Magazine 2_Open Monumenten_wk35

KATWIJK | RIJNSBURG | VALKENBURG

EDITIE 2023

U bent van harte welkom in de

van

Nieuw in ons assortiment voor de zeebaars/roofvisser!

Verschillende topwater kunstaas van Xorus zoals de Patchinko in diverse maten en de Asturie. Ook hebben wij de Duo Realis Pencil in ons assortiment. Daarnaast hebben we de OneTen SW, Zonk en DarkSleeper in de gewichten 21 en 28 gram van Megabass.

Nu nog meer kunstaas en hengels van het merk Westin in onze winkel.

Op zaterdag 9 september is het weer de landelijke Open Monumentendag. Ook in de gemeente Katwijk zullen weer veel monumenten meedoen.

Ook dit jaar heeft het comité in samenwerking met Uitgeverij Verhagen weer een prachtig magazine samengesteld. In dit magazine staan ook de diverse exposities, rondleidingen, orgelconcerten en de mooie fietsroute. Deze route wordt van harte aanbevolen, zodat u gemakkelijk naar de monumenten kunt fietsen die u wilt bezoeken. De opening zal dit jaar plaatsvinden bij de Oude Kerk/Andreaskerk. De vrijwilligers hebben in samenwerking met ons comité een mooi programma samengesteld. Ook na de opening bent u hier van harte welkom. De opening vindt om 10 uur plaats in aanwezigheid van Burgemeester Visser en Wethouder Knape.

Het thema is Levend erfgoed of anders gezegd “als monumenten kunnen spreken”. Ambachtelijke vaardigheden die de mens van huis uit heeft meegekregen zijn vaak onbewust aanwezig In de monumenten. Vele ambachten en tradities zult u dus weer terugvinden in de monumenten. Zo zal

er een varend monument meedoen waar bezoekers met de fiets of gewoon te voet kunnen opstappen. Hij zal op verschillende plekken afmeren, zodat u uw weg naar de monumenten kunt vervolgen. Dit is een mooi voorbeeld van levend erfgoed. Wat ik ook nog wil benoemen is dat de watertoren meedoet aan Open Monumentendag. Dit is uniek, want door de vele veiligheidsmaatregelen is het normaal gesproken niet toegankelijk voor bezoekers. Ruim 10 jaar geleden is de laatste keer geweest dat dit monument op Open Monumentendag geopend was. Dat zij dit jaar open zijn, vinden wij als comité dan ook fantastisch. U kunt de watertoren vrij bezoeken, dan wel onder begeleiding. Er is op het terrein ook een markt met veel informatie over de watertoren en het terrein waarop het zich bevindt. Er zullen ook verschillende rondleidingen plaatsvinden. Hiervoor zijn echter beperkte aantallen bezoekers mogelijk, dus hiervoor moet u zich aanmelden. Via de site van open Monumentendag wordt u doorverwezen naar de inschrijfpagina van de Watertoren. Er is wel een dringende oproep. Kom lopend of op de fiets want er kan niet op het terrein of In de omgeving geparkeerd worden. Dus

neemt u dit alstublieft om problemen te voorkomen ter harte.

Tenslotte wil ik, zoals elk jaar, alle vrijwilligers bedanken die op zaterdag 9 september bij de monumenten staan om u te ontvangen. Velen van u zijn al jaren actief bij ”hun” monument en dat moeten wij koesteren. Zonder deze hele belangrijke groep vrijwilligers kunnen wij geen Open Monumentendag organiseren, dus namens het comité wil ik u daarvoor hartelijk danken.

Ik wens u veel plezier op zaterdag 9 september. Maak er een mooie, gezellige en levendige Open Monumentendag van!

Yvonne van den Anker, voorzitter comité

VOORWOORD OPEN MONUMENTENDAG 2023

Beste lezer,

Zaterdag 9 september is het zover: Open Monumentendag 2023. Het thema van dit jaar is “Levend Erfgoed”. Het gaat hierbij om niet materiële zaken, ook wel immaterieel erfgoed genoemd, zoals culturele gebruiken, tradities en ambachtelijke vaardigheden. Deze hebben mensen van huis uit meegekregen, zich eigen gemaakt en geven zij op hun beurt weer door.

In de gemeente Katwijk kennen wij ook mooie ambachten, tradities en gebruiken. Dit jaar worden deze voor het voetlicht gebracht. Zij worden gekoppeld aan onze “stenen” monumenten. Zo geven raadsleden rondleidingen in het gemeentehuis, waarmee zij de koppeling leggen tussen het uiterlijk van het gebouw en haar gebruik en functie. De Wilhelmina, een voorbeeld van varend erfgoed, zal een aantal tochtjes verzorgen.

Het is voor mij ieder jaar een genoegen om dit voorwoord te mogen verzorgen van dit bijzondere magazine. De inhoud van dit magazine en het programma worden verzorgd door het comité Open Monu mentendag. Ik wil het comité graag

hartelijk bedanken en complimenteren voor alle inspanningen voor dit evenement. Op vrijwillige basis, met hart voor de gemeente Katwijk, zorgen deze vrijwilligers ieder jaar weer voor een fijne dag uit voor zowel inwoners van Katwijk als bezoekers. Heel erg bedankt voor jullie enthousiasme en inzet!

Het officiële startsein van Open Monumentendag 2023 wordt gegeven in de Oude Kerk in Katwijk aan Zee. De opening staat in het teken van het feit, dat het 100 jaar geleden is dat de kerk haar religieuze functie weer terugkreeg (na onder ander als zoutopslag dienst te hebben gedaan). Ons “levend erfgoed” krijgt in de kerk een stem, doordat de Klederdrachtgroep uitleg geeft over Katwijkse gebruiken als het rondje om de kerk, het aanbrengen van hoofdijzers en de Katwijkse knip.

Ik ben erg blij dat er daarnaast 3 fraaie rijksmonumenten zijn geopend; te weten de Watertoren, het Pompgebouw en het Voorfiltergebouw op de drinkwaterlocatie van Dunea. Het is zeer bijzonder dat Dunea haar terrein heeft willen openstellen en alle belangstellenden wil ontvangen

om het unieke erfgoed te bezichtigen. Alle drie de gebouwen zijn de afgelopen jaren op voorbeeldige wijze gerestaureerd en “leven” nog steeds, omdat zij nog steeds functioneren.

Ik wens u een erg fijne Open Monumentendag 2023 toe!

Jacco Knape

Wethouder gemeente Katwijk

Het Comité Open Monumentendag organiseert al vele jaren de Open Monumentendag in Katwijk. Het organiserend team wordt ondersteund door de gemeente Katwijk, de historische verenigingen van Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg en de deelnemende verenigingen, stichtingen, kerken en eigenaren van de plaatselijke monumenten en vele vrijwilligers.

In dit Magazine presenteert het Comité wederom de grote hoeveelheid monumenten die tijdens Open Monumentendag geopend en gratis te bezoeken zijn. Er staat een uitgebreid programma van de dag in vermeld, diverse bijzondere activiteiten, verrassende exposities, orgelconcerten, rondleidingen, beschrijvingen van de monumenten en een plattegrond met fietsroute. Met het magazine in de hand ontgaat u niets. Het Comité is er trots op deze dag, samen met een heel groot aantal vrijwilligers, te mogen organiseren en wenst u een verrassende en plezierige dag.

FEESTELIJKE OPENING OPEN MONUMENTENDAG MET EEN RONDJE OM DE KERK

In het kader van het 100-jarig bestaan van de kerk, zal de opening dit jaar plaatsvinden in en om de Oude Kerk/Andreaskerk.

Vrijwilligers hebben in samenwerking met het Comité Open Monumentendag een mooi programma samengesteld. De opening vindt om 10 uur plaats in aanwezigheid van Burgemeester Visser en Wethouder Knape.

Na de opening wordt er vanuit de doopkamer 2 keer een rondje om de kerk gelopen zoals vroeger (voor de reformatie) gebruikelijk was. Intussen luiden de kerkklokken. De baker loopt in Katwijksche klederdracht vooraan en draagt de baby onder een doek. De genodigden lopen achter de Burgemeester en Wethouder Knape aan. Annie Verhoef van de klederdrachtgroep geeft daarna uitleg over het rondje om de kerk en over de doop van vroeger.

Na de opening drinken we met elkaar koffie en genieten van echte Kattukse Knip. De knip was in het zeedorp en op de vissersschepen de meest gebruikelijke traktatie. Zo probeerde men in de nachtelijke uren, na een kort slaapje en er weer gewerkt moest

worden, na een langgerekte uitroep….. ‘BAKJE BOAL’…een bakje te doen met een knipje. De knip wordt gesponsord door Bakker Krijn Verdoes.

Na de opening zijn er nog veel activiteiten in de Oude Kerk zoals:

• Demonstratie van de doopshow door Annie: (direct na het rondje om de kerk en nogmaals om 13.30 uur).

• Demonstratie van het opzetten van een ijzer door Annie: (na de doopshow en nogmaals om 14.00 uur).

• De klederdrachtgroep is aanwezig.

• Er zijn min. 4 nettenboetsters aanwezig die in de kerk netten boeten.

• Doorlopend orgelconcert door o.a. Rein van Duijn.

• Rondleidingen in de kerk met uitleg door supposten.

• Op flyers staat de geschiedenis van de kerk uitgebreid te lezen.

• Een Beiaardier speelt diverse keren (onder voorbehoud).

• Een poppenspeler treedt op (onder voorbehoud).

• Een kinderbeiaard (bij mooi weer buiten en anders in de kerk). (onder voorbehoud).

• Van 11.00 - 11.30 uur zingen de Romans Twelve Kids o.l.v. dirigent John Haasnoot,

Graag tot ziens in de Oude Kerk.

Op deze foto v.l.n.r. Piet Dijkdrent, Martina de Groot, Ellie Guijt, Yvonne van den Anker (voorzitter), Blondi van der Woude en Josien Messemaker. Niet op de foto: Teuntje van Delft en Cor de Jong.

•

DOE MEE WEKEN

9 september t/m 12 oktober

€ 18,voor

€ 13,-

€5,korting op de platina wasbeurt

30 september 2023

40 • 071-8895060

5 weken lang kan je in gemeente Katwijk ontdekken, ontmoeten, proeven, tonen, leren… kortom MEEDOEN! Het klinkt als heel vanzelfsprekend, maar is dat wel zo? Soms kan ‘meedoen’ best lastig zijn. Misschien ken je nog niet zoveel mensen in de buurt, of je hebt een beperking of het zit financieel niet mee? DAN OOK is er echt heel veel mogelijk…

Bekijk het hele programma op doemeeinkatwijk.nl

GRATIS!

Lekker actief meedansen met DC Dance, meezingen met Romans Twelve, radio maken voor RTV Katwijk of ontdek het vrijwilligerswerk in buurt. Laat je inspireren bij het Blijtank Station, proef de lekkerste gerechten in de foodcorner of stap op de smoothiefiets. En nog veel meer… ervaar het op 9 september!

KATWIJK RIJNSBURG VALKENBURG

10.00-16.00 uur Marktplein, Katwijk

#sport #ontmoeten #cultuur #gezelligheid #eenzaamheid #toegankelijkheid #lezenenschrijven #comingout

Meer informatie & programma op doemeeinkatwijk.nl

Alleen geldig bij inlevering van deze bon.

Tijdens de Open Monumentendag op 9 september zijn een aantal monumenten in Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg tussen 10.00 en 17.00 uur weer gratis toegankelijk.

Het landelijk thema dit jaar is: ‘Duurzaamheid’.

Ook dit jaar wordt wederom dit huis-aanhuis magazine verspreid. Hierin vindt u uitgebreide informatie over de monumenten die deelnemen aan Open Monumentendag.

Het programma is behalve in de geopende monumenten verkrijgbaar op het gemeentehuis, in de diverse bibliotheekvestigingen en VVV Katwijk. Ook kunt u alle open monumenten en het programma vinden op de website www.openmonumentendag.nl

OPENING

De officiële opening vindt om 10.00 uur plaats bij de Oude- of Andreaskerk aan de Boulevard.

De volgende monumenten nemen deel aan de Open Monumentendag:

KATWIJK AAN ZEE

• Gemeentehuis (1932), Kon. Julianalaan 3

• Vredeskerk (1905), Baljuwplein 1

• De Oude Kerk (1461), Boulevard 109

• Nieuwe Kerk (1887), Voorstraat 79

• Oude Begraafplaats (1791), Zuidstraat 113

• De Oude Redschuur (1951) Rijnmond 200 (van 11.00 tot 16.00 uur)

• Historisch materiaal in Brandweergarage, t.h.v. Schoolstraat 2A

• Koning Willem-Alexander gemaal, Binnensluis

• K&O gebouw (de Franse School 1883), Sluisweg 16

• De Universel - Soefiecentrum (1969), Zuidduinseweg 7

• Brugwachtershuisje, Kon. Julianabrug, Biltlaan (tot 12.00 uur)

• De Vuurbaak, Vuurbaakplein (onder voorbehoud)

KATWIJK AAN DEN RIJN

• RK Kerk Joannes de Doper (1911), Kerkstraat 70

• Dorpskerk (1231), Kerklaan 12

• De Roskam (1560), Turfmarkt

• Park van de Wilbert (17de eeuw), Overrijn/Tolhuisstraat

• Molen de Geregtigheid (1740), Valkenburgseweg 7

• De watertoren, Cantineweg 19A

RIJNSBURG

• Merovechpark, Karel de Grotelaan

• Grote of Laurentiuskerk (1122), Kerkstraat 32

• Mausoleum en omliggende tuin

• Museum van het Genootschap Oud Rijnsburg, Oude Vlietweg 6

• Spinozahuis (omstreeks 1650), Spinozalaan 29

• Algemene begraafplaats Sandtlaan 72-74

VALKENBURG

• Valkenburgs Pontje (1938), Veerpad

• Ned. Hervormde kerk, Castellumplein 1

• Torenmuseum, Castellumplein 1

• Oorlogsgraven, Broekweg

• Informatiecentrum (Museum) Historie vliegveld Valkenburg, Marinevliegkamp 250

TENTOONSTELLINGEN

KATWIJK

• K&O GEBOUW

Expositie van foto’s over de visserij.

