Qu
An
Ull
Ro
thuis home / Papier Biënnale / Paper Biennial / 2020
Da
Ro
pie
Gia
Le
Su
Ma
Le
Ma
Mi
To
Ma
Pim
Ma
Sté
Jo
Mi
Se
De publicatie en de tentoonstelling konden worden gerealiseerd door: This publication and exhibition was made possible with financial support by:
home
4
/ Inhoud/ Table of Contents 6 9 17 20 24 28 34 38 42 46 51 54 58 63 66 70 74 80 84 89 92 96 100 104 109 112 116 120 124
Voorwoord / Foreword Arnoud van Aalst, directeur/director Inleiding / Introduction Diana Wind, curator
/ Roots
Quentley Barbara Ronny Delrue pietsjanke fokkema Susanna Inglada Marianne Lammersen Toos Nijssen Stéphanie Saadé
/ Safety First
Anna van Bohemen Miriam Londoño
/ To Boldly Go
Darja Eßer Rosa Everts Gianfranco Gentile Josephine Tabbert Minna Tammi
/ Lost, Not Yet Found
Lenneke van der Goot Lebohang Kganye Mardoe Painter Pim Palsgraaf
/ Into the Great Unknown
Ulli Böhmelmann Marieke de Jong & Marisa Rappard Marisa Rappard Senol Tatli
128
Colofon / Colophon
5
thuis
/ Voorwoord
For most people, home is the most familiar, least threatening place. Because of that, it is also a place we are least capable of accurately perceiving. Jonathan Safran Foer, We Are the Weather, 2019
De Papier Biënnale 2020 – Museum Rijswijks 13e editie – neemt zoals gebruikelijk weer het hele museum in beslag. Dit keer heeft de biënnale als thema THUIS. We kunnen constateren dat veel kunstenaars hun aandacht hebben gevestigd op dit actuele thema. Logisch, omdat met name kunstenaars vaak op de troepen vooruitlopen in het constateren van issues binnen de samenleving. De getoonde werken bieden stuk voor stuk voor iedereen stof tot nadenken. De helft van het aantal deelnemende kunstenaars is gevraagd om deel te nemen aan de Biënnale. De andere helft is internationaal geworven via een open call. Museum Rijswijk doet haar uiterste best om beeldende kunst te verbinden met de maatschappij en er voor zo veel mogelijk groepen in de samenleving te zijn. THUIS is voor ieder mens een actueel thema, zeker nu we de afgelopen maanden allemaal vertrouwd zijn geraakt met het begrip lockdown. Ook als museum willen we een thuis zijn voor iedereen. We hopen met de keuze van dit thema een grote mate van inclusiviteit tot stand te brengen. THUIS blijkt nogal veelomvattend te zijn. Daarom nemen we u in de tentoonstelling mee langs meerdere subthema’s om de diverse invalshoeken zo goed mogelijk over het voetlicht te brengen. Diezelfde indeling ziet u terug in deze catalogus. Jonathan Safran Foer stelt in bovenstaand citaat dat ‘thuis’ de meest bekende en de minst bedreigende plek is voor de meeste mensen. Daarom is het volgens hem ook een plek waar we het minst bekwaam zijn in het nauwkeurig waarnemen. Als je in de gelukkige omstandigheden verkeert dat je op een veilige en vertrouwde plek bent, verlaag je onbewust je waakzaamheid. De deelnemende kunstenaars doen als geen ander juist heel nauwkeurige waarnemingen, onafhankelijk van hoe zij tegen het begrip thuis aankijken. Zij doen dit vanuit verschillende persoonlijke en universele invalshoeken en hebben als gemeenschappelijkheid dat zij papier gebruiken als hun weapon of choice. Tijdens deze editie van de Papier Biënnale blijkt wederom hoe veelzijdig het werken met papier kan zijn. THUIS levert ingrediënten voor een goed verhaal. En met een goed verhaal kun je niet alleen een goede tentoonstelling maken, maar ook een mooie randprogrammering. Het thema vraagt om een samenwerking met het onderwijs en het sociale domein. Met oude en nieuwe partners
thuis
6
als scholen, Trias Centrum voor de Kunsten, Piet Design, Stichting Saffier, Welzijn Rijswijk en VluchtelingenWelzijn Rijswijk, hebben we (publieks)participatieprojecten ontwikkeld waarin we samen het thema verder zullen uitspitten. Er komt ook een publieksprijs! De bezoeker kan stemmen op een favoriete kunstenaar. De winnende kunstenaar krijgt een solotentoon stelling in 2021. Deze projecten en activiteiten laden het thema, geven vorm aan het begrip inclusiviteit en creëren een bijzondere dynamiek in het museum. Onze mediapartners BEREIK, Rijswijk.TV en Feel Good Radio zien toe op een grote hoor en zichtbaarheid buiten het museum. En last but not least, zonder de ondersteuning van de culturele fondsen en Gemeente Rijswijk zou dit alles