je tweedehands koopt. Ook tweedehands kan de prijs verschillen. Als de game nog in een ongeopende, originele verpakking zit, betaal je er meer voor dan wanneer het spel al gebruikt is en er een scheur in de doos zit.

Maar hoe bepaal je welke prijs je vraagt of wilt betalen?

VA N

Jolien heeft een gameverslaving. Zij heeft tientallen games, gaande van Call of Duty, tot GTA, FIFA enzovoort. Volgend jaar gaan zij en haar ouders verhuizen. Mama vraagt

Jolien om de helft van haar games te verkopen. Dan heeft ze meer plaats op haar nieuwe kamer en Jolien kan er ook wat geld mee verdienen. Jolien besluit om haar games te

verkopen op de jaarlijkse avondmarkt in het eerste weekend van mei. Voor haar games

vraagt zij 16,00 euro per game. De eerste klant wil graag twee games kopen, bij voorkeur

aan een prijs van 10,00 euro per stuk. De tweede klant wil graag drie games kopen, maar

r©

het liefst tegen een prijs van 9,00 euro per stuk.

Je ziet meteen dat de prijs die Jolien heeft opgegeven, te hoog is voor de klanten. Nu moet Jolien

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

ke xe

samen met haar klanten de prijs bespreken en een bedrag overeenkomen …

BREINBREKER

“Kun jij zelf bepalen hoeveel euro je wilt geven aan nieuwe schoenen? Of is het enkel de verkoper die de prijs kan bepalen?”

VA N

Forum

In dit hoofdstuk zul je in negen stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

Wat denk je nu al? Lees de vragen en licht je antwoord toe met minstens één argument. Vragen 1

Stel dat jij schoenen gaat kopen, betaal je dan liever een hoge of een lage prijs?

r©

Stel dat jij je broeken die je vorig jaar gekocht hebt, nu wilt verkopen via Vinted, vraag je dan liever een hoge of een lage prijs?

Stel dat je vakantiewerk deed en je verdiende goed, zou je dan sneller en vaker sneakers of iets anders kopen?

Wat zou er gebeuren met de prijs van elektrische wagens, als er tientallen producenten

bijkwamen?

ke xe

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

Parcours Wat is een markt?

r©

VA N

STAP 1

1 Waar doet het begrip markt je aan denken?

2 In welke twee categorieën kun je de mensen op de markt indelen?

ke xe

3 Wat is een consument?

kij

4 Wat is een producent?

Markt In de economie ziet men een markt als een plaats waar kopers en verkopers van een goed of een dienst samenkomen en een prijs afspreken.

6.1

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

5 Wanneer je op een markt gaat kijken, zie je ook vaak dat er bijvoorbeeld meerdere kraampjes zijn

die fruit verkopen of meerdere kraampjes die schoenen verkopen. Wat zijn deze verkopers van elkaar? 6 Welke markten ken je nog meer in de economie? Als je naar het nieuws kijkt, hoor je deze termen

wel eens vallen.

VA N

7 Over welke markt gaat het in de Intro?

8 Wie zouden er op de markt in de Intro de concurrenten van Jolien kunnen zijn?

r©

Hoe verloopt de vraag naar een product?

STAP 2

1 Sneakers van Nike zijn een gegeerd item bij jongeren. Uit onderzoek blijkt hoeveel paar schoenen jongeren

zouden kopen bij verschillende prijzen. Bekijk het resultaat in de onderstaande tabel. Prijs (€)

160,00

130,00

100,00

70,00

40,00

10,00

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

ke xe

Gevraagde hoeveelheid

a Wat kun je uit de geel gemarkeerde rij afleiden?

—

Teken de assen op het lege kader.

—

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de Y-as.

—

Zet de punten uit.

—

Verbind de punten met een blauwe rechte lijn.

b Zet deze tabel nu uit op een grafiek.

r©

VA N

Vraag naar Nike-sneakers

ke xe

2 In de grafiek toont de lijn die de punten met elkaar verbindt, de vraagcurve of de vraag. a Schrijf de letter V van vraag bij de grafiek.

b Waarom verloopt de vraagcurve dalend?

Vraagcurve

De vraagcurve geeft het verband weer tussen de gevraagde hoeveelheid en de verschillende prijzen. De vraagcurve geeft weer hoeveel stuks de consumenten willen kopen bij verschillende prijzen.

6.2 THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

STAP 3

Hoe verloopt het aanbod van een product?

1 Een verkoper wil natuurlijk zoveel mogelijk verdienen. Hoe hoger de verkoopprijs per stuk, hoe meer winst

hij maakt. Bekijk de volgende tabel. Hier zie je hoeveel Nike-sneakers een verkoper wil verkopen voor

Prijs (€)

10,00

40,00

70,00

100,00

130,00

160,00

r©

Aangeboden hoeveelheid

VA N

verschillende prijzen.

a Wat kun je uit de geel gemarkeerde rij afleiden?

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

ke xe

—

Teken de assen op het lege kader.

—

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de Y-as.

—

Zet de punten uit.

—

Verbind de punten met een blauwe rechte lijn.

b Zet deze tabel nu uit op een grafiek.

r©

VA N

Aanbod van Nike-sneakers

ke xe

2 In de grafiek toont de lijn die de punten met elkaar verbindt, de aanbodcurve of het aanbod. a Schrijf de letter A van aanbod bij de grafiek.

b Waarom verloopt de aanbodcurve stijgend?

Aanbodcurve De aanbodcurve geeft het verband weer tussen de aangeboden hoeveelheid en de verschillende prijzen. De aanbodcurve geeft weer hoeveel stuks de producenten/verkopers willen verkopen bij verschillende prijzen.

6.3 THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

Waar zijn de vraag en het aanbod gelijk?

STAP 4

Vragers en aanbieders

6.4

Kopers betalen liever minder voor een dienst of product. Verkopers willen liever tegen een hogere prijs verkopen. Om toch te komen tot een aankoop of verkoop, komen kopers en

VA N

verkopers, ook vragers en aanbieders genoemd, samen op de markt. In dit geval is dat de schoenenmarkt. Daar spreken ze af tegen welke prijs de kopers die hoeveelheid schoenen willen kopen, die de aanbieders willen aanbieden tegen diezelfde prijs.