• BRANDWEERKAZERNE

Expositie historisch brandweermateriaal van Brandweer Hollands Midden, Schoolstraat 2.

RIJNSBURG

• MUSEUM OUD RIJNSBURG

Op de eerste etage is een bijzondere expositie ‘Schilderachtig Rijnsburg’ ingericht. Schilderijen van dorpsgezichten met daarnaast een foto van hoe het er tegenwoordig uitziet.

• LAURENTIUSKERK

Tussen 13.00 en 16.00 uur is er de mogelijkheid de toren van de kerk te beklimmen.

VALKENBURG

• TORENMUSEUM

Over drie etages zijn verschillende tentoonstelligen te zien.

RONDLEIDINGEN EN WANDELINGEN

KATWIJK AAN ZEE

• OUDE BEGRAAFPLAATS

Rondleiding langs graven van zeelieden en oorlogsslachtoffers op Oude Begraafplaats aan de Zuidstraat in Katwijk aan Zee.

• GEMEENTEHUIS

Vanaf 11 uur vinden elk uur rondleidingen door het gemeentehuis plaats. De laatste rondleiding is rond 16.00 uur.

• OUDE KERK

Supposten leiden rond en geven uitleg over de historie van de kerk.

KATWIJK AAN DEN RIJN

• ‘HET HEERENHUYSBOS’

De tuin achter de Wilbert draagt talloze herinneringen met zich mee uit diverse periodes van onze lokale geschiedenis. Er is een prachtige wandeling uit-gezet door deze tuinen. De wandelroute is op te halen in de tent naast de molen.

• JOHANNES DE DOPERKERK

Om 10.00 uur, 11.00 uur en om 12.00 uur verzorgen Martien van Steijn en Marcel van der Zwart een klim naar boven naar de uurwerkzolder

• WATERTOREN

Rondleidingen van 11.00 uur tot en met 16.00 uur. Hiervoor moet vooraf worden ingeschreven via dunea.nl/ open-dag

RIJNSBURG

• MEROVECHPARK

U kunt hier vrij rondwandelen. Op de panelen is uitleg over dit oude grafveld te vinden.

• ABDIJ / MAUSOLEUM

Rondleidingen over de geschiedenis van de Abdij en het Mausoleum. U kunt zich voor de rondleiding melden bij Museum Oud Rijnsburg.

OPTREDENS EN DEMONSTRATIES

KATWIJK AAN ZEE

OUDE KERK

• 11.00 - 11.30 uur: Optreden Romans

Twelve Kids olv John Haasnoot van 11.00 – 11.30 uur in de Oude Kerk.

• Klederdrachtgroep en nettenboetsters

Demonstratie doopshow: direct na de

opening en 13.30 uur.

• Demonstratie ijzers opzetten. Direct na de opening en 14.00 uur.

ORGELCONCERTEN

KATWIJK AAN ZEE

• OUDE KERK

Het orgel wordt gedurende de dag bespeeld door o.a. Rein van Duijn

• VREDESKERK

Vanaf 13.30 uur speelt Hans den Dulk o.a. werk van: Antonin Dvorak, Jean Sibelius en Klaas Jan Mulder.

Om 14.00 uur Willem Guijt Bach koralen

Vanaf 14.30 uur speelt Frank Borsboom stukken van diverse componisten. Van 15.30 - 16.15 uur. verzorgen sopraan Jacomine van der Plas enorganist Rob van Efferink een afwisselend programma. Dit slotconcert wordt afgesloten in samenwerking met het publiek.

• NIEUWE KERK AFSLUITEND CONCERT

Als afsluiting van Monumentendag wordt in de Nieuwe Kerk om 16.00 uur een orgelconcert gegeven. Dit jaar speelt Floor van Rijn, die ruim 50 jaar als vaste organist verbonden is geweest aan de Nieuwe Kerk.

KATWIJK AAN DEN RIJN

• DORPSKERK

Het orgel zal van 10:30 tot 16:30 uur bespeeld worden door o.a. Johan Haasnoot, Carel van Egmond, Julian Jonker, Wim van Duijn en Sjaak van Duijn.

• JOHANNES DE DOPER KERK

Niek van der Meij bespeelt in het kader van de Nationale Orgeldag van 14.0015.00 uur het Reil-orgel voorin de kerk. Dit kwam enige jaren geleden in de kerk vanuit De Moeder Gods uit de Voorschotense parochiekern van de parochie H. Augustinus. Van 15.00 – 16.00 uur bespeelt hij boven de ingang het Pels-orgel, van de bekende orgelbouwerfamilie uit Alkmaar, dat in 1923 achterin de kerk is geplaatst.

RIJNSBURG

• LAURENTIUSKERK RIJNSBURG

Tijdens de Open Monumentendag wordt het orgel bespeeld door diverse organisten. Het programma ligt op Open Monumentendag in de kerk.

VAREND ERFGOED DE WILHELMINA

Vaartijden tijdens Open Monumentendag. Katwijk aan Zee - Valkenburg.

Vertrek vanaf de Prins

Hendrikkade (t.h.v. Hans v d Hoevestraat)

11.00 uur en 15.00 uur

Vertrek Katwijk aan den Rijn opstapplaats aan de Oude Rijn Ten Westen Scouting/ Rijnsburgse Vliet monding

Oude Rijn.

11:35 uur, 13.35 uur en 15.35 uur en 17.35 uur.

Valkenburg t.h.v. Oude Gemeentehuis:

13.00 uur en 17.00 uur.

FIETSROUTE

Vast onderdeel van Open Monumentendag in de gemeente Katwijk is de fietsroute langs monumenten. Deze start en eindigt bij het gemeentehuis van Katwijk.

De route voert u door de verschillende dorpskernen, langs de monumenten en bijzondere aandachtspunten. Men kan uiteraard naar eigen inzicht de route aanvangen en vervolgen.

De routebeschrijving is met uitgebreide achtergrondinformatie vindt u in het midden van het huis-aan-huis verspreide Magazine Open Monumentendag 2023. Ook is deze te verkrijgen in de hal van het gemeentehuis.

Wij wensen u een fijne en leerzame Open Monumentendag!

Beweeg, ontdek, proef, toon en ontmoet

Op zaterdag 9 september van 10.00 tot 16.00 uur is het marktplein naast het zwembad Aquamar dé hotspot voor kunst, cultuur en sport. In samenwerking met verschillende organisaties kunnen inwoners en streekgenoten meedoen met verschillende activiteiten tijdens het Doe Mee Festival.

Gezelligheid, lekker eten & workshops

Naast veel gezelligheid, lekker eten en de ruime aanwezigheid van lokale verenigingen die jou graag willen leren kennen, zijn er ook leuke en diverse workshops, activiteiten en optredens. Op dit festival heb jij de kans om te proeven wat het verenigingsleven in de gemeente Katwijk te bieden heeft.

Doe Mee Weken

Het festival is de start voor de Doe Mee Weken. Deze campagne is een initiatief voor inwoners van gemeente Katwijk om mee te doen aan leuke activiteiten van lokale verenigingen, buurtinitiatieven en organisaties, waarmee inwoners letterlijk en figuurlijk in beweging komen.

Wil jij als organisatie nog deelnemen? Mail naar doemeefestival@ welzijnskwartier.nl of bel naar Welzijnskwartier (071 4033323) en vraag naar William of Asli.

COLOFON OPEN MONUMENTENDAG MAGAZINE

Uitgave:

Open Monumentendag Magazine is een uitgave van de gemeente Katwijk en het Comité Open Monumentendag in samenwerking met Uitgeverij Verhagen.

Het magazine wordt huisaan-huis verspreid in Katwijk,

Rijnsburg en Valkenburg.

Oplage: 27.500

Teksten: Leden van het Comité en deelnemende organisaties

Fotografie: Dirk van Egmond - Treffend

Beeld, Cor de Jong, Mark Ruis, Rianne van Hilten, Ellie Guijt, de deelnemende organisaties en diverse andere fotografen.

Coördinatie en realisatie: Ellie Guijt (E-linkX)

Sales: Carlo van Zelst - Uitgeverij Verhagen

DOE MEE FESTIVAL

Het Gemeentehuis van Katwijk is het bestuursgebouw van de gemeente Katwijk en sinds 1998 ingeschreven in het rijksmonumentenregister. Het gebouw ligt op de grens van Katwijk aan Zee en Katwijk aan den Rijn en is ontworpen door de architecten Hooykaas en Van Lockhorst.

Op 21 september 1932 is het gebouw officieel geopend door prinses Juliana. Bij de hoofdingang die tegenwoordig wordt gebruikt door bruidsparen, staan twee leeuwen met de wapenschilden van de gemeente Katwijk.

Het interieur en het exterieur tonen verwantschap met het raadhuis van Hilversum van architect Dudok. De Rotterdamse architecten Hooykaas en Van Lockhorst hebben zich laten inspireren door het moderne bouwen van Frank Lloyd Wright. Dit is vooral te zien aan de overstekende dakranden.

In 1973 ontwierp G. van Iersel een nieuwe zijvleugel en werd de ingang voor bezoekers verplaatst naar de Julianalaan. De tweede uitbreiding (1999) is gebouwd naar een ontwerp van I’M architecten uit Deventer. De recente verbouwing van het moderne deel van het gemeentehuis, die in 2021 is

opgeleverd, is van de hand van Architecten_Lab uit Zutphen.

Kunst

Het gemeentehuis herbergt veel kunstwerken. Zo is aan de kant van de Julianalaan in de kamer van de burgemeester een raam van gekleurd glas aangebracht met de titel Vissen, water en zon”” (1973), ontworpen door G. van Iersel (Rotterdam). Naast de bezoekersingang staat het beeld de De Klinker of ‘De Dorpsomroeper’ (1979) van Gerard Brouwer. In het gemeentehuis bevindt zich in de hal een model van de oude Uitwateringsluizen (1999) geschonken en gemaakt door de Katwijker Jacques Ouwehand. In de Trouwzaal bevinden zich de Gebrandschilderde ramen (1932) van Paul Blom. Het is een afbeelding van de drie deugden van het huwelijk: ‘Arbeid’, ‘Vertrouwen’ en ‘Toewijding’. Verder hangt er een aantal schilderijen waaronder In het Weeshuis te Katwijk - Binnen (1890) door D.A.C. Artz.

Prinses Juliana

Op de eerste verdieping zijn in het trappenhuis de Gebrandschilderde ramen (1932) van Paul Blom niet te missen. Op het rechterraam staat Prinses Juliana met boeken in haar hand onder een boom met appels van Oranje. Dit raam

schonk zij bij de opening van het gemeentehuis. Op het linkerraam staat de ‘Vrouwe van Wassenaer’, gravin de Ligne, met haar woonhuis ‘t Sandt. Het middelste raam toont het bedrijfsleven in Katwijk aan

Zee; de visserij en het bedrijfsleven in Katwijk aan den Rijn, de tuinbouw.

Naast het gemeentehuis ligt het Burgemeester De Ridderpark (1915). In het plantsoen staat het monument voor gevallenen in WO II, De Leeuw (1948),van L. O. Wenckebach. Ook is er de gedenksteen te vinden ter herinnering aan hen die vielen na 5 mei 1945 in voormalig Nederlands Indië of waar ook ter wereld. In het plantsoen staat een hardstenen Grenspaal, de officiële grens tussen het gemeentedeel van Katwijk aan den Rijn en Katwijk aan Zee.

Rondleidingen

Vanaf 11.00 uur worden elk uur rondleidingen verzorgd. De laatste rondleiding is rond 16.00 uur.

Is

weer tijd voor de APK-keuring of is uw auto toe aan een onderhoudsbeurt?

je terecht bij

Autoservice De Jong in Katwijk.

verversen, oliefilter vervangen, carterstopring vervangen, controle vitale punten en uitlezen motormanagement.

Een monument dat leeft, vaart en betekenis geeft aan de rijke Katwijkse visserij- en binnenvaarttraditie. Varend erfgoed ‘Wilhelmina’ presenteert zich als een van de visitekaartjes van onze gemeente.

Op Monumentendag bent u welkom aan boord om een stukje mee te varen op dit schip dat met zijn meer dan honderdjarige geschiedenis met recht ‘monumentaal’ mag worden genoemd.

Als kustplaats zonder zeehaven kan Katwijk bogen op een rijke visserijtraditie. Veel minder bekend is dat die bedrijfstak mede kon floreren door een vloot van binnenvaartschepen, die voor het verdere transport van de vangst over rivieren en kanalen zorgde. De Stichting Katwijker Motor is in 2007 opgericht om de herinnering aan de Katwijkse binnenvaart levend te houden. Met de aankoop en restauratie van de ‘Wilhelmina’ is dat gelukt. Het varend erfgoed heeft een vaste ligplaats aan de historische

kade aan het Prins Hendrikkanaal, de plek waar van oudsher deze schepen lagen afgemeerd. Om het vaartuig weer terug te brengen in de originele staat van 1915 wordt door een enthousiaste groep vrijwilligers nog wekelijks veel werk verzet en zijn ook nog steeds middelen nodig om dat voor elkaar te krijgen.

Schippersfamilies

Het ligt voor de hand te denken dat de ‘Wilhelmina’ is vernoemd naar onze gelijknamige vorstin, maar dat is een misverstand. Het schip kreeg de naam van de ‘oermoeder’ van de Katwijkse binnenvaart, Wilhelmina Ravensbergen. In haar stamboom zijn vertakkingen naar zeker zeven schippersfamilies terug te vinden. Ze werd geboren op 25 februari 1852 in Katwijk en trouwde op 22-jarige leeftijd met Cornelis Zuijderduijn, ook een geboren Katwijker die als beurtschipper werkte. Wilhelmina overleed op 9 februari 1919 op 66-jarige leeftijd, maar maakte nog wel mee dat het naar haar vernoemde

OUDE BEGRAAFPLAATS KATWIJK AAN ZEE

Een beetje verborgen, in de schaduw van de Nieuwe Kerk aan de Voorstraat, ligt de Oude Begraafplaats; officieel de “Algemene Begraafplaats” aan de Zuidstraat. Deze begraafplaats is een Rijksmonument. Het is een begraafplaats en geen kerkhof. Kerkhoven zijn verbonden aan een kerk, maar de begraafplaats en de Nieuwe Kerk hadden vroeger niets met elkaar te maken.