niet mogelijk zijn. Aan iedereen binnen en buiten het museum zijn wij heel veel dank verschuldigd voor de medewerking en de ondersteuning. De ‘ouwe trouwe’ papierliefhebber zal zich weer naar hartenlust kunnen verwonderen over de vele mogelijkheden van papier. De beeldende kunstliefhebber kan rekenen op een dosis inhoudelijk sterke actuele beeldende kunst. Kortom, dit wordt een bijzondere Papier Biënnale, barstensvol verrassende papierkunst, geïnspireerd op het actuele thema THUIS. Met goede kunst, een divers gezelschap aan deelnemers en mooie participatieprojecten gaan we bij deze editie zorgen voor de nodige reuring. Geniet met volle teugen! Arnoud van Aalst directeur Museum Rijswijk
/ Foreword
The Paper Biennial 2020 – Museum Rijswijk’s 13th edition – is taking over the whole building, as usual. This year the biennial’s theme is HOME. We have discovered that many contemporary artists deal with this subject. It’s only logical, since artists are often the ones who are ahead of the game in perceiving the issues in society. Each of the works on show in this exhibition gives visitors food for thought. Half of the participating artists were invited to take part in this Biennial, and half were selected from an international open call. Museum Rijswijk does its best to forge connections between the visual arts and society, and to be open to as many different groups of people as possible. Home is a hot topic for everyone currently, certainly now that we have all become wellacquainted with the meaning of ‘lockdown’. As a museum, too, we would like to be a home for a broad community, and in choosing this theme, we hope to establish inclusivity. Concepts of HOME, it turns out, are wideranging. So we have divided the exhibition into several subthemes so as to capture the diverse perspectives and give each of them room for exploration. The same division of themes is found in this catalogue. Jonathan Safran Foer contends that home is the most familiar and least threatening place to be for most people. This, he feels, makes it
7
home
thuis
88
/ LOST, NOT YET FOUND 89
home
thuis
90
/ LOST, NOT YET FOUND
91
home
Lenneke van der Goot / Nest / 2020 / detail
Lenneke van der Goot Lenneke van der Goot (Gouda, 1979) voert haar werk met een groot vakmanschap uit. De werken vertegenwoordigen een schoonheid die behaagt, maar ook wringt door de spannende samenvoeging van figuratieve en vervreemdende abstracte vormen. Bij het beschouwen van het werk beweeg je je door de compositie en dan voel je waar de spanning zit en tegelijkertijd de rust. Je beweegt heen en weer tussen tegenstellingen die elkaar tegelijkertijd aanvullen. Van der Goot tracht vorm te geven aan wat zij ziet als onmogelijkheden en zij tracht tegelijkertijd de omgeving mooier te maken. In haar beleving leeft de stedelijke mens in een sterk geconstrueerde wereld, die door het hoge tempo waarin de stad zich uitbreidt soms stuurloos lijkt te ontstaan. Is er nog ruimte om deze omgeving te herdefiniëren? Kan er opnieuw ruimte toegelaten worden in de chaos van de stad? Haar tekeningen kunnen ook gezien worden als mogelijke nieuwe manieren om de omgeving vorm te geven, om de wereld naar je hand te zetten. En dan gaat het niet om een werkelijk voorstel, maar om een voorstelling van een nieuwe werkelijkheid. Meer een gevisualiseerde versie van wat ook zou kunnen, een denkbeeldig alternatief, van een wellicht onmogelijk verlangen. Het nietweten, de twijfel, is het uitgangspunt voor het vormgeven van nieuwe mogelijkheden. Een werkelijkheid die alleen op papier, in de tekening bestaat. Het is niet realistisch (uitgemeten, berekend, kloppend), maar wel een overtuigend, geloofwaardig alternatief. Het gaat om esthetiek en beleving, niet om functionaliteit. Het is niet beter, maar een uitgangspunt om op voort te borduren. In de tekeningen zit ruimte voor persoonlijke interpretatie, voor nieuwe ingangen, eigen ideeën en bevraging. Je voelt je misschien niet direct thuis in de wereld die Van der Goot tekent, maar hoe klein de mens ook is in de tekeningen, we kunnen ons er toch mee identificeren. We voelen ons vaak nietig en we bekijken en bevragen de wereld die snel verandert, die zich wellicht steeds minder laat begrijpen en onbekende abstracte vormen aanneemt.
