Articulatie in de praktijk: consonanten by Uitgeverij Acco

Articulatie-consonanten-2014 [druk]

08-07-2014

15:58

Pagina 1

ningen voor het articuleren van de medeklinkers of consonanten van het Nederlands. Alle medeklinkers en hun verbindingen worden doorlopen in begin-, midden- en eindpositie en zowel in lettergrepen en woorden als op het niveau van zinnen en teksten. Naast gemengde oefeningen worden ook discriminatieoefeningen aan de hand van minimale paren en wisselrijen aangeboden. Waar mogelijk wordt eenvoudig oefenmateriaal, bedoeld voor kinderen, nen voor volwassen taalgebruikers.

heeft met het inoefenen, bijschaven of verbeteren van de uitspraak, bij zichzelf, als leraar of als therapeut.

consonanten

Dit oefenboek is een hulpmiddel voor wie te maken

Articulatie in de praktijk:

opgenomen, naast meer complexe woorden en zin-

Articulatie in de praktijk: consonanten

Deze volledig herwerkte uitgave bevat allerlei oefe-

tg ui

Greet Huybrechts

GREET HUYBRECHTS studeerde logopedie aan de Katholieke Vlaamse Hogeschool te Antwerpen. De medewerkers aan

m . m . v.

deze herwerkte versie zijn allen verbonden aan de afde-

W. D e c o s t e r

A. Goeleven

ij er

ling KNO/Logopedie van de Universitaire Ziekenhuizen te Leuven en aan de licentiaatsopleiding Logopedie en

D. Lembrechts

Audiologie van de K.U.Leuven.

E. Manders

V. Va n d e n b r o e c k I. Zink

acco

ARTICULATIE IN DE PRAKTIJK: CONSONANTEN

Ac ve

e tg

ui rij

co Ac

ve e tg ui

rij

G. Huybrechts, m.m.v. W. Decoster, A. Goeleven D. Lembrechts, E. Manders, V. Vandenbroeck en I. Zink

Articulatie in de praktijk: consonanten

e tg

ui rij

Acco

Leuven / Voorburg

Ac e tg

ui ve

Eerste uitgave: 1985 Vierde, volledig herwerkte uitgave: 1998 Zesde druk: 2007 Zevende druk: 2018 Achtste druk: 2019

Voor Nederland: Acco Nederland, Westvlietweg 67 F, 2495 AA Den Haag, Nederland E-mail: info@uitgeverijacco.nl - Website: www.accouitgeverij.nl

rij

Gepubliceerd door Uitgeverij Acco, Brusselsestraat 153, 3000 Leuven (België) E-mail: uitgeverij@acco.be – Website: www.acco.be

Omslagontwerp: Danny Juchtmans Zetwerk: Crius Group © 2018 by Acco (Academische Coöperatieve Vennootschap cvba), Leuven (België) Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft geprobeerd alle rechthebbenden voor het copyright op te sporen. Mogelijk is dat niet overal gelukt. Wie toch denkt rechten te kunnen doen gelden, kan contact opnemen met de uitgever. D/1998/0543/29

NUR 896

ISBN 978-90-334-4030-4

Inhoud

Woord vooraf

Indeling van de consonanten

e tg

19 20 21 22 23 24 25 26 27 27 28 28 29 29 30 30 31 32

rij

b 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

p in lettergrepen p vooraan in een woord p midden in een woord Wisselrijtjes p midden-achteraan p achteraan in een woord pl-verbindingen vooraan pr-verbindingen vooraan sp-verbindingen vooraan ps-verbindingen vooraan p in verbindingen midden in een woord -lp-verbindingen achteraan -mp-verbindingen achteraan -rp-verbindingen achteraan -sp-verbindingen achteraan -ps-verbindingen achteraan -pt-verbindingen achteraan -pje-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen

p 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

P, B, M

33 b in lettergrepen b vooraan in een woord b midden in een woord bl-verbindingen vooraan br-verbindingen vooraan b in verbindingen midden in een woord Gemengde toepassingen

33 34 35 36 37 38 39

Inhoud

41 m in lettergrepen m vooraan in een woord m midden in een woord Wisselrijtjes m midden-achteraan m achteraan in een woord sm-verbindingen vooraan m in verbindingen midden in een woord -lm-verbindingen achteraan -ms-verbindingen achteraan -mp-verbindingen achteraan -rm-verbindingen achteraan -mt-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen

41 42 43 44 44 46 47 47 48 48 49 49 50

26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38.

Discriminatieoefeningen p-b-m 39. p-b-m in lettergrepen 40. Discriminatie b-p 41. Discriminatie b-m 42. Wisselrijtjes p-b-m 43. Tekst p-b-m: Op de rechtbank 44. Tekst p-b-m: De paartjesmolen

F, V, W f

v 16. v in lettergrepen

57 57 57 58 59 60 60 61 61 62 62 63 63 64 64 64 65

rij

f in lettergrepen f vooraan in een woord f midden in een woord Wisselrijtjes f midden-achteraan f achteraan in een woord fl-verbindingen vooraan fr-verbindingen vooraan f in verbindingen midden in een woord -lf-verbindingen achteraan -rf-verbindingen achteraan -ft-verbindingen achteraan -fs-verbindingen achteraan -lft-verbindingen achteraan -rft-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

e tg

52 52 54 55 55 56

66 66

Inhoud

17. 18. 19. 20. 21. 22.

