leesfragment Vrijheid in het verschiet - Jeanette Windle

Jeanette Windle

Vrijheid in het verschiet Roman Vertaald door Susanne Castermans-Nelleke

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 3

12-03-12 10:57

Vrijheid in het verschiet is een los te lezen vervolg op Gesluierde vrijheid.

© Uitgeverij Voorhoeve – Utrecht, 2012 Postbus 13288, 3507 LG Utrecht www.kok.nl Oorspronkelijk verschenen onder de titel Freedom’s Stand bij Tyndale House Publishers Inc., 351 Executive Drive, Carol Stream, IL 60188, USA. © Jeanette Windle, 2011 Vertaling Susanne Castermans-Nelleke Omslagontwerp Hendriks Grafische Vormgeving ISBN 978 90 297 0540 0 ISBN e-book 978 90 297 0546 2 NUR 302 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written permission of the publisher.

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 4

12-03-12 10:57

Verklarende woordenlijst

Afghani munteenheid van Afghanistan Allahoe akbar ‘Allah is de grootste’, een term die moslims in talrijke omstandigheden citeren om goedkeuring uit te drukken of om een spreker te loven Baba pappa Bacha bazi ‘spelen met jongetjes’, een vorm van seksuele slavernij en kinderprostitutie Baksjisj fooi, aalmoes Boezkasji Afghaanse variant van de sport polo Chador een zwart gewaad dat, op het gezicht na, het hele lichaam bedekt, dikwijls gedragen met een sluier voor het gezicht Chaikhana combinatie van theehuis en herberg Chapan geborduurde lange mantel met knopen Chowkidar beheerder Eid populaire islamitische benaming voor het Offerfeest Hadith aan Mohammed toegeschreven uitspraak of handelwijze Hamam oosters badhuis Indjil evangelie Insjallah als Allah het wil Isa Masih naam van Jezus Christus binnen de islam Jihad heilige oorlog Jinga rijk versierde vrachtwagen Kan oosterse titel Khuda hafez afscheidsgroet: Moge God uw Bewaarder zijn Madar moeder 5

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 5

12-03-12 10:57

Madrassa Koranschool Mantoe noedels Mastawa r ijstschotel met gedroogd lamsvlees, kikkererwten en yoghurt Melli Tarana Afghaans volkslied Moedjahedien strijders voor de vrijheid, opstandelingen in Afghanistan Moellah islamitisch Schriftgeleerde Pastjoe een van de twee officiĂŤle talen die in Afghanistan gesproken wordt Patoe dunne deken Salam aleikum Arabische groet: vrede zij met u Samowaar een soort waterkoker, gebruikt om thee te zetten Shalwar kameez knielange tuniek, gedragen over een broek Sharia islamitische wetgeving, hoofdzakelijk gebaseerd op voorschriften uit de Koran Sjahada islamitische geloofsbelijdenis: er is geen god dan Allah en Mohammed is zijn gezant Sjahid martelaar voor Allah Tasjakor bedankt Toesjak plat kussen dat gebruikt wordt als bank of bed Wali voogd, beschermer Zakat een van de vijf zuilen van de islam, het geven van aalmoezen Zina onwettig seksueel contact

6

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 6

12-03-12 10:57

1

Kaboel, Afghanistan ‘Waarom heb je hem laten gaan en niet gedood?’ klonk het woedend door de mobiele telefoon.

‘Ik heb je toch verteld van die opname?’ Ismaïl, de Afghaanse onderminister van Binnenlandse Zaken, veegde de kapotgeslagen dvd-speler in een afvalbak naast het bureau dat hij had gevorderd van de politiechef. ‘Misschien dat jij er geen schade van ondervindt, maar het zal mijn ondergang betekenen!’

‘En op dit moment kan ik jou als handlanger niet missen, dus misschien was het toch wel een goede beslissing.’

Ismaïl kon het gegniffel van de ander niet waarderen. ‘In ieder geval is het niet zo heel slecht afgelopen. We zijn toch dichter bij ons doel gekomen en hij weet dat de prijs voor zijn leven zijn stilzwijgen is. Hij zal heus niet vertellen wat hij weet.’

‘En dat is niet eens zo veel. Zou hij doorhebben dat wraak op Khalid Sayef toch niet het uiteindelijke doel was van zijn opdracht? Heeft hij daarom misschien niet gedaan wat hij had moeten doen?’

‘Dat kon hij met geen mogelijkheid weten. Nee, het was het meisje. Het was niet slim om te liegen.’ Dat toegeven was ook niet slim. Om de doodse stilte te verbreken, haastte Ismaïl zich te zeggen: ‘In ieder geval is nu wel duidelijk dat hij niet meer met hart en ziel achter de jihad staat.’

‘Met de juiste druk zou hij nog wel van gedachte kunnen veranderen. Als we dit maar op tijd hadden gekregen, hadden we vandaag niet gefaald.’