1 Bekijk de onderstaande tabel waar de gevraagde en aangeboden hoeveelheid van een paar

r©

Adidas-sneakers samen worden voorgesteld. Gevraagde hoeveelheid

Aangeboden hoeveelheid

Prijs (€)

10,00

40,00

5 4

70,00

100,00

130,00

160,00

ke xe

2 Zet de punten uit op de grafiek en teken de curven.

Teken de assen op het lege kader.

—

Schrijf de juiste benaming bij de X-as en de Y-as.

—

Zet de punten uit.

—

Verbind de punten met een blauwe en een rode rechte lijn.

—

Benoem de curven.

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

—

r©

VA N

Vraag en aanbod van Adidas-sneakers

Evenwichtshoeveelheid en evenwichtsprijs

6.5

Waar de vraagcurve en de aanbodcurve elkaar snijden, is de markt in evenwicht. Vraag en

aanbod zijn dan gelijk. Bij dit snijpunt spreken we van de evenwichtshoeveelheid. In de tabel hierboven is het snijpunt of de evenwichtshoeveelheid 3 stuks en

ke xe

de evenwichtsprijs 100,00 euro. Symbolen

Net als bij wiskunde, gebruiken we in het vak economie symbolen. De q komt van ‘quantity’ (hoeveelheid). —

—

qv gevraagde hoeveelheid

qa aangeboden hoeveelheid

p prijs

—

qe evenwichtshoeveelheid

—

pe evenwichtsprijs

3 Kijk naar de grafiek die je bij vraag 1 hebt getekend. Trek een lijn vanuit het snijpunt naar

de evenwichtshoeveelheid en de evenwichtsprijs. 4 Na deze eerste vier stappen, weet je al meer over hoe de prijs van een product of dienst wordt bepaald.

Leg uit hoe de prijs op de markt tot stand komt.

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

—

STAP 5

Waardoor kan de vraag veranderen?

1 Er kunnen zich op de markt gebeurtenissen voordoen, waardoor de vraag naar een product toeneemt of

r©

VA N

afneemt. We hernemen het voorbeeld van de Nike-sneakers. Markeer telkens de juiste tendens.

1→ Als het inkomen van de consumenten stijgt, dan kopen of vragen ze meer / minder Nike-sneakers. 2→ Als er meer sporters zijn, dan worden er meer / minder Nike-sneakers gekocht of gevraagd.

3→ Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat Nike-sneakers de beste zijn. Hierdoor neemt de voorkeur van de consumenten voor Nike-sneakers toe. De consumenten gaan meer / minder Nike-sneakers kopen of vragen.

2 Als je de antwoorden van vraag 1 op een grafiek uittekent, dan zie je dat een toename van de vraag

gepaard gaat met een evenwijdige verschuiving van de vraagcurve naar rechts. Teken nu deze verschuiving van de vraagcurve.

—

Trek een pijl die de richting van de verschuiving aangeeft.

—

Noem de eerste vraagcurve V1 en de tweede vraagcurve V2.

ke xe

—

Vraag naar Nike-sneakers

180,00

160,00

THEMA 3 HOOFDSTUK 6 90

Prijs (€)

kij

140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00

Gevraagde hoeveelheid in aantal paar

3 De vraag kan ook op een andere manier veranderen. Kijk opnieuw naar het voorbeeld van de

Nike-sneakers en markeer telkens de juiste tendens. 1→ Als het inkomen van de consumenten daalt, dan kopen of vragen ze meer / minder Nike-sneakers.

3→ Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat Nike-sneakers schadelijk zijn, omdat er

2→ Als er minder sporters zijn, dan worden er meer / minder Nike-sneakers gekocht of gevraagd.

kankerverwekkende stoffen in zouden zitten. Hierdoor neemt de voorkeur van de consumenten voor

VA N

Nike-sneakers af. De consumenten gaan meer / minder Nike-sneakers kopen of vragen.

4 Als je de antwoorden van vraag 3 op een grafiek uittekent, dan zie je dat een afname van de vraag gepaard

gaat met een evenwijdige verschuiving van de vraagcurve naar links. Teken nu deze verschuiving van de vraagcurve.

—

Trek een pijl die de richting van de verschuiving aangeeft.

—

Noem de eerste vraagcurve V1 en de tweede vraagcurve V2.

r©

—

Vraag naar Nike-sneakers 180,00

160,00 120,00 100,00 80,00

Prijs (€)

140,00

40,00 20,00

60,00

ke xe

Gevraagde hoeveelheid in aantal paar

5 Verschillende factoren, zoals het inkomen, de bevolkingsgroep of de voorkeur, kunnen afnemen of

juist toenemen en zo de vraag beïnvloeden. Bekijk de samenvattende tabel. Daalt of stijgt de vraag?

kij

Factor

Inkomen

Bevolkingsaantal of bevolkingsgroep Voorkeur/interesse

Als de factor afneemt, dan …

Als de factor toeneemt, dan …

stijgt / daalt de vraag.

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

Markeer telkens het juiste antwoord.

STAP 6

Waardoor kan het aanbod veranderen?

1 Denk opnieuw aan het voorbeeld van de Nike-sneakers. Wat gebeurt er in de volgende situaties?

Markeer telkens de juiste tendens.

1→ Als er meer aanbieders van Nike-sneakers komen, dan worden er meer / minder Nike-sneakers

VA N

aangeboden of verkocht.

2→ Als de prijzen van de grondstoffen voor Nike-sneakers dalen, dan worden er meer / minder Nike-sneakers aangeboden of verkocht.

2 Als je de antwoorden van vraag 1 op een grafiek uittekent, dan zie je dat de toename van het aanbod

gepaard gaat met een evenwijdige verschuiving van de aanbodcurve naar rechts. Teken nu deze verschuiving van de aanbodcurve.

—

Trek een pijl die de richting van de verschuiving aangeeft.

—

Noem de eerste aanbodcurve A1 en de tweede

r©

—

aanbodcurve A2.

Aanbod van Nike-sneakers

180,00

160,00 120,00 100,00 80,00

ke xe

60,00

Prijs (€)

140,00

40,00 20,00

Aangeboden hoeveelheid in aantal paar

kij

3 Het aanbod kan ook op een andere manier veranderen. Denk aan het voorbeeld van de sneakers en

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

markeer telkens de juiste tendens.