67 68 69 69 70 71 72

w in lettergrepen w vooraan in een woord w midden in een woord Wisselrijtjes w midden-achteraan w achteraan in een woord dw-verbindingen vooraan kw-verbindingen vooraan tw-verbindingen vooraan zw-verbindingen vooraan w in verbindingen midden in een woord -wt-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen

72 73 74 75 75 76 76 77 77 78 79 79

w 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

v vooraan in een woord v midden in een woord vl-verbindingen vooraan vr-verbindingen vooraan v in verbindingen midden in een woord Gemengde toepassingen

Discriminatieoefeningen f-v-w f-v-w in lettergrepen Discriminatie f-v Discriminatie v-w Wisselrijtjes f-v-w Tekst f-v-w: Bericht van faling Tekst f-v-w: Een gezellig avondje Tekst f-v-w: Antwoord

81 81 82 82 83 83 84

rij

e tg

T, D, N 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

35. 36. 37. 38. 39. 40. 41.

t in lettergrepen t vooraan in een woord t midden in een woord Wisselrijtjes t midden-achteraan t achteraan in een woord tr-verbindingen vooraan tw-verbindingen vooraan st-verbindingen vooraan t in verbindingen midden in een woord -ft-verbindingen achteraan -cht-verbindingen achteraan

87 88 90 91 91 92 93 94 95 96 97

Inhoud

-ngt-verbindingen achteraan -jt-verbindingen achteraan -kt-verbindingen achteraan -lt-verbindingen achteraan -mt-verbindingen achteraan -nt-verbindingen achteraan -pt-verbindingen achteraan -rt-verbindingen achteraan -st-verbindingen achteraan -ts-verbindingen achteraan -wt-verbindingen achteraan -lft-verbindingen achteraan -lkt-verbindingen achteraan -rft-verbindingen achteraan -rkt-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen

97 98 98 99 100 100 101 102 102 103 104 104 105 105 106 106

Discriminatieoefeningen t-d-n 46. t-d-n in lettergrepen 47. Discriminatie d-t 48. Discriminatie d-n 49. Wisselrijtjes t-d-n 50. Tekst t-d-n: Liefde 51. Tekst t-d-n: Er is geen vergeten

108 109 110 111 112 113 114 115 115 116 117 118 118 119 120 121 121 122 123

rij

n in lettergrepen n vooraan in een woord n midden in een woord Wisselrijtjes n midden-achteraan n achteraan in een woord kn-verbindingen vooraan sn-verbindingen vooraan n in verbindingen midden in een woord -ns-verbindingen achteraan -nt-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen

d in lettergrepen d vooraan in een woord d midden in een woord dr-verbindingen vooraan dw-verbindingen vooraan d in verbindingen midden in een woord Gemengde toepassingen

e tg

n 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45.

108

d 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27.

125 125 126 127 128 128 129

Inhoud

L, R

131

131 l in lettergrepen l vooraan in een woord l midden in een woord Wisselrijtjes l midden-achteraan l achteraan in een woord bl-verbindingen vooraan fl-verbindingen vooraan gl-verbindingen vooraan kl-verbindingen vooraan pl-verbindingen vooraan sl-verbindingen vooraan vl-verbindingen vooraan l in verbindingen midden in een woord -lf-verbindingen achteraan -lk-verbindingen achteraan -lm-verbindingen achteraan -lp-verbindingen achteraan -ls-verbindingen achteraan -lt-verbindingen achteraan -lch-verbindingen achteraan -lft-verbindingen achteraan -lkt-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen Tekst l: Zoâ&#x20AC;&#x2122;n luie kerel Tekst l: Boere-Charleston Tekst l: De kleine prins

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26.

149 149 150

150

30. Aanleren van de huig-R 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39.

149

rij

e tg

r 27. Aanbreng van r, vertrekkend vanuit t of d 28. Aanbreng van r, vertrekkend vanuit p of b 29. Aanbreng van r, vertrekkend vanuit f

131 132 133 134 135 136 137 138 138 139 140 141 142 142 143 143 144 144 144 145 146 146 146 147 147 148

r in lettergrepen r vooraan in een woord r midden in een woord r midden in een woord: dactyluswoorden Wisselrijtjes r midden-achteraan r achteraan in een woord br-verbindingen vooraan dr-verbindingen vooraan fr-verbindingen vooraan

150

151 151 153 154 155 156 157 158 159

Inhoud

gr-verbindingen vooraan kr-verbindingen vooraan pr-verbindingen vooraan tr-verbindingen vooraan vr-verbindingen vooraan r in verbindingen midden in een woord -rf-verbindingen achteraan -rk-verbindingen achteraan -rm-verbindingen achteraan -rn-verbindingen achteraan -rp-verbindingen achteraan -rs-verbindingen achteraan -rt-verbindingen achteraan -rch-verbindingen achteraan spr-verbindingen vooraan schr-verbindingen vooraan str-verbindingen vooraan Moeilijke verbindingen met r midden in een woord -rcht-verbindingen achteraan -rft-verbindingen achteraan -rkt-verbindingen achteraan -rnt-verbindingen achteraan -rmt-verbindingen achteraan -rpt-verbindingen achteraan -rst-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen: r meerdere keren in een woord

40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65.