De begraafplaats dateert van 1791. De bouw van de Nieuwe Kerk begon pas in 1884. Men noemt het de “’Oude Begraafplaats”, omdat het de oudste van Katwijk is. Het is zelfs een van de oudste openlucht begraafplaatsen van ons land.

Het mooie van het “Oude Graf”, zoals de Oude Begraafplaats vaak wordt genoemd, is dat het

ook nu nog steeds als begraafplaats in gebruik is. En bijzonder is dat je, als je goed luistert, overal verhalen hoort rondzingen. Verhalen over de mensen die hier begraven liggen en over de bijzondere grafmonumenten, zoals de grafkelder van de families Kuys en Bronkhuyzen. Lukt het u niet om deze zelf op te vangen, dan vertellen de aanwezige vrijwilligers ze u graag. Het gaat om de verhalen over Kneppelhout, de Leidse professoren, de verdwenen Engelse marinemensen en ga zo maar door.

Uit de aanwezige monumenten kan deels de geschiedenis van verschillende bouwstijlen afgeleid worden. Natuurlijk is het ook leuk te weten dat deze begraafplaats, die tegenwoordig ingeklemd ligt tussen de bebouwing, ooit in de middle of nowhere lag. Bijzonder is het officiële oorlogsmonument van Klaas Ros.

schip in gebruik werd genomen. De ‘Wilhelmina’ werd in 1915 in opdracht van de Gebroeders Jaap en Cor Zuijderduijn door de Scheepswerf Boot in Leiderdorp gebouwd. Het schip is van het type ‘Stijlsteven’ dat zich vooral door het haringtransport tussen de zeehaven van IJmuiden en de Katwijkse haringafslag ontwikkelde tot een praktisch vaartuig. Het hoge laadgerei en grote laadruim bleken daarnaast ook uitermate geschikt voor de toenmalige beurtvaart; het transport van partijen goederen van de grote zeehavens verder landinwaarts.

Na het haringseizoen verhuurden de meeste schippers hun schip aan de ‘beurtdienst’. Hier is de naam ‘Katwijker’ ontstaan, een term die vandaag de dag nog steeds wordt gebruikt. De ‘Wilhelmina’ vervoerde voornamelijk droge lading: zakgoed, kisten en stalen vaten. Voor het haringtransport was het schip eigenlijk al te klein. Een voordeel daarvan was dat er geen pekelwater in het ruim kwam, dat daardoor

schoon en reukloos bleef, goed geschikt voor voedingswaren. De verscheidenheid aan bedrijven in de omgeving leverde voldoende vracht op.

De ‘Wilhelmina’ is in 1963 door Zuijderduijn verkocht, maar in 2006 ‘teruggevonden’ in Alphen aan den Rijn. De ‘Wilhelmina’ voer nog steeds en was nog in zeer goede staat. Ze bleek bij de gebroeders Romijn uit Alphen in gebruik als zandoverslagschip, onder de naam ‘Vier Gebroeders’.

De vertrektijden en aanlegplaatsen vindt u voorin dit magazine bij de activiteiten en op de routekaart.

Verder hebben diegene die door oorlogshandelingen om het leven zijn gekomen een status als “slachtoffer van de oorlog” gekregen van de Oorlogsgraven stichting. Het gaat om personen die op de Oude begraafplaats zijn begraven.

Het Stijkelmonument Katwijk

De Stijkelgroep was een verzetsgroep tijdens de Tweede Wereldoorlog. Van de 47 mannen en vrouwen die in het voorjaar van 1941 zijn opgepakt, werden 32 gefusilleerd op 4 juni 1943 te Berlijn-Tegel. De overige leden werden veroordeeld tot strafkampen. Slechts 3 vrouwen en 1 man van deze verzetsbeweging overleefden de verschrikkingen van de Duitse concentratiekampen. De Stijkelgroep had 3 Katwijkse leden: de zwagers Arie en Willem van der Plas en Maarten Hoek. Zij werden gefusilleerd. Ter nagedachtenis aan de Stij-

kelgroep is een monument opgericht en heeft een plek op Begraafplaats Westduin te Den Haag. In Katwijk is een replica van het monument geplaatst: het Stijkelmonument Katwijk. Dit monument heeft een plek gekregen op de Oude Begraafplaats aan de Zuidstraat.

Naast het Stijkelmonument is een informatiebord geplaatst met informatie over de leden van de Stijkelgroep.

Het monument is dit jaar voor het eerst te bezoeken.

De voormalige brandweerkazerne aan de Schoolstraat 2 is in 2013 weer in gebruik genomen door enthousiaste (oud) brandweerlieden die zich bezig houden met het herstellen en onderhouden van historisch brandweermateriaal en materieel.

Daarvoor werd de brandweerkazerne gebruikt door de gemeente Katwijk voor stalling van vier brandweervoertuigen en later voor opslag voor de Gemeente.

Momenteel heeft Stichting Historisch Brandweermaterieel

Katwijk (SHBKW) het in gebruik met drie historische voertuigen samen met Rooie Dotje van PV De Koppeling van brandweer Noordwijk.

Tijdens Open Monumentendag is er weer veel te zien, zoals een keur aan brandweermateriaal en

diverse brandweerwagens en motorspuitaanhangers. De vrijwilligers zullen die dag aanwezig zijn om uitleg te geven over de werking van de diverse materialen en de werkwijzen.

Meer informatie is ook te vinden op www.shbkw.nl

De “Universel” Katwijk is een van de meest markante gebouwen van de regio. Eind jaren ‘60 ontworpen door de gerenommeerde architect/stedenbouwkundige prof. ir. S.J. van Embden (1904-2000). Het was zijn laatste ontwerp en hij vond het zijn allerbeste.

Hij ontwierp de tempel volgens de ideeën van de Indiase soefi-mysticus Hazrat Inayat Khan die op deze plek nu 100 jaar geleden een overweldigende ervaring heeft gehad – een Godservaring. Hij vertelde er niets over, maar aan alles aan hem was te merken wat voor ervaring het geweest was. Hij gaf aan dat deze duinpan een bijzonder goede plek was voor meditatie en ook dat het een goed idee zou zijn als er een tempel zou komen. Niet eenvoudig, in een natuurgebied. In juli 1970 werd het gebouw in gebruik genomen.

De Universel is een gebedshuis

voor iedereen en waar ieder welkom is. Op één altaar zijn alle wereldgodsdiensten vertegenwoordigd en in de Universele Eredienst wordt uit de heilige geschriften van al deze religies gelezen. Alle godsdiensten aanbidden dezelfde god en zeggen in diepste kern hetzelfde. Soefisme kent geen dogma’s. Het is een boodschap van Liefde, Harmonie en Schoonheid. Geen nieuwe religie, maar een uitnodiging om de eenheid in religies te herkennen. Meer hierover is te vinden op www.Universel.nl

De vormgeving van de Universel is door Inayat Khan aangegeven. Het moest een vierkante zaal zijn met een koepel, zonder ramen, maar wel met lichtvensters. Symbool voor het “bij jezelf naar binnen te kijken”, het menselijk hart is de tempel van God. Het vierkant stelt stabiliteit en kracht voor en de licht doorlatende koepel symboliseert het menselijk hart dat, gericht op de hemel, zich

openstelt voor het goddelijk licht.

De grote zaal is 13 bij 13 meter en biedt plaats aan circa 120 personen. Rechts van de zaal is een kleine meditatiekapel. Vorig jaar heeft een grote renovatie plaatsgevonden van de benedenverdieping.

Stiltezone

Het omliggende duinlandschap is bij het plan betrokken. Aan de westzijde is, als beschutting tegen de wind, een hoge wal gemaakt en op de helling is een

amfitheater gerealiseerd. Sinds vorig jaar is er een klein podium geplaatst en sinds deze zomer worden er concerten gegeven. De duinpan waar Inayat Khan zijn bijzondere ervaring had, is nu een stiltezone waar men kan mediteren.

Op het terrein staat, verscholen in een duinpan, nog een tweede gebouw, het ‘Wakilhuis’ waar koffie en thee wordt geserveerd. Daarachter bevindt zich de woning van de beheerder.

DE UNIVERSEL KATWIJK: UNIEK GEBOUW OP EEN BIJZONDERE PLEK

HISTORISCH MATERIAAL IN DE VOORMALIGE BRANDWEERGARAGE VAN KATWIJK

De vuurbaak van Katwijk aan Zee, ook wel Vierboet genoemd, is na de Brandaris het oudste bewaard gebleven vuurtorengebouw van Nederland. De toren heeft een hoogte van 14 meter en staat achter de boulevard bij het Vuurbaakplein, aan de zuidwestkant van het dorp.

Tegen kinderen in Katwijk werd niet verteld dat zij door de ooievaar werden gebracht, maar dat zij uit deze Vierboet kwamen.

In de zomermaanden is de toren geopend voor publiek.

Geschiedenis

Het verzoek een vuurbaak te bouwen werd in 1605 ingediend bij stadhouder Prins Maurits. Uiteindelijk werd hier pas in 1628 goedkeuring aan gegeven. In navolging van Katwijk kreeg elke vissersplaats aan de kust zijn eigen vuurto-

ren of vuurbaak. Op het platte dak lag een rooster waarop een houtvuur werd gestookt, later een kolenvuur en halverwege de 19e eeuw werd een olielamp met reflector in een lichthuis geplaatst. Het visserslicht werd alleen ontstoken als er schepen van de eigen vloot

waren uitgevaren. Katwijk heeft nooit een vissershaven gehad, hoewel er een waterweg was van de Haarlemmertrekvaart naar zee en deze door Katwijk liep. De bomschuiten lagen echter gewoon op het strand. De Vierboet staat dus niet bij de monding van die waterweg,

OUDE OF ANDREASKERK

De Oude- of Andreaskerk (1461) stond vroeger midden in het dorp. Maar de afkalving van de Noordzeekust, door zware stormvloeden, zorgde ervoor dat het kerkgebouw aan de rand van het dorp kwam te staan, direct aan de Boulevard!

De kerk is genoemd naar de apostel Andreas, ook wel “Schutspatroonder vissers”genoemd.Het wapen van de gemeente Katwijk is een azuurblauw Andreaskruis op een zilver fond. Plaatselijk is de kerk bekend onder de naam Oude Kerk, maar de toeristen kennen het als “Het witte kerkje aan Zee”. Het orgel is in 1995 gebouwd door de firma J.L. van den Heuvel (Dordrecht).. De kerk heeft 1.200 zitplaatsen en is van de Hervormde Gemeente in Katwijk aan Zee die deel uitmaakt van de Protestantse Kerk in Nederland. In de 16e eeuw trokken zowel de Watergeuzen als de Spanjaar-

den al plunderend langs de kust. Circa 1572 werd de Oude Kerk en het dorp door de Spanjaarden in de brand getoken. Omstreeks 1590 werd alleen een gedeelte, de zuidbeuk, van de kerk herbouwd. Omstreeks 1709 werd de noordbeuk gebouwd en was de kerk een tweebeukige kerk. De klok dateert uit 1594. De kerk had een spitse toren, maar tijdens de storm van 29 november 1836 werd de punt zo beschadigd dat deze moest worden afgebroken. Het jaar daarop kwam er een achtkantige koepel voor in de plaats.

Omdat de gemeente groeide en de Oude Kerk te klein werd, werd in 1885 de Nieuwe Kerk gebouwd aan de Voorstraat. De Oude Kerk werd in 1890 voor 6000 gulden verkocht. Tot 1921 deed het gebouw dienst als rederijschuur van N.V. Rederij Katwijk aan Zee, die eigenaar was van een aantal bomschuiten. Het gebouw diende als opslagplaats voor scheepsbenodigdheden en

zoutopslag. Ook werden er netten gerepareerd op de boetzolder door een ploeg boetsters en was er een zeilmakerij. Dit eindigde omdat de (trage) bomschuiten werden vervangen door (snellere) loggers, die niet op het strand konden liggen. In 1921 werd het gebouw voor 45.000 gulden teruggekocht. In februari 1924 werd de kerk opnieuw in gebruik genomen nadat hij op z’n oude grondslag was herbouwd. Tijdens de bezetting in 1942 werd de Oude Kerk buiten gebruik gesteld. Later gaf de Ortskommandant opdracht de kerk, evenals de huizen langs de Boulevard, af te breken. De bezetter had plannen voor de “Atlantikwall” om een invasie vanuit zee tegen te kunnen houden. Een slimme aannemer redde het gebouw. Hij sloopte alleen de toren tot dakhoogte en beschouwde de klus als geklaard. Het interieur (inclusief het orgel) was al eerder in veiligheid gebracht. In 1952 werd de toren in ere hersteld.

maar een stuk zuidelijker.

Sinds 1913 is de vuurbaak niet meer in werking, omdat er toen geen schepen meer in Katwijk aan land kwamen.

Mitrailleurspost

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de toren door de Koninklijke Marine als uitkijkpost gebruikt. Na de oorlog werden veel huizen in de nabijheid van de Vierboet gebouwd, die tijdens de Tweede Wereldoorlog weer afgebroken moesten worden toen de Atlantikwall gebouwd werd. In de Vierboet werd toen een mitrailleurspost geplaatst.

Na de oorlog werden er nieuwe huizen gebouwd, maar ten noorden van de Vierboet werd ruimte overgelaten voor het langwerpige Vuurbaakplein. De Vierboet is sinds 1971 een rijksmonument. (onder voorberhoud open)

Voor de kerk staat het monument “Vissersweduwe met zoon” van Louis van der Noordaa), voor de vissers die tijdens de oorlog 1914-1918 omkwamen. In de voet is in reliëf een onderzeeboot aangebracht. De tekst luidt: “De zee zal de doden in haar wedergeven” en “Ter nagedachtenis aan de stoere visschers die gedurend de oorlogsjaren 1914-1918 zijn omgekomen. Het monument is aangeboden door H.K.H. Prinses Juliana als dank voor haar twee jarig verblijf 19271929 in Katwijk toen ze studeerde in Leiden. Het werd door haar onthuld in 1930.

