Moeder de Gans 35 - September 2020 by Ubel Smid

Berichten van Moeder de Gans Uitgave van het KinderBoekenHuis Winsum

‘STORMLOOP’ OP KINDERBOEKENHUIS H

elemaal uit België kwamen ze: moeder, vader, dochter en zoon. 'Watertandend' liepen ze rond in het KinderBoekenHuis. Om na een poosje neer te strijken op de bank: moeder en zoon. En tussen de boekenkasten: vader en dochter. Voorlezen moesten de ouders. En er werd intens geluisterd! Het gezin kwam juist op een rustig moment die zaterdagmiddag met erg mooi weer. Want het liep storm, de week van de verkiezing van Winsum als mooiste dorp van Nederland. Zo'n 150 bezoekers vonden het KBH aan het Kerkpad. En zo heeft corona toch nog, een voor ons, onverwacht voordeel opgeleverd.

Jaargang 22 - no. 2 - september 2020

In dit nummer ‘Stormloop’ op KinderBoekenHuis Voorwoord Geen schenkingen, lezingen, work-shops Uit de Schatkamer Gratis pockets - groot succes Oudste donateur houdt van Moeder de Gans Alleen maar voordeel Geluk op heropeningsdag na corona Bruintje Beer wordt honderd Wat uit boeken valt Zilveren Griffel voor Dolf Verroen en Jan Jutte De dag dat Tommy drie werd Bijzondere vondst Maak kennis met de nieuwe bestuursleden Uit het gastenboek Boekenzoeker

1 3 3 4 5 5 6 6 7 8 10 11 11 12 15 15

Zie ook het voorwoord van Ilona Ebels, onze nieuwe bestuursvoorzitter.

VOORWOORD

Romke voor zijn grote inzet. En rest mij om dit voorwoord te eindigen met het Testimonium.

Eind juni konden we na drieënhalve maand de

Het kinderboek draait om het verlangen naar “heel de wereld” en een “hele wereld”. “Heel de wereld” in de zin van het avontuur waarmee je al lezende je grenzen verlegt, dus overal in je beleving komen kunt, waar je misschien in werkelijkheid nooit komen zult. Maar ook een “hele wereld” vanuit de diepe wens dat het, ondanks en dankzij alles, via welke intrige dan ook, goed komt en je bij het sluiten van het boek kunt voelen: “ze leefden nog lang en gelukkig” (of hebben toegang tot welk paradijs dan ook) of kunnen hun terechte straf niet ontlopen, via het “aards gericht” of via een hogere orde. Uiteindelijk wordt er in het kinderboek vooral recht gedaan aan wat kinderen beweegt. En kinderen beweegt van alles. Daarvan getuigen de meest uiteenlopende genres, sterk verbonden met de tijd waarin de boeken geschreven én getekend zijn. Natuurlijk zijn er dan altijd weer uitzonderingen op welk genre dan ook en niet zelden blijken dat dan de toppers in de jeugdliteratuur te zijn. Maar wat wij dan als toppers ervaren, vaak via de overlevering van onze “opvoeders”, kan dan zomaar uit de tijd raken, soms voorgoed, soms ineens toch weer een actuele betekenis krijgend via de meest uiteenlopende vormen van receptie. Het KinderBoekenHuis draait om dit besef: wij bepalen niet, wij bewaren en zoeken verbinding met eigentijdse ontwikkelingen en zusterinstellingen, maar de individuele bezoeker is bij ons eregast.

deuren van het KinderBoekenHuis weer open zetten. Iedereen stond te popelen om weer aan de slag te gaan. Vanaf het moment van onze heropening hebben we menig bezoeker mogen ontvangen. De reden dat we merkbaar meer mensen over de vloer krijgen is dat er in Winsum en omgeving meer toeristen dan in voorgaande jaren vertoeven. Een gunstig bijeffect van deze nare en roerige tijd zeg maar. En de stroom bezoekers neemt tot op de dag van vandaag alleen nog maar meer toe, sinds ons vestigingsdorp Winsum door de ANWB in augustus werd uitgeroepen tot het mooiste dorp van Nederland. Een verdiende en prachtige promotie voor dorp, ommeland en KinderBoekenHuis!

Een minder fijn bericht bereikte ons een aantal maanden geleden. Onze directeur Romke Visser heeft wegens privé omstandigheden zijn directeurschap moeten neerleggen. Wij hebben respect voor zijn keuze en zullen Romke missen mede vanwege zijn deskundige, enthousiaste, betrokken en creatieve inbreng. In de afgelopen twee jaar heeft Romke veel voor het KinderBoekenHuis betekend en gedaan. Romke bracht een nieuwe en frisse blik op het KinderBoekenHuis en ons werk. Ook zorgde hij voor nog meer verbinding met het dorp en omgeving, andere (cultuur)organisaties, organiseerde hij activiteiten zoals lezingen en bracht bijvoorbeeld het schrijfcafé van Myriam Roelandt binnen. Ook werkte Romke een visie uit voor de toekomst van het KinderBoekenHuis. Zo werd het fundament van het KinderBoekenHuis opnieuw gelegd en kunnen wij daarop de komende jaren voortbouwen.