De schermpjes van beide mobiele telefoons vertoonden hetzelfde beeld.

19

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 19

12-03-12 10:57

‘Wie had gedacht dat wij er al die tijd zo dichtbij waren?’ zei Ismaïl.

‘En hij. Je had eerder na moeten gaan wie die Amerikaanse huurster was en wat ze uitspookte.’

‘Het was toeval dat dit op mijn pad kwam.’

‘Of een geschenk van Allah.’

Een fatsoenlijke vrouw zou een dergelijke foto nooit buiten haar eigen familie laten zien, maar zelfs in Afghanistan moest er op een politiefoto meer te zien zijn dan een boerka. Bruine krullen die uitstaken onder een hoofddoek rond een bleek, ovaal gezicht met een blik die zowel wanhoop als opstandigheid uitdrukte, en niet viel te rijmen met zo’n jong gezicht. Toch waren het de ogen die door lange, volle wimpers toevallig in de lens hadden gekeken, die beide sprekers tevreden deed grommen. Minachtend, maar met een glans die zelfs in jpeg te zien was, schitterden ze als het diepe lazuurblauw van een bergmeer in het natuurgebied Band-i-Amir. * Provincie Kandahar, Afghanistan Toen Jamil het leven van dat verbrande kind had gered, had hij niet verwacht dat hij zou moeten rennen voor zijn leven.

Hij keek vluchtig achterom en zag dat hij een voorsprong kreeg op de menigte. Nee, de menigte had besloten te stoppen. Er suisde nog wel een regen van stenen door de lucht, maar er werd niet meer zo vol overgave gegooid. Ze probeerden Jamil ook niet te doden, maar hem – en zijn woorden – uit hun dorp te verdrijven.

Het was allemaal zo goed begonnen. Het dorp was een typisch Zuid-Afghaans dorp: lemen kubussen binnen lemen muren op een kurkdroge vlakte. In een rivierbedding die in het regenseizoen volstroomde, lagen nu alleen droge keien, maar door een gemeenschappelijke waterput konden ze zich het hele jaar door redden.

Jamil was bezig geweest om zijn waterfles te vullen, toen een dorpeling hem had uitgenodigd voor het avondeten. De Pasjtoen20

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 20

12-03-12 10:57

stammen stonden zowel bekend om hun gastvrijheid als om hun gewelddadigheid.

En om hun armoede. Op de lemen muren van de woonkamer van Jamils gastheer zat geen witkalk en op de zanderige vloer lagen versleten tapijten en toesjaks. Op de schaal die voor hem en de andere mannen was neergezet, lag alleen rijst met een karig laagje linzen eroverheen. Smalle gezichtjes en smachtende kinderogen die de kamer ingluurden om de mannen te zien eten, stilden Jamils eetlust. Wat een onrecht, zou Ameera zeggen.

Dat herinnerde hem eraan dat Ameera, de vrouw die hem kennis had laten maken met Isa, nu uit zijn leven was verdwenen.

Sinds hij uit Kaboel was verbannen, had hij haar stem slechts één keer gehoord. Toen hij eindelijk weer op een plek was waar zijn mobiele telefoon het deed, deed haar telefoon het niet. Daarna had hij Rasheed gebeld, die hem had laten weten dat Ameera terug was gegaan naar haar eigen land en dat hij nooit meer mocht bellen.

Een vrouw in een boerka stond thee in te schenken, toen Jamil gegil hoorde. Het geschreeuw ging door merg en been en zijn gastheer was zo geschrokken, dat beleefdheden er niet meer toe deden en hij geen bezwaar maakte toen Jamil achter hem aan liep naar een andere kamer. Daar lag een jongetje van nauwelijks twee jaar oud enorm te krijsen. Iemand had een pot kokendheet theewater op een stenen blok neergezet, waarna de peuter de hele pot over zich heen had getrokken.Vrouwen rukten in paniek de natte kleding van hem af en trokken daarbij zijn verbrande huid mee.

Jamil nam even de tijd om na te denken. Hij greep een waterkruik, werkte zich met zijn ellebogen door de gillende kring en gooide de inhoud van de kruik over het kind heen. Een koud winterbriesje maakte het water net zo effectief als een ijszak.

‘Bij zulke brandwonden moet je het slachtoffer direct afkoelen, zodat de hitte niet verder in de huid kan doordringen. En je moet de huid met rust laten.’ Jamil zei dat er rauw, rood vlees moest worden gelegd op de plekken waar de verbrande huid was weggetrokken. ‘Dat zal hem beschermen totdat er nieuwe huid gaat groeien.’

De jongen werd op een toesjak in de woonkamer gelegd en 21

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 21

12-03-12 10:57

Jamil moest blijven als gast. Hij liet de familie zien hoe de brandwonden met licht gezouten water moesten worden gespoeld om infectie tegen te gaan, en hoe ze vaseline moesten gebruiken om te voorkomen dat genezende vingers en andere lichaamsdelen aan elkaar konden groeien.