DE NIEUWE KERK, ONTWERP VAN JESSE

De Nieuwe Kerk aan de Voorstraat 79 is een zeldzaam voorbeeld van Nederlandse protestante kerkbouw en kerkinrichting uit de late 19e eeuw. Dat was de mening van de deskundigen over het ontwerp en uitvoering van de Nieuwe Kerk.

De Leidse architect H.J. Jesse (1860-1943) won in 1884 een prijsvraag waaraan 31 architecten deelnamen. Dit was een gedurfde keuze, omdat de jonge Jesse zich nog niet met een opdracht van dit kaliber had bewezen.

Eisen

Jesse koos voor de neo-renaissancestijl en voldeed goed aan de gestelde eisen voor een kerkgebouw met ruim 1.500 zitplaatsen, dat niet meer dan fl 75.000,- mocht kosten. Dit bedrag werd tijdens de bouw ruimschoots overschreden doordat de aannemer failliet ging.

Naderhand moesten verschillende plaatselijke aannemers het werk afmaken, wat al snel fl 10.000,- meer ging kosten. De kerk heeft ondanks de grootte geen pilaren en geeft een overzichtelijke ruimte vanuit de hoofdingang op de preekstoel. Verder valt de zogenaamde baronnenbank op met het wapen van de adellijke familie Van Wassenaar van Catwijk. Het is vanaf de ingebruikname in 1887 nog altijd in actieve dienst bij de Hervormde Gemeente in Katwijk. Het orgel komt uit de voormalige Rooms-Katholieke Broerenkerk te Nijmegen. Het werd overgenomen door Katwijk als instrument van destijds 22 stemmen, omdat door de afbraak van het genoemde Nijmeegse godshuis dit instrument vrij kwam en er geen geld meer was voor de bouw van een groot nieuw instrument.

Orgelconcerten

Het orgel werd in 1983 grondig vernieuwd en uitgebreid tot 80

stemmen door de Dordse orgelbouwer Van den Heuvel, waardoor dit orgel het derde orgel in grootte is in Nederland. Alleen het Marcussen-orgel van de Rotterdamse Laurenskerk (85 stemmen) en dat van de Haarlemse Koepelkathedraal (81 stemmen) moet het Katwijkse instrument voor zich dulden. Het instrument is opgebouwd in de historische orgelkas van Nolting uit 1822. Van den Heuvel heeft zich laten inspireren door de grote Franse orgelbouwer Cavaillé-Coll, maar heeft er zijn eigen karakter aan gegeven. Dit instrument betekende de internationale doorbraak van Van den Heuvel. Opdrachten uit o.a. Parijs, München, Stockholm en Kopenhagen. Het betekende ook een enorme toeloop van grote namen in de orgelwereld die graag concerteren op dit veelzijdige instrument. De orgelconcerten worden als sinds 1935 georganiseerd door het actieve orgelcomité (SONK).

BARON VAN KATTENDIJKE / LIMES BUBBLE BARRIER

De Oude Redschuur aan de Rijnmond in Katwijk herkent u aan z’n opvallende blauwwitte strepen op de deuren. Op Monumentendag staat er een van die deuren voor u open om ook een kijkje binnen te nemen.

In de jaren 30 van de vorige eeuw werden de boothuizen van de NZHRM vervangen. De aanleiding was dat er aanpassingen nodig waren omdat de strandreddingboten werden gemoderniseerd, van door paarden voortgetrokken houten roeireddingboten naar door tractoren getrokken gemotoriseerde strandreddingboten. De bouw van de nieuwe boten werd veelal gefinancierd met schenkingen. Baron Huyssen van Kattendijke was de gulle gever voor Katwijk. Aan de boot werd zijn naam gegeven en na de restauratie van de botenloods in 2019 werd ook zijn

naam aan de loods verbonden. Deze info komt uit het boekje van Jaap Plokker, uitgebracht in 2019.

Al ruim twintig jaar wordt de loods niet meer als standplaats voor de reddingboot gebruikt. Het KNRM gebouw staat op parkeerterrein Noordduinen. De Oude Redschuur, zoals de “Katukkers” de loods in de volksmond noemen, is sindsdien voor andere doeleinden gebruikt. Van winterverblijf van de garnalenbomschuit “KW88”(een “Pink”, ofwel een kleine bomschuit), tot expositie- en atelierruimte voor kunstenaars, muziek repetities en de stichting Kattekse Culturen. Deze stichting voerde de laatste jaren het beheer, maar draagt deze taak in overleg met de gemeente over aan de stichtingen Coast Busters (van de Limes Bubble Barrier) en Natuurcentrum Katwijk.

U bent van harte welkom op de Rijnmond 200 op zaterdag 10 september tussen 11.00 en 16.00 uur.

Naast een blik in de redschuur, zijn er vrijwilligers van beide stichtingen die u kunnen informeren over waar zij voor staan. Voor nieuwe vrijwilligers die

Als afsluiting van Monumentendag wordt in de Nieuwe Kerk om 16.00 uur een orgelconcert gegeven.

Dit jaar speelt Floor van Rijn. Floor is als vaste organist ruim 50 jaar verbonden geweest aan de Nieuwe Kerk. Momenteel speelt hij nog diverse erediensten in alle hervormde kerk van Katwijk aan Zee. Vanaf 15.30 uur worden de programmablaadjes voor het concert uitgedeeld.

zich deze dag aanmelden voor Natuurcentrum Katwijk of Coast Busters (monitoring afval vanuit de Bubble Barrier) staat er koffie met een gevulde koek klaar!

www.natuurcentrumkatwijk.nl

www.coastbusters.nl

www.jutterskatwijk.nl

Of vind ons op Facebook

VREDESKERK MET HISTORISCH BÄTZORGEL

Na het succes van architect Jesse, bij het ontwerp en de bouw van de Nieuwe Kerk, kwamen er spoedig meer opdrachten voor hem los. Zoals voor het huidige Museum waar vroeger reder Meerburg woonde en enkele andere huizen. En zo ook voor de Vredeskerk.

Bij het binnen gaan ervaart men de halvormige ruimte, typerend voor de architectuur van Jesse rond de eeuwwisseling. Het dak wordt gedragen door houten spanten, die op en aan de metselwerkmuren rusten. De kerk kwam gereed in 1905, heeft verschillende keren een restauratie ondergaan en is onlangs geheel vernieuwd. Na restauratie in 2014 werd het een Gemeentelijk monument.

Bätzorgel

Wat echt de moeite waard is, is het Bätzorgel. Deze is inmiddels 256 jaar oud. De bouwer

van het orgel, Johan Heinrich Hartman Bätz, werd in 1709 geboren en is de eerste van drie generaties Duitse orgelbouwers. Het orgel heeft verschillende eigenaars gehad, zoals de Doopsgezinde kerk in Utrecht. In 1859 kwam het orgel in handen van de Hervormde Gemeente van Katwijk aan Zee die het orgel in de Oude kerk aan een zijmuur heeft ‘gehangen’.

Bij de bouw van de Nieuwe Kerk werd het orgel verkocht aan de Gereformeerde kerk.

Activiteiten

Tijdens de open Monumentendag kunt u de Vredeskerk bezichtigen tijdens de dagopenstelling- zowel ‘s morgens als ’s middags.

Orgelconcerten

Vanaf 13.30 uur zullen Hans den Dulk , Frank Borsboom en Willem Guijt het J.H.H. Bätz-

‘FRANSCHE SCHOOL’/K&O-GEBOUW

In 1881 liet Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland het Katwijkse gemeentebestuur weten dat het meer dan noodzakelijk was dat er een school voor meer uitgebreid lager onderwijs zou worden gesticht.

Er zat voor het gemeentebestuur weinig anders op dan aan de wens van GS gevolg te geven. Derhalve werd bij raadsbesluit van 11 mei 1882 een commissie aangewezen die moest nagaan waar het nieuwe schoolgebouw zou komen. Als gevolg van het rapport besloot de raad op 4 september 1882 tot aankoop van duingrond aan het begin van de ‘Grindweg van het Dorp Katwijk aan Zee naar de Sluis’. Nu de Sluisweg. Architect J.I. van Waning uit Rotterdam kreeg opdracht een school te ontwerpen voor 144 kinderen. De aannemers Gerrit de Best en Johannes Verloop voerden het werk uit en in december 1883

was de openbare Burgerschool gereed. Op de school werd als voorbereiding op het voortgezet onderwijs, ook les gegeven in het Frans, zodat de school in de volksmond al snel de ‘Fransche School’ werd genoemd.

Opheffen

In het vissersdorp Katwijk was er echter weinig belangstelling voor dit soort onderwijs. Zo telde de school in 1893 slechts 50-60 leerlingen: nog niet eens een halve bezetting! Al snel wilde de gemeenteraad de school daarom al weer opheffen. Dit stuitte op weerstand uit Den Haag. Pas in 1914 gaf GS toestemming tot opheffing nadat het gemeentebestuur had verzekerd dat op twee bestaande openbare scholen een gelijksoortig onderwijs kon worden gevolgd. Het gebouw werd gebruikt door de Visscherijschool samen met de Katwijkse Naaischool. In 1920 kwam de school in gebruik van

orgel (1765) laten klinken en diverse orgelwerken ten gehore brengen.

Orgelmuziek van 15.30 tot circa 16.15 uur.

Zangeres Jacomine van der Plas en de organist Rob van Efferink verzorgen een programma met o.a het beroemdste

werk van: JS Bach :Toccata & Fuga d-moll BWV 565; Scherzo E.Smith e.a. Jacomine van der Plas zingt beroemde solostukken van Handel e.a.

Tenslotte wordt dit slotconcert afgesloten in samenzang met het publiek.

de Vereniging voor Christelijk Onderwijs op Gereformeerde Grondslag. Deze breidde het eerste gebouw van 3 lokalen (het middendeel) uit naar 7 lokalen: 2 zijvleugels met elk 2 lokalen en een hoektoren. Tot september 1963 ging de school verder onder de naam ‘Franse- of Sluiswegschool’. In dat jaar werd het de ‘Gaspard de Coligny School’. Dit duurde tot 1983 toen deze school naar een nieuw gebouw aan de Meerburgkade ging. Hierna werd het pand door de Gemeente Katwijk ter beschikking gesteld aan de Stichting Volksuniversiteit K&O (Kunst en Ontspanning) Katwijk, die er nu nog is gehuisvest voor het

geven van cursussen aan volwassenen. Hiermee is Sluisweg 16 in Katwijk een van de weinige gebouwen dat al meer dan 100 jaar gebruikt wordt voor het doel waarvoor het is gebouwd: het geven van onderwijs.

Er worden foto’s en filmpjes van de visserijgeschiedenis van Katwijk, Scheveningen en Vlaardingen getoond. U ziet botters, de voorlopers van de huidige kotters, van 1945 tot in de 70’er jaren; vrouwen in klederdracht die hun echtgenoten uitzwaaien. Er liggen ook voorwerpen die bij de visserij gebruikt werden zoals knopen, touwen, netten, boordlichten enz.

WATERTOREN

De Watertoren van Katwijk werd in 1878 gebouwd naar een ontwerp van de stadsarchitect van Leiden, Jan Willem Schaap. Het technische gedeelte is van de hand van C.J. van Spall, de toenmalige directeur van de Leidsche Duinwater Maatschappij.

De watertoren, die aan de rand staat van de Zuidduinen, is nog steeds in gebruik voor de drinkwaterlevering van Dunea aan de ruim 1.3 miljoen klanten in haar leveringsgebied, waaronder Katwijk, Leiden en de Duin- en Bollenstreek. De ronde toren is 33 meter hoog en in neoromaanse stijl gebouwd. Het waterreservoir is van gietijzer en heeft een inhoud van 600.000 liter. Op het terrein van de watertoren liggen een voorfiltergebouw uit 1912 en een pompgebouw uit 1900, die net als de watertoren met woonhuis en machinegebouw ook rijksmonument zijn.

Alle drie de monumenten zijn te bezichtigen tijdens Open Monumentendag 2023.

Unieke kans

Grijp nu uw kans om een uniek kijkje te nemen in de fascinerende wereld van Dunea! Op zaterdag 9 september openen wij met trots de deuren van onze productielocatie in Katwijk tijdens Open Monumentendag. Dit is dé gelegenheid voor jou om onze monumentale gebouwen te ontdekken en meer te leren over ons bijzondere werk.

Een van de hoogtepunten van deze dag is de watertoren, het kenmerkende symbool van Katwijk. Op de begane grond zal informatie worden getoond over de functie, werking en het adembenemende uitzicht vanuit de toren. Daarnaast kun je ook een bezoek brengen aan het in 2022 gerestaureerde Voorfiltergebouw en het monumentale laag reservoir. Deze historische locaties

ademen de rijke geschiedenis van Dunea en zijn nu voor jou toegankelijk. Wegens veiligheidsoverwegingen is de watertoren alleen op de begane grond toegankelijk. Wil je meer te weten komen over het zuiveringsproces van ons water en onze prachtige natuur? Meld je dan aan voor een boeiende excursie langs het zuiveringsproces. Ontdek waar het water vandaan komt en leer hoe Dunea van duinwater iets bijzonders maakt. Om jouw dag nog verder te verrijken, hebben we diverse stands op de productielocatie waar je alles kunt ontdekken over de duinen en het belang van water. Kom langs en leer meer over ons werk, de natuurlijke omgeving en de waarde van drinkwater voor ons allemaal.

De details van onze open dag: 9 september vanaf 11.00 uur tot en met 16.00 uur. Locatie: Cantineweg 19a, 2224 XP Katwijk.

Houd er rekening mee dat alleen fietsers en wandelaars toegang hebben tot het terrein. Vergeet niet om je legitimatie bij je te hebben, aangezien we deze op verzoek kunnen vragen. De toegang is gratis.

Aanmelden

Wil jij een onvergetelijke ervaring opdoen en meer te weten komen over de wereld van Dunea? Zet dan zaterdag 9 september in je agenda en mis deze kans niet! Meld je aan voor de excursie en ontdek de pracht van onze monumentale gebouwen. Voor meer informatie en aanmeldingen kun je terecht op onze website dunea.nl/open-dag.

