9789401414319

Voorwoord

Soms heb je de woorden van een ander nodig om de jouwe een impuls te geven. Ik begingever van de krant Sud-Ouest: “Geen enkele wijngaard is tot groot sheid voorbestemd. Dat lig t aan de koppigheid van de beschaving ”

Daarmee is alles gezegd. Beschaving is een terugkerend thema van dit boek. Schrijven over wijn betekent noodzakelijker wijs dat je afstapt van wat voor de hand lig t – dat wijn een alcoholische drank is – en alle ver t akkingen omarmt die het met zich meebreng t ,

klimplant, waar van onze verre voorouders het slimme idee hadden de vruchten te verzamelen, ze onget wijfeld per ongeluk lieten gisten en zo voor het eerst dronken werden. Vanaf dat moment zijn deze prehistorische pioniers nooit gestopt met het temmen van de wijnrank en het leren verbeteren van die vruchten, met geen enkel ander doel dan er plezier aan te beleven.

s te n e n onze s y m b ole n b eïnv l o e d . W ij zijn o ok nu n og s te e ds d e b ewaard e r s van dit eeuwenoude er fgoed. Door wijn te drinken worden we een beetje E g y ptenaar, en ontdekkingsreizigers; en we zijn tot op zekere hoog te ook de afstammelingen van die

Daarom moeten we ons realiseren dat wijn een beschaving is; dat het naast een landbouwproduct ook een cultuur is; dat er in elk ingeschonken glas wijn een enorme menselijkheid

Mathieu Doumenge

Bordeaux , Wijns treek lang s

Tussen gis teren en vandaag

Bordeaux aan de Engelsen

D e k lassementen van Bordeaux

ubbels als s ter ren

Methoden voor het kweken van wijnstokken

B eh a n d e li n gen ,

Af hankelijk van zijn teeltmethode ontwikkelt de wijnboer verschillende strategieën om vijanden van de wijnstok te bestrijden. Deze keuze is meer dan een agrarische ingreep, maar is

C O NVE N T IO N E L E W I J N B O U W

C o nvent i o nel e l a n d b ou wp r a k t i j ken o nt s to n den

noodzaak om meer voedselproduc ten te produce-tussen de rijen en onder de wijnstokken te bestrijden,

B E R E D E N E E R D E W I J N B O U W

Veel van deze behandelingen hebben een schadelijkmogen van de wijnstok om zijn eigen verdedigingsmechanismen te ontwikkelen, het evenwicht van de biodiversiteit en de gezondheid van zowel wijnbouwers

kwaliteit van de wijn, die vaak sporen van de gebruikte middelen bevat Verschillende van deze producten worden inmiddels geleidelijk verboden, aangepast door fabrikanten, of eenvoudigweg niet meer gebruikt

wijnbouw dat zich bewust is geworden van de milieuen gezondheidsproblemen die verband houden met het gebruik van bestrijdingsmiddelen en daarop wil-

zoals het gebruik van Bordeauxse pap en zwavel om cr yptogame ziek ten te bestrijden.

Ploegen met paard, een z acht aardig alternatief voor trac toren die de bodem niet s amenper s t

S chapen halen het onk r uid weg en verrijken deze met organisch materiaal

Hoornmes t

B I OL O GI S C H E W I J N B OUW

Sinds 2012 vallen de biologische landbouw en wijn-

stane behandelingen in de wijnbouw als de toegestane ingrepen bij de wijnbereiding en in de wijnkelder vastbetekent ‘biologisch’ niet ‘zonder behandeling’: de enige toegestane behandelingen om vijanden van de wijnstok te bestrijden zijn Bordeauxse pap en zwavel,

cipes en daarom soms moeilijk wetenschappelijk te boerderij als een unit air organisme waarbinnen de boer moet zoeken naar een evenwicht tussen levende wezens in harmonie met alles eromheen