In ruil daarvoor stond zijn dankbare gastheer Jamil niet alleen toe om de woorden van Isa voor te lezen, maar haalde hij ook de rest van het dorp naar zijn huis. Toen het nieuws over de genezer zich verspreidde, kwamen er meer mensen met kwalen en pijn naar hem toe. Een steenpuist. Een slecht gezette gebroken arm.

Een baby met diarree. Een ontstoken oog. Niets wat Jamil niet kon behandelen. Het harde leven van deze mensen had één voordeel: als ze lang genoeg leefden om de volwassenheid te halen, waren ze zo taai en gehard als geitenleer.

Ze bleven ook luisteren als Jamil zijn patoe uitspreidde om voor te lezen uit zijn Nieuwe Testament in het Pasjtoe. Tenslotte wist toch iedereen dat de belangrijkste profeet binnen de islam, op Mohammed na, zelf een groot genezer was geweest? Het was wel niet gebruikelijk, maar luisteren naar de woorden die van Isa al Masih afkomstig zouden zijn kon geen kwaad.Vooral als ze werden uitgesproken door iemand die zelf genezende handen had.

Of Jamil daadwerkelijk het leven van de jongen had gered of niet, wist hij niet maar hij had in ieder geval wel ernstige infecties en littekenvorming voorkomen. De pijn had hij niet kunnen wegnemen. Dat was ook de reden waarom Jamil nu op de vlucht was in de vallende duisternis.

Nadat Jamil die eerste avond zijn voornaamste patiënt had behandeld, had zijn gastheer met een beetje opiumpasta een einde gemaakt aan het gejammer van de peuter. Jamil was daar niet blij mee geweest, maar zijn eigen voorraad pijnstillers was al lang op.

Opium was het enige medicijn dat arme Afghanen hadden. En dus zweeg Jamil en hield hij zijn jonge patiënt nauwlettend in de gaten. Opiumpasta was wel nuttig, maar veel moeilijker te doseren dan zijn bewerkte broertje, morfine. Een overdosis vertraagde de ademhaling en elke winter stierven er in Afghanistan dan ook 22

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 22

12-03-12 10:57

honderden mensen aan een ademstilstand nadat ze opium hadden genomen om de symptomen van griep of longontsteking te bestrijden. Een paar dagen later had Jamil zijn gastheer overgehaald de opium te beperken tot één dosis per nacht. Inmiddels was hij ook niet langer een vreemdeling, maar een graag gezien lid van de gemeenschap. Zijn gastheer had Jamil zelfs uitgenodigd voor een rondleiding in het bedrijf dat in strenge winters de gemeenschapsbewoners voorzag van brood op de plank.

De werkplaats van de tapijtweverij was een donkere, bedompte ruimte, zo vol stof en de bijtende geur van textielverf dat Jamil zijn hoesten moest inhouden toen hij achter zijn gastheer aan tussen de weefgetouwen door liep. De prachtige patronen die ooit waren gecreëerd door Afghaanse vrouwen op het platteland om hun eigen huizen te verfraaien, waren nu veel te kostbaar om te worden verkwanseld aan de armste kaste die zich daar nu voor afbeulde.

Zolang het licht nog schuin door de kleine ramen viel, zouden deze weefsters niet opstaan uit hun ineengedoken houding. Noch de vrouwen noch de kinderen, die net zo hard doorwerkten als de volwassenen, leken bezwaar te hebben tegen het vermoeiende hurken en de herhaalde bewegingen.

Toen zag Jamil de kleine pupillen en keek hij nog eens goed naar de gezichten. Ja, die trage, rustige ademhaling. Die slappe houding terwijl de vingers maar doorgingen met het knopen van de ontelbare draden. Al deze arbeiders waren onder invloed van opium, zelfs de kinderen. Langs de muren lagen in patoes gewikkelde baby’s. Niet alleen hele kleine; sommige konden vast al lopen. Allemaal waren ze zo diep in slaap, dat Jamil pas van heel dichtbij kon zien dat ze ademden. Dit was een beeld van Afghanistan dat Jamil in zijn vroegere, bevoorrechte leven nooit had gekend. Ineens zag hij in elk dromerige, afwezige gezicht zijn eigen moeder en zus.

Als ze nog leefden, zouden ze dan ook in zulke afschuwelijke omstandigheden verkeren?

Zijn gastheer haalde zijn schouders op. ‘Het is zware arbeid. Zonder de opium kunnen ze niet goed en lang genoeg werken. De vrouwen kunnen ook niet werken als hun baby’s om aandacht vragen.’

23

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 23

12-03-12 10:57

‘Maar die vrouwen en kinderen zijn verslaafd. Die baby’s ook.