174 174 174 175 176 177

rij

S, Z

179

e tg

Discriminatieoefeningen l-r l-r in lettergrepen Discriminatie l-r Tekst l-r: De Leie Tekst l-r: Belachelijk Tekst l-r: Feilloos

66. 67. 68. 69. 70.

159 160 161 162 163 164 164 165 165 166 166 166 167 168 168 169 169 170 171 171 171 172 172 172 173 173

179 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

s in lettergrepen Aanbrengen van s vanuit t Aanbrengen van s vanuit f s vooraan in een woord s midden in een woord Wisselrijtjes s midden-achteraan s achteraan in een woord

179 180 181 181 183 184 184

Inhoud

sf-verbindingen vooraan sk-verbindingen vooraan sl-verbindingen vooraan sm-verbindingen vooraan sn-verbindingen vooraan sp-verbindingen vooraan st-verbindingen vooraan sw-verbindingen vooraan sch-verbindingen vooraan ps-verbindingen vooraan s in verbindingen midden in een woord -fs-verbindingen achteraan -chs-verbindingen achteraan -ks-verbindingen achteraan -js-verbindingen achteraan -ls-verbindingen achteraan -ms-verbindingen achteraan -ns-verbindingen achteraan -ps-verbindingen achteraan -sp-verbindingen achteraan -rs-verbindingen achteraan -st-verbindingen achteraan -ts-verbindingen achteraan str-verbindingen vooraan spl-verbindingen vooraan spr-verbindingen vooraan schr-verbindingen vooraan -rst-verbindingen achteraan -rts-verbindingen achteraan -fst-verbindingen achteraan -kst-verbindingen achteraan -mst-verbindingen achteraan -nst-verbindingen achteraan -ngst-verbindingen achteraan -tst-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen

8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43.

e tg

rij

z 44. 45. 46. 47. 48.

186 186 187 187 188 189 190 191 191 193 193 194 194 194 195 195 195 196 196 197 197 198 199 199 200 201 201 202 202 202 203 203 204 204 204 205

207

z in lettergrepen z vooraan in een woord z midden in een woord zw-verbindingen vooraan z in verbindingen midden in een woord

Discriminatieoefeningen s-z 49. s-z in lettergrepen

207 207 209 209 210 211 211

Inhoud

50. 51. 52. 53. 54.

Discriminatie s-z Tekst s-z: Niets Tekst s-z: Kaas met gaatjes Tekst s-z: Berceuse nr. 2 Tekst s-z: Vorst

211 212 212 213 213

215

sj 1. 2. 3. 4.

215

SJ, ZJ

221 221 221

223 223 223 224 225 226 227 227 228

rij

g in lettergrepen g vooraan in een woord g midden in een woord gl-verbindingen vooraan gr-verbindingen vooraan g in verbindingen midden in een woord Gemengde toepassingen

e tg

219 219 220 220

G, H, CH

h 8. 9. 10. 11. 12.

219

zj in lettergrepen zj vooraan in een woord zj midden in een woord zj in verbindingen

Discriminatieoefeningen sj-zj 9. sj-zj in lettergrepen 10. Tekst sj-zj: Uitstap

g 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

215 216 217 217

zj 5. 6. 7. 8.

sj in lettergrepen sj vooraan in een woord sj midden in een woord sj in verbindingen

229 h in lettergrepen h vooraan in een woord h midden in een woord h in verbindingen midden in een woord Gemengde toepassingen

229 230 231 231 231

Inhoud

ch 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.

233 ch in lettergrepen ch vooraan in een woord ch midden in een woord ch achteraan in een woord sch-verbindingen vooraan ch in verbindingen midden in een woord -lch-verbindingen achteraan -rch-verbindingen achteraan -cht-verbindingen achteraan

233 234 234 234 235 236 237 237 238

Discriminatieoefeningen g-h-ch 22. g-h-ch in lettergrepen 23. Discriminatie g-h 24. Discriminatie h-/ 25. Tekst g-h-ch: Het huwelijk 26. Tekst g-h-ch: Een archeologische vondst 27. Tekst g-h-ch: Begroting voor negentiennegentig

239

239 239 240 240 241 241

243 243 244 245 245 245 246 247 247 249

rij

k in lettergrepen k vooraan in een woord k midden in een woord Wisselrijtjes k midden-achteraan k achteraan in een woord kl-verbindingen vooraan kn-verbindingen vooraan kr-verbindingen vooraan kw-verbindingen vooraan k in verbindingen midden in een woord -lk-verbindingen achteraan -nk-verbindingen achteraan

j in lettergrepen j vooraan in een woord j midden in een woord Wisselrijtjes j midden-achteraan j achteraan in een woord j in verbindingen midden in een woord -jt-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen in zinnen

k 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

243

e tg

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

J, K, NG, NJ, G/

249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 259

Inhoud

21. 22. 23. 24. 25. 26. 27.

260 260 261 261 262 262 262 264

ng midden in een woord ng achteraan in een woord nk in verbindingen midden in een woord -nk-verbindingen achteraan -ngt-verbindingen achteraan -nkt-verbindingen achteraan -ngst-verbindingen achteraan

264 264 265 266 266 267 267

ng 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

-rk-verbindingen achteraan -ks-verbindingen achteraan -kt-verbindingen achteraan -nkt-verbindingen achteraan -rkt-verbindingen achteraan -lkt-verbindingen achteraan Gemengde toepassingen

nj 35. nj midden in een woord

268

g/ 36. g/ midden in een woord

269

Discriminatieoefeningen j-k-ng-nj-g/ j-k-ng-nj-g/ in lettergrepen Wisselrijtjes p-t-k Discriminatie ng-ngk Discriminatie nj-ngk Tekst j-k: Gelijk Tekst k-ng-j: De film Tekst k: Ik ben een heel klein beetje gek

270

270 270 271 271 271 272 273

275

rij

e tg

Index

269

37. 38. 39. 40. 41. 42. 43.