Concreet neemt de biody namische wijnbouw de principes over van de biologische wijnbouw, met toemengsels van planten en mineralen, als aanvulling op

den, is het moeilijk te implementeren

B I O D Y N A M IS CH E W I JN B O U W

Steiner geconceptualiseerd, deels gestoeld op ‘gezond boerenverstand’ en deels op meer esoterische prin-

op basis van silic a of planten die, in ver schillende mate, de af weer van de wijns tok zouden moeten

de maankalender te volgen om zijn behandelingen toe te passen, werk zaamheden aan de wijnstokken

lijst met toegestane ingrepen is zelfs kleiner dan bij biologische wijnbouw

v a n w I j n G a a r d t o t F l e s

B or de au x a a n de

E n gel s en

t e dan ken he e f t

12 E EEUW

EL E O N OR A

ON T MOE T H EN D R I K

Hoewel Frankrijk zichzelf door de eeuwen heen heeft ontwikkeld tot het vlaggenschip van de wijnbeschaving, heeft het veel te danken gehad aan mensen van elders, te beginnen met de ‘beste vijand’ van de Fransen: de Engelsen. Dit geldt met name voor Bordeaux, waar de wijngaarden sinds de middeleeuwen een zeer intieme relatie met Engeland onderhouden. Een geschiedenis in vijf data.

tot koning van Engeland werd gekroond. Aquit ain e k wam to e n on d e r d e Enge ls e k ro on e n bleef dat driehonderd jaar lang

tegenover elkaar Bordeaux werd daarbij een strategisch bolwerk voor de Britse kroon en zijn bevoorrechte ligging, dicht bij de monding van de tot het centrum van de wijnhandel in de regio. Dit droeg bij aan de ontwikkeling van de wijngaarden

13 E EEUW

E N H E T P R I V I L E G E VA N

B O R DE A U X W I JN E N

Engelse consumenten bleken dol op Bordeaux-de n ge pl a nt D e ze r a ge we

i n

B o r de a u x

i

e g

ver le en de W ijnen die s t ro om opwaar t s lang s de G a r o n n e wer den gep r o d uce er d , w a a r o nde r B e r ge r ac , G a i l l ac e n C a ho r s h a dde n h e t

get r ansp or te erd en het hele jaar do or te worden verkocht, ter wijl andere wijnen met diverse beperkingen te kampen hadden A an het begin v a n d e 14 e

10 0 0 0 0 v ate n B o r d e a u x w ij n n a a r En ge l a n d ve r s c h e e p t ! D i t vo o r r e c h t b l e e f l a n g n a h e t-

16 E EN 17 E EEUW

NEW FRENCH CLARET

In d e 16 e e n 17e e e uw k regen N e der la n ds e ko o pl i e den e en vo o r s p r o n g o p de En ge l s e en ver d r o n gen h u n sc h ep en gel e i del i j k de Brit se schepen in de haven van Bordeaux. De

willen geb r uiken , en blijven ro de wijn op de mar k t brengen , die ze liever ge concent re er-

consument is er inmiddels dol op de vollere w i jn e n v a n h e t I b e r i s ch S ch i e r ei la n d e n i s s te e ds me er op zo ek naar k waliteit

18 E EEUW

D E G E E S T I N D E F L E S

De rage voor de nieuwe Bordeauxwijnen bleef groeien en de Engelsen liepen opnieuw voorop

aan de oevers van de Garonne en werden al snel nageboot st door Ierse, Schot se, Duit se en Scandinavische kooplieden In Bordeaux ver schenen voor het eer s t namen die daar nog steeds voorkomen, zoals Sichel, Bar ton, Law ton, Lynch, Clarke, Phelan of Dillon

Een andere geniale Engelse toevoeging was -

naal gebruikt voor het ser veren van wijn maar nog weinig voor de transpor t en opslag. De technologische vooruitgang, die het mogelijk

een st andaardvorm, en verbeteringen in de kwaliteit van de wijn en de bewaarmogelijkhe-

DE 18 E EEUW

D E HO N D S T R OUW E E NG E L S E N

De Engelse gehechtheid aan Bordeaux wijnen

tot o p d e dag va n va n daag e e n b e la ngr ijke markt voor grand cru’s uit die regio Veel grote Britse handelaren zijn vooraanstaande kopers,

h et ha n d e lshuis dat sin ds 1698 zijn h o ofd-

In de jaren 166 0 was A rnaud III de Pont ac ,ter van het parlement van Bordeaux, een van de eersten die een ‘vin de cru’ produceerde

ten. Als visionair gaf hij zijn zoon de opdracht een taverne te openen in het har tje van Lon-

Bordeauxwijn die in de 18e eeuw de wijnstreek Bordeaux een tweede gouden eeuw bezorgde

waren voor transport, introduceerden de vorm overeenk wam met 50 imperial gallons

in 1738 een glasfabriek – de Verrerie royale de Bordeaux – opende in de wijk Char trons