Misschien gaan ze er niet dood aan, maar ze worden nooit sterk en intelligent. En ze zullen altijd opium nodig hebben, zelfs als ze niet weven.’

‘Ze hoeven niet intelligent te zijn om te kunnen weven. Ook niet om kinderen te krijgen. En ze zullen toch altijd weven. Wordt in jouw woorden van Isa soms ook over tapijten gesproken?’

‘Niet met name,’ gaf Jamil toe, ‘maar Isa was een genezer. Hij leerde om goed te zijn voor zowel vrouwen en kinderen als voor mannen. Als het werk te vermoeiend is zonder opium, zijn er echt wel manieren om daar wat aan te doen. Meer licht en lucht zodat ze beter kunnen zien en makkelijker kunnen ademen. De jongsten elkaar laten afwisselen zodat er voor hen gezorgd kan worden; dan hebben de vrouwen ook meteen even pauze.’

‘Dan worden er minder tapijten geproduceerd,’ antwoordde Jamils gastheer botweg. ‘Ik wil er verder niets meer over horen.’

En dat was dat. De dorpsleiders hadden terstond een vergadering bijeengeroepen. Zijn gastheer had in ieder geval nog wel Jamils bagage laten halen toen de mannen zich rond de put hadden verzameld met stenen in hun handen. Nu de menigte terugliep naar het dorp ging Jamil langzamer lopen. Sinds hij aan zijn nieuwe missie was begonnen, had hij zich niet meer zo moedeloos gevoeld. Nadat hij in dit dorp was aangekomen, was uitgenodigd voor het eten en enkele dagen had kunnen voorlezen en genezen, had Jamil het gevoel gehad dat hij daadwerkelijk in de voetsporen van Isa al-Masih was getreden.

Maar ook hier leek het of Jamils pad overeenkwam met dat van de profeet. Waren het niet Isa’s eigen naasten geweest die Hem uit de stad hadden verdreven? Had Hij Zijn eigen discipelen niet onderwezen over degenen die Zijn woorden afwezen? Ze mochten zich niet verzetten of verdedigen, maar moesten het stof van hun voeten schudden als getuigenis tegen het ongeloof van die stad.

Maar Jamil wilde het stof van dit dorp niet van zijn voeten schudden. Ondanks die stenenregen was hij hun eerdere vriendelijkheid en gastvrijheid niet vergeten. Konden ze maar net zo 24

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 24

12-03-12 10:57

over Isa al Masih denken als hij, en begrijpen hoe het navolgen van Hem hun levens en hun gemeenschap zou kunnen veranderen.

Jamil merkte dat hij dit net zo vurig wilde als hij ooit wraak en vergelding had gewild. Zijn hart deed pijn. Had Jezus’ hart net zo veel verdriet gehad om hen die Hem verworpen hadden?

Doordat Jamil achter zich het geluid van een snel naderbij komende motor hoorde, draaide hij zich om. Een kleine motorfiets kwam het bergpad opgereden. Hij dook weg achter een rotsblok, maar het was al te laat. De motorfiets stopte ter hoogte van het rotsblok en Jamil hoorde de bestuurder afstappen. ‘Salam aleikum.

Vrede zij met u.’

Het had geen zin zich nog langer achter het rotsblok te verstoppen en dus kwam Jamil voorzichtig tevoorschijn. ‘Wa aleikum u salam. En ook vrede met u.’

De motorfiets leek een stukje speelgoed in vergelijking met de bestuurder, die onder zijn patoe stevig gebouwd was en met kop en schouders boven de tengere Jamil uitstak. Zoals de meeste mensen in dit gebied, had hij het uiterlijk van een Pasjtoen en sprak hij hun taal. Hij was niet ouder dan de zevenentwintig jaar van Jamil.

‘Ben jij Jamil, de genezer die in dat dorp daar verbleef? Ze zeiden me dat hij deze kant op was gegaan.’

Jamil was nog steeds op zijn hoede, maar omdat de vreemdeling niet vijandig overkwam zei hij: ‘Ik ben een genezer en ik was in dat dorp.’

‘Is het waar dat jij, net als de profeet Isa, alle hulpbehoevenden helpt, rijk of arm, vrouw of man?’

Was dit een valstrik? Een of andere hinderlaag? Jamil voelde het bloed kloppen in zijn hoofd en zijn hart ging tekeer toen hij voorzichtig toegaf: ‘Als ik inderdaad kán helpen, ja.’

De man stapte naar voren en omhelsde Jamil met een stevige kus op beide wangen. ‘Ik ben Omed. En jij bent een wonder. Toen een gast in de chaikhana vertelde over een genezer in een dorp aan de andere kant van de bergkam, wist ik dat de Almachtige mijn gebeden had verhoord.’