268

Lijst van teksten

277

Bibliografie

279

Woord vooraf

Zowel in de logopedische praktijk als in een aantal opleidingen (normaalschool, voordracht, ...) krijgt men te maken met kinderen, jongeren en volwassenen die articulatietraining nodig hebben. Een onberispelijke uitspraak is immers voor velen een erg belangrijk goed. Er bestaan uiteraard reeds enkele boeken over uitspraakleer, waarin tal van oefeningen te vinden zijn. Er bleef echter behoefte aan een zeer praktisch oefenboek, waarin de oefeningen op verschillende niveaus aangeboden worden. De eerste versie van het voorliggend boek, daterend uit 1985 en volledig samengesteld door G. Huybrechts, voldeed zeker aan die behoefte en blijft dan ook de basis voor deze herwerking. Op een aantal punten echter werd het materiaal aangepast en uitgebreid.

e tg

De oefeningen worden aangeboden per groep van medeklinkers (consonanten), volgens de meest gangbare indeling van deze spraakklanken. Per groep wordt elke consonant afzonderlijk behandeld. Telkens worden oefeningen aangeboden op het niveau van lettergrepen, woorden en zinnen. Meestal volgen dan nog oefeningen op tekstniveau. Bij de woorden hebben wij, waar voldoende oefenstof beschikbaar was, getracht een zekere hiërarchie qua moeilijkheidsgraad in te bouwen. Eerst worden er enkele opgenomen die eerder eenvoudig zijn (dit is begrijpelijk voor kinderen tot ongeveer tien jaar), daarna volgen moeilijkere woorden. Bij de woorden werd bovendien meestal ook een indeling gemaakt in één- en meerlettergrepige woorden. De zinnen werden ingedeeld volgens het aantal doelklanken. In een eerste groep staan zinnen met één of twee doelklanken, de tweede groep bevat zinnen met drie of meer doelklanken (op enkele uitzonderingen na). Bij minimaal van elkaar verschillende klanken werden ook discriminatieoefeningen met minimale paren (bv. fee - vee, saai - zaai) voorzien. Ook werd een aantal wisselrijen opgenomen (bv. zitten - zit, raken - raak).

rij

Het geheel is zo opgevat dat langdurig zoeken hopelijk vermeden wordt. Om die reden zijn sommige medeklinkerverbindingen tweemaal opgenomen. Zo vindt men ‘pl’ zowel terug bij de ‘l’ als bij de ‘p’, waarbij het oefenmateriaal op woordniveau grotendeels hetzelfde zal zijn, de zinnen kunnen wel wat van elkaar verschillen. Dit oefenboek is bedoeld als hulpmiddel voor wie te maken heeft met het inoefenen, bijschaven of verbeteren van de uitspraak. Dit kan bij zichzelf zijn maar ook als leraar of als therapeut. De gebruiker kan zelf uitkiezen welk oefenmateriaal nodig is in welke oefensituatie.

Ten slotte willen wij nog een belangrijke opmerking maken. Dit boek kan door velen gebruikt worden en uiteraard ook door niet-logopedisten. Het kan echter een logopedische behandeling niet vervangen. Een diepgaand onderzoek en een grondige therapie voor specifieke articulatiestoornissen blijven in de eerste plaats de taak van de logopedist. De auteurs

co Ac

ve e tg ui

rij

Indeling van de consonanten

De medeklinkers worden gevormd doordat er vernauwingen of afsluitingen worden aangebracht in het spraakkanaal. De meeste indelingen van de consonanten worden gemaakt naargelang de plaats waar en de wijze waarop de modificaties plaatsvinden.

De uitgeademde lucht kan langs de mond (oraal) of langs de neus (nasaal) ontsnappen. In het Nederlands zijn er slechts drie nasale medeklinkers, met name /n/, /m/ en /ng/. Het al of niet in trilling brengen van de stembanden leidt tot het belangrijke onderscheid tussen stemhebbende en stemloze spraakklanken.

e tg

Een verdere opdeling naargelang de articulatiewijze is de volgende (Collier & Droste, 1977): 1. occlusieven: hierbij wordt de luchtstroom gedurende een korte tijd volledig onderbroken. Bij loslating ontsnapt de lucht met een plofachtig geluid. Hierdoor worden deze vaak explosieven genoemd. Voorbeelden zijn /p/, /t/, /k/ en /d/. 2. lateralen: de lucht ontsnapt hierbij zijwaarts langs één of beide kanten van een vernauwing in het mondkanaal. Een voorbeeld hiervan is de /l/-klank. 3. trilklanken: onder invloed van de uitstromende lucht trilt hierbij één articulator tegen een andere, zoals bij de /r/. 4. fricatieven: deze ontstaan doordat twee articulatoren zo dicht bijeen worden gebracht dat de passerende lucht in een wervelstroom wordt omgezet, zodat een schurend geluid ontstaat. Stemhebbende fricatieven zijn /z/ en /v/, hun stemloze tegenhangers /s/ en /f/. 5. semivocalen: bij deze klanken wordt de luchtstroom meer vernauwd dan bij de klinkers, maar ontstaat er geen turbulente ruis. Voorbeelden zijn /w/ en /j/.