thuis
Floating (White Noise) #2 / 2018 / gemengde techniek op papier/mixed media on paper / 40 x 40 x 2 cm / collectie kunstenaar/collection of the artist
92
/ LOST, NOT YET FOUND
Creased Wall / 2019 / installatie met tekeningen, inkt en pastel op papier op de muur/installation with drawings, ink and pastel on paper on the wall / bij/at Galerie With Tsjalling, Groningen / collectie kunstenaar/ collection of the artist
93
home
Lenneke van der Goot
Lenneke van der Goot (Gouda, The Netherlands, 1979) executes her work with great craftsmanship. The artworks depict a beauty that is appealing yet also uneasy due to its exciting mixture of figurative forms and foreign abstractions. Upon ‘entering’ the composition, you can feel both the dynamics and the repose. You move to and fro between opposites, but opposites that complement each other. Van der Goot attempts to make tangible the things she sees as ‘impossibilities’, while also trying to beautify a place. In her experience, city dwellers live in a fabricated world that seems to expand rapidly, randomly and rudderlessly. She wonders if there is still room to redefine this space. Is it possible to make new space within the urban chaos? The installation of drawings can be seen as potential new ways to embark on urban design, to mould the world you would like. It’s not about a real proposal, but an impression of a potential new thuis
Nest / 2020 (detail van installatie) / papier en inkt/paper en ink / collectie kunstenaar/collection of the artist
94
Rock / 2019 / inkt op papier/ink on paper / collectie kunstenaar/ collection of the artist
95
home
/ LOST, NOT YET FOUND
reality – more like a visualized version of what might be possible, an imaginative alternative, an unrealistic desire. The notknowing, the doubt, this is the starting point for shaping new possibilities. The reality is only real on paper. The drawing is not realistic (measured, calculated, accurate), but it is a convincing, credible alternative. Aesthetics and experiences are the priority, not the functionality. It’s also not a better version, but rather a foundation on which to build. There is room in the drawings for personal interpretation, individual entry, one’s own ideas and questions. Perhaps you don’t feel immediately at home in the world Van der Goot draws, yet despite how tiny the people are in her drawings, we can certainly identify with them. We often feel insignificant and we observe and question the world as it changes so quickly. The world may become increasingly incomprehensible and take on unfamiliar abstract forms.
Lebohang Kganye De ZuidAfrikaanse kunstenaar Lebohang Kganye (Johannesburg, 1990) verhaalt in haar animatie Pied Piper’s Voyage (2014) over de uittocht van het platteland naar de grote steden in ZuidAfrika na de afschaffing van de Apartheid. Haar geanimeerde kartonnen installatie, waarin zij zelf de hoofdrol speelt, laat zien wat het lot is van de oorspronkelijke bevolking die niet meer op het land van de blanke boeren mochten blijven na de onteigening van de blanken. Zij werden naar de steden gelokt om een nieuwe toekomst op te bouwen: “Follow me to the Land of Milk and Honey”, zegt Kganye al spelend op een accordeon in de animatie. Het bleek geen mooi thuis te worden, maar zij werden verbannen naar de townships waar grote werkloosheid en gewelddadigheid heersen. Op een speelse en ook humoristische manier stelt zij het sociale onrecht na de Apartheid aan de kaak. Voor velen bracht het geen vrijheid en gelijkheid, maar verregaande sociale onderdrukking en opnieuw discriminatie. Lebohang Kganye is primair fotograaf, maar in haar fotografie incorporeert zij vaak haar voorkeur voor ruimtelijk werk en performances. In 2012 kreeg zij de Tierney Fellowshop Award dat uitmondde in de solotentoonstelling Ke Lefa Laka, waar zij een serie foto’s liet zien die aan de bakermat stond van de animatie Pied Piper’s Voyage. Dit werk was voor het eerst te zien op de Mandela Day in Schotland in 2014. Kganye ontving in 2015 de juryprijs van de Bamako Encounters Biennal of African Photography en een jaar later de CAP Prize in Bazel. Recent won zij de Sasol New Signatures Competition.
thuis
96
/ LOST, NOT YET FOUND
Pied Piper’s Voyage / 2014 / animatie/animation / 3 min 26 sec, collectie kunstenaar/collection of the artists
97
home
Lebohang Kganye
Pied Piper’s Voyage / 2014 / animatie/animation / 3 min 26 sec, collectie kunstenaar/collection of the artists
thuis
98