Zijn nieuwe kennis leek ervan uit te gaan dat Jamil hem zou 25

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 25

12-03-12 10:57

volgen toen hij naar de motorfiets terugliep. Voorzichtig klom Jamil achter Omed op het zadel. De schemering was nu overgegaan in de nacht en de motorfiets had geen koplamp. Toch stuurde Omed de motor doelbewust vol gas heuvelruggen op en ravijnen in, totdat er voor Jamil geen weg meer terug was. Zelfs als hij het zou willen, zou hij de weg nooit meer terug kunnen vinden. Hun zigzagpad kwam uit op een weg en Jamil zag in de verte lichtjes fonkelen.

Terwijl de motorfiets snel tussen rechthoekige vormen doorreed, kon Jamil zien dat dit een grotere plaats was dan het dorp waar hij eerder onderdak had gekregen. Rond een zanderig plein lagen winkels, een kleine moskee met een minaret en de plaatselijke chaikhana, een combinatie van een theehuis en herberg voor reizigers. Er was geen elektriciteit, maar kerosinelampen zorgden voor licht. Omed praatte tegen hem over zijn schouder, maar Jamil ving boven het geluid van de motor maar af en toe een woord op.

Hij parkeerde de motorfiets voor een lang en laag gebouw.

‘Wacht hier even, ik ben zo weer terug.’ Terwijl Omed op de naastgelegen chaikhana afstevende, liep Jamil langs het gebouw.

Een rode halvemaan boven één van de deuren, de islamitische variant van het Rode Kruissymbool, wees op een kliniek. Hier had men dus een eigen genezer. Waarom was híj dan hier?

Een ander symbool wees op de aanwezigheid van een school. Jamils aandacht werd echter onmiddellijk getrokken door een openstaande deur. Binnen zag hij een bekend dorpstafereel: een tapijtweverij zoals Jamil die ook in het vorige dorp had gezien. Hier was de grote ruimte echter koel en droog. De muren waren vrolijk geel geschilderd en reflecteerden helder licht van kerosinelampen.

Ramen van doorschijnend plastic zouden overdag voldoende licht doorlaten. Opvallender was dat de weefgetouwen geen afmattende vloermodellen waren, maar verticaal stonden en zo versteld konden worden, dat het werk binnen handbereik was. Banken zorgden ervoor dat de wevers konden zitten en niet op de vloer hoefden neer te hurken.

Vlak achter de deur stond een kraam waar potentiële kopers tus26

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 26

12-03-12 10:57

sen voltooide tapijten stonden te neuzen. Degene die het dichtst bij de deur stond was een Pasjtoen met lichtbruin haar en een rond, zonverbrand gezicht. In plaats van een shalwar kameez, de plaatselijke kledij bestaande uit tuniek en broek, droeg hij een spijkerbroek met een T-shirt en een olijfgroene legerparka in plaats van een patoe. Ook had hij niets op zijn hoofd en was gladgeschoren, een modetrend die populair begon te worden onder jonge stadsbewoners in Afghanistan. In dit plattelandsdorp viel hij op als een papegaai tussen een stel postduiven.

‘Jamil, sorry dat ik zo lang wegbleef.’ Omed was weer terug.

Jamil draaide zich om. ‘Maar dit is echt geweldig! Met dit soort weefgetouwen heb je geen opium nodig. Hoe is dat allemaal hier gekomen?’

‘Dit gemeenschapscentrum is gebouwd door buitenlandse militairen en een hulporganisatie heeft gezorgd voor deze weefgetouwen. Ik… had wat contacten.’ Omed aarzelde. ‘Ikzelf heb de dorpsoudsten ervan weten te overtuigen deze verandering door te voeren. Hoewel de getouwen het dorp niets zouden kosten, wilden ze in eerste instantie niet akkoord gaan vanwege de bijbehorende voorwaarden. De vrouwen mogen niet op vrijdag weven. Opium is niet toegestaan. Kinderen mogen werken als hun families vinden dat dat nodig is, maar alleen na schooltijd, zowel jongens als meisjes.Vrouwen met kleine kinderen werken niet, tenzij er iemand op de kinderen kan passen.

‘Toch worden er nu meer tapijten geweven dan voorheen. De oudsten zijn gaan inzien dat het veel beter gaat nu hun kinderen naar school gaan en hun vrouwen geen opium gebruiken. Daarom is het zo verschrikkelijk dat het ongeluk juist nu is gebeurd.’

Ongeluk? Wat was Jamil allemaal ontgaan? Omed knikte naar een groep mannen die op hun gemak uit de chaikhana kwamen lopen.

‘De moellah en een paar oudsten zeggen dat het een teken is dat we niet op nieuwe weefgetouwen hadden moeten overgaan, dat ze te gevaarlijk zijn. Onze genezer weigert haar aan te raken omdat ze een vrouw is. Ik heb Haroen gesmeekt om haar naar de stad te 27

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 27

12-03-12 10:57

brengen, waar ziekenhuizen voor vrouwen zijn, maar hij zegt dat er geen geld voor is. Ik heb gebeden dat de genezer van gedachten zou veranderen, maar toen ik over jou hoorde, wist ik dat mijn gebeden waren verhoord.’