Ilona Ebels Bestuursvoorzitter

GEEN SCHENKINGEN, LEZINGEN, WORK-SHOPS In verband met de nog steeds heersende corona-

crisis neemt het KinderBoekenHuis geen schenkingen aan. Er kleven te veel risico's aan en het is te moeilijk om oude boeken te ontsmetten. Tevens worden er geen lezingen en workshops georganiseerd. De expositie over schoolboekjes 'Van griffel tot laptop' is wel weer terug. Ook de zaterdagopening staat op losse schroeven. Het KBH is in de maand augustus, in verband met de vakantie, vier zaterdagen open geweest. Dat liep erg goed. Het bestuur gaat in het najaar samen met de medewerkers bekijken of in januari alles genormaliseerd kan worden. Houd u in ieder geval onze website in de gaten!

Recent sloeg ik de door Romke opgestelde visie nog eens open en viel mijn oog op het daarin door hem geschreven Testimonium. Heel mooi verwoord hij daarin waar het om draait bij het kinderboek en KinderBoekenHuis. Er tekent zich een glimlach af rond mijn mond, prachtig zijn schrijfstijl, soms op het poëtische af. Ja, ook Romke’s schrijftalent gaan we missen. Vanaf deze plek spreek ik namens medewerkers en bestuursleden onze dank uit naar 3

UIT DE SCHATKAMER

dag door een vrouwelijke bediende, die ook de slaapkamers doet, soms ook naait of op de kinderen past, soms ook keukenmeid is (baboe)’. Ik lees dat ‘het Indische huishouden lang niet zo degelijk is als het Hollandsche. Denk niet dat Uwe bedienden alle soorten stof-, glazen-, messen- en theedoeken uit elkaar kunnen houden!’ In de dagboeken van mijn moeder, die in 1947 naar Nederlands-Indië afreisde, lees ik dat zij maanden met smart zat te wachten op haar naaimachine, die per boot vanuit Nederland naar haar onderweg was. ‘Een huisvrouw zonder naaimachine is een onbestaanbaar iets in Indië. Als men zelf niet kan naaien, moet de baboe djahit (naaister) dit doen’. Het merk ‘Singer’ zal velen bekend in de oren klinken. Ik lees op pagina 34 over de zeebaboe. In de foto-, dagboeken van mijn moeder zie of lees ik niets over een zeebaboe. ‘Wie het kan betalen, moet een zeebaboe huren. De baboe krijgt loon en meestal handgeld en in Indië bovendien f 0,50 per dag om eten voor zich te koopen’. Deze baboes werden per advertentie aangeboden en men kon getuigen vragen over eerlijkheid en zeevastheid. Hoofdstuk 7 begint met ’Op zichzelf beschouwd is ’t Indische huishouden eenvoudig’. Ik herinner mij vaag onze baboes en nog vager een man - djongos. De taakverdeling weet ik niet. Bij mevrouw Rutten lees ik, dat de man het huis schoon houdt, bedient en afwast. De vrouw (kokki) doet de slaapkamers, doet de was en kookt. ‘Men kan niet alles in de puntjes eischen en zal wel eens wat moeten helpen’. Het boekje behandelt nog uitgebreid de voeding van volwassenen en kinderen en ziekten. ‘Wat men voor kinderen te doen heeft’, het laatste hoofdstuk. Een tekst uit 1927, dat hield ik me iedere keer voor ogen bij het lezen van alle adviezen. Ik lees onder andere: ‘de beste baboe, die jaren lang de kinderen trouw behandelt naar de haar ingeprente voorschriften, verslapt, als ze merkt, dat ze niet meer gecontroleerd wordt’. Mevrouw Rutten vindt dat inlandse vrouwen hun kleintjes te veel verwennen. ‘Kind huilt, dan wil het drinken’.

at staat er zoal in de boekenkasten in het pand van het KinderBoekenHuis aan het Kerkpad? Op deze pagina proberen wij u een indruk te geven van de ‘schatten’ die de stichting in haar bezit heeft. Waaraan moet ik denken? Wat moet ik doen? Wenken aan het Hollandsche meisje dat als huisvrouw naar Indië gaat. (1927) Uitgave J. Noorduyn & Zoon, Gorinchem, 2e druk Dr. C.J. Rutten-Pekelharing (1886-1920) Catharina Johanna Rutten werd geboren in Leiden en studeerde wis- en natuurkunde, afdeling biologie. Zij promoveerde in 1909 Cum Laude op onderzoekingen over de perceptie van den zwaartekrachtprikkel der planten. Op 27 januari 1910 trouwde Cato met Louis (Loutje) Martin Robert Rutten (1884-1946). Hij was werkzaam bij geologische ondernemingen in Indië en zou later hoogleraar geologie worden. Zij schreef in 1916 ‘Verhalen over Indië voor Nederlandsche jongens en meisjes”.