Dit eeuwenoude liefdesverhaal tussen Bord e au x e n Enge la n d s t re k t zich ze lf s uit tot de koninklijke familie, waar van verschillende leden fan zijn van Bordeaux wijnen: het huwelijk van Elizabeth II en prins Philip in 1947 werd ingewijd met Petrus; en koning Charles III was, h e b b e n ge b r a cht a a n C h âte a u L ato u r, v a n

2023 dat uiteindelijk werd geannuleerd

SINDS

F l e s B O UR G O N DIS CH E W E T

v a n w I j n G a a r d t o t

Eind 5e, begin 6e eeuw regeerde het G erregio. De ‘Bourgondische wet ’ is de eerste

D e ze s telt e en b epaald aant al p r in cip e s

v a n go e d b e h e e r v a n h e t g r o n d ge b i e d op, maar ook van de s amenleving. Meer

dan ook neemt de wijnbouw een belang-

VA N C L U N Y T O T C Î T E A U X

de macht geleidelijk in de handen van de

i n d e 5e e e uw wer den de b is s c ho p p en ,

m e t n a m e d i e v a n A u t u n e n L a n g r e s ,

l a n d e i g e n a re n di e o o k w i jn g a a rd e n in be zit hadden . Naas t zijn s y mbolische rol -

rijke economische motor

D e m o n n i ke n b e g r e p e n d i t m a a r a l t e

de monniken in de toenemende macht en precisie van Bourgondische wijnbouw.

Wijngaard in de regio Chablis

A bdij van C î teaux

D E H ER T O GEN VA N B OU R G ON D I Ë

E N D E O O R L O G B I J V I L GA M AY

e eeuw, onder

het grondgebied, de invloed en de rijkdom en maakten

E E N VE R D E L I NG VA N D E W I J NG A A R D

T O T D E R E V O L U T I E

In de 17e eeuw gaven religieuze gemeenschappen een groot deel van hun wijndomeinen aan nieuwe eigenaren, vaak rijke notabelen uit Dijon. De Bourgondische w ij n g a a rden r a ken verde eld o m d at ve el v a n de ze kopers het k waliteit sniveau willen handhaven van de lokale wijnen, die een enorm succes zijn aan het hof

raak t diep verankerd

versnippering van de wijngaarden: de eigendommen van de ker k en de adel werden per opbod ver kocht

door de Bourgondische en Parijse bourgeoisie.

E N D I E P T E P U N T E N

De 19e eeuw bracht niet alleen grote technische en wetenschappelijke vorderingen, maar ook eerste aanzet tot klassering van de Bourgondische wijngaarden,

deze regio niet , evenmin als de oorlogen en econoste eeuw.

k waliteit van de wijnen van het her togdom te behouden en te ver b eteren , b eval hij dat de ‘gemene en verraderlijke’ druif Gamay plaat s moest maken voor Pinot Noir, dat hij beschouwde als een nobeler vari-

van Bourgondische wijn, beschouwd als ‘de beste wijn hulpmiddel dat alle Europese hoven zou veroveren.

blikveld te verruimen en nieuwe afzetmarkten voor zijn wijnen te vinden. De regio ont wikkelde zowel directe verkoop op het domein als de expor t. Bourgondische wijnen veroverden de hele wereld en worden tegenwoordig verkocht in 18 0 landen.

Filips de S toute

el lat ie s

G es ch ieden is , t er r oi r s en app

Jura en Savoie hebben elk een eigen historie, maar ook een aantal overeenkomsten. Beide wijnstreken produceren hoofdzakelijk witte wijnen en zijn soms de bakermat van unieke

D E JU R A , GEB O OR T E GR ON D

VA N PA ST E U R

in die mate dat Plinius de Jonge in de eerste eeuw in er w ten’, wat al een wijn gemaak t van Savagnin zou kunnen zijn. In de middeleeuwen werden de Arboiswijin de 13e en 14e de Jura, opgebouwd rond de , die in 1936 tot

geboren in Dole, wiens werk een duizeling wekkende vooruitgang in de oenologie mogelijk maakte

E E N L A N D VA N M ERG E Ltaal klimaat, bevinden zich voornamelijk op hellingen

tussen de uitlopers van het Jura Massief en de vlakte

20 0 en 2 miljoen jaar v Chr , waarbij lagen grijze mergel of zeer compacte kalksteenmergel werden afgezet

De dominante druivensoor t is Chardonnay, wat een zekere gelijkenis ver toont met Bourgogne , maar de