1→ Als er veel aanbieders van sneakers failliet gaan, dan worden er meer / minder sneakers aangeboden of verkocht. 2→ Als de prijzen van de grondstoffen voor sneakers stijgen, dan worden er meer / minder sneakers aangeboden of verkocht.

4 Als je dat op een grafiek uittekent, dan zie je dat een afname van het aanbod gepaard gaat met

een evenwijdige verschuiving van de aanbodcurve naar links. —

Teken nu deze verschuiving van de aanbodcurve.

—

Trek een pijl die de richting van de verschuiving aangeeft.

—

Noem de eerste aanbodcurve A1 en de tweede

aanbodcurve A2.

180,00

VA N

Aanbod van Nike-sneakers

160,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0

r©

Prijs (€)

140,00

Aangeboden hoeveelheid in aantal paar

5 Verschillende factoren, zoals het aantal producenten of de prijs van grondstoffen, kunnen afnemen of

juist toenemen en zo het aanbod beïnvloeden. Bekijk de samenvattende tabel. Daalt of stijgt het aanbod?

Factor

Markeer telkens het juiste antwoord.

Aantal producenten

ke xe

Kosten voor het produceren/

Als de factor toeneemt, dan …

stijgt / daalt de vraag.

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

prijs grondstoffen

Als de factor afneemt, dan …

STAP 7

Welk effect heeft een verschuiving op de marktprijs?

1 De vraag en het aanbod van diensten en producten kan veranderen. In deze stap ontdekken we hoe

op de markt de marktprijs (pe) of evenwichtsprijs tot stand komt. Hoe beïnvloeden vraag en aanbod

de evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid (qe)? Lees de krantenknipsels en voer de opdrachten uit.

VA N

a Teken bij elk krantenknipsel de situatie op de bijbehorende grafiek. b Benoem alle curven.

c Hoe veranderen de evenwichtsprijs en de evenwichtshoeveelheid? Stijgen ze of dalen ze?

Markeer telkens het juiste antwoord.

r©

Doordat er meer huizen gebouwd worden door stimuli van de overheid, is er meer vraag naar staal en koper. Dat heeft invloed op de prijzen van de gebouwde huizen.

stijgt / daalt

ke xe

Situatie

Door het instorten van verschillende cobaltmijnen in Chili, is er minder aanbod van cobalt voor batterijen. Hierdoor zal de prijs van batterijen stijgen.

THEMA 3 HOOFDSTUK 6 94

stijgt / daalt

kij

Situatie

Door de sluiting van de restaurants tijdens de lockdown, was er minder vraag naar frieten. De aardappelboeren moesten hun prijzen verlagen om ze verkocht te krijgen.

Situatie

pe V

stijgt / daalt

VA N

stijgt / daalt

r©

Tesla is niet meer de enige grote producent van elektrische auto's. Er zijn verschillende concurrenten uit China aan het opkomen en ook Volvo en Volkswagen blijven niet achter.

m ke xe

stijgt / daalt

Situatie

2 Wat leid je af uit de krantenknipsels? Markeer telkens de juiste tendens.

1→ Wanneer de vraag naar een product stijgt, bijvoorbeeld wanneer er een nieuwe iPhone op de dat product. Dit betekent dat er minder producten beschikbaar zijn voor meer vragers. Daardoor zullen mensen tegen elkaar opbieden en dus zal de prijs stijgen / dalen. 2→ Wanneer er een nieuwe iPhone op de markt is, wordt de vorige versie minder populair. Daardoor zullen meer / minder mensen dat model kopen. De vraag stijgt / daalt dus. Omdat de verkopers het oude model niet verkocht krijgen, doen ze de prijs stijgen / dalen.

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

markt komt, willen meer / minder consumenten

de prijs.

2→ Wanneer de vraag daalt,

de prijs.

3→ Wanneer het aanbod stijgt,

de prijs.

4→ Wanneer het aanbod daalt,

de prijs.

Prijszetting

VA N

1→ Wanneer de vraag stijgt,

3 Vul de verbanden aan.

6.6

Zoals je merkt, komt de prijs van een product tot stand door de vraag naar en het aanbod van

r©

dat product. Dit principe werkt zo op elke markt.

4 Denk aan de markt van de tweedehandsgames in de Intro. Wat zal er gebeuren met de prijs van een game

als er naast Jolien nog veel andere concurrenten opdagen en ook hun games aanbieden?

Wat als … de overheid een minimumprijs oplegt?

STAP 8

ke xe

1 Hoeveel bedraagt de evenwichtsprijs van brood op de volgende grafiek?

Minimumprijs

Soms beslist de overheid om een minimumprijs op te leggen voor een product omdat ze vindt

kij

dat deze prijs te laag is voor de producent om genoeg te kunnen verdienen.

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

2 Stel dat de overheid een minimumprijs oplegt van 2,60 euro. Hoeveel bedraagt dan:

—

de aangeboden hoeveelheid?

—

de gevraagde hoeveelheid?

3 Markeer het juiste antwoord:

Als de aangeboden hoeveelheid groter / kleiner is dan de gevraagde hoeveelheid, dan is er een aanbodoverschot.

6.7

4 Duid dit aanbodoverschot aan op de grafiek.

Vraag en aanbod van brood 3,20 3,00

2,80 2,60 2,40 2,00

VA N

Prijs (€)

2,20 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,60 0,40 0,20 0

r©

0,80

Wat als … de overheid een maximumprijs oplegt?

STAP 9

Hoeveelheid broden

ke xe

1 Hoeveel bedraagt de evenwichtsprijs van brood op de volgende grafiek?

Maximumprijs

6.8

Soms beslist de overheid om een maximumprijs op te leggen voor een product omdat ze vindt dat die prijs te hoog is voor de consument. De overheid wil zo de consument

kij

beschermen.

—

de aangeboden hoeveelheid?

—

de gevraagde hoeveelheid?

3 Markeer het juiste antwoord:

Als de gevraagde hoeveelheid groter / kleiner is dan de aangeboden hoeveelheid, dan is er een vraagoverschot.