Eén van de medewerkers van het kinderboekenhuis gaf me dit boekje, dat ze tussen de vele stapels boeken van schenkingen vond. ’Misschien interessant voor jou?’ Zij wist dat ik een deel van mijn jeugd in het voormalig Nederlands-Indië had gewoond. Nieuwsgierig begon ik te bladeren. Het is weliswaar geen kinderboek, maar het boekje richt zich - zo staat in de inleiding - ‘tot die jonge meisjes die als ambtenarenvrouwtjes uitkomen’. Ik fantaseerde over Cissy van Marxveld, die naar Indië afreist en die dit boekje ter voorbereiding op haar reis zou lezen. In de inleiding staat dat het boekje niet gericht is aan mondaine jonge meisjes, die met een rijke Europeaan trouwen. Nee, nee, zij wil zich richten tot die jonge meisjes die als ambtenaarsvrouwtjes uitkomen en die meestal niet eens in hoofdplaatsen van het land terecht komen. Zij wil deze meisjes leren om zich ‘te schikken in hunne omstandigheden’. Het boekje staat vol raadgevingen, levenslessen, hygiëneadviezen èn over de omgang met het personeel. Daar ik net de prachtige documentaire ‘Ze noemen me baboe’ (Sandra Beerends 2019, het fictieve verhaal van de Javaanse Alima) gezien had, zocht ik vooral naar het woord baboe in haar tekst. ‘Meestal wordt er veel thuis gewasschen, elke

Foto van mij en mijn baboes.

Het boekje eindigt met de raad van de schrijfster aan het ‘Hollandsche meisje’: Kijk uit Uwe oogen en gebruik Uw eigen, gezond verstand!’ Een raad, die na bijna een eeuw, nog steeds geldig is. Eveline van der Heijden 4

Gratis pockets groot succes

Oudste donateur houdt van Moeder de Gans

inds kort heeft het KinderBoekenHuis weer pockets in de collectie. Deze boekjes waren vooral in de jaren vijftig en zestig erg populair. Goedkoop en makkelijk mee te nemen en bijna elk gewoon boek had wel een pocketversie. Maar de tijd is achterhaald en bij elke schenking, die mensen bij ons brachten, zat wel een aantal pockets. Ze hebben toch wel een beetje historische waarde, waardoor besloten werd ze uit te zoeken, op de planken te zetten en te catalogiseren.

e zal zo’n beetje onze oudste donateur zijn: Arjana Metting van Rhijn uit het Zwitserse Erlinsbach. Inmiddels is ze 92 jaar. En ze draagt Het KinderBoekenHuis nog steeds een warm hart toe. In 1989 bezocht ze voor het eerst het KinderBoekenMuseum, waar oprichtster Toos SaalZuurveen toen nog de scepter zwaaide. Nu meldt ze dat het reizen haar te bezwaarlijk wordt, maar dat ze graag in contact wil blijven met het KBH en een groot fan is van ons blad Moeder de Gans. Geregeld ontvangen we post van haar over haar activiteiten voor de Nederlandse Evangelische Vereniging in Zwitserland, waar ze de leden aanspoort “toch vooral geen Nederlandse kinderboeken bij het oud papier te gooien”. Haar motto: KINDERBOEK IS CULTUURBEZIT. Zo stuurde ze het KBH een tijdje terug een oud, tweetalig, gezangenboekje van de Zwitserse Zondagsschool aan hun Hollandse vriendjes.

Het bleek dat er heel veel dubbele exemplaren tussen zaten, waar we geen kant mee op konden. En wat is dan, zeker in vakantietijd met ook in Winsum overvolle campings, mooier om de boekjes gratis aan te bieden aan de vele passanten rond het KBH.

Het werd een succes. Door het warme weer konden we de dozen vol boeken buiten zetten, waar vele passanten rustig tussen de voorraad konden snuffelen of gezellig gingen zitten lezen. Met soms armenvol gingen niet alleen vakantiegangers, maar ook Winsumers, weer weg. En vakantiegangers kijken niet op een euro: een deel van de liefhebbers kwam ons toch een gift brengen!

Daarbij de aantekening: “Ik vond dit boekje bij de papieren van mijn overleden man. Waarschijnlijk gevonden in een pastorie waar we gewoond hebben. Een soort ‘cultuur’ is het ook... Ik vrees dat het hier verloren zou gaan (op een goed moment stonden hier in de garage 30 bananendozen met boeken!!!). U mag het houden of doorgeven. (maar niet aan het oud papier!)”.

Kleny de Jonge-Bimolt

GELUK OP HEROPENINGSDAG NA CORONA

Alleen maar voordeel ‘Elk nadeel heeft z’n voordeel’ zei een groot filosoof ooit. Dankzij corona doet de camping in Winsum goede zaken en veel kampeergasten weten de weg naar het KinderBoekenHuis te vinden – de verkiezing tot mooiste dorp van Nederland doet de rest.

e 86-jarige Riet Jansen uit Heemskerk riep het vol trots: "Ik ben de eerste bezoeker die na de coronalockdown weer het KinderBoekenHuis binnenkomt!" En ze had gelijk. Met vriendin Jannie uit Winsum, zij passeerde twee seconden later de drempel, viel ze op een stoel aan de grote tafel neer. "Nu eerst koffie," aldus de zeer kwieke dame, die duidelijk de leiding had. Ze vertelde over haar jeugd en over het boek, dat toen zoveel indruk op haar had gemaakt. "Ik ken het nog bijna uit mijn hoofd maar ik ben het kwijt." Het betrof in haar geval het boek De grote rally van Antony van Kampen. We hadden het in onze collectie en in de verkoop. Voor twee euro hebben we op de eerste 'na-coronase' dag weer een mens zielsgelukkig gemaakt. "Als jullie het niet in de verkoop hadden gehad, had ik het hier weer uitgelezen!" Het bleef deze eerste openingsdag op 7 juli, na bijna vier maanden sluiting, voor KBH-begrippen erg druk. Iedereen hield zich goed aan onze ontsmettingseisen en de sfeer was geweldig.