HET KATWIJKS MUSEUM HISTORISCH GENOOTSCHAP HET RIJNDORP

Stichting Historisch Genootschap Het Rijndorp is opgericht op 17 december 2021 en is ontstaan vanuit de behoefte de geschiedenis van het Rijndorp te onderzoeken en door te geven aan volgende generaties.

Het Rijndorp wil de verhalen over Katwijk aan den Rijn zoveel mogelijk doorgeven door middel van activiteiten en uitingen in de publieke ruimte. Daarnaast wil Het Rijndorp onderzoek doen naar de geschiedenis van het dorp en deze verhalen delen met de gemeenschap. Ook het aanleggen van een historische collectie behoort tot de doelstellingen.

Geen museum

Het genootschap ambieert geen museum, maar zoekt nadrukkelijk de samenwerking met partners uit de dorpskern om de geschiedenis van het

Rijndorp uit te dragen. Zo zijn de Roskam en molen de Geregtigheid bereid gevonden deze locaties beschikbaar te stellen voor (kleine) tentoonstellingen. Op deze manier concentreert het uitdragen van de lokale geschiedenis zich niet op één plek, maar wordt het geïntegreerd in de samenleving.

Tijdens Open Monumentendag is Het Rijndorp aanwezig bij molen De Geregtigheid.

Meer info: www.hetrijndorp.nl

Het Katwijks Museum, authentiek en een bron van historie

Botenhal

In de botenhal staan talloze scheepsmodellen en authentieke materialen waarmee de ontwikkeling van het leven op zee en het belang van de visserij voor Katwijk van 1600 tot 1950 in beeld wordt gebracht. De modelbouwgroep toont hier haar vaardigheid bij het opengewerkte model van het Hospitaalkerkschip ‘De Hoop’ en wordt ook de brik ‘Doesborgh’, die ooit de wereldzeeën bezeilde, getoond. Een aantal verdwenen ambachten is hier uitgebeeld zoals het kuipen, zeilmaken en nettenboeten.

Tentoonstellingen

De permanente exposities zijn in de Meerburgzaal, waar de eigen collectie getoond wordt in wisselende samenstelling. Het museum heeft een flinke collectie schilderijen uit de kunstenaars-

kolonie Katwijk aan het begin van de 20e eeuw.

La Bohème | Hollandse kunstenaars in Prijs

Het Katwijks Museum neemt je deze zomer mee naar wereldstad Parijs. Een vriendengroep van vier Nederlandse kunstenaars beproefde daar omstreeks 1870 hun geluk: de broers Jacob en Matthijs Maris, Frederik Hendrik Kaemmerer en David Adolphe Constant Artz.

De artistieke opbrengst van de enerverende Parijse jaren en het verblijf in Katwijk is deze zomer te zien in het Katwijks Museum.

Alleen toegang tegen betaling.

De route begint en eindigt bij het gemeentehuis van Katwijk, zodat u op ieder gewenst punt kunt starten en eindigen. De monumenten zijn (onder voorbehoud) geopend van 10.00 tot 17.00 uur.

1. Gemeentehuis, Kon. Julianalaan 3, Katwijk Bij het verlaten van het gemeentehuis via de hoofdingang slaat u rechtsaf en meteen weer rechtsaf het fietspad op. Zo rijdt u onder het gemeentehuis door. Bij de eerste gelegenheid weer rechtsaf slaan, de Willem de Zwijgerlaan op.

• Het fietspad maakt een flauwe bocht naar links en u steekt bij de oversteekplaats de Zeeweg over. Meteen links afslaan bij het bereiken van de overkant. U rijdt nu richting zee. Tegenover het marktterrein ziet u Duinoord.

2. Struikelstenen voor Duinoord 38

• Hier liggen op de ventweg 3 zgn. Struikelstenen, herdenkingsstenen ter herinnering aan de vanuit dit huis weggevoerde en in de concentratiekampen omgekomen Joodse personen. U rijdt terug naar de Zeeweg

2A. De Theemuts, Duinoord/ Zeeweg 105 (niet open)

• en slaat hier links af.

• Bij de rotonde ter hoogte van de Karel Doormanlaan vervolgt u de weg rechtdoor op de Zeeweg.

• U neemt de eerste zijstraat naar links, de Voorstraat in.

• Tot de hoek van de tweede zijstraat links, daar staat het huis van de Fam. Kraaijenoord.

3. Huis Fam. Kraaijenoord, Annastraat 2 (niet open)

• U vervolgt uw weg op de Voorstraat.

• Bij de splitsing Voorstraat/ Zuidstraat slaat u vóór de kerk linksaf naar de Zuidstraat.

• Meteen aan het begin treft u aan de linkerkant:

4. Oude Begraafplaats, Zuidstraat

• Bij het verlaten van de begraafplaats rijdt u terug de Zuidstraat in.

• U slaat meteen links af, de Schoolstraat in.

5. Brandweerstalling, t.h.v. Schoolstraat 2a

• Bij het verlaten van de Brandweerloods slaat u linksaf de Schoolstraat in. Deze helemaal uitrijden tot de Parklaan.

• Bij de Parklaan rechtsaf richting de duinen en de Sportlaan. Deze ligt in het verlengde van de Parklaan.

• U volgt de Sportlaan tot u recht voor u, op de top van de duinen, de Soefitempel ziet liggen:

6. De Universel - Soeficentrum, Zuidduinseweg 7

• Bij het verlaten van de Tempel linksaf de Zuidduinseweg verder uitrijden.

• Meteen linksaf slaan de Sportlaan op. U rijdt nu richting zee en komt uit op de Zuid-Boulevard.

• De Boulevard uitrijden richting de Vuurtoren, links ziet u:

7. Oorlogsmonument Engelandvaarders en bijbehorend Informatiepaneel. Boulevard t.h.v. Seinpoststraat.

• Even verder, aan de rechterkand ziet u:

8. De Vuurtoren, Vuurbaakplein (onder voorberhoud)

• Weer op de Boulevard rijdt u in noordelijke richting naar het volgende monument.

9. De Oude Kerk en toren, Boulevard 109

• U steekt het Andreasplein ove rgaat linksaf de Weeshuisstraat in.

• Vervolgens rijdt u rechtsaf naar de Baljuwstraat.

• Meteen weer rechtsaf slaan het Baljuwplein op

• Rechtsaf de Louwestraat in.

• En de eerste straat rechtsaf de Schippersdam op.

• Terug naar de Louwestraat

10. Melkwinkel/Bakkerij, Louwestraat 10 (niet open)

• Bij het Baljuwplein rechtsaf de Elleboogstraat in

• Linksaf de Zuidstraat in. Deze helemaal uitrijden.

• Linksaf weer de Voorstraat in en naar de hoofdingang rijden van de Nieuwe Kerk.

11. Nieuwe Kerk, Voorstraat 79

• Uit de kerk komende linksaf de Voorstraat in.

• De kruising rechtdoor oversteken en de Voorstraat verder uitrijden.

• Aan uw rechterhand ziet u het Katwijks Museum.

12. Katwijks Museum, Voorstraat 46 (alleen tegen betaling open)

• Komende uit het museum, fietst u rechtsaf, 50 meter richting zee naar huisnummer 35.

13. Vredeskerk, Voorstraat 35

• Vanaf de Voorstraat gaat u rechtsaf de Badstraat in.

• Aan het eind van de Badstraat linksaf de Koningin Wilhelminastraat in.

• Daarna meteen de eerste rechts. U bent nu op de Sluisweg en rijdt met de bocht mee naar rechts.

14. ‘Franse’ school (K&O gebouw), Sluisweg 16

• Uit het K&O gebouw gaat u terug naar de Sluisweg en houdt rechts aan en gaat de bij de T–splitsing rechtsaf de Burgersdijkstraat in.

14A. Woonhuis E.A. Borgerstraat 1 (niet open)

• Deze gaat over in de E.A. Borgerstraat. Deze uitrijden tot de Te Brittenstraat.

• Daar slaat u linksaf en rijdt door naar de Boulevard.

• Op de Boulevard rechtsaf slaan en doorrijden tot het einde van de Boulevard.

15. Voormalig Hotel Savoy (1901), Boulevard 1 thans weer Villa Allegonda (niet open)

Rechtsaf de Rijnmond op.

16. De Visserijschool, Sluisweg 98 (niet open)

• Bij de rotonde fietst hier rechtdoor. U blijft op de Rijnmond.

16A. De Oude Redschuur

• Net voor de brug ziet u aan uw linkerhand de Oude Redschuur. Hiervoor moet u de straat oversteken.

• U blijft aan de kant van de Oude Redschuur en fietst terug richting Boulevard.

17. Koning Willem-Alexandergemaal, Binnensluis 3

• Bij de rotonde slaat u rechtsaf.

17A. Brugwachtershuisje Kon. Julanabrug, Biltlaan (open tot 12.00 uur)

• Voorbij het gemaal slaan we rechtsaf en nemen het fietspad tot aan het de Julianabrug. Het brugwachtershuisje is niet per fiets bereikbaar. Stal dus uw fiets ter hoogte van het Hoornesplein. U vervolgt uw route te voet tot het brugwachtershuisje.

• Na uw bezoek aan brugwachtershuisje vervolgt u uw route door het pad te volgen tot aan de Kalkoven.

18. Kalkoven, Reygersberglaan (niet open)

• Nu het viaduct onderdoor en naar links langs het parkeerterrein.

• Na het parkeerterrein gelijk linksaf het fietspad op.

• Dan weer gelijk linksaf richting Roversbrug.

• Over de Roversbrug, het Roversbrugpad volgen richting de Rooms Katholieke Kerk.

• De Zeeweg oversteken en linksaf voor het hekwerk van de begraafplaats langs.

19. R.K. Kerk Joannes de Doper, Kerkstraat 70, Katwijk aan den Rijn

• Uw weg vervolgen de Kerkstraat in.

• De Achterweg passeren.

• Rechtdoor de Van Egmondstraat in, links passeert u het

20. Transformatorhuisje, Van Egmondstraat 4 (niet open)

• De Van Egmondstraat uitrijden tot u op de Turfmarkt bent.

21. De Roskam, Turfmarkt 2,

• Uw weg vervolgen door de Roskambrug over te gaan.

• Over de brug rechtsaf slaan. U bent nu op de Overrijn.

22. De Wilbert, Overrijn 7

• Aan het eind van de Overrijn linksaf de Burggravenlaan in.

• Vrijwel aan het eind van De Burggravenlaan rechtsaf en direkt daarna links

• U bent nu in Tolhuisstraat, aan het eind ziet u de toegang tot de tuin van de Wilbert.

• Terug op de Tolhuisstraat gaat u meteen links de Baron van Wijckersloothstraat in. Deze komt uit op de Sandtlaan.

• De weg oversteken en linksaf de Sandtlaan op, totdat u aan uw linkerkant het Wellantcollege passeert.

• Hier meteen bij de stoplichten linksaf, oversteken en de Spinozalaan in.

• Deze volgen met de bocht mee naar rechts. U ziet aan uw rechterhand het Spinozahuis.

23. Het Spinozahuis, Spinozalaan 29, Rijnsburg

• Aan het eind van de Spinozalaan links de Katwijkerweg en de Kanaalstraat op.

• De vierde zijstraat rechts is de Burgemeester Hermansstraat

24. Maranathakerk, Burg. Hermanstraat 40 (niet open)

• Aan het eind links aanhouden richting Brouwersstraat.

• Rechts aanhouden en direct oversteken naar de Korte Voorhouterweg

• U neemt de 2e mogelijkheid om rechtsaf te gaan. De weg gaat over in een onverhard pad, dat u helemaal uitrijdt tot het park.

24A. Merovechpark

• Vanuit het Merovechpark

fietst u dezelfde weg terug en steekt Brouwersstraat weer over en gaat voorbij de school links af het Noordeinde op.

• Weg vervolgen op de Koestraat tot de Vliet.

• Langs De Vliet Noordzijde richting het centrum.

• Bij de Wilhelminaboom linksaf de Kerkstraatbrug over en de Kerkstraat in.

• U komt uit op het Burg Koomansplein.

25. Grote of Laurentiuskerk/ Mausoleum, Burg. Koomansplein

• Aan de zuidkant van het Burg. Koomansplein is de Oude Vlietweg

26. Museum van het Genootschap Oud Rijnsburg, Oude Vlietweg 6

• U fietst langs het museum en slaat linksaf de Tramstraat in.

• Steek de Oegstgeesterweg over en vervolg uw route over de Oranjelaan

• Rechtsaf de Christinalaan op, sla rechtsaf om op de Christinalaan te blijven.

• Sla linksaf naar de Kamerlingh Onnesstraat richting Christinalaan.

27. Gedenkteken uit 1925, Sandtlaan / Kamerlingh Onnesstraat 62.

• Bij de Begraafplaats is het Gedenkteken.

• Ga noordoostelijk op de Kamerlingh Onnesstraat richting Christinalaan.

• Sla rechtsaf naar de Valkenburgerweg.

• U rijdt deze op en volgt de weg.

• Waar de weg samenkomt met de Waterboslaan houdt u links aan.

• Na het Waterbospark slaat u rechtsaf het Valkenburgse veerpad op en neemt u het pontje naar Valkenburg.

28. Het ruim 400 jaar oude Valkenburgs pontje, Veerpad

• Recht over steken de Broekweg in.

• Bij het Castellumplein aan de Broekweg staat de kerk met de toren.

29. en 29 A: Toren Museum Oud Valkenburg en Nederlans Hervormde Kerk, Castellumplein, Valkenburg Naast de Kerk en het musieum vindt u de oorlogsgraven.

30. De oorlogsgraven, Broekweg

• Na het verlaten van het museum / oorlogsgraven gaat u op het Castellumplein rechtsaf richting de Middenweg.

• Aan het eind van de Middenweg naar links en de Hoofdstraat oversteken.

• U komt uit bij ’t Boonrak, deze loopt in een U-vorm. Ga bij de eerste kruising linksaf. Hier ligt het oude gemeentehuis aan de Rijn.

31. Burgemeesterswoning en latere Gemeentehuis, Hoofdstraat 6 (niet open)

• U rijdt ‘t Boonrak weer uit tot u op de Hoofdstraat bent.

• Dan naar links richting Leiden.

• Rechtsaf de Marinus Poststraat in.