rij

Het onderscheid naargelang de articulatieplaats wordt meestal gemaakt door de twee articulatoren aan te geven, die worden samengebracht om de luchtdoorgang te vernauwen of af te sluiten. Zo komt men tot de volgende indeling: 1. bilabiaal: deze worden gevormd door afsluiting of vernauwing tussen onder- en bovenlip, zoals bij /b/, /p/ of /m/. 2. labiodentaal: medeklinkers van deze soort ontstaan door contact tussen onderlip en boventanden. Voorbeelden zijn /f/ en /v/. 3. apico-alveolaar: de tongpunt wordt in contact gebracht met de alveolare boog, net boven de boventanden, zoals bij /l/, /t/ en /d/, maar ook bij de boventandse /s/. 4. palataal: de voorzijde van de tong wordt in contact gebracht met het harde verhemelte. Zo ontstaan de fricatieven /sj/ en /zj/. 5. velaar: hierbij wordt de achterzijde van de tong in contact gebracht met het velum (zachte verhemelte). Voorbeelden hiervan zijn /g/, /k/ en /ng/.

Indeling van de consonanten

6. uvulaar: als de achterzijde van de tong in contact komt met de huig (uvula), ontstaat de huig-R. 7. laryngaal: de spraakstroom wordt hierbij vernauwd ter hoogte van het strottenhoofd. De /h/ is de spraakklank die daarbij wordt gevormd. Samenvattend krijgen we dan het volgende schema van de belangrijkste Nederlandse consonanten: articulatieplaats

articulatiewijze

b d f g h j k l m n p r R s t v w z ch ng sj zj

bilabiaal apico-alveolaar labiodentaal velaar laryngaal palataal velaar apico-alveolaar bilabiaal apico-alveolaar bilabiaal apico-alveolaar uvulaar apico-alveolaar apico-alveolaar labiodentaal bilabiaal apico-alveolaar velaar velaar palataal palataal

occlusief occlusief fricatief fricatief semi-vocaal semi-vocaal occlusief lateraal occlusief occlusief occlusief trilklank trilklank fricatief occlusief fricatief semi-vocaal fricatief fricatief occlusief fricatief fricatief

medeklinker

oraal(o)/ nasaal(n)

+ + + + + + + + + + + + + + +

o o o o o o o o n n o o o o o o o o o n o o

e tg

+/- stem

rij

P, B, M

p is een stemloze, orale, bilabiale occlusief

p wordt vervangen door een verhemelteklap het velum kan de afsluiting niet volhouden; de lucht ontsnapt door de neus

Fout: Oorzaak:

p wordt als f uitgesproken onvoldoende lipsluiting, de afsluiting wordt gemaakt met de boventanden op de onderlip in plaats van met beide lippen

Fout: Oorzaak:

p wordt slap uitgesproken, met mee opbollen van de wangen onvoldoende lipspanning in lippen en wangen

Fout: Oorzaak:

bij het uitspreken van p komt er speeksel uit de mond vaak is dit onappetijtelijk gebrek te wijten aan een te krachtige, een te gespannen articulatie

Fout: Oorzaak:

a. Oefen van traag naar snel pa pe pi po pu poe

pa pe pi po pu poe

paa pee pie poo puu pij

rij

pa pe pi po pu poe

e tg

p in lettergrepen

b. Ritmische reeksen in stijgend tempo paa pie papa pipi

papa pipi paa pie

paa pie paa pie

pee ... pepe ...

pepe

pee

tippe toppe

tip top

tappe ...

tappe

tap

P, B, M

apaa upuu

epee ...

epee

appe uppe

ap up

oppe ...

oppe

c. Doe bovenstaande oefeningen met gemengde klinkers paa papa puu puu apaa apee apie apoo

pa pa pe pe pi pi poo tippe tappe tippe tap ...

p vooraan in een woord

Eenlettergrepige woorden

paf pas past pest pin pomp pot

pak paal park put pit poort puist

pal paar pel peer pink poos pull

palm pels pils pool peuk

pand pers poel puin perk

pech peen poen puur

rij

Meerlettergrepige woorden

part pek pif pook paus

e tg

pacht per pees pond pauk

pad pap paars pet pil poes pop

pa pan paard pen pik pint poot punt

pantoffel passen pinguĂŻn puzzel

papegaai penseel politie pyjama

papier peterselie potlood

pardon peuter pudding

paleis parasol pastoor perfect piloot poema palet

paling parel pater persoon pinda pony paneel

panter parfum pedaal perzik pistool purper paniek

parachute Parijs pellen peuzelen poedel page pantser

Pasen piano puree

paraplu parkiet peper picknick poeder pakket parket

partij perron pygmee pensioen poĂŤzie

patrijs pilaar paradijs periode politiek

pauze Polen pasfoto periscoop pollepel

pelgrim portret passagier perkament populier

percent publiek pekinees petroleum

Woordgroepen

potten en pannen een perfecte pudding pillen en potjes pen en papier een paarse pauw

Zinnen

Piet en Pol poten van paarden een piepkleine peuter pannenkoek met paprika de punt van de passer