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

2 Stel dat de overheid een maximumprijs oplegt van 1,40 euro. Hoeveel bedraagt dan:

4 Duid dit vraagoverschot aan op de grafiek.

Vraag en aanbod van brood 3,20 3,00

2,80 2,60 2,40 2,00

VA N

Prijs (€)

2,20 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,60 0,40 0,20 0

r©

0,80

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

ke xe

Hoeveelheid broden

Eureka!

VA N

“Kun jij zelf bepalen hoeveel euro je wilt geven aan nieuwe schoenen? Of is het enkel de verkoper die de prijs kan bepalen?”

Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

Forum

Wat denk je nu? Lees de vragen en licht je antwoord toe met minstens één argument. Vragen 1

Stel dat jij schoenen gaat kopen, betaal je dan liever een hoge of een lage prijs?

r©

Stel dat jij je broeken die je vorig jaar gekocht hebt, nu wilt verkopen via Vinted, vraag je dan liever een hoge of een lage prijs?

Stel dat je vakantiewerk deed en je verdiende goed, zou je dan sneller en vaker sneakers of iets anders kopen?

Wat zou er gebeuren met de prijs van elektrische wagens, als er tientallen producenten

ke xe

bijkwamen?

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

kij

→ Kennisclip

Synthese Markt

6.1

Net zoals de gekende wekelijkse markt in je buurt wordt de term ‘markt’ in de economie gebruikt voor de plaats

waar vragers (kopers) en aanbieders (verkopers) elkaar ontmoeten.

Vragers en vraagcurve

6.2

6.4

De vragers of consumenten laten zich beïnvloeden door de prijs. Ze zijn bereid een bepaalde prijs te betalen

VA N

wanneer die in overeenstemming is met de kwaliteit. Zo niet, zullen ze snel overstappen naar de concurrent. Hoe hoger de prijs van het product, hoe lager de gevraagde hoeveelheid (qv) van de consumenten. Omgekeerd geldt uiteraard: hoe lager de prijs, hoe groter de gevraagde hoeveelheid. De vraagcurve geeft de vraag van de consumenten op de markt weer.

Aanbieders en aanbodcurve

6.3

De aanbieders of producenten produceren op basis van de bestellingen die ze gemiddeld binnenkrijgen.

Ze zorgen ervoor dat de prijs die ze voor hun product vragen, hun kosten voor de productiefactoren kan dekken.

r©

Hoe hoger de prijs, hoe meer winst de producenten kunnen maken. Bij een hogere prijs zullen ze dan ook meer willen aanbieden en zal de aangeboden hoeveelheid (qa) stijgen. Hoe lager de prijs, hoe minder ze zullen

aanbieden. De aanbodcurve geeft het aanbod van de producenten op de markt weer.

Evenwichtshoeveelheid en evenwichtsprijs

6.5

Op de markt komt dan de evenwichtsprijs of marktprijs (pe) tot stand. Bij die evenwichtsprijs hoort ook

Prijszetting

de evenwichtshoeveelheid (qe). Het is bij de evenwichtsprijs dat qa en qv gelijk zijn.

6.6

Zoals je merkt, komt de prijs van een product tot stand door de vraag naar en het aanbod van dat product.

Dat noemen we de prijszetting. Dit principe werkt zo op elke markt. Er zijn bepaalde externe oorzaken die de vraag kunnen beïnvloeden en een verschuiving van de vraagcurve tot gevolg hebben. Die oorzaken zijn bijvoorbeeld: een wijziging van het inkomen;

—

een wijziging in de voorkeur van de consument voor een dienst of product;

—

een wijziging in het aantal consumenten.

ke xe

—

Verschuiven van de curve

Als er een toename is bij een van de factoren, zal de vraagcurve naar rechts verschuiven. Is er een afname, dan zal de curve naar links verschuiven.

kij

Er zijn ook factoren die het aanbod beïnvloeden en dus de aanbodcurve doen verschuiven. Zo kan: er een wijziging zijn van het aantal producenten;

—

er een technologische vernieuwing zijn (in de productiemethode bijvoorbeeld);

—

de kostprijs voor het produceren (en verkopen) veranderen.

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

—

100

Bij de eerste twee factoren zal een toename de aanbodcurve naar rechts doen verschuiven. Het aanbod zal dus toenemen. Maar als de kostprijs toeneemt, wordt het wel duurder om te produceren en zal de producent minder aanbieden.

6.4

Omgekeerd geldt dat bij een afname van de eerste twee factoren de aanbodcurve naar links verschuift en het aanbod afneemt. Wanneer de kostprijs daalt en het produceren goedkoper wordt, zal het aanbod toenemen en de curve naar rechts verschuiven. In het vraag- en aanbodschema zal dan, door de verschuivingen, ook de prijs veranderen. In welke mate de prijs verandert, is niet altijd correct te bepalen. Er zijn namelijk verschillende factoren die tegelijk op de vraag en

het aanbod kunnen inspelen.

Minimumprijs

6.7

De overheid kan een minimumprijs instellen wanneer ze de evenwichtsprijs op de markt te laag vindt. Zo wil

VA N

ze de producenten beschermen. Bij een minimumprijs is de aangeboden hoeveelheid groter dan de gevraagde hoeveelheid en krijg je een aanbodoverschot.

Maximumprijs

6.8

De overheid kan een maximumprijs instellen wanneer ze de evenwichtsprijs op de markt te hoog vindt. Zo wil ze de consumenten beschermen. Bij een maximumprijs is de gevraagde hoeveelheid groter dan de aangeboden

r©

hoeveelheid en krijg je een vraagoverschot.

producenten

X-as: aangeboden hoeveelheid aanbodcurve Y-as: prijs

Bordschema

aanbieders

consumenten

vragers

ke xe

X-as: gevraagde hoeveelheid

toename aanbod: prijs daalt afname aanbod: prijs stijgt

markt

minimumprijs

aanbodoverschot

maximumprijs

vraagoverschot

Y-as: prijs

overheid

toename vraag: prijs stijgt

kij

afname vraag: prijs daalt

evenwichtsprijs marktevenwicht

evenwichtshoeveelheid qa = qv

THEMA 3 HOOFDSTUK 6

vraagcurve

101

7 Hoofdstuk

Waarover gaat dit hoofdstuk?