Jamil deed zijn best om de gaten in het verhaal op te vullen, maar de strekking werd hem pas duidelijk toen de mannen langs hem heen liepen. Een man in een witte jas over zijn shalwar kameez duwde de deur onder de rode halvemaan open. De kliniek bestond uit één kamer die werd verlicht met een kerosinelamp aan een haak in het plafond. Op metalen stellingen en in een kast met glazen deurtjes stonden wat medische benodigdheden. Op een houten tafel lag onder een boerka en een deken een vrouw, opgerold in foetushouding. Ze leek eigenaardig misvormd en haar schouder stak vreemd omhoog onder de boerka, alsof de vrouw een bochel had.

Een andere vrouw in boerka bekommerde zich om de patiënt, maar trok zich in een hoekje terug toen de mannen de kliniek kwamen binnenlopen. Omed fluisterde zijdelings naar Jamil: ‘Mijn vrouw. De gewonde vrouw is haar zus.’

Toen zei hij zachtjes tegen zijn vrouw: ‘Nadia, ik had je toch beloofd dat ik een andere genezer zou vinden? Dit is Jamil, degene waarover die man het had. Hij wil haar wel onderzoeken.’

Jamil had nu genoeg gehoord om te begrijpen wat er die ochtend was gebeurd. Bij het ongeluk waarover Omed het had gehad, was een nieuw verticaal weefgetouw omgevallen, waarbij de schouder van deze vrouw uit de kom was geschoten. Het was echter de vraag of de schouder alleen ontwricht was, of ook gebroken.

Daarvoor zou Jamil de vrouw moeten onderzoeken.

Maar toen hij zijn handen uitstak om het lichtblauwe polyester terug te slaan, werd zijn hand weggeslagen. ‘Wilt u onze vrouwen te schande maken? Omed, wat voor een genezer heb je meegebracht?’

Degene die Jamil had aangevallen, was de man in de witte jas. Jamil keek hem aan. ‘Run jij deze kliniek? Dan kun je me vast meer vertellen. Hoe erg is deze vrouw gewond? Zijn er botbreuken?

28

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 28

12-03-12 10:57

Welke behandeling heb je al gegeven?’

De zorgverlener knikte naar een kleine, magere man. ‘Haroen, haar echtgenoot, heeft haar onderzocht. Hij zegt dat er geen botten zijn gebroken, maar dat de schouder alleen uit de kom is.’

Jamil richtte zich tot Haroen. ‘Hoe weet je dat er geen botten zijn gebroken?’

Haroen haalde zijn schouders op. ‘Ik fok schapen en geiten en weet echt wel wanneer er iets gebroken is. Bovendien heb ik zoiets eerder gezien. Afgelopen winter was de schouder van Nabi er net zo aan toe, toen hij geraakt was door een steen die van de berg was komen rollen.’ De echtgenoot van de patiënt gebaarde met zijn hoofd naar een omstander. ‘Ik heb de genezer geholpen die schouder weer op zijn plaats te krijgen.’

Jamil keek de zorgverlener weer aan. ‘Als jij weet hoe je met een dergelijk letsel moet omgaan, waarom ligt deze vrouw hier dan nog zo? Om die schouder goed te laten genezen moet alles zo snel mogelijk weer worden teruggezet.’

‘Maar ík mag haar niet aanraken.’ De genezer deinsde terug. ‘Ze is een vrouw. Ik heb Haroen uitgelegd hoe het moet en toen hem dat niet lukte, heb ik gezegd dat hij haar opium moest geven zodat ze de schouder niet verder zou blesseren totdat we weten of hij wel of niet geneest. Soms schiet hij vanzelf weer terug. Dat heb ik tenminste geleerd.’ De man nam een trotse houding aan. ‘Ik heb drie maanden gestudeerd om hier dit werk te kunnen doen.’

‘Zo’n ernstige ontwrichting herstelt niet vanzelf.’ Geen wonder dat Omed zo graag had gewild dat Jamil met hem meekwam.

Jamil was geen echte dokter, maar hij was ook niet zomaar een dorpeling die een paar ehbo-lessen had gevolgd om een plaatselijk kliniekje te kunnen bemannen.

Omed keek gespannen naar Jamil. ‘Kun jij haar schouder herstellen?’

Hij gaf niet direct antwoord. Hij kende de techniek om een ontwrichte schouder weer in de kom te krijgen, niet alleen omdat hij dat lang geleden tijdens zijn studie had geleerd, maar ook omdat hij een Amerikaanse hospik had geholpen bij net zo’n verwonding na 29

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 29

12-03-12 10:57

de explosie bij Nieuwe Hoop in Kaboel. Maar toen ging het om een kind en was het letsel nog vers. Na een hele dag waren het gescheurde bindweefsel en de pezen van deze vrouw stijf geworden, waardoor de schouder in een andere stand was komen te staan.