Mathilde Talens uit Rotterdam bijvoorbeeld is zo’n bezoeker. Ze studeerde Nederlandse letterkunde aan de universiteit van Nijmegen met als specialisatie 19de eeuwse jeugdliteratuur. Voor haar is het KinderBoekenHuis een geschenk uit de hemel. ‘Omdat we ooit naar Australië verhuisden, moest ik een groot deel van mijn kinderboeken wegdoen en toen we later terug verhuisden, bleef er weer een deel achter in Melbourne. Het is fantastisch al die boeken hier weer terug te zien en ook de boeken uit mijn studietijd. Mijn scriptie ging over een bepaalde uitgeverij en zelfs die vind ik hier terug.’ Mathilde beschrijft zichzelf als ‘leesbevorderaar’. ‘Ik ben verslaafd aan lezen en dat enthousiasme wil ik graag overbrengen op kinderen.’ Daarvoor ontwikkelde ze onder meer een website, ikvindlezenleuk. nl, waar ze kinderen vraagt naar hun mening over een boek dat ze gelezen hebben. Aan de hand van een vragenlijst die ze invullen, schrijft Mathilde dan een recensie. Daarnaast maakt ze voor haar website en YouTube voorlees-filmpjes, ze interviewt schrijvers en publiceert reacties van schrijvers. ‘De site trekt veel bezoekers.’ Behalve ikvindlezenleuk.nl is er ook de website ikvindlezenNIETleuk.nl. ‘Middelbare scholieren krijgen vaak dezelfde lijst voorgeschoteld als toen ik nog op school zat. Dat stimuleert niet echt terwijl er zoveel nieuwe, leuke literatuur is verschenen. Ik doe ze ideeën aan de hand en stimuleer ze met hun docent te overleggen of deze nieuwe boeken ook op de lijst mogen.’ Aan het eind van de ochtend vertrok Mathilde met onder haar arm Van Zedenleer tot Bruintje Beer, het boek van onze oprichtster Toos Zuurveen. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan….

Kleny de Jonge-Bimolt

Maerian van der Heijden 6

BRUINTJE BEER WORDT HONDERD B

ruintje Beer is onlosmakelijk verbonden met het KinderBoekenHuis. Al vanaf onze oprichting (ruim dertig jaar geleden) siert het Engelse beertje ons logo. Een vliegende gans met, niet Niels Holgersson, maar Bruintje op zijn rug. En deze lieve kleine beer wordt dit jaar honderd! Maar hij blijft eeuwig jong. Het beertje is nog lang niet van plan in de vergetelheid te geraken. Dat blijkt wel uit een schenking, die het KBH onlangs kreeg. Een grote doos vol met vergeelde krantenknipsels (strips) en bruin geworden, bijna stukgelezen, boekjes.

De hype rond Bruintje kende vele hoogtepunten. In 1933 bereikte hij het Amsterdamse CarrĂŠ via een heuse Bruintje Beer Operette. En in de tweede helft van de vorige eeuw werd Bruintje een koekje! De brood- en banketfabriek Branbergen in Musselkanaal fabriceerde biscuitjes met het beertje er in gestanst. De ouderen onder ons kennen deze koekjes ongetwijfeld. Want naast de Marietjes, knappertjes enz. bevonden de Bruintjes Beer zich in dit uitstekende, lekkere, gezelschap. De fabriek bestaat niet meer, maar Bruintje overleefde. Hij kreeg zelfs een standbeeld in deze Groninger plaats.

Achter op veel van zijn boekjes was vaak onderstaand gedichtje te lezen: Bruintje Beer wordt opgegeten! niet een, maar wel duizend keer per dag Schrik echter niet.... 't Is het heerlijkste en populairste Biscuitje hetwelk gij Uw kinderen kunt geven. Per 1/2 pond-20 ct per 1/2 blik 1,2 kg-88 ct De Daily Express is zijn beertje trouw gebleven. De krant publiceert nog dagelijks zijn avonturen. De grootste fan van Bruintje is Beatle Paul McCartney, die zelfs een animatiefilmpje met hem heeft gemaakt. Ook het KinderBoekenHuis blijft zijn beer eren. Op enveloppen, briefpapier, een houtsnijwerk en schilderingen vliegt hij nog steeds met wapperende, geruite, das op zijn gans rond.

Dat zelfs de puberjeugd interesse heeft in deze 'literatuur' bleek pas geleden, toen een jeugdige bezoeker langskwam, die al jaren Bruintjes Beer spaart. Of we dubbele exemplaren voor hem opzij wilden leggen. "Ik kom geregeld wel even vragen, hoor!"