VA N

Wat is de impact van actuele ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid? In dit hoofdstuk bestuderen we de werking van de arbeidsmarkt verder, want ook hier

geldt de wet van vraag en aanbod. Het loon is de prijs waartegen werknemers werk aanbieden en werkgevers arbeid vragen. Ook het sociaal overleg tussen vakbonden en werkgeversorganisaties is hierbij bepalend. Verder bestuderen we op welke manier de overheid ingrijpt wanneer er onevenwichten op de arbeidsmarkt zijn.

Omdat sommige mensen door hun leeftijd, ziekte … niet langer over een beroepsinkomen

r©

beschikken, heeft de overheid het sociale zekerheidsstelsel in het leven geroepen. We bekijken hier op welke manieren dit stelsel gefinancierd wordt. Net zoals op de productmarkt nemen we een aantal tendensen onder de loep die invloed hebben op de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid.

Wat leer ik in dit hoofdstuk?

Vink aan wat je in de loop van dit hoofdstuk hebt geleerd.

Ik omschrijf wie de vragers en de aanbieders zijn op de arbeidsmarkt. Ik omschrijf op welke manier sociaal overleg invloed heeft op de bepaling van het loon.

Ik geef aan wanneer er sprake is van werkloosheid. Ik omschrijf op welke manier de overheid ingrijpt bij werkloosheid.

ke xe

Ik benoem enkele knelpuntberoepen. Ik omschrijf op welke manier de overheid ingrijpt om het probleem van de knelpuntberoepen weg te werken.

Ik geef aan wat het sociale zekerheidsstelsel precies inhoudt en op welke manier dit stelsel gefinancierd wordt.

Ik omschrijf welke impact vergrijzing en migratie hebben op de arbeidsmarkt en

kij

het sociale zekerheidsstelsel.

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

102

Begrippen

sociaal overleg – minimumloon (loonbarema) – collectieve arbeidsovereenkomst (cao) – vakbonden – werkgeversorganisatie – werkloosheid – VDAB – sociale zekerheidsstelsel

Intro

ke xe

Uit: www.lectrr.be/nl

r©

VA N

Wat zou de cartoonist hiermee willen zeggen?

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

kij

103

BREINBREKER

“Hoe werkt de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid? Hoe hebben actuele ontwikkelingen impact op de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid?”

VA N

Forum

In dit hoofdstuk zul je in vier stappen een antwoord formuleren op deze Breinbreker:

Wat denk je nu al? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna telkens twee argumenten voor elke aangeduide keuze. Stellingen 1

Bij conflicten tussen een werknemer en een werkgever staat de werknemer

Wanneer er iemand met zijn opleiding heel moeilijk een job vindt, kan deze persoon zich het best omscholen.

Gepensioneerde leraren moeten de kans krijgen om terug voor de klas te staan.

Argumenten

ke xe

Stelling 2

Stelling 1 1

kij

Stelling 3 1

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

104

r©

er altijd alleen voor.

Parcours Welke impact heeft sociaal overleg tussen de vakbonden en de werkgeversorganisaties op de werking van de arbeidsmarkt?

STAP 1

Arbeidsmarkt

VA N

7.1

Net zoals op de productmarkt geldt ook op de arbeidsmarkt de wet van vraag en aanbod.

Het loon is de prijs waartegen werknemers werk aanbieden en werkgevers arbeid vragen. Hierbij mogen we de invloed van sociaal overleg niet uit het oog verliezen: werkgevers

dienen rekening te houden met minimumlonen of loonbarema’s wanneer zij een loon

onderhandelen. Deze zijn vastgelegd in collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s), die tot stand komen door overleg tussen vakbonden en werkgeversorganisaties. Dit zijn

r©

namelijk de sociale partners die in België het sociaal overleg organiseren.

1 Duid in de onderstaande tabel aan of het om een vakbond of een werkgeversorganisatie gaat.

Werkgevers organisatie

ke xe

ACLVB

Vakbond

ABVV

2 Schrijf de afkortingen in de tabel voluit.

kij

Unizo

VBO

VOKA

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

ACV

105

3 Surf naar de website werk.belgie.be/nl. Op welke niveaus kunnen de collectieve arbeidsovereenkomsten

afgesloten worden?

4 Wat zou voor jou een reden zijn om je aan te sluiten bij een vakbond?

VA N

5 Bij het onlinelesmateriaal vind je een brochure in verband met de cao van bedienden. Welke onderwerpen

komen naast de minimumlonen/loonbarema’s nog aan bod?

r©

Good to know

Werkgevers betalen loon (de prijs) voor het werk (de goederen en diensten) dat werknemers

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

kij

ke xe

aanbieden. Het minimumloon is hierbij de minimumprijs.

106

STAP 2

Hoe probeert de overheid het onevenwicht op de arbeidsmarkt weg te werken?

1 Wie zijn de vragers en aanbieders op de arbeidsmarkt? a Neem het kader van Stap 1 nog eens grondig door.

Aanbieders:

werkgevers / werkzoekenden

Vragers:

werkgevers / werkzoekenden

VA N

b Markeer het juiste antwoord:

2 Wanneer is er sprake van werkloosheid? Markeer het juiste antwoord:

Er is sprake van werkloosheid als het aanbod groter / kleiner is dan de vraag.

r©

3 De overheid heeft er alle baat bij om de werkloosheid terug te dringen. In Vlaanderen schakelt ze hierbij

de VDAB in. Waarvoor staat de afkorting VDAB?

4 Surf naar de website van de VDAB. Op welke manier probeert deze dienst de werkloosheid terug

te dringen?

ke xe

Knelpuntberoepen

7.2

Er is sprake van personeelstekort wanneer er meer personeel nodig is dan er op de arbeidsmarkt beschikbaar is. Komt dit voor bij specifieke beroepen, dan heten deze beroepen knelpuntberoepen. kleiner dan de vraag.

5 Zoek op het internet naar de betekenis van het begrip knelpuntberoep. Noteer hieronder een omschrijving

in jouw eigen woorden. Verwerk in je omschrijving de begrippen vraag en aanbod.