‘Zonder röntgenfoto’s kan ik dat niet met zekerheid zeggen.

Het is het beste om haar naar een ziekenhuis te brengen voor een uitgebreid onderzoek.’

Iedereen in de kamer had nu wat te zeggen. Sommigen waren het eens met Jamil, anderen gingen boos tegen hem in. Omed was duidelijk teleurgesteld. Het was de echtgenoot die het woord nam.

‘Dat gaat niet. Ik heb geen geld voor zo’n reis of een ziekenhuis.’

Haroen gebaarde naar de zorgverlener. ‘Navid zegt dat de schouder over een tijdje wel genoeg genezen is zodat ze weer kan werken.

Zo niet,’ hij wierp Omed een sluwe blik toe, ‘dan kan ze terugkeren naar haar eigen familie. Een nieuwe bruidsschat is goedkoper dan een ziekenhuis.’

Er ging een gegniffel op, waarna een man die achter Haroen stond, zei: ‘Trouwens, wie zijn wij om in te grijpen? Zegt de Koran niet dat Allah het lot van iedereen bij zijn geboorte om zijn nek heeft gehangen?’

De man die sprak was niet de oudste aanwezige, want zijn volle, lange baard was nog volledig zwart. Maar hij straalde wel autoriteit uit en droeg de zwarte tulband die de taliban berucht hadden gemaakt als een teken van islamitische vroomheid.

De dorpsmoellah.

Jamil werd razend. Zou de moellah ook zo tegen ingrijpen zijn als bij een van deze mannen de schouder uit de kom was geschoten?

Wilden de moellah, de zorgverlener en zelfs de echtgenoot echt zo graag een vrouw veroordelen tot levenlange misvorming en verlamming, in plaats van een simpele oplossing te vinden?

Jamil legde zijn spullen op tafel en begon zijn buidel los te knopen. Hij had niets kunnen doen voor de vrouwen en kinderen die in verdoofde toestand hadden moeten werken om hun mannelijke familieleden van zoveel mogelijk tapijten te voorzien. Hier was het anders.Toen Jamil zijn Nieuwe Testament in het Pasjtoe pakte, keek 30

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 30

12-03-12 10:57

hij niet naar Omed. Als hij de man die hem hier had gebracht tegen zich in het harnas zou jagen, zou hij later zijn excuses wel aanbieden.

‘Maar Allah stuurt toch ook genezers naar de kinderen der mensheid? En was Isa al-Masih niet de allergrootste genezer?

Mohammed zelf heeft geleerd dat de woorden en daden van Isa dienen te worden geprezen en nagevolgd.’ Jamil bladerde door het heilige boek. ‘Hier heb ik die woorden van Isa al Masih. Hij onderwees op de heilige dag, toen een vrouw die al achttien jaar kreupel was, naar hem toe kwam. Omdat hij medelijden met haar had, legde Isa zijn eigen handen op de vrouw en ze was genezen.

Maar de moellahs van dat dorp werden boos en wilden weten waarom hij een vrouw had genezen, en nog wel op een heilige dag.

Ik zal voorlezen wat Isa al Masih antwoordde: “Huichelaars!

Maakt niet ieder van jullie op sabbat zijn os of ezel los van de voederbak om hem te laten drinken? Mocht deze vrouw, die een dochter is van Abraham en al achttien jaar door Satan geboeid werd gehouden, mocht zij op sabbat niet uit deze boeien worden losgemaakt?”’

De moellah was dichterbij gekomen om de sierlijke lussen en krullen van het Pasjtoe nauwkeurig te bekijken. Zijn zwarte baard trilde van woede, maar onder de overige luisteraars klonk inmiddels verbaasd en instemmend gemompel. Toen Jamil zijn ogen opsloeg, zag hij dat zijn publiek was gegroeid. Dorpelingen wurmden zich de kliniek in om te zien wat er aan de hand was en anderen verdrongen elkaar in de deuropening. Een olijfgroene arm die boven de zee van hoofden uitstak, trok plotseling zijn aandacht. De opgestoken hand kwam van de opvallende verschijning bij de tapijtkraam en Jamil zag een camera of mobiele telefoon die op de tafel werd gericht.

Intuïtief draaide Jamil zich vol weerzin om, maar probeerde toch de gewonnen sympathie ten volle te benutten. ‘Zoals jullie hebben gehoord, is het aanraken van deze vrouw om haar te redden van een verminking, een manier om het goede voorbeeld van Isa na te volgen. Omed, jij bent familie van haar. Jij en haar man zullen me helpen.’