• Voor het Marinus Postplein gaat u linksaf de Achterweg in.

• Rechtsaf het viaduct over,.

• Sla rechtsaf en rij op de Kooltuinweg (parallel langs de N206 Tjalmaweg) richting Watertoren-Katwijk, 31A. Watertoren (van 11.00 tot 16.00 uur)

• steek over bij de rotonde richting Cantineweg. Voorbij de rotonde ziet u links de ingang van de Watertoren.

32. Bezoekercentrum (Museum) Vliegkamp Valkenburg, Marinevliegkamp 250

• Rij terug naar het punt waar u bent overgestoken.

• Rij door tot de kruising en sla af de Wassenaarseweg op en volg de borden die verwijzen naar de Theater Hangaar (Soldaat van Oranje).

• Bij de ingang van het vliegveld slaat u linksaf

• Volg deze weg tot de slag-

boom (die is open).

• 50 meter na de slagboom ziet u links het bezoekerscentrum van Stichting Historie Vliegveld Valkenburg.

• Rij dezelfde weg terug tot de kruising bij de Tjalmaweg, steek deze recht over, houdt links aan

• dan komt u op de Hyacintstraa. Vervolg deze weg tot de kruising Molentuinweg/ Wassenaarseweg.

• Sla rechts af de Molentuinweg in tot de volgende kruising u ziet dan rechts de molen staan.

33. Korenmolen ‘De Geregtigheid’, Molenweg, Katwijk aan den Rijn

• Terug op de Valkenburgseweg komt u bij de kruising met de Molentuinweg.

• Deze oversteken naar de Rijnstraat. Deze vervolgen tot de Kerklaan aan de linkerkant.

34. Ned. Herv. Kerk en begraafplaats, Kerklaan 12

• U kunt nu terugrijden naar de Rijnstraat en deze vervolgen, tegenover de R.K. Kerk Joannes de Doper zien we rechts de ingang van de Joodse begraafplaats.

35. Joodse begraafplaats, Rijnstraat 151, (niet open i.v.m. sabbat)

• Vanaf de begraafplaats slaan we rechtsaf de Zeeweg op richting gemeentehuis.

• Voor u bij het gemeentehuis bent ziet u aan de linkerkant 2 witte huizen, het linker is Zeeweg 133.

36. Struikelstenen, Zeeweg 133

• Hier liggen op de ventweg zes zgn. Struikelstenen, herdenkingsstenen ter herinnering aan de van hieruit weggevoerde- en in de concentratiekampen omgekomen Joodse families.

Einde route

KONING WILLEM ALEXANDERGEMAAL

Het Koning Willem-Alexander gemaal is een boezemgemaal in de kern Katwijk aan Zee. Op 12 juni 1951 keurden de Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland het ontwerp van het nieuwe gemaal goed en hetzelfde jaar werd er aan de bouw begonnen.

Het gemaal werd geopend in 1954 en verving een binnensluis op deze locatie aan de Oude Rijn uit 1806 en een aansluitend boezemgemaal. Het gemaal pompt water uit de Rijnlandse boezem.

De bouw van het iets ten noorden van de sluis gelegen stoomscheprad-gemaal werd in 1881 voltooid en kostte minder dan 500.000 gulden. Dit gemaal werd in de loop der jaren verbeterd en werd in 1923 aangesloten op het gemeentelijke elektriciteitsnet. In 1943 kwam ingenieur P. de Gruyter, hoofd van de Technische Dienst van het Hoogheemraadschap van

Rijnland, met het plan om het oude stoomgemaal te vernieuwen. Om de natuurlijke lozing te vermeerderen moesten de binnen- en buitensluis afgebroken worden, een schutsluis worden gebouwd (voor toekomstige zandwinning), een nieuwe uitwateringssluis worden gebouwd (die de eerste

zeewaterkering zou vormen), verbreding van de bestaande voorboezem (uitwatering) en het maken van nieuwe langere hoofden in zee plaatsvinden.

Gemaalunit

Het huidige gemaal werd in 1954 in werking gesteld. Rond de jaarwisseling 1954-1955

werd de machine-installatie van het oude gemaal gesloopt. In 2008 werd begonnen met de bouw van een nieuwe gemaalunit naast het bestaande gemaal uit 1954. Op 19 november 2011 werd het geheel feestelijk geopend.

Op het gebouw bevinden zich verschillende details van de beeldhouwer Hans Petri en tegen het gebouw bevindt zich een bronzen beeld van graaf Willem I van Holland, gemaakt door Oswald Wenckebach in 1954.

Naamswijziging

Vanwege de troonswisseling en de inspanningen van koning Willem-Alexander voor goed en gezond waterbeheer, besloot hoogheemraadschap besloten aan het boezemgemaal Katwijk de naam van de koning te verbinden. De belettering werd feestelijk onthuld op monumentendag, 14 september 2013.

BRUGWACHTERSHUISJE JULIANABRUG

Nederland telt veel brugwachtershuisjes. Een groot deel daarvan wordt helaas niet meer gebruikt omdat de bruggen tegenwoordig op afstand worden bestuurd.

In 1964 werd de Julianabrug - en het bijbehorende Brugwachtershuisje - in Katwijk in gebruik genomen.

Van de 1.000 brugwachtershuisjes in Nederland staan er honderden leeg. Het is cultureel erfgoed. Nederland heeft vermoedelijk de meeste brugwachtershuisjes ter wereld.

Stichting Brugwachtershuisjes

Nederland zet zich in om leegstand van deze huisjes te voorkomen.

In 2021 is de Julianabrug volledig gerenoveerd. Destijds is ook besloten dat de brug geen functie meer zal krijgen, en daarmee voor eeuwig ge-

sloten blijft. Wel heeft men het brugwachtershuisje als erfgoed bewaard en heeft deze nu een maatschappelijke functie gekregen. Het erfgoed zal op deze manier bijdragen aan andere maatschappelijke doelen, zoals op het gebied van cultuur en toerisme.

Het huisje is een verkooppunt voor lokale producten en initiatieven, die via de commerciële kanalen minder kans krijgen. Op deze manier worden die meer zichtbaar.

In het huisje is helaas het interieur niet meer te zien, maar er zijn wel veel foto’s van hoe het was, als haakje voor mooie verhalen uit het verleden.

Op de website www.brugwachtershuisjekatwijk.nl kunt u alle actuele informatie rustig nalezen. Op Open Monumentendag open tot 12.00 uur.

PRACHTIGE H. JOANNES DE DOPERKERK

Deze H. Joannes de Doperkerk is gebouwd in zeven maanden. De eerste steenlegging vond plaats in oktober 1910 en de ingebruikname was mei 1911.

Het is de laatste neogotische kerk boven de rivieren, naar het ontwerp van de architect Jean Groenendael. Hij was een leerling van de grote bouwmeester Pierre Cuypers, vooral bekend van het Rijksmuseum en het Centraal Station In Amsterdam.

U zult zich verbazen over het interieur van de kerk. De glas-in-loodramen boven het hoofdaltaar, van de Maastrichtse glazenier Huub Levigne, zijn uit 1948 en het glasin-loodwerk in de kruiskapellen van Balendong uit 1950. Bewonder ook de kruiswegstaties, geschilderd door de bouwpastoor Hendriks in de jaren 1916-1920. De figuren op de doeken zijn o.a. parochianen die model hebben gestaan. Zoekplaatje voor de bezoekers: de pastoor heeft zichzelf ook ingeschilderd. Op welke van de veertien staties kun je hem

zien? Kijk ook naar de pilaren, deze komen uit de steengroeven van de rivier de Ourthe en heten daarom ‘Petit basalt d’Ourthe’. Zoek naar de fossielen van beestjes en schelpen in deze pilaren. Het ‘Rococo-altaar’ van rond 1760 is afkomstig uit het r.k. Jongensweeshuis in Amsterdam. Voor het hoofdaltaar staat nog een altaar. Waarom? Dat hoort u vast bij de rondleiding.

Klokkenspel en een muzikale aankleding

Om 10.00 uur, 11.00 uur en om 12.00 uur verzorgen Martien van Steijn en Marcel van der Zwart een klim naar boven naar de uurwerkzolder. Daar krijgt u alle uitleg over het uurwerk. U hoeft zich hiervoor niet aan te melden. In de middag kunt u ook door Wim Kok naar boven worden begeleid voor een bezoek aan o.a. de vroegere koorplek bij het Pelsorgel, met een schitterend uitzicht over het kerkgebouw, of zelfs aan de gewelven. Niek van der Meij bespeelt in het kader van de Nationale Orgeldag

DE ROSKAM HET MIDDELPUNT VAN BINNEN

De Roskam en Katwijk aan den Rijn zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De voormalige herberg is hét zenuwcentrum van het Katwijkse verenigingsleven en wordt beschouwd als dé huiskamer van de kern.

De Roskam wordt voor het eerst genoemd in het jaar 1560. Het pand is ooit midden in het dorp gebouwd aan een knooppunt van doorgaande wegen.

De bebouwing is ruim opgezet, omzoomd met veel akkers en groen. Het is immers een agrarisch dorp. Gegoede families hadden hier hun buitenplaatsen.

De Roskam doet rond 1560 dienst als regthuys met gevangenis. De Heer van beide Catwijcken en ‘t Sandt is van oudsher eigenaar. Schout en Schepenen hebben hier hun onderkomen. Herberg De Roskam is naast regthuys en ge-

meentehuis een pleisterplaats voor mensen op doorreis om er uit te rusten of te eten. Je kon de paarden stallen en ze te eten geven. Ze werden gereinigd met borstel en kam, het zogeheten rossen.

Regthuys

Dominee Pars schrijft in 1697 in zijn beschrijving van de beide Katwijken over De Roskam het volgende: een fray Dorps Raad en Regthuys met een galerij voor in de gevel.

De raadkamer en de secretarie worden sinds jaar en dag door de gemeente gehuurd van de logementhouder. De Roskam is in feite het eerste gemeentehuis van Katwijk. Overigens heeft in 1875 ook notaris mr. Karel de Koning hier zijn kantoor. In 1877 verlaat de gemeente De Roskam om het raadhuis verderop te vestigen in de Rijnstraat.

van 14.00 - 15.00 uur het Reil-orgel voorin de kerk. Dit kwam enige jaren geleden in de kerk vanuit De Moeder Gods uit de Voorschotense parochiekern van de parochie H. Augustinus. Van 15.00 - 16.00 uur bespeelt hij boven de ingang het Pels-orgel, van de bekende orgelbouwerfamilie uit Alkmaar, dat in 1923 achterin de kerk is geplaatst. Neem de trap gerust naar boven om te kijken/luisteren en Niek alle vragen te stellen. Misschien mag u zelf ook uw talenten als organist(e) laten horen aan alle bezoekers.

Van 10.00 - 17.00 uur kunt u op eigen gelegenheid de kerk bezoeken, in een kleine zeven maan-

den gebouwd, maar u kan ook op verzoek rondgeleid worden door een van de aanwezige gidsen.

Trots op ons monument!

Als de orgels zwijgen is er in de kerk, passender kan het niet, Gregoriaanse muziek te beluisteren. Bij de ingang van de kerk kunt u ook het boek ‘Van stof ontdaan’ van Harry Fennes kopen (€ 10,-), of een boekje over de door pastoor Hendriks begin twintigste eeuw geschilderde kruiswegstaties (€ 5,-), of dé cd van het schitterende kinderkoor ‘De Vrolijke Noot’ (€ 5,-). Monumenten waar we trots op zijn! Natuurlijk kunt u ook uw waardering voor het kerkgebouw tonen met een financiële bijdrage via de Givt-app.

Als monumenten konden praten zou dit kerkgebouw u heel veel te vertellen hebben. Komt u op zaterdag 9 september naar deze verhalen luisteren? De kerkdeuren staan wijd open om u/jou te ontvangen.

In 1881 gaat de stoomtram naar Leiden rijden voor De Roskam langs over de Roskambrug door de Bruggestraat. De Roskam doet tot 1891 dienst als tramhalte. Daarna rijdt het voertuig over de nieuwe trambrug aan de Sandtlaan en wordt wachtlokaal ’t Wachtje in de Rijnstraat in gebruik genomen.

Ontmoetingsplaats

In 2000 dreigt het Etablissement De Roskam zijn functie als onderkomen voor verenigingen en als de ontmoetingsplaats voor de bevolking te verliezen en wordt verkocht. Omdat een aantal inwoners wil

voorkomen dat De Roskam als huiskamer verdwijnt, wordt een stichting opgericht. Stichting De Roskam koopt het eeuwenoude pand en zorgt ervoor dat het wordt gerestaureerd. Het is absoluut moeite waard dit prachtige pand, wat nu weer een actieve locatie is, te bezichtigen. Op monumenten dag kunt u genieten van koffie met appelgebak voor € 4,95. Open vanaf 10.30 uur.

Op de algemene begraafplaats aan de Sandtlaan, die door de Stichting Begraafplaatsen Rijnsburg wordt beheerd, staat een bakstenen gedenkteken uit 1925 ter herinnering aan de schenking door de heer G. van den Eijkel Azn. van de begraafplaats in 1893.

Het betreft een torenvormig bakstenen monument uitgevoerd in baksteen in een zakelijk expressionistische stijl.

In het gedenkteken zijn vier zitbankjes en vier bloembakken verwerkt.

Verder is daar de vroegere aula te bekijken en twee grote beuken, die ook op de gemeentelijke monumentenlijst staan.

Gedenkteken Algemene begraafplaats.Toegankelijk vanaf de Sandtlaan of Kamerlingh Onnesstraat

Voormalige buitenplaats Het Hof van Katwijk, de tuin achter de Wilbert, draagt talloze herinneringen uit diverse periodes van onze lokale geschiedenis met zich mee.

In de 13e eeuw behoorde dit gebied tot het grondgebied van de Graaf van Holland en stond er een klein kasteeltje, Huijs ‘t Sant. Eind 17e eeuw legde een adellijke familie er een lustoord aan: het Heerenhuis aan de Overrijn met daarachter een schitterende tuin die was geïnspireerd op de beroemde Franse tuinen.