Mijn poes kan eten als een tijger. Het potlood heeft geen punt. Is een poema groter dan een panter? In de pot staat een petunia. In Parijs koop ik parfum. Zijn pink zat tussen de poort.

e tg

Piet eet pap met peperkoek. De poppenkast is een paradijs voor peuters. De piloot peuterde aan zijn parachute. De pianist had een piekfijn pak aan. Op het perron pikte men haar parels en haar portefeuille. In deze periode kan je de pitten van perziken planten. Peter heeft een parkiet, een poedel en een pekinees. Die paarse pull paste Petra perfect.

rij

p midden in een woord

Woorden apen sappen trappen zwiepen open knoppen groepen heupen

rapen happen repen lippen dopen foppen huppen pijpen

slapen stappen liepen stippen hopen moppen lepel rijpen

gapen klappen piepen wippen lopen roepen slepen grijpen

lappen grappen riepen opa kropen snoepen kruipen knijpen

P, B, M

papier gepast gepost

kapot proper

kapel gepikt

papa gepoetst

kapen knappen deppen kleppen nippen kuipen Opel geperst gepot

gappen nepen peppen biepen zopen stuipen koper beperkt geput

pappen gepen reppen griepen knuppel kreupel Ieper gepit gepunt

tappen zwepen steppen dippen tepel apert doping gepolst

flappen grepen greppel flippen klepel opaal gepest bepoot

apart appel gepompt

Woordgroepen

Zinnen

niet dicht maar open stappen op de trappen twee kippen die wippen poppen knippen uit papier slapen en gapen en tellen van schapen

e tg

heel luid roepen rijpe appels een kapotte lepel op de tippen lopen grappen of moppen

Zit niet te gapen, ga liever slapen. Als de deur open staat, hoef je niet te kloppen. Met deze knoppen kan je zappen. Wil je eens stoppen met roepen? Van het lopen moest hij naar adem happen.

rij

Met zo’n slechte heupen zul je kreupel blijven lopen. Ik kan hopen pepermuntjes snoepen. De papieren vlieger hing in repen in de wind te zwiepen. Apen maken voor ze slapen de beste grappen. Opa is papa’s papa.

Wisselrijtjes p midden-achteraan

gappen – gap mappen – map apen – aap rapen – raap meppen – mep strepen – streep

happen – hap sappen – sap gapen – gaap slapen – slaap reppen – rep zwepen – zweep

kappen – kap tappen – tap kapen – kaap knapen – knaap steppen – step knepen – kneep

wippen – wip piepen – piep doppen – dop moppen – mop dopen – doop roepen – roep grijpen – grijp

lippen – lip zwiepen – zwiep koppen – kop poppen – pop slopen – sloop groepen – groep kruipen – kruip

p achteraan in een woord

kippen – kip liepen – liep foppen – fop stoppen – stop knopen – knoop stoepen – stoep slijpen – slijp

Woorden

kap sap knaap klep kip piep pop doop knoop groep begrijp

lap aap knap reep lip riep klop hoop roep rijp kuip

pap gaap heb streep stip griep top koop soep pijp heup

map raap web wip diep kop stop loop poep grijp

tap kneep nop slijp

kaap dip prop druip

rep zwiep sop sluip

co nap zweep fop loep

hiep hiep hoera poep op de stoep een stip of een nop

rij

hete soep een diepe kuip een kip zonder kop een hoop snoep

Woordgroepen

e tg

gap step dop flop sloop

hap rap slaap mep hip liep mop knop kruip stoep knijp

Zinnen

Ik snap er geen knijp van. Die mop is een flop. De beste van de groep lag op kop. Ik sta hier knap voor aap! Snap je de grap?

P, B, M

EĂŠn twee hop, de roltrap op. De knaap reed met zijn step op de stoep. Neem rap een hap van die lekkere pap. Met een klap sluit Jaap de klep van zijn map. Drop te koop, stop en stap binnen! Kap rijmt op sap en doop op hoop.

pl-verbindingen vooraan

Eenlettergrepige woorden

plaag plat pluim

plak pluis plus

plee ploeg plan

plaat plaats pluk

pleeg plag

plek plug

plant plooi

plas plots

plint ploef

ploert plets

planeet plataan platina plectrum

plezant platform playback pleidooi

Meerlettergrepige woorden

plukken pladijs plastic plausibel plunderen

plus en min een plotse plof plezante plannen

Zinnen

Platvoetje is een plezante heks. Het vogeltje zat te plonsen in een plas. Er worden nieuwe plannen gemaakt voor het plein. Dat plagen wordt een echte plaag. Na het ploegen kan de boer gaan planten. Dit plafond moet je opnieuw pleisteren. 24

Plagiaat plegen is niet pluis.

rij

een vieze plas een platte plooi een plant met pluimen een plug in de plaaster

Woordgroepen

plezier plagiaat plateau plechtig plutonium

e tg

plafond placebo plamuur plaaster plomberen

Plastic plinten kan je plakken. De playbacker kreeg een platina plaat. We wonen op een plezierig plekje op het platteland. Hij plaatste een pluim op het plaasteren beeld. Op een plan tekende men vroeger de wereld als een platte planeet.