D E M Y S TE R I E U Z E

G E L E W I J N

die hem beschermt tegen af wijkingen en hem zeer

D E S AV O I E , M E E R D A N B E RG W I J N E N

De geschiedenis van de Savoiewijnen gaat ook terug tot de oudheid en ontwikkelde zich dankzij monniken sterk tussen de 5e en 15e

Van de 16e tot de 18e eeuw bleef de wijnbouw zich uitbreiden en ver spreiden naar de vlak ten , zozeer zelf s dat her tog Emmanuel Philiber t in 1558 deze groei moest beperken met een edic t om de e en 20ste eeuw, begon de streek

lagen de wijngaarden ooit tot op 10 0 0 meter boven de zeespiegel, maar tegenwoordig bevinden ze zich voornamelijk tussen de 3 0 0 en 60 0 meter.

spor ters er soms aan toeschrijven.

Mondeuse dr uiventros sen

Wijngaard in Jongieux-le-Haut in S avoie

DE BU GE Y W I J N G A A R DE N e

v

t u ga l

wijnland in opkomst . Onder invloed van de Atlan-

kelijke geologie en een breed sc ala aan inheemse druivensoor ten, vooral in de Douro-regio, met schistwijnen voor tbrengen – evenals de beroemde por t,

produceer t ook een natuurlijke zoete wijn van zeer de Dão-regio, in het noorden van centraal Por tugal, e e n wijng aard in ont wik ke ling , ge lege n op grote hoogte; Alentejo, in het zuiden van het land, een van

Gr ieken la nd

Griekenland en zijn eilanden zijn sinds de oudheid

lan d en b e slaat sle cht s 96 0 0 0 he c t are voor e en

wijnbouw momenteel een renaissance dank zij een de wijnen ver hogen en reageren op de uitdaging van k limaat ve r an d e r ing d o or te r ug te gr ijp e n op de vele inheemse druivensoor ten Deze dynamiek

T U R K I J E E N C Y P R U S

Het geval van Turkije is zeer bijzonder.

met een zeer breed scala aan inheemse druivensoor ten

De Douro-vallei (Por tugal)

D u it sla nd

Duit sland is de negende producent ter wereld met

O o st en r ijk

Met zijn 2, 3 miljoen hec toliter geproduceerde wijn

en soms grote erkenning genieten. De belangrijkste w i j n ge b i e d e n v a n h e t l a n d b e v i n d e n z i c h i n h e t

z u i d w e s te n , n i e t v e r v a n d e g r e n s m e t L u x e m -

Zw it s erla nd

geen z waargewicht in de wereldwijnbouw, maar de

ze s w i j n b o uw geb i e den i n Zw i t s er l a n d , w a a r v a n -

toneel nergens voor te schamen. Er zijn ongeveer geconcentreerd in het oos telijke deel van het land,

VE R N I E U WI N G

I N H E T O O S T E N

landen weer in de schijnwerpers Georgië is de historische

Roemenië, Bulgarije en Moldavië hun Hongarije

Wijngaarden op een heuvel in het K aiser s tuhl-mas sief (Duit sland)

Wijngaarden in het kanton Vaud ( Zwit serland)

Au st r a l ië

land aan de andere kant van de wereld zich ontwikkeld

uit de Nieuwe Wereld: de wijngaarden van het land beslaan bijna 150 0 0 0 hec tare en met 12,7 miljoen hectoliter is het de vijfde grootste producent ter wereld

Nieuw­Z e ela nd

and ook een belangrijk wijnland op het zuidelijk halfrond In 2022 werd een kleine 4 miljoen hec toliter geproduceerd, op een beplant oppervlak van nog geen twee eilanden, het Noordereiland en het Zuidereiland, alhoewel dit laatste een groter opper vlak bestrijkt.

ver tegenwoord igde va riëteiten .

Z WA A R G E W I C H T E N V O O R D E E X P O R T

Deze twee landen hebben zich met name gericht op de ontwikkeling van hun wijnsector voor de expor t naar

Legendarische w ijnen

Minder dan 5 euro per liter: dat was de gemiddelde aankoopprijs van rode -

sen – en ook veel andere landen – steeds minder wijn drinken, zien we een geleidelijke daling van de omzet in volume, die echter gepaard gaat met

Staten. Voor dagelijks gebruik, even afgezien van speciale gelegenheden, ook, want er zijn een groot aantal wijnen van zeer goede kwaliteit waar voor -

volle te kunnen waarderen is het belangrijk om van deze wijnen te

De k waliteit van de druiven en de terroirs, de precisie van het maken, de aandacht die aan elk det ail wordt besteed, de mate van t alent en eisen die in elke fase van de ont wikkeling van het produc t wordt gestopt – die maken het verschil.