Deze buitenplaats ligt er nog steeds! In 1831 werd de buitenplaats namelijk gekocht door een katholieke baron om er een katholiek gymnasium te stichten. Dit gymnasium heeft een prominente rol gespeeld in de emancipatie van het katholicisme. Het werd het eerste ‘wereldse’ katholieke gymnasium van Nederland.

SPINOZAHUIS RIJNSBURG, EEN ICOON IN HET DORP

De wereldberoemde filosoof Baruch Spinoza werd in 1632 in Amsterdam, in de wijk Vloedenburg (nu Waterlooplein-buurt), geboren. Het huis van zijn ouders bleef niet bewaard, wel zijn er drie huizen waar Spinoza enige jaren heeft gewoond, in Rijnsburg, Voorburg en Den Haag.

Spinoza vestigde zich in 1661 in Rijnsburg. Dit dorp stond in die tijd bekend als een ontmoetingsplaats voor Collegianten, een vrijzinnige Protestantse stroming, waaronder Spinoza vrienden had. In de woning van de chirurgijn Herman Homan had hij als kostganger een kleine kamer, waar hij lenzen voor optische instrumenten sleep en zijn overpeinzingen met de ganzenpen neerschreef. Een heelmeester uit de achttiende eeuw, Johannes Monnikhoff, liet een aantekening na, waaruit blijkt dat het huisje waarin Spinoza

van 1661 tot 1663 verbleef, een gevelsteen had met een vers van Dirck R. Camphuysen: Ach! waren alle Menschen wijs, En wilden daarbij wel! De Aard waar haar een Paradijs, Nu isse meest een Hel.

Bibliotheek

Toen er in 1896 in Rijnsburg een oud daglonershuisje, met in de muur dit moeilijk leesbare versje, te koop kwam, herinnerde de Spinozakenner Willem Meijer zich het oude verhaal van Monnikhoff. Meijer kon zo het verwaarloosde pand identificeren als de woning van Spinoza. Er werd een vereniging opgericht die het pand na aankoop herstelde en een bescheiden museum inrichtte dat kon functioneren als een middelpunt voor de studie van leer en leven van de wijsgeer. De bibliotheek, die Spinoza volgens de in diezelfde tijd ontdekte boedelbeschrijving van een notaris bij zijn dood in

1677 bezat, werd grotendeels gereconstrueerd. De perkamenten en leren banden vormen nu een boekenverzameling die uniek is in de wereld. In deze en in de andere museumkamers treft men portretten aan, evenals facsimile’s van brieven en documenten en een lenzenslijpmachine voor het slijpen van microscopen en telescopen. Tot 2001 bestond het museumgedeelte uit twee kamers. De overige ruimtes werden bewoond door een huisbewaarder. Na een ingrijpende restauratie werd

De historische tuin werd in deze periode uitstekend onderhouden en benut om te debatteren en toneelstukken op te voeren. Bovendien hadden de jongens die er hun opleiding deden er hun moestuinen.

Wil je ervaren hoe de jongens en hun leermeersters door de tuinen wandelden, zien wat er herinnert aan vroeger tijden en ontdekken welke beelden er staan en stonden? Haal dan de wandelfolder op bij Historisch Genootschap Het Rijndorp in de tent naast Molen de Geregtigheid

op 27 maart 2012 het hele huis, als modern museum, voor het publiek heropend.

Openingstijden

Het museum is gevestigd aan de Spinozalaan 29 in Rijnsburg en is doorgaans geopend van dinsdag t/m zondag van 13.0017.00 uur.

Tijdens Open Monumentendag geopend van 10.00 tot 17.00 uur.

Hoorneslaan 201-203

Katwijk aan Zee (Noord)

Telefoon (071) 402 40 85

SPECIAAL KEUZE-AFHAALMENU

Stel zelf uw menu samen en maak drie verschillende keuzes uit onderstaande gerechten:

1.Babi Pangang

2.Tjap Tjoy met kip

3.Ajam Ketjap

4.Thaise kip

5.4 stokjes saté

6.Pau Cheung Kai (kip met pikante saus)

7.Foe Young Hai

BROOD MET DE SMAAK VAN KATWIJK

8.Kou-Lou-Kai

9. 2 soorten rundvlees (sambal en ketjap)

10.Ajam Pangang (met kip)

11. Gebakken Pangafilet

12. Babi Pangang spek

33,50

+4 mini loempia’s en 2 x nasi of bami € 23,95

Iedere vrijdag en zaterdag v.a. 18.00 uur: Chinees, Indisch en Thais lopend buffet € 18,95

Bij een afhaalbestelling van minimaal € 28,krijgt u van ons een gratis portie kroepoek!

ONBEPERKT ETEN / ALL YOU CAN EAT

www.kamsan.nl

www.katwijksdesem.nl

TOPSELECTIE EROPUIT

ALTURA EGO POWER

De avond-is-nog-jong ets

• Bosch Active Line

Plus middenmotor, 40 Nm

• Inclusief 400 WH accu

• Tot 110km actieradius

o.b.v. 400 Wh accu

• 7 naafversnellingen

• Inclusief 5 jaar garantien

€ 2.799, VOOR

€ 2.499,

ASHINE ULTRA M5B

De nog-even-de-deur-uit ets

• Bosch Performance Line Cruise middenmotor, 65 Nm

• Inclusief 300 WH accu

• Tot 80km actieradius

o.b.v. 300 Wh accu

• 5 naafversnellingen

• Inclusief 5 jaar garantie

€ 3.299, VOOR

€ 2.999,

*vraag naar de voorwaarden in de winkel. Actie is geldig zolang de voorraad strekt. Standaard accu is 300Wh, de bovenstaande actieprijzen zijn inclusief 400Wh. Meerprijs 500Wh is € 200,-

ww w.BIKETOTAAL-LUY TEN.nl

Achterweg 22

2223 BG Katwijk

071-4029035

www.biketotaal-luyten.nl

Katwijk, Valkenburg, Rijnsburg, Oegstgeest

MAUSOLEUM RIJNSBURG HISTORISCHE GEDENKPLAATS

In en rond de Grote Kerk in 1949 worden tijdens opgravingen de aan Floris V en zijn familie toegeschreven skeletten gevonden. Een onverwachte vondst: historisch lijkt vast te staan dat de laatste rustplaats van de Graven van Holland in de zestiende eeuw zijn verwoest door fundamentalistische aanhangers van Oranje.

Bij opgravingen onder leiding van professor Glasbergen van het instituut voor Prae- en Protohistorie van de Universiteit van Amsterdam op het terrein van het abdijcomplex worden in de fundamenten van het dwarsschip voor het koor (ereplaats van de abdijkerk) een aantal skeletten blootgelegd die op één na alle door dr. Dijkstra uit Groningen worden geïdentificeerd als de stoffelijke resten van de Graven en Gravinnen van Holland. Later zou Prof. Maat na onderzoek aangeven,

dat het wellicht om andere stoffelijke resten zou gaan. Dit is niet bewezen.

Graven en Gravinnen

Bijgezet zijn; Simon, Floris de Zwarte; Petronella van Saxen, stichtster van de Abdij en weduwe van Floris III, graaf Floris IV, graaf Floris V en graaf Jan I. Het laatste skelet, wordt door Dijkstra vastgesteld, als dat van Dirk I, de elfhonderd jaar geleden overleden aartsvader van het Gravenhuis.

Herbegrafenis

Na deze identificatie worden de Graven van Holland en hun aanhang tijdelijk ondergebracht bijgezet in het mausoleum. In aanwezigheid van Koningin Juliana in 1975, het jaar van het 1000-jarig bestaan van Rijnsburg, vindt de onthulling van het Mausoleum plaats.

Het Mausoleum en het gebied er omheen zijn gerestaureerd

en hebben de uitstraling gekregen die het toekomt. Op dat grondgebied is namelijk Rijnsburg ontstaan in het jaar 975 en heeft Petronella van Saksen in 1133 de beroemde Abdij gesticht. Jaap Smit, Commissaris van de Koning, onthulde in

2018 de prachtige herinrichting en restauratie. Het Mausoleum is gevestigd achter de Grote Kerk op voormalig grondgebied van de Abdij. Een historische plek met een rijke geschiedenis. Er is uitgebreide informatie aanwezig.

GRAFVELD ONDER MEROVECHPARK RIJNSBURG

Het Merovechpark in De Horn is in 2020 officieel geopend. Het grafveld ligt binnen de oude meander van de Vliet ten zuiden van het Oegstgeesterkanaal en werd in 1913 ontdekt bij het dieper omspitten van een perceel tuinbouwgrond. Tot zijn grote verrassing kwam een tuinder op zijn perceel potten tegen met daarin resten van verbrande botten, kralenkettingen en andere sieraden.

In het grafveld werden mensen begraven tussen 550 en 675. Een groot deel van de schatten is te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden en in het Museum Oud Rijnsburg. Merovech was een Frankische koning die regeerde van 447 tot 458. In deze periode na de Romeinse overheersing kwam het Frankische Rijk, het West-Europa van nu, tot bloei.

Het park en de straatnamen in deze buurt zijn vernoemd naar het gevonden grafveld uit de Merovingische tijd.

Graven met status

Vooral belangrijke personen kregen op dit grafveld een plaats. Volwassen vrouwen werden begraven met kleurrijke kralenkettingen. Mannen

vaak met een wapenuitrusting. In een van de graven is een zwaardkraal gevonden, een geluksteen die aan een koord bij het zwaard hing. Een gouden gesp is de meest bijzondere vondst. Rijkversierde gespen en andere sieraden lieten zien dat je bij een belangrijke groep mensen hoorde. De gevonden gesp is versierd met

gouddraad en granaten (rode edelstenen). Uit onderzoek blijkt dat de granaten helemaal uit India kwamen! Waarschijnlijk was de drager van de gesp iemand die de koning vaak ontmoette.

Het kralenveld

Centraal in het park liggen uitvergrote kralen van keramiek die doen denken aan de schatten die in de graven gevonden zijn. Ook de zwaardkraal ligt ertussen. Deze is van natuursteen gemaakt. Het patroon van de gevonden gouden gesp is op een bank aangebracht.

Dit grafveld uit de Merovingische tijd is uniek en daarom beschermd Rijksmonument. Het grafveld is verhoogd met grond waardoor het grafveld wordt beschermd. Het park is een aanwinst voor Rijnsburg en voor iedereen toegankelijk.

GRAFMONUMENTEN ONDER DE VLOER VAN DE LAURENTIUSKERK

De Rijnsburgse Toren is vorig jaar geheel gerenoveerd en vormt weer een fraai geheel met de Laurentiuskerk. Wie tijdens Open Monumentendag de Grote- of Laurentiuskerk bezoekt, zal zich verbazen over de grote grafmonumenten onder de houten vlonder in het middenschip.

Alleen op deze dag wordt de houten vlonder verwijderd. Ook vinden er ‘s middags orgel-

bespelingen plaats en zijn er suppoosten om alles over de kerk te vertellen. De kerk is in 1577/1578 gebouwd met materialen van een voormalige kerk in de Hoofdstraat (toen Dorpsstraat) in Noordwijk. De kerk is achter de Romaanse toren uit de 12e eeuw gebouwd. Een restant van de Abdij van Rijnsburg die in 1133 door Petronella van Saksen, douairière Graaf Floris II van Holland werd gesticht en tijdens het Leids beleg verwoest.

In het koor bevinden zich fragmenten van grafmonumenten voor leden van het grafelijk huis van Holland. Na de ingebruikname in 1578 is de kerk vijfmaal uitgebreid: 1633, 1660, 1903, 1910 en in 1923. In 1980 werd de kerk geheel gerenoveerd. De Rijnsburgse toren is eigendom van de burgerlijke gemeente.

Carillon

In de Romeinse tufstenen toren (12e eeuw), de enige overgeblevene van een tweetal dat het front van de oude Abdijkerk sierde, bevindt zich een prachtig carillon. De Abdijkerk had twee torens waarvan de zuidelijke bewaard is gebleven. De kooromgang kwam vermoedelijk tot stand in 1660. Tegen de kooromgang is een consistorie gebouwd. De lantaarn en de naaldspits van de toren dateren uit 1830 en zijn herbouwd bij de restauratie van 1964. Vanwege plaatsgebrek werd de kerk in 1903 uitgebouwd met

MUSEUM OUD RIJNSBURG

Aan de voet van de toren van de Grote of Laurentiuskerk, staat het Museum Oud Rijnsburg, Oude Vlietweg 6. Het museum is sinds 1979 gevestigd in een prachtig gerestaureerd achttiende-eeuws woonhuis op de ontstaansgrond van de beroemde Abdij van Rijnsburg. Het museum wordt beheerd door het Genootschap Oud Rijnsburg.

Het bestuur doet er alles aan de geschiedenis van het dorp te bewaren en levend te houden. Door het museum te beheren, rondleidingen en exposities te organiseren, vondsten te bewaren en boeken en verhalen uit te geven. Het museum herbergt belangrijke vondsten van omstreeks 600 tot 1700. Op de benedenverdieping van het museum vertelt een vaste expositie over de geschiedenis

van Rijnsburg in de Middeleeuwen. Er liggen waardevolle vondsten in de vitrines en er is zelfs een vitrine van de Orde van St. Jacob. Deze gaat over de geschiedenis van Floris V.

Digitaal

Het museum is volledig gerenoveerd en aangepast aan de eisen van deze tijd. Naast de diverse voorwerpen kan men op flatscreens, verdeeld in drie verschillende tijdsfasen, zelf de geschiedenis opzoeken en doorlezen. Vooral voor de jeugd is het aantrekkelijk dit zelf te doen. Op de flatscreens staan vele foto’s en verhalen. Zoals over de beroemde Vrouwenabdij, de Collegianten, Spinoza en de ontstaansgeschiedenis van Rijnsburg.

Expositie

Op de eerste etage is ruimte voor wisselende exposities.

Ook is er een ruimte ingericht als bestuurskamer waarin alles over bestuurlijk Rijnsburg met meubilair van het oude gemeentehuis te zien is. Het

de zuiderzijbeuk naar ontwerp van H.J. Jesse, in 1910 met het noordertransept en in 1923 met het zuidertransept naar ontwerp van W.I. Fontein. Zo ontstond het huidige gebouw met de drie-beukige opzet met transepten. Over de restauratie in 1980-1981 verscheen een gedenkboek.

