Giriş
3
17. yüzyılın başlarında bazı sıcak bölge meyvelerinin Avrupa’da da yetiştirilme arzusuyla çok daha geniş seralar yapılmıştır. Heidelberg’de (Almanya) portakal ağaçlarının bulunduğu ilk sera inşa edilmiştir (Anonim, 2010 a). Ev seraları 17. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Avrupa’da varlıklı aileler tarafından konutlarının bir parçası olarak inşa edilmiştir (Anonim, 2010 b). Bu yapılar günümüzdeki seralara benzememekle birlikte modern seracılık faaliyetlerinin ilk örneklerini teşkil etmektedirler. Her ne kadar ilk seralar Avrupa’da ortaya çıkmış olsa da ticari anlamda üretimin yapıldığı ilk seralar 18. yy’da Amerika’da kurulmuştur (Bayraktar, 1964). Amerika’nın örtü altı yetiştiricilik tarihine baktığımızda ilk sera Bostonlu zengin bir tüccar tarafından 1737’de inşa edilmiştir. 1825 yılından sonra örtü altı üretim ABD’de oldukça yaygınlaşmış, günümüzde Alaska’dan Kaliforniya’ya kadar ülkenin hemen her eyaletinde örtü altı yetiştiriciliği yapılmaktadır (Üçışık ve Şahin 2011). Hollanda’da 1720 yıllarından sonra arazinin topoğrafik yapısına göre seraların daha fazla ışık alabilmesi için yan duvarlar eğimli yapılmıştır (von Zabeltitz 2000). Bu bilgi eldeki mevcut ısıtma olanakları yeterli olmadığından mümkün olduğu kadar fazla güneş enerjisinin seraya ulaşması ve enerji korunumunu sağlayan önlemlerin alınması bakımından büyük bir önem taşımaktadır. Günümüzde ısıtma sistemlerindeki teknik eksikliklerden değil, artan enerji fiyatlarından dolayı ısı enerjisinin minimum düzeye indirilmesi düşünceleri artmış, bu da seraların yönlendirilmesi, daha fazla ışık geçiren ve ısı kaybını azaltan çift katlı örtü malzemelerinin ve ısı perdelerinin kullanımını zorunlu kılmıştır. Seracılıkta gelişim 18. yüzyıldan itibaren hızlanmış ve seraların kullanım alanları genişlemiştir. Başlangıçta seralar sadece sıcak ülkelerden getirilen endemik bitkilerin kışı geçirmeleri için kullanılmış, sonraları soğuk dönemlerde gelişmesi dış ortamda mümkün olmayan meyve, sebze, çiçek ve baharat bitkilerinin yetiştirilmesinde kullanılmıştır. Bu nedenle bazı yazarlar seraların gelişiminin o ülkenin refah ve kültür seviyesiyle paralel olarak arttığını ifade etmektedirler. Seralar kullanım amaçlarına göre kültür ve koruma seraları olarak ikiye ayrılırlar. Koruma seraları zamanla geliştirilerek botanik bahçelerindeki sergi seralarına, kültür seraları da üretim seralarına dönüşmüşlerdir (von Zabeltitz 1984). Örtü altı yetiştiricilik tarihindeki en önemli gelişmeler II. Dünya Savaşı’nın ardından daha da hızlanarak 1960’larda Japonya’da plastik örtülerin ilk defa seracılıkta kullanılmasıyla yaşanmıştır (Jensen ve Malter, 1995). Cama alterna-