Zo zeer zelfs dat we niet langer kunnen spreken van een een-

die kennis en vaardigheid uit s tr aalt en deel uitmaak t van een eeuwenoud gedachtengoed. Een grote wijn nodig t on uit om ons een beetje te sparen, maar vandaag de dag zijn ze steeds moeilijker jaren ontembaar is geworden. Sommige zijn bijna ontoegankelijk, wat de vraag oproept: is wijn, hoe legendarisch ook, een investesamen te drinken?

w I

w ijnga arden 10

d ie je a b s oluut gez ien

mo et hebb en i n je leven

Er zijn albums die je beluisterd moet hebben als je een muzieklief hebber bent. En dan zijn er nog de wijngaarden die je absoluut bezocht moet hebben als je een wijnlief hebber bent.

Dit is natuurlijk een niet-uitputtende lijst.

1 BOU RGOGN E

Je zult het b egrip geweldige ter roir wijnen nooit

nooit begrijpen en je zult niet kunnen beweren dat

3 CH A M PAGN E

ontdekken hoe hij wordt gemaakt, moet je erheen

Chablisien zijn een bezoek meer dan waard

door de wijngaarden zijn een must. Maar je moet echt afdalen in de ondergrondse steengroeven van de Champagnehuizen, die tot in het krijt zijn uitgegraven, om de magie van deze unieke streek te begrijpen en de fascinerende geschiedenis van dichtbij mee te maken.

4 PI ÉMONT

-

nen, laat staan de wijngaarden, maar twee er van zijn een must. De eerste is Piemonte. Voor de zachtheid

2 BORDE AU X

is gedeeltelijk waar, maar het goede nieuws is dat veel van deze wijnen bezocht en geproefd kunnen worden. Bovenal is er meer in Bordeaux dan de zeer beroemde grand cru’s. Er staan ook enkele echt getalenteerde wijnmakers aan het hoofd van bescheidener landgoederen

vooral voor de schoonheid van de grote Barolo- en Barbaresco-wijnen, die alle adel van de Nebbiolodruif uitdrukken

5 TOSCA N E

De andere grote It aliaanse wijnregio. Alle pr acht

8 DOU RO

De Douro in Por tugal, zeker een van de adembenemendste en spectaculairste wijngaarden ter wereld, is een er varing die je niet mag missen Ontdek de inheemse druivenrassen van de regio, de levens-

vo or d e we e l d e r ige lan ds chap p e n , b e z aaid m et wijngaarden! Van de glimmende wijngaarden van de Bolgheri SuperTusc an tot het kloppende har t de ver trouwelijke en sublieme cru’s van Brunello di Mont alcino... Deze regio zal je transformeren.

de mysteries van por t, de koning van de natuurlijk zoete wijnen. En aangezien de st ad Por to niet ver

9 CA LIFORN IË

Natuurlijk is er Napa Valley, dat op zichzelf al de m o eite waa rd is o m te o ntd e k ke n , e n zijn b u ur, Sonoma Valley, dat minder glamoureus is maar net zo opmerkelijk vanwege de kwaliteit van zijn wijnen.

een roadtrip maken van de poor ten van Los Angeles

6 RIOJA

wijngebied van Spanje en gaat net zo goed over het karakter van de wijnen als over de k waliteit van het

ont wikkeld en veel bodega's openen hun deuren

7 A N DA LUSI A

Om Spanje volledig te omarmen en lief te hebben, is ontdekken, waar van het bekendste product sherr y is De oude kelder s waarin deze wijnen geduldig rijpen zijn de bewaker s van een f ascinerend er fger ijpt on der e en sluier, en die van gemute erde regio vibreer t met het zelfde fascinerende mysterie

trek t. En misschien, wie weet, door naar Oregon?

10 SA NTORI N I

Griekenland is een fascinerende bestemming voor inheemse druivensoor ten herontdekt en zijn wijn-

leven inblaast . Er zijn veel regio's die een bezoek

het is in de Cycladen-archipel dat reizigers adembenemende panorama's, het oneindige blauw van de