Orgel

Het orgel is in 1975 gebouwd door de firma Jac. van der Linden & Co. (Leiderdorp). Daarbij is gebruik gemaakt van het vorige orgel in deze kerk, dat in 1924 was gebouwd door de firma G. van Leeuwen en in 1953 door diens zoon Willem van Leeuwen gewijzigd. In 1989 restaureert de firma Pels & Van Leeuwen het orgel en wijzigt de dispositie.

Torenbeklimmen

Tussen 13.00 en 16.00 uur is er geledenheid de toren te beklimmen

museum herbergt een uitgebreide historische bibliotheek, waaronder exclusieve boeken, die nergens in de wereld meer zijn terug te vinden.

Bloemen, planten, sfeer & meer...

HET VALKENBURGS PONTJE

In 1619 vraagt de Heer van Valkenburg Johan de Hertoge aan de Staten van Holland toestemming om een tarief voor het Valkenburgse Veer vast te stellen. De oude penning is geen wettig betaalmiddel meer en er onstaan “kijvagiën en vegterijen” rond het pontje. Met andere woorden: er wordt gescholden en gevochten. 400 jaar later is dat wel anders.

Geschiedenis

Het veer is veel ouder dan 400 jaar. Al in 1372 wordt het genoemd, wanneer de Sint Pancraskerk te Leiden anderhalve morgen land koopt “bij het veer te Valkenborch”.

Vanouds waren er drie veerverbindingen over de Rijn ten westen van Leiden: het Haagsche Schouw, het Valkenburg-

se Veer en het veer in Katwijk aan de Rijn.

Het Haagsche Schouw wordt als veer in 1802 vervangen door een brug. Hetzelfde was in Katwijk al in 1612 gebeurd. Het Valkenburgse veer is dus het enige van de drie veren te

westen van Leiden, dat nog bestaat en is een van de oudste nog bestaande veerverbindingen in ons land.

Tot 1850 wordt er met een roeiboot overgezet. Daarna is het een echte veerpont. In 1898 wordt het tot dan toe houten

NEDERLANDS HERVORMDE KERK VALKENBURG

De Nederlands Hervormde Kerk is een ontwerp van de Rotterdamse architect G.M. Verloop en in 1949 in het centrum van Valkenburg De kerk gebouwd op een heuvel die is ontstaan door de ophoping van de resten van de Romeinse castella.

Vanaf de 9e eeuw heeft hier een kerk gestaan. Nadat in 1940 de 19e eeuwse kerk was verwoest, werd op het naastgelegen veld een noodkerk neergezet die tot 1950 dienst zou doen. Oorzaak van de 10 jaar lange wachttijd waren de opgravingen naar de castella die onder leiding van Albert van Giffen werden uitgevoerd.

Zowel de vormgeving als de traditionele rechtlijnige kerkplattegrond zijn typisch voor de protestante kerkbouw in het eerste decennium na WO II. De eerste steen van de kerk werd in 1948 gelegd. Uit geldgebrek werd destijds de toren achterwege gelaten. De fundering werd wel

al gerealiseerd. De huidige toren kwam in 1999 tot stand, op basis van het oorspronkelijke ontwerp van Verloop.

Architectonisch kenmerkt het kerkgebouw zich door een sobere, traditionalistische vormgeving. Karakteristiek is de eenvoudige hoofdvorm met de rechthoekige plattegrond en de tuitgevels die het zadeldak insluiten. De decoratie is beperkt tot enkele betonnen sierelementen. De licht getoogde ingangs is voorzien van holle betonnen omlijsting. De dubbele houten deuren zijn oorspronkelijk en voorzien van smeedijzeren hangwerk. Boven de ingang is een lantaarn in een historiserende vorm geplaatst. Aan weerszijden zijn twee kleine vensters met een glas-in-loodvulling aangebracht. Op galerijhoogte zijn drie getoogde vensters in de symmetrische kerkgevel geplaatst. Het lijstwerk is voorzien een glas-in-loodvulling van getinte ruitjes. Rondom de vensters zijn elementen als strek-

bogen en banden aangebracht, die ook in het ronde venster op kaphoogte te herkennen zijn.

De gedenkramen in de beide achterste vensters zijn geschonken door de regimenten die bij de strijd in 1940 betrokken waren. Het zuidelijke raam herinnert aan vrede, het noordelijk aan strijd.

Tegen de westgevel is de driekantige uitbouw ten behoeve van het spreekge-

vaartuig vervangen door een ijzeren.

In 1938 komt er opnieuw een ijzeren pont. Dit laatste pontje vaart tot 1998 en is nu als varend monument te zien bij het Veerpad. In dat jaar komt er een gemotoriseerde pont. Deze komt echter tot zinken en in 2005 wordt de huidige elektrisch aangedreven pont in gebruik genomen.

stoelte geplaatst. De vierkante toren en de aanbouw zijn opgemetseld met een meer egale lichtbruine baksteen. De omloop van de toren is voorzien van een hekwerk dat meer eigentijds is vormgegeven.

VOEL DE AANWEZIGHEID VAN DE ROMEINEN

Het Torenmuseum aan de Limes in Valkenburg-ZH opent de deuren tijdens de Open Monumentendag.

In de meidagen van 1940 werd de dorpskern van Valkenburg grotendeels in puin geschoten. Dat drama bood unieke kans om de zeven bouwfasen van het Romeinse castellum Pretorium Agrippinae bloot te leggen. De compleetheid en gaafheid waarin het castellum bewaard was gebleven gaven de opgravingen internationale bekendheid.

Het museum is gevestigd in de toren naast de kerk. De eerste etage vertelt via een tijdlijn de veelbewogen geschiedenis van Valkenburg, inclusief de meidagen van 1940. Op de tweede etage staat het leven van de soldaten in het castellum aan de noordgrens van het Romein-

se rijk centraal. Er zijn (delen van) wapenrustingen, gereedschappen, sieraden en munten te zien die in Valkenburg zijn opgegraven. De derde etage geeft een inkijkje in het leven van de burgers die in en om het castellum woonden via het vaatwerk dat ze gebruikten en hun persoonlijke eigendommen.

Nieuw zijn de zuilen met replica’s van topvondsten die langs het pad naar de ingang van het museum zijn geplaatst. Daarnaast kunnen bezoekers nu nieuwe, op de archeologische werkelijkheid gebaseerde maquettes bewonderen. Vooral die van de poort van het legioenskamp dat in 2020 werd gevonden, is indrukwekkend.

Praktische informatie: Het Torenmuseum aan de Limes in Valkenburg is gevestigd aan het Castellumplein 1

in Valkenburg. Het museum is op zaterdag en zondag geopend van 13.00 tot 16.00 uur. Op andere dagen voor bezoekers en groepen op aanvraag, 06-30902560. Er is een lift aanwezig. De torentrans biedt een mooi uitzicht op de omgeving.

Naast de toren is een erebegraafplaats voor Nederlandse

soldaten die sneuvelden in de meidagen van 1940. https://oudvalkenburgzh.nl

De voormalige telecommunicatiebunker van Marinevliegkamp Valkenburg is ingericht als expositieruimte. De permanente tentoonstelling behandelt de geschiedenis van het vliegveld, van de jaren 1930 tot de sluiting in 2006.

Stichting Historie Vliegveld Valkenburg, op 1 februari 2016 opgericht, wil de geschiedenis van het voormalige vliegveld Valkenburg onder de aandacht brengen. Vrijwilligers, waaronder veel oud-marinemensen, hebben de afgelopen jaren hard gewerkt om het bezoekerscentrum te realiseren. De historie van het vliegveld heeft een betekenis die diepgeworteld zit bij mensen uit de omgeving en mensen die op het vliegveld hebben gewerkt.

Het bezoekerscentrum zal op zaterdag 9 september open

zijn. Voor de gelegenheid zullen radioamateurs demonstreren hoe ze met hun radio’s en morsesleutels contact maken met andere amateurs in de hele wereld.

Verzamelde collectie

De expositieruimte in de bovengrondse Koude Oorlog-bunker bevat talloze historische foto’s, modellen en kleine voorwerpen. Buiten staan onder andere een vliegtuigtrap waarlangs vele staatshoofden afdaalden en een complete vliegtuigmotor. Ook zijn er voorwerpen te zien die op het terrein zijn opgegraven, zoals delen van Duitse en Nederlandse vliegtuigen. Een belangrijke plaats wordt ingenomen door een meterslange, historisch verantwoorde maquette met hangaars en vliegtuigen. De maquette is nog in aanbouw. De SHVV organiseert ook regelmatig activiteiten. Zo dient het

bezoekerscentrum als startpunt voor fietstochten langs de sporen van de Tweede Wereldoorlog.

Wie de Stichting Historie Vliegveld Valkenburg financieel wil ondersteunen kan zich aanmelden als donateur. Ook kan de stichting de hulp van vrijwilligers goed gebruiken: mensen die de collectie onderhouden

en beheren, gastheren en -vrouwen die in de toekomst het bezoekerscentrum kunnen bemannen, mensen die onderhoud kunnen verrichten of zitting willen nemen in het bestuur of in een van de commissies. Aanmelden voor SHVV-werkzaamheden kan via historie@vliegveldvalkenburg. nl. Iedereen is zaterdag 9 september van harte welkom.

Bij Molen de Geregtigheid is het ieder jaar een gezellige drukte van belang en dat is niet verrassend. De korenmolen uit 1740 is namelijk op zichzelf al een interessante bezienswaardigheid, maar dankzij de inspanningen van molenaar Jack Bouma en zijn vrouw Carita is de molen inmiddels uitgegroeid tot een mini-museum. Dit jaar kunt u bij de molen ook kennis maken met Historisch Genootschap Het Rijndorp en hun collectie archeologische vondsten.

Jack Bouma is van jongs af aan al geïnteresseerd in de geschiedenis van Katwijk en de regio. De Katwijkse geschiedenis heeft nog talloze verhalen en mysteries die nog niet verteld of uitgezocht zijn en dat motiveert hem om de lokale geschiedenis te blijven onderzoeken en de verhalen te blijven vertellen. Zijn creatieve

vaardigheden komen daarbij goed van pas. Bouma is van beroep molenbouwer met veel bouwkundige kennis en daarnaast is hij een verdienstelijk schilder. Dit komt tot uiting in Molen de Geregtigheid. Zijn enorme schilderij ‘500.000 jaar klimaat, mens en dier’ is een leerzame tijdlijn die van alles vertelt over het leven in onze regio. Een tweede doek is inmiddels in de maak en vertelt

ORGELCONCERTEN IN DE DORPSKERK

Ook dit jaar is de Dorpskerk in Katwijk aan den Rijn weer open en kunt u een van de oudste kerken van de regio bezoeken en de hele dag genieten van orgelspel. Het rococo-orgel van de Dorpskerk is in 1765 gebouwd door de Leidse orgelbouwer Pieter Assendelft en was een geschenk van de toenmalige heer van Katwijk Frederik Hendrik Baron van Catwijck.

Terwijl u geniet van de mooie orgelklanken kunt u de Dorpskerk bewonderen. De geschiedenis van de kerk gaat terug tot de 13e eeuw en dat is te zien aan de vele historische elementen die de kerk rijk is. Vergeet dan vooral niet naar de vloer te kijken, waar diverse grafzerken liggen uit de 17e en 18e eeuw. Zo ligt de stichtster van het Koningshofje hier begraven en vinden we een rijk versierde steen van Carolus Boers, baljuw van Katwijk.

Bijzonder is het grafmonument van Willem van Liere en Maria van Reigersberg, een uniek beeldhouwwerk van de beroemdste beeldhouwer uit die tijd, Rombout Verhulst. Het monument is niet alleen bijzonder om haar schoonheid, maar ook omdat het betaald werd uit particulier geld. Bovendien werd voor het eerst ook de vrouw op het graf afgebeeld, ongekend in die tijd wat daarna nog maar één keer is herhaald.

Laat u meenemen door de mooie orgelklanken en leer aan de hand van de vele historische elementen over de geschiedenis van de Dorpskerk.

Het orgel zal van 10:30 tot 16:30 uur bespeeld worden door onder andere Johan Haasnoot, Carel van Egmond, Julian Jonker, Wim van Duijn en Sjaak van Duijn. Wees welkom in de Dorpskerk!

over het leven aan de hand van grondboringen hier in de regio.

Ook zijn er modellen te zien van diverse type molens. Het nieuwste exemplaar is die van het ‘Hoornesmolentje’. Deze molen stond ooit langs de oever van het kanaal en had als functie de Hoornespolder droog te pompen. En wie wist er dat er langs diezelfde oever een 500 meter lang bouwwerk

stond, van 12 meter hoog, bestaande uit hout en takken?

Wie Molen de Gerechtigheid bezoekt komt ogen en oren tekort. De gastvrije Carita verzorgt de versnaperingen waarbij de opbrengsten altijd naar een goed doel gaan.

Komt dat zien, een leuke belevenis voor jong en oud!

1. Gemeentehuis (1932), Koningin Julianalaan 3, Katwijk

Het gemeentehuis ligt op de grens van Katwijk aan Zee en Katwijk aan den Rijn. Het gebouw is ontworpen door de architecten Hooykaas en Van Lockhorst. Op 21 september 1932 is het officieel geopend door prinses Juliana.

Naast het gemeentehuis ligt het Burgemeester De Ridderpark (1915). In het plantsoen staat het monument voor gevallenen in WO II, De Leeuw (1948),van L. O. Wenckebach. Ook is er de gedenksteen te vinden Ter herinnering aan hen die vielen na 5 mei 1945 in voormalig Nederlands Indië of waar ook ter wereld. In het plantsoentje staat een hardstenen Grenspaal, de officiële grens tussen het gemeentedeel van Katwijk aan den Rijn en Katwijk aan Zee.

2. Struikelstenen

voor Duinoord 38

Tegenover het marktterrein is de ingang van Duinoord, in de ventweg liggen voor nr. 38 sinds 2018 3 Struikelstenen, dit zijn herdenkingstenen ter herinnering aan Joden die van hieruit weggevoerd en in de concentratiekampen omgekomen zijn.

2A. De Theemuts, Zeeweg 105 (niet open)

Op de hoek Duinoord/