pr-verbindingen vooraan

Eenlettergrepige woorden

Ac prei prop pruts

pret proef

prent pruik

prik pruim

praal pril proest

prauw pro Pruis

preek proost preuts

prees prooi

pres pronk

praat prins prul

Meerlettergrepige woorden

praktijk prisma provincie prijzen

premie privaat pruttelen prangen

probleem

programma

president privĂŠ prijken provincie

prieel profeet prietpraat prestatie

prima profijt prosit presenteren

pracht en praal prinsen met pruiken een prachtige pruim profeet van problemen prullen en prietpraat

rij

de eerste prijs praten en pronken proesten van pret privĂŠ of privaat een programma presenteren

Woordgroepen

prima prachtig

e tg

precies prutsen

praten proper

Zinnen

Dit programma vind ik prima. Ik proef van de pruim. Ze loopt te pronken met haar nieuwe pruik. Het was geen pretje om te praten over zijn privĂŠ-leven. Ze praten over prutsen en prullen. De Pruis was preuts en proper.

P, B, M

De president kan preken als een profeet. De provincie kampt met prangende problemen. Prik in de prei, dan weet je precies of hij gaar is. De eerste prijs was een prent waarop de prins prijkte. Hij sloot de preek waarin hij de prestatie prees af met â&#x20AC;&#x153;proostâ&#x20AC;?.

sp-verbindingen vooraan

Eenlettergrepige woorden

Ac spaar specht spook spul

span speld spoor spurt

spar spier spons spuit

speer spijt sport

spaak spie spui

spaan spiek spouw

spalk spoed

speech spoot

spek spot

spannen speelkaart spuwen

sparen spelen spaghetti

spaarpot spiegel

spanning spectrum spiering spiritus specerij

spartaans spellen spikkel spontaan spectaculair

spasme spelonk spinet sputteren

spa spel spoel spuw

Spanje speeksel spinazie

spatel spatie speurder spion spuien

spandoek speciaal sperzie spiraal spartelen

Woordgroepen

Zinnen

Een sproet is een bruine spikkel. De speculaas smaakt lekker. Spa is gezond spul. Spuwen doe je met speeksel. Hij had spijt dat de spar kapot was.

een beetje spijt een Spaanse spion spelen is sporten een speciale speculaas spieren spannen

rij

een nieuwe spade een spannend spel spinazie met spek een spin op de spiegel spoel de spons

spade speculaas spijker

e tg

Meerlettergrepige woorden

In het kasteel begon de spinet spontaan te spelen. Spaghetti met spinazie is goed voor sportlui. Op de spandoek stond een spectaculaire spreuk. Hij spoorde naar de Spaanse spelonken. De specht pikt met zijn spichtige bek de stukjes spek op. Dit speciale spaarplan moet geld in de spaarpot brengen. De speurtocht naar (het spoor van) de spoken was spannend. De spuitgasten spoten met hun spuit de spartelende spinnen weg.

ps-verbindingen vooraan

Woorden

Zinnen

psalterium pseudo

psyche pseudoniem

psychisch

psychiater

psalm psycholoog

e tg

Ter verrijking van de psyche zongen ze vele psalmen. Een psycholoog is niet hetzelfde als een psychiater. De bouwer van het psalterium gebruikte â&#x20AC;&#x153;Pseudoâ&#x20AC;? als pseudoniem.

10. p in verbindingen midden in een woord Woorden bakpan tuinpoort wegpakken

buikpijn karper

hoofdpijn visput

doelpunt uitpakken

afpellen luchtpost raakpunt tjilpen kompel aanpalen verpatst smeerpoes viespeuk noordpool

doofpot deegpap rookpluim appelpap warempel inpalmen herpakken verpinken haspel zuidpool

afplukken drukpers strekpees amper aanpak harpoen huurprijs dorpel danspaar

drafpaard haakpen Alpen dompelen weenpop nierpijn smeerput bespuiten eetpeer

oogpupil honkpet balpunt jumper onpaar oorpuist speerpunt poespas ontpit

afpakken wimper ontploffen

rij

Woordgroepen

noordpool en zuidpool buikpijn en nierpijn

tjilpen en tjirpen een karper in een visput

P, B, M

amper verpinken een rookpluim boven de Alpen

een doelpunt verpatsen viespeuken en smeerpoezen

Zinnen

Die visput zit vol karpers. Goede eetperen zijn onbespoten. Na de ontploffing steeg een rookpluim ten hemel. In de doofpot steken is een bizarre aanpak. Die viespeuk wilde het meisje inpalmen.

De honkpet die hij kreeg per luchtpost wou hij snel uitpakken. Na het tweede tegendoelpunt hebben ze zich warempel nog herpakt. Het danspaar betrad de dansvloer met veel poespas. De huurprijs van het aanpalend pand is amper de moeite. Zonder inpakken of uitpakken trok hij van de noordpool naar de zuidpool. De kompel verpatste alles, tot dorpels en drempels toe.

11. -lp-verbindingen achteraan

Woorden

schelp scalp welp

Zinnen

hulp alp pulp

hielp elp zwalp

e tg

help tjilp stolp

tulp stelp

Op een hoge alp riep iemand om hulp. Stelp die wonde, het bloed gulpt eruit. Bij oma staat een rode tulp onder een stolp. De leeuwin hielp haar welp om voedsel te vinden.

rij

12. -mp-verbindingen achteraan Woorden

kamp stamp

lamp

pomp

kramp

klomp

ramp lomp glimp

damp schimp

demp krimp

dump kromp

homp stomp

Zinnen

Ik krijg kramp in die houten klomp. Zijn romp was in een lomp gehuld. Kromp is de verleden tijd van krimp. Hier kun je een glimp van die lamp opvangen. Een stomp mes is toch geen ramp. In het kamp dronken we water van de pomp. Met een stamp dumpte hij de homp brood in een put.