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

kij

Bij knelpuntberoepen is het aanbod

107

6 Bij het onlinelesmateriaal vind je een brochure van de VDAB in verband met knelpuntberoepen.

Bestudeer de brochure grondig en beantwoord de onderstaande vragen. a Noteer hieronder vijf voorbeelden van huidige knelpuntberoepen:

2 3 4

VA N

5 Uit: De knelpuntberoepenlijst 2021 van VDAB

b Wat kunnen mogelijke oorzaken van deze knelpuntberoepen zijn? Noem er minstens twee.

r©

Welke trends zorgen voor verschuivingen in het aanbod en de vraag op de arbeidsmarkt?

ke xe

STAP 3

1 In de maatschappij doen zich heel wat actuele ontwikkelingen voor, zoals vergrijzing en migratie, die hun

kij

impact hebben op de arbeidsmarkt. Lees het artikel en beantwoord de vragen.

VLAAMSE BEVOLKING VERGRIJST: 1 OP 5 IS 65-PLUSSER Sinds 2000 nam het aandeel van de bevolking van 65 jaar of ouder toe: van 17 % in 2000

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

over 18 % in 2010 naar 20 % in 2020. Het aandeel jonger dan 18 jaar daalde van 21 % in 2000

108

naar 19 % in 2020. Ook het aandeel van de brede middengroep tussen 18 en 64 jaar daalde: van 63 % in 2000 naar 60 % in 2020. De leeftijdsgroep van '18-24-jarigen' (potentiële instroom van 'jongvolwassenen' op de arbeidsmarkt) is tegenwoordig merkbaar kleiner dan de leeftijdsgroep van '58-64-jarigen' (potentiële uitstroom van 'senioren' op de arbeidsmarkt). In 2020 staan 82 jongvolwassenen tegenover 100 senioren, in 2000 waren dat nog 116 jongvolwassenen tegenover 100 senioren.

Leeftijdsverdeling

Vlaams Gewest, 2000 en 2020, in procenten 2000

2020

40 20

18 tot 64 jaar

Uit: Statbel, bewerking Statistiek Vlaanderen

a Omschrijf het begrip vergrijzing in eigen woorden.

r©

65 jaar en ouder

VA N

0 tot 17 jaar

b Welke impact heeft de vergrijzing op de arbeidsmarkt? Bedenk een gevolg aan de aanbodkant en één

aan de vraagkant.

2 Lees het artikel en beantwoord de vragen.

AL JARENLANG MEER INTERNATIONALE IMMIGRANTEN DAN EMIGRANTEN

Voor het Vlaamse Gewest waren er in de loop van 2019 iets meer dan 80 000 immigraties vanuit het buitenland en bijna 5 000 emigraties naar het buitenland. Daaruit volgt een

ke xe

positief internationaal migratiesaldo van afgerond 28 500 eenheden, wat bijdraagt aan de groei van de bevolking van het gewest. In recente jaren is er toename van zowel de internationale immigratie als emigratie. Dat duidt op een versterkte internationale mobiliteit onder de bevolking.

Internationale migratie

Emigratie

Saldo

75 000 50 000 25 000

-25 000 -50 000 1992

1995

2000

Uit: Statbel, bewerking Statistiek Vlaanderen

2005

2010

2015

2019

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

kij

Immigratie

Vlaams Gewest, 1992-2019, in aantallen

109

a Wat is het verschil tussen immigratie en emigratie? Leg uit in eigen woorden.

— Immigratie:

b Wat wordt er bedoeld met een positief internationaal migratiesaldo?

VA N

— Emigratie:

c Welke gevolgen heeft dit positief internationaal migratiesaldo voor de arbeidsmarkt?

r©

Welke actuele ontwikkelingen hebben gevolgen voor de sociale zekerheid?

STAP 4

Sociale zekerheid

De overheid heeft het sociale zekerheidsstelsel in het leven geroepen om een inkomen

ke xe

en/of verzorging te garanderen voor personen en gezinnen die, tijdelijk of blijvend, niet (langer) in staat zijn om zelf in (voldoende) inkomen en/of verzorging te voorzien. Het is dus een soort verzekering. Zo keert de overheid o.a. een aanvullend of vervangingsinkomen uit.

kij

1 Bekijk het filmpje over het sociale zekerheidsstelsel en beantwoord de vragen.

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

a Wie financiert de sociale zekerheid in België? Noteer de antwoorden in het schema.

110

b Wat betekent het begrip solidariteit?

7.3

Markeer in de krantenartikels de aanvullende inkomens of de vervangingsinkomens.

VA N

RSZ

RSZ RSZ RSZ Op haar 27e kreeg Tineke te horen dat er Artsen en ziekenfondsen stellen voor om de

leukemie B was vastgesteld. De kanker bleek

te betalen. ‘Ze werkt onvoldoende’. en 14 ziekenfondsen Uit:Artsen De Standaard, oktober 2019

stellen

AA om de medicatie tegen Avoor

r©

medicatie tegen alzheimer niet langer terug

alzheimer niet langer terug te Artsen en ziekenfondsen stellen Artsen en en ziekenfondsen stellen Artsen ziekenfondsen stellen betalen. ‘Zemedicatie werkt onvoldoende.’ voor om de Bij de vakbonden wordt tegen ertegen heel hard gewerkt voor om de de medicatie voor om medicatie tegen Bron: standaard.be, 20191014 alzheimer niet langerwerknemers terug te om de ruim een miljoen alzheimer nietniet langer terug te te alzheimer langer terug betalen. ‘Ze werktzijn onvoldoende.’ die tijdelijk werkloos als gevolg van betalen. ‘Ze werkt onvoldoende.’ betalen. ‘Ze werkt onvoldoende.’ Bron: standaard.be,zo 20191014 het coronavirus, snel mogelijk hun Bron: standaard.be, 20191014

vier jaar later nog niet helemaal bestreden. e is 40 jaar en woont haar AlEefj haar ziekteverlof is doormet eerdere