31

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 31

12-03-12 10:57

Omed had gezegd dat Jamil het antwoord was op zijn gebeden. Als dat zo was, dan was hij hier niet naartoe gebracht om te falen. Jamils vingertoppen voelden dwars door het polyester van de boerka. De echtgenoot en de zorgverlener hadden gelijk; de schouder was niet gebroken maar wel ernstig ontwricht. De volgende handeling zou echter pijnlijk zijn en Jamil kon alleen maar dankbaar zijn dat de vrouw zo veel opium had gekregen dat ze nu buiten bewustzijn was.

‘Draai haar voorzichtig op haar rug en houd haar stevig vast. Ze mag niet bewegen.’

De echtgenoot van de vrouw werkte nu zonder protest mee.

Kennelijk vond Haroen het best om een gezonde vrouw terug te krijgen, zolang hij daar maar niet voor hoefde te betalen! Jamil wikkelde zijn hand in een handdoek en duwde deze over de boerka heen in de oksel van de vrouw. Toen pakte hij haar geblesseerde arm bij de pols en trok hier hard aan terwijl hij tegen de oksel duwde. Het lichtblauwe polyester was glad en het was lastig om grip te houden. Het zweet stond op zijn voorhoofd en een gekreun duidde erop dat de vrouw weer langzaam bij bewustzijn kwam. Ik mag niet falen! Ik mag niet falen!

‘Almachtige Schepper van het heelal, in de naam van Isa alMasih, heb medelijden met deze vrouw. Geef mij de kracht om te genezen zoals Isa al-Masih zieken genas!’

Jamil had er geen erg in dat hij hardop bad. Plotseling voelde hij iets terug schieten. Een diepe zucht gaf aan dat de vrouw meteen verlichting voelde. Hij vouwde haar arm over de boerka en voelde voorzichtig aan de schouder. ‘Het is gelukt.’

De voorstelling was voorbij en tegen de tijd dat hij een mitella had gevonden tussen de spullen van de kliniek, was Jamils publiek verdwenen. Alleen zorgverlener Navid en de moellah met de zwarte tulband stonden er nog toen Haroen en Omed de patiënt van de tafel afhielpen. Omeds vrouw liep achter het drietal aan naar buiten. Jamil was zijn eigen spullen bij elkaar aan het pakken, toen hij de motorfiets hoorde starten.

Eenmaal alleen met Jamil, kwamen Navid en de moellah op 32

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 32

12-03-12 10:57

hem af en de woede die ze verborgen hadden gehouden voor de goedkeurende menigte, was van hun donkere gezichten af te lezen.

‘De woorden die je voorlas kwamen niet uit de Koran of een Hadith van de Profeet,’ zei de moellah koel. ‘Hoe durf je het kris-tele-ke heilige boek hier te brengen. Iedereen weet dat de ongelovigen de waarheid over Isa hebben verdraaid en veranderd. Ga weg en neem die valse leer van je mee, voordat ik de politie erbij haal.’

‘Ja, we hoeven hier niet nóg een genezer,’ voegde Navid daar nog killer aan toe. ‘Je hebt me voor gek gezet. Ik wil je nooit meer in de buurt van mijn kliniek zien.’

Jamil deed geen poging om in discussie te gaan. Met zijn buidel op zijn schouders liep hij de kliniek uit, de nacht in. Waar moest hij nu naartoe? Hij had toch minstens een slaapplaats voor de nacht verwacht van de dankbare familie van de patiënt. Hij had geen geld voor de chaikhana en hoewel hij onder andere omstandigheden wel had gevraagd om eten en onderdak in ruil voor de behandeling, weerhield het dreigement van de moellah hem daar nu van.

Ach, het zou niet de eerste keer zijn dat hij met een lege maag onder de blote hemel moest slapen.

‘Mijn vriend, waar ga je naartoe?’ De hand die op zijn schouders neerkwam was van Omed. Hij zwaaide met zijn andere hand in de richting van het geluid van de motorfiets die in de duisternis wegreed. ‘Ik heb mijn zwager gezegd dat hij de vrouwen naar huis moet brengen. Wij zullen moeten lopen.’

Jamil schudde zijn hoofd. ‘Nee, jullie moellah heeft gezegd dat ik onmiddellijk moet vertrekken. Ik wil jouw familie geen problemen bezorgen.’

‘Denk je dat mij dat wat kan schelen? De woorden die je daarnet sprak… Ik had het nauwelijks durven hopen toen die bezoeker het over jou had. Maar nu weet ik dat het waar is. Je bent geen spion van de religieuze politie.’

Omed keek over zijn schouder naar waar de gele kerosinegloed de contouren van de open deur van de kliniek aftekende en ging zachter praten zodat alleen van heel dichtbij te horen was wat hij zei. ‘Je bent mijn broeder, want ik ben ook een volgeling van Isa al-Masih.’

33

Vrijheidinhetverschiet_Windle_druk1_binnenwerk_derdedruk_12-03-2012JP.indd 33

12-03-12 10:57