Kleny de Jonge-Bimolt Vooral in de eerste helft van de vorige eeuw was Bruintje erg populair. Hij werd in 1920 'geboren' in Engeland als Rupert Bear. Het beertje met zijn geel en rood geruite broek en eeuwige das kreeg een dagelijkse strip in de Daily Express. Zijn bekendheid groeide en in 1929 omarmde ook Nederland hem. Onder meer in het Algemeen Handelsblad en het Nieuwsblad van het Noorden kon men dagelijks van zijn avonturen genieten. 7

ANNIE’S VOORUITZIENDE BLIK... De gulle gever van dit standaardwerk is Adriaan Plak, onze vaste gast - zie voor het interview met Het boek vande Annie M.G.van Schmidt in dezeHij tijdmaakt hem deAbeltje Moeder Gans aprilzou 2020. geschreven zijn. Dan wegwijs was het reuze geweest! ons met kunnen groot geduld in actueel het boek enMisschien op Inhad de schrijfster een vooruitziende blik. ternet. En vooral op het herkennen van aanwijzingen in de prenten waardoor we ze kunnen beschrijven. In 1953 verscheen Abeltje. Een van de vele boeken van Annie. Naast

hoofdpersonen Abeltje, Laura en mevrouw Klaterhoen speeltprenmeneer Tot onze verrassing is de schenker van onze Tump een grote rol. Het boek werd in in het mooie rode pak tencollectie waarschijnlijk de19jongen heer Aernout Borms, met eerder mensen de lift één van genoemde de auteurs vanindit boek. Wat meer speurwerk verraadde dat hij in 2008 een grote schenking heeft gedaan aan de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. In dit artikel uit Trouw staat ook informatie over de achtergrond van deze prenten. Of hij inderdaad ook onze weldoener was bij het ter perse gaan van deze Moeder de Gans is nog niet zeker. De zoektocht wordt vervolgd.

it een recent geschonken boek viel een artikel uit de NRC over de geschiedenis van het HINKELEN. De illustraties in het artikel brengen me op een bijzonder onderdeel van onze collectie: de prenten.

Informatie over Centsprenten en over de heer Borms: (https://www.trouw.nl/nieuws/duizendcentsprenten~b3efcace/ De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag heeft een collectie van ruim duizend centsprenten uit de periode 1730 tot 1900 gekregen. Het is een schenking van het echtpaar Aernout Borms en Leny Borms-Koop die deze oude en zeldzame prenten al jaren verzamelen. De centsprent was eeuwenlang zowel boek als krant voor brede lagen van de bevolking. Centsprenten rapporteerden – voor één of enkele centen – in woord en beeld over belangrijke gebeurtenissen. Prenten met heiligen of Bijbelse taferelen gaven uiting aan devotie en religieuze overtuigingen. Fantasieën kwamen tot leven op prenten met thema’s als luilekkerland en sprookjes. Centsprenten werden gedrukt op goedkoop papier, iets groter dan het huidige A3-formaat en bevatten een of meerdere afbeeldingen. De prenten werden vaak slordig ingekleurd en waren vooral bedoeld voor de armen. De schenking geeft een goed beeld van de onderwerpen waar de bevolking destijds belangstelling voor had, zoals de vraag wie thuis de broek aan had. De prenten over Jan de Wasser geven daar een mooi beeld van met teksten als ’Jan de Wasser die zal trouwen, maar ik vrees het zal hem rouwen’. Ook kinderspelen als hoepelen, knikkeren en een sijsje aan een touwtje laten vliegen, zijn geliefde thema’s. Maar ook de strijd tussen Russen en Turken in 1828 en de slag bij Leipzig in 1813 worden getoond. Een aantal prenten uit de schenking, die nog moet worden onderzocht en beschreven, is te zien via www.kb.nl/centsprenten Uit de collectie van ruim honderd prenten zijn op de volgende pagina vier voorbeelden uit onze collectie uit het midden van de 19e eeuw met kinderspelen.

Met een ongewone, kostbare schenking kwamen we jaren geleden in het bezit van 117 ‘centsprenten’ uit de 19e eeuw. Sinds een paar maanden ben ik bezig deze spannende verzameling te beschrijven en zo te ontsluiten voor iedereen die wil genieten van deze pracht. Het zal nog wat tijd kosten maar we denken na over de beste manier om ze te bewaren en voor het publiek toegankelijk te maken. Bij deze klus worden we geweldig geholpen door een andere prachtige schenking: een echt baksteen van een boek, het naslagwerk ‘Populaire grafiek in de Nederlanden 1650 - 1950’.

Martha Mol 8

Meyer’s Prenten ‘Kinderspelen’ 1e serie No. 9

Meyer’s Prenten ‘Uit de kinderwereld’ 1e serie No. 14

Meyer’s Prenten ‘Uit de Kinderwereld’ 2e serie No. 34

Meyer’s Prenten ‘In den Zomer’ 3e serie No. 49

ZILVEREN GRIFFELs VOOR VERROEN en JUTTE

Dolf Verroen neemt de Zilveren Griffel in ontvangst van de jury voor zijn boek Niemand ziet het.

olf Verroen uit Sint Nicolaasga heeft een Zilveren Griffel gewonnen. De 91-jarige kinderboekenschrijver is al vele jaren lid van het Comité van Aanbeveling van het KinderBoekenHuis. Hij ontving de onderscheiding voor zijn boek Niemand ziet het. Verroen is één van de twaalf bekroonde schrijvers. Tijdens de Kinderboekenweek zal op 29 september bekend worden gemaakt wie van dit dozijn de Gouden Griffel 2020 in ontvangst mag nemen.