Bdochter in een bescheiden B van 9 opgebruikt. behandelingen huisje. Tot ze ziek Nu krijgt ze jaar een pensioen vanze 378 euro Eefj e is 40 en werd, woonthad met haar EefjeEefj is 40 en woont met haar e isjaar 40 jaar en woont met haar een vrij van goede Ondanks per maand, aangevuld met een dochter 9 inbaan. een bescheiden dochter van 9 in een dochter van 9 in bescheiden een bescheiden invaliditeitsuitkering vanhad 311 euro. de invaliditeitsuitkering en het huisje. Tot ze ziek werd, ze huisje. Tot ze ziek werd, had ze huisje. Tot ze ziek werd, had ze Naar: VRT NWS: nieuws, 19 januari 2018 kindergeld belandde ze van de een vrij goede baan. Ondanks ene een een vrij goede baan. Ondanks vrij goede baan. Ondanks dag op de andere heel en dicht de invaliditeitsuitkering hetbij de de invaliditeitsuitkering en het de invaliditeitsuitkering en het armoededrempel. kindergeld belandde ze van de ene d kindergeld belandde ze van kindergeld belandde ze de vanene de ene Naar:op gripvzw.be, 20180410 dag de andere heel dicht bij de Jonge moeder verliest voet na dagdag op de andere heel dicht bij de op de andere heel dicht bij de armoededrempel. arbeidsongeval: asfalteringsbedrijf krijgt armoededrempel. armoededrempel. Naar: van gripvzw.be, 20180410 boete 48 000 euro Naar: gripvzw.be, 20180410

Bron: standaard.be, 20191014

Uit: Het Nieuwsblad, 27 maart 2020

Bĳ de vakbonden is het alle hens aan

mers die tĳdelĳkis werkloos zĳn als Bĳ de vakbonden het alle hens aan Bĳ de vakbonden is het alle hens aan Bĳ de vakbonden is het alle hens Bijna 815 000 burgers zullenzo vanaf gevolg het coronavirus, snelaan dek omvan de ruim een miljoen werknedek om de ruim een miljoen werknedek om de ruim een miljoen werkne1 januari van de verhoging mogelĳ ktĳ hun werkloosheidsuitkering mers dieprofiteren delĳ k werkloos zĳn als mers die tĳdelĳk werkloos zĳn als mers die tĳ delĳ k werkloos zĳn als van hun pensioen. uit te betalen. gevolg van het coronavirus, zo snel gevolg van het coronavirus, zo snel gevolg coronavirus, zo snel Demogelĳ verhoging van het minimumpensioen Bron: nieuwsblad.be, 20200327 kvan hunhet werkloosheidsuitkering mogelĳk hun werkloosheidsuitkering totuit 1mogelĳ 500 euro netto voor een volledige k hun werkloosheidsuitkering te betalen. uit te betalen. loopbaan, zoals voorzien in het uit te betalen.

ke xe

C om de ruim een miljoen werkneCdek C

Bron: nieuwsblad.be, 20200327

Bron: nieuwsblad.be, 20200327 regeerakkoord, gaat20200327 op voor werknemers, Bron: E nieuwsblad.be,

kij

zelfstandigen en statutaire ambtenaren

Zo’n 1,2 miljoen Belgen hebben vanaf 1 januari 2021.

EE E

een dat lager ligt Naar: Het pensioen Nieuwsblad, 13 november 2020dan 1 5001,2 euro nettoBelgen per maand. Het Zo’n miljoen hebben Zo’n 1,2 miljoen Belgen hebben gaat om delager helft ligt van alle Zo’npensioen 1,2zowat miljoen Belgen hebben een dat dan een pensioen dat lager ligt dan gepensioneerden in ons land. een pensioen dat lager ligt dan 500euro euronetto nettoper permaand. maand. Het 1 1500 Het Bron: standaard.be, 20200102 1 500 euro netto per maand. Het gaat om zowat de helft van alle gaat om zowat de helft van alle gaat om zowat in de helft van alle gepensioneerden inons onsland. land. gepensioneerden gepensioneerden in ons land. Bron: standaard.be, 20200102 Bron: standaard.be, 20200102 Bron: standaard.be, 20200102

Naar: gripvzw.be, 20180410 Uit: Het Nieuwsblad, 24 oktober 2019

Jonge moeder verliest voet na

D Darbeidsongeval: asfalteringsbedrĳf D

Door wetgeving ineuro verband met krĳde gt nieuwe boete van 48 000 Jonge moeder verliest voet na Jonge moeder verliest voet na Jonge moeder verliest voet na het Groeipakket kunnen kinderen diefvorig Bron: nieuwsblad.be, 20191024 arbeidsongeval: asfalteringsbedrĳ arbeidsongeval: asfalteringsbedrĳf arbeidsongeval: asfalteringsbedrĳ jaar een of beide ouders verloren krĳgt boete van 48 000 euro tot eenf krĳgt boete van 48 000 euro paarkrĳ honderd euro per48 maand minder gt boete van 000 euro Bron: nieuwsblad.be, 20191024 Bron: nieuwsblad.be, 20191024 ontvangen. Bron: nieuwsblad.be, 20191024

Uit: Het Laatste Nieuws, 3 februari 2020

Door een kronkel in de regels voor

F groeipakket kunnen kinderen die Fhet F

vorigeen jaarkronkel een of beide verloren Door in de ouders regels voor Door een kronkel in de regels voor Door een kronkel in de regels voor tot groeipakket een paar honderd euro per maand het kunnen kinderen die het groeipakket kunnen kinderen die het groeipakket kunnen kinderen minder ontvangen. vorig jaar een of beide ouders verlorendie vorig jaar een of beide ouders verloren vorig jaar20200203 een of beide verloren Bron: hln.be, tot een paar honderd euroouders per maand tot een paar honderd euro per maand tot een paar honderd euro per maand minder ontvangen. minder ontvangen. minder Bron: hln.be, ontvangen. 20200203 Bron: hln.be, 20200203 Bron: hln.be, 20200203

13 13

Lift 2B_Thema3.indb 13

THEMA 2 THEMA33 LEVEL HOOFDSTUK 7

C werkloosheidsuitkering uit te betalen.

THEMA 3 LEVEL 2 THEMA 3THEMA LEVEL 3 2 LEVEL 2

Markeer krantenartikels inkomens de vervangingsinkomens. Markeer inde de krantenartikels deaanvullende aanvullende inkomens of de vervangingsinkomens. c Markeer in de krantenartikels de aanvullende inkomens of de vervangingsinkomens. 2 22 Markeer inin de krantenartikels dede aanvullende inkomens ofof de vervangingsinkomens.