13. -rp-verbindingen achteraan Woorden

harp knerp ontwerp

scherp

werp

dorp

voorwerp

worp slurp

tjirp slorp

terp zerp

knarp onderwerp

sjerp

Zinnen

e tg

Slurp niet zo van je soep. De harp had een mooi ontwerp. Met die worp wierp hij een record. In een dorp hoor je gestjirp van vogels. In de terp vond hij de resten van een sjerp. Dit onderwerp slorpt al mijn aandacht op. Zerp is zuur maar ook scherp.

rij

14. -sp-verbindingen achteraan Woorden hesp berisp

wesp

rasp

gesp

esp

Zinnen

Er zit een wesp op de hesp. Berisp me niet als ik de wortels rasp. Een gesp en een esp passen niet.

P, B, M

15. -ps-verbindingen achteraan Eenlettergrepige woorden paps

chips

strips

oeps

Kaaps wulps korps

tips cups shops

soaps flops

hups pips

mops trips

biceps set-ups

paperclips synaps

terloops grootscheeps

rups gips

Meerlettergrepige woorden Antwerps close-ups apocalyps

eensklaps make-ups

Woordgroepen

wulps en hups make-ups en close-ups

Zinnen

tips voor soaps

Eenlettergrepige woorden

hapt raapt loopt

hebt slaapt knoopt

fopt piept klopt

stopt roept wipt

gapt kapt hupt rijpt kruipt prompt

lapt mept kaapt slijpt krabt

papt rept doopt grijpt script

tapt dopt hoopt druipt nipt

rij

16. -pt-verbindingen achteraan

e tg

Zeg paps, dat is niet veel soeps, hoor! Die rups keek maar pips. Het reisbureau maakte grootscheeps reclame voor trips naar het Kaaps natuurschoon. Close-ups in soaps zijn soms flops. Eensklaps verkocht men in de shops geen chips meer. Het Antwerps korps kreeg terloops enkele tips.

gaapt koopt

dept kopt knijpt sluipt stipt

Meerlettergrepige woorden recept corrupt manuscript

getypt beknopt

abrupt betrapt

adept gedoopt

concept overstelpt

Woordgroepen

een getypt recept kruipt en sluipt

gaapt en slaapt

Ac Zinnen

Hij nipt even en slurpt dan het glas leeg. Hebt u dat voor mij opgeraapt? Haar adem piept en ze hapt naar lucht. Het konijn wipt en hupt door het gras. De postbode stopt en klopt op de deur.

e tg

Het concept van dit script is corrupt. Stipt op tijd had hij een beknopt manuscript klaar. De dief wordt betrapt en rept zich prompt naar de uitgang. De adept hoopt dat de clown nog een mop tapt. De moordenaar kruipt en sluipt, grijpt me vast en knijpt me de keel toe.

17. -pje-verbindingen achteraan Woorden

lipje popje grapje slaapje schepje

wipje topje trapje dropje

slipje soepje hapje stapje

tipje stoopje stuipje stepje sleepje envelopje

kuipje dopje heupje webje knaapje

hoopje sopje klapje kneepje stoepje

koopje stopje flapje greepje pijpje

knoopje snoepje streepje kapje

rij

piepje kopje groepje reepje klopje

loopje kuipje klepje zweepje napje

Woordgroepen

streepje en stipje een zweepje en een kneepje

een dropje en een snoepje een loopje met een stepje

P, B, M

een knaapje met een popje een klapje en een klopje

een flapje of een klepje

Zinnen

Snap je het grapje? Het kopje was niet groter dan een eierdopje. Heb je een dropje of een reepje chocolade voor mij? Langs het trapje maakte de spin een webje. Rep je, want dat boek is een koopje!

In haar slaapje hoorde oma het klopje van Roodkapje. Het flapje van het envelopje belandde bij een hoopje rommel. Hij gaf me een tipje om het knoopje van het klepje te vinden. Hij kent een kneepje om in één greepje zijn pijpje te vullen. In een kuipje met een warm sopje waste ze haar popje. In een wipje stond het knaapje met zijn stepje op het stoepje. Met zijn zweepje gaf hij het paardje een klapje op zijn heupje.

18. Gemengde toepassingen

papa papegaai poespas poppenkop

proper pompen papaver paardenpoot

piepen pijpen populier pietepeuterig

paraplu pappot populair paperassen

Zinnen

peper proppen prietpraat pijpenkop

e tg

Woorden

rij

Papegaaien vind je eerder in palmbomen dan in populieren. Het poppetje droeg een papieren parapluutje. Papa heeft een hekel aan die poespas met paperassen. De apen van het dierenpark zaten pinda’s te pellen. Pietje Puk is een populair paperbackfiguur. Pa en Paul proesten het uit van de peper in de soep. Zonder klompen kwam Pallieter de paardenstallen ingehuppeld. Pietepeuterig zit zij de graatjes uit de karper te peuteren. Ze tapt water aan de oude, piepende pomp. De smid klopt een nieuw hoefijzer op de poot van het paard. 32