Jan Jutte, eveneens lid van ons Comité van Aanbeveling was eveneens Griffelwinnaar. Hij won drie keer eerder de Gouden Penseel. Jutte kreeg de Griffel voor zijn boek Tijger.

Het gebeurt in de Hoogte!

Kleny de Jonge-Bimolt

Interesse naar nog meer mogelijkheden? info@dehoogte.nl 10

DE DAG DAT TOMMY DRIE WERD Nederland 75 jaar bevrijd. In het kader van deze

Het tekenboek werd nooit door de Duitsers gevonden. Een vriend van zijn vader, de schilder Leo Haas die Auschwitz overleefde, haalde in 1945 het boek uit de muur. Hij en zijn vrouw hadden Tommy geadopteerd. Op zijn achttiende verjaardag kreeg Tommy het boek van Leo Haas. Het tekenboek voor Tommy, zijn eigen levensverhaal en de korte levensschets die Leo Haas speciaal samenstelde, vormde de basis voor het aangrijpende verhaal van Mies Bouhuys.

bijzondere gebeurtenis het aangrijpende boek, dat de vader van Tommy maakte. Het kostte hem en zijn vrouw het leven. Het boek kwam in december bij het KinderBoekenHuis terecht via een schenking uit Amsterdam. De geschiedenis achter de vervaardiging van dit boek is zeer aangrijpend!

Kleny de Jonge-Bimolt

Bijzondere vondst O

nze vaste gast Adriaan Plak trakteerde onlangs op gevulde koeken omdat hij in onze antiquarische collectie een bijzondere vondst deed.

DE DAG DAT TOMMY DRIE WERD Het boek bestaat uit tekeningen van Bedrich Fritta uit Tsjechoslowakije, waarbij Mies Bouhuys de teksten maakte. De ondertitel: Theresienstadt, 22 januari 1944 -Tekenen voor later-. Tommy werd geboren op 22 januari 1941. Zijn joodse vader en moeder heetten Bedrich en Hansi. In 1942 belandde het gezin in het concentratiekamp Theresienstadt. Bedrich was schilder en tekenaar en hij moest met andere schilders voor de Duitsers in de tekenkamer van de bouwafdeling werken. Deze schilders maakten stiekem ook andere tekeningen dan die voor de bouwafdeling. Tekeningen over het verschrikkelijke leven in het kamp, over de honger, de ziektes, de vernederingen en de dood. Voor Tommy's derde verjaardag maakte zijn vader een tekenboek over verschillende dingen in de wereld die Tommy nog nooit gezien had. Hij verstopte het boek in een muur van het concentratiekamp. De Duitsers ontdekten dat Bedrich stiekem andere dingen tekende en hij werd met zijn vrienden naar Auschwitz gestuurd, waar hij werd vermoord. Moeder Hansi stierf niet lang daarna in Theresienstadt.

Plak: Het gaat om het boekje Hans en Grietje, uitgegeven door [Israel] Frank & Cohen die toen nog in Groningen actief waren - zij verhuisden in 1907 naar Amsterdam. Ik ken slechts één ander sprookjesboek van hen, dat in de Koninklijke Bibliotheek aanwezig is. Zij gaven vooral ansichtkaarten uit. Dit is een unicum. Verborgen in onze collectie zijn schatten te vinden waarvan we vaak niet eens weten hoe kostbaar en zeldzaam ze zijn. Het bewijst maar weer eens hoe belangrijk het is dat we doorgaan om met precisie en liefde te beschrijven wat we hebben. Martha Mol 11

Maak kennis met de nieuwe bestuursleden Interview met Ilona Ebels, sinds kort voorzitster van

gens heel actief in, de onderwerpen keer op keer aansprekend. Daarnaast verzorgt kinderboekenschrijfster Myriam Roelandt met regelmaat workshops in het KinderBoekenHuis. Ook zijn er creatieve ontwerpen gemaakt met kinderboeken, zoals een ‘schilderij’. Een tentoonstelling over kinderboeken uit of over de Tweede Wereldoorlog. Dus er gebeurt heel veel in het KinderBoekenHuis! Als je je realiseert dat dit allemaal georganiseerd wordt door vrijwillige inzet van iedereen, dan vind ik dat een bijzondere prestatie, met kwaliteit! Ik hoop dat we in staat zijn om de invulling vast te houden. Het KinderBoekenHuis als een plek: met een rijke historie aan jeugdboeken; waar bijzondere lezingen worden gehouden; waar je heerlijk kunt neuzen en dwalen en jezelf kunt verliezen in prachtige boeken; waar je kennis kunt opdoen en geïnspireerd kunt raken; waar we betekenis toevoegen aan onderwijs en regelmatig voor kinderen activiteiten organiseren; waar we ouderen en kinderen met elkaar verbinden. Een plek om van te houden, te beleven en te koesteren.

het KinderBoekenHuis in Winsum.