13 09/06/2020111 10:26

2 Actuele ontwikkelingen, zoals vergrijzing en migratie, hebben niet alleen een impact op de werking van

de arbeidsmarkt, maar ook op het sociale zekerheidsstelsel. Vul het kader aan.

Actuele ontwikkelingen

7.4

zekerheidsstelsel, anderzijds op de uitkeringen van datzelfde stelsel: 1 Impact vergrijzing:

Financiering:

VA N

—

Uitkeringen:

r©

2 Impact migratie:

—

Financiering:

Uitkeringen:

—

Enerzijds hebben vergrijzing en migratie een impact op de financiering van het sociale

3 Noteer hieronder twee maatregelen die de overheid kan treffen om de pensioenen betaalbaar te houden.

ke xe

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

kij

112

Eureka! Wat denk je nu over de Breinbreker die we aan het begin van dit hoofdstuk formuleerden?

“Welke gevolgen hebben actuele ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid?”

VA N

Forum

Wat denk je nu na onze bespreking van dit hoofdstuk? Duid aan of je het (on)eens bent. Geef daarna telkens twee argumenten voor elke aangeduide keuze. Is je standpunt gewijzigd? Stellingen 1

Bij conflicten tussen een werknemer en een werkgever staat de werknemer er altijd alleen voor.

Wanneer er iemand met zijn opleiding heel moeilijk een job vindt, kan deze persoon zich het best omscholen.

Gepensioneerde leraren moeten de kans krijgen om terug voor de klas te staan.

Stelling 1

ke xe

Stelling 2

Argumenten

r©

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

kij

Stelling 3

113

Synthese Arbeidsmarkt

7.1

Net zoals op de productmarkt geldt ook op de arbeidsmarkt de wet van vraag en aanbod. Het loon is de prijs waartegen werknemers werk aanbieden en werkgevers arbeid vragen.

Hierbij mogen we wel de invloed van sociaal overleg niet uit het oog verliezen: werkgevers dienen rekening te

houden met minimumlonen of loonbarema’s wanneer zij een loon onderhandelen. Hierbij kun je wijzen op het

bestaan van collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s), die tot stand komen door overleg tussen vakbonden en

Knelpuntberoepen

VA N

werkgeversorganisaties.

7.2

Op de arbeidsmarkt kunnen er zich onevenwichten voordoen. Zo kan het gebeuren dat bepaalde vacatures niet ingevuld geraken. Is er een tekort aan personeel in een specifiek beroep, dan is er sprake van een knelpuntberoep. In dit geval is het aanbod kleiner dan de vraag.

Werkloosheid

r©

Wanneer het aanbod (het aantal werkzoekenden) groter is dan de vraag (het aantal vacatures) dan is er sprake van werkloosheid. Hier kan de VDAB, de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding, een belangrijke rol spelen. Zij helpt bij het zoeken naar werk door een jobsite aan te bieden met vacatures,

opleidingen te geven en werkzoekenden te begeleiden in hun zoektocht naar werk.

Sociale zekerheid

7.3

De overheid heeft ook het sociale zekerheidsstelsel in het leven geroepen. Dit is een soort verzekering die bedoeld is om een inkomen en/of verzorging te garanderen voor personen en gezinnen die, tijdelijk of

blijvend, niet (langer) in staat zijn om zelf in (voldoende) inkomen en/of verzorging te voorzien. De sociale zekerheid betaalt de burgers daarom een aanvullend inkomen, zoals vakantiegeld, een Groeipakket of een

vervangingsinkomen, bijvoorbeeld een invaliditeitsuitkering, rustpensioen of werkloosheidsuitkering. De financiering van dit stelsel gebeurt onder andere door de maandelijkse werknemers- en werkgeversbijdragen

ke xe

aan de RSZ, de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid, naast de inbreng van de overheid.

Actuele ontwikkelingen

Actuele ontwikkelingen leiden tot verschuivingen van de vraag en/of het aanbod van arbeid. Dit heeft een wijziging van het marktevenwicht tot gevolg. Zo zorgt migratie voor een verschuiving van het aanbod, en werkt vergrijzing de toenemende vraag naar zorgkundigen in de hand.

kij

Actuele ontwikkelingen of trends hebben niet alleen gevolgen voor de arbeidsmarkt maar ook voor de sociale zekerheid. Zo zorgt de vergrijzing voor enerzijds minder RSZ-bijdragen maar anderzijds voor meer uitkeringen

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

in de vorm van bijvoorbeeld pensioenen.

114

7.4

organisaties

THEMA 3 HOOFDSTUK 7

aan de RSZ kunnen stijgen.

de werknemersbijdragen

kunnen stijgen, maar ook

zoals het Groeipakket,

Verschillende uitkeringen,

arbeidsmarkt stijgt.

Het aanbod op de

pensioenen, ziektekosten …

Uitkeringen stijgen, zoals

arbeidsmarkt daalt.

Het aanbod op de

sector

en werkgevers binnen een

plichten van werknemers

afspraken rond rechten en

migratie

vergrijzing

ontwikkelingen

actuele zekerheid

de sociale

de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid

dan het aanbod

knelpuntberoep = de vraag is groter

dan het aanbod

werkloosheid = de vraag is kleiner

aanbieders = werknemers/werkzoekenden

vragers = werkgevers

vervangingsinkomen

aanvullend inkomen

de overheid

werknemers, werkgevers en

gefinancierd door:

voorzien

pensioen …

werkloosheidsuitkering,

bijvoorbeeld

Groeipakket …

bijvoorbeeld

VA N

voldoende inkomen en verzorging te

personen en gezinnen van een

doel: een verzekering om alle

r©

de arbeidsmarkt

gevolgen van actuele ontwikkelingen op

het sociaal overleg

ke xe

werkgevers

vakbonden

kij

collectieve arbeidsovereenkomst (cao)

Boerenbond …

Unizo, VOKA,

bijvoorbeeld VBO,

ACV, ABVV, ACLVB

In Bordschema

115

r©

ke xe

kij

VA N