Wat zie je als de rol van het bestuur? Visie? Verwachtingen? Elke stichting moet beschikken over een bestuur, dus ook het KinderBoekenHuis. Een bestuur is er uiteindelijk verantwoordelijk voor dat de doelen van de organisatie bereikt worden. Dat is de formele rol. In mijn optiek betekent dat niet alleen monitoren hoe het met het KinderBoekenHuis gaat, besluiten nemen of er voor te zorgen dat het KinderBoekenHuis een financieel gezonde organisatie blijft. De rol van het bestuur zie ik ook juist als sparringpartner van de directeur: meedenken over ontwikkelingen, vooruit kijken met betrekking tot de bedrijfsvoering, sparren over kansen enz.

Behoort het tot de taak van het KinderBoekenHuis om iets te doen aan de ont-lezing? Daarop zeg ik volmondig ja! Recentelijk kwam in het nieuws, n.a.v. een groot onderzoek onder 15-jarige jongeren binnen 77 landen, dat de leesvaardigheid van Nederlandse 15-jarigen hard achteruit gaat. We en dan bedoel ik het heel breed, kinderen peuteropvang, onderwijs, bibliotheken en in mijn optiek dus ook het KinderBoekenHuis, moeten nog meer de handen ineen slaan om het plezier in lezen te vergroten en het lezen te bevorderen.

In mijn visie vervult het bestuur een positieve en ondersteunende rol naar de directeur en alle vrijwilligers. Zelf ben ik iemand die zich graag verbind aan mensen en maatschappelijk relevant werk. Daarin is samenwerken vanzelfsprekend belangrijk. Iedereen draagt in het KinderBoekenHuis bij aan het realiseren van onze doelen. En iedereen vanuit zijn of haar eigen ervaringen en vaardigheden. Vrijwilligers, directeur en bestuursleden. Zijn we een geheugenplaats of een museum? Geheugenplaats of museum? Ik zou het eerlijk gezegd niet weten. Zeker een geheugenplaats. Want waar vind je een plek waar zo veel kinderboeken bijeen zijn gebracht en gecatalogiseerd?! Dan kun je dus ook zeggen, een plek met een museaal karakter. Maar volgens mij is het KinderBoekenHuis veel meer. Kijk maar naar onze doelen. We willen de prachtige collectie die we hebben voor uitleen en onderzoek beschikbaar stellen. Daarmee dragen we ook bij aan bijvoorbeeld het onderwijs. Ook willen we ervoor zorgen dat de collectie weer meer tot leven komt, bijvoorbeeld door het houden van lezingen. Daar vind ik het KinderBoekenHuis overi-

In mijn dagelijks werk ben ik aan de slag voor alle bibliotheken in het noorden van provincie Groningen. Zeg maar het gebied van Lauwerzee tot Dollard tou. Een belangrijk deel van ons werk in de bibliotheken is gericht op leesbevordering en plezier in lezen. We moeten niet vergeten dat lezen een groot verschil maakt! Leren begint bij lezen. Wie kan lezen en teksten begrijpt, kan kennis verwerven en zich ontwikkelen. Wanneer kinderen taal goed beheersen zorgt dat ervoor dat ze betrokken zijn bij wat er om hen heen gebeurt. Over het onderwerp ontlezing wil ik graag eens een boompje opzetten binnen het KinderBoekenHuis.

Waarom besloot je bestuurslid te worden (c.q. met welke steekpenningen zijn jullie over de streep getrokken?) Haha, een steekpenning was niet nodig. Mijn dagelijks werk ligt in het verlengde van het KinderBoekenHuis. Sinds vier jaar werk ik als regiomanager voor Biblionet Groningen. Zodoende kwamen Romke en ik elkaar op het spoor in Winsum. KinderBoekenHuis en bibliotheek, we delen veel dezelfde doelen, taken en doelgroepen. Al pratende over mogelijkheden en kansen om meer met elkaar te verbinden ontstond ook het idee om aan deze verbinding inhoud te geven wanneer er een vacature zou ontstaan in het bestuur van het KinderBoekenHuis. En zo geschiedde…

zien dat mijn zoon in groep 8 ook weer volop met Anne Frank bezig is, in het kader van 75 jaar Vrijheid. Kun je iets vertellen over je achtergrond/privésituatie? In het dorp Peize in de kop van Drenthe groeide ik op. Daar groeide ik groot (en lang) op in een warm nest. In de stad Groningen volgde ik de opleiding Inrichtingswerk, ik werd klaargestoomd voor het groepswerk. Een opleiding waar ik persoonlijk veel heb geleerd en waardevolle vaardigheden heb verworven. Maar ik zag mezelf niet jarenlang werkzaam in dit vak. En eigenlijk was ik nog helemaal niet uitgeleerd en genoot nog volop van het leven als student. Zo kwam het dat ik aan de RUG Andragogiek heb gestudeerd. Halverwege mijn twintiger jaren was ik klaar voor de arbeidsmarkt. De rode draad in mijn werkende leven zijn altijd organisaties en werk geweest met sociale en maatschappelijke relevantie. Na diverse banen, soms door heel Nederland, startte ik vier jaar geleden bij Biblionet Groningen. Wat werd ik daar verrast door de dynamiek en ontwikkelingen. Hoezo een plek waar je alleen boeken leent? Dat is de bibliotheek al lang niet meer! De bibliotheken zijn er voor de persoonlijke ontwikkeling van de inwoners en voor het verbeteren van hun maatschappelijke kansen. Iedereen is welkom in de bibliotheek om te lezen, te leren én te leren lezen.

Welke kinderboeken herinner je je nog uit je jeugd? Welke hebben diepe indruk gemaakt? Uit mijn jeugd herinner ik me vele kinderboeken nog. Van mijn eerste Nijntje boekje dat ik helemaal uit mijn hoofd kende, of De Kladderkatjes. Zo’n prachtig boekje uit de Gouden Boekjes reeks. En daarna boeken zoals De Vijf. Een serie van 21 delen, ik spaarde ze allemaal. In de dorpswinkel in Peize waar ik opgroeide kon ik ze kopen. Flink sparen en als ik dan weer rond de vijf gulden had, rechtstreeks naar de winkel. Als kind las ik veel en dat doe ik nog steeds.

Samen met mijn partner Peter, zoon Ivo van 12 jaar en onze twee katten woon ik in Groningen. Van de stad ben ik echt gaan houden, de sfeer en levendigheid, het rijke culturele leven. Tegenwoordig prijs ik me overigens erg gelukkig dat ik bijna dagelijks door het prachtige Hogeland en de Eemsdelta-regio rijd. Mijn hart is hier ook echt komen te liggen. Zo worden twee mooie werelden in mijn leven samengebracht. Mijn vrije tijd besteed ik graag aan mijn gezin, gezellig iets ondernemen met vrienden, eten, drinken, een concert of tripje, maar ook spelletjes en lezen. Maerian van der Heijden

Een fragment uit het dagboek van Anne Frank.

Het dagboek van Anne Frank heeft diepe indruk op mij gemaakt als kind. Heel mooi vind ik het nu te

Marenland recreatie Winsumerdiep 6 9951 CG Winsum Telefoon: 0595 442 750

www.marenland.nl

UIT HET GASTENBOEK

BOEKENZOEKER

De Engelbewaarder gevonden 1940-1941! En dat was leuk. Ik ben Annie Balsters uit Berkel-Enschot. Zocht naar de Engelbewaarder uit 1942. Wel gevonden, maar dit blijft hier als museumstuk op de plank. Het waren hier een paar leuke uurtjes voor mij (88 jaar oud) met gezellig personeel, dat mij goed verzorgde! Alle goeds en bedankt!

Gezocht Van Cynthia Voigt: de Tillermans Trilogie of de aparte delen: Het verhaal van Dicky, Samen onder Dak, Onder de blote hemel.

Eindelijk mijn 'Mapje en Papje' kunnen afgeven. En genoten van zoveel mooie oude kinderboeken en niet minder genoten van de gesprekken aan de grote tafel. Flora uit Nijmegen.

Van Marcelle Vérité: De koning, de beer en het egeltje, 1949, vertaling door Gaby Monden. Bonte boekjes uit 1963: Van J. Meunier, Ronky de poes en Tekkel en zijn vriendjes.

Wat geweldig, dat jullie dit kinderboekenhuis zo mooi in stand houden! En dat jullie het boekje waarnaar ik vernoemd ben zelfs in de collectie hebben maakt het helemaal leuk. Bedankt voor het mee zoeken (en voor de koffie!). Nu gauw weer door met het Pieterpad, anders komen we nooit in Maastricht! Trees en Wieke (de kwieke) Wat een heerlijke plek! Rust, aandacht en gezelligheid voor jeugdboek en bezoeker. Heel veel oude vrienden op de plank! Dit bezoek is een lichtpuntje, ga alsjeblieft zo door! Agnes uit Zuidlaren.

LEDEN COMITÉ VAN AANBEVELING Dhr. Wim Daniëls. Mevr. Els van Eijck van Heslinga, Dhr. Harm de Jonge, Dhr. Jan Jutte, Dhr. Jaap Kramer, Dhr. Dolf Verroen.

spar Gijzen Winsum HET VOLGENDE NUMMER

Het eerstvolgende nummer van Moeder de Gans verschijnt in december 2020. Kopij voor de nieuwe editie kunt u ter attentie van de redactie aanleveren tot uiterlijk 1 december op e-mail: info@kinderboekenhuis.eu www.kinderboekenhuis.eu

Uitgave van het KinderBoekenHuis Winsum, verschijnt drie maal per jaar.

Openingstijden

Bijdrage voor donateurs € 20,- per jaar op rekening (IBAN): NL68ABNA0467316430. BIC ABNANL2A

Zaterdag van 12.00 tot 16.00 uur

KinderBoekenHuis Winsum, Kerkpad 2, 9951 EP Winsum (Gr.) Tel. 0595 - 44 36 63. E-mail: info@kinderboekenhuis.eu Website: www.kinderboekenhuis.eu

Dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur

Redactie: Maerian van der Heijden, Kleny de Jonge-Bimolt, Martha Mol, Eveline van der Heijden en Ubel Smid,

Opmaak: Ubel Smid Vormgeving

www.ubelsmid.nl

directie vervoer

“Visser chauffeursdienst is meer dan rijden alleen”

chauffeursdiensten

Mobiel: 06 - 200 85 852

privé chauffeur

www.visserchauffeursdienst.nl

Romke’s Verbouw- en onderhoudsbedrijf Lombok 4 9951 SC Winsum Tel.: 0595 492 163 Mobiel 06 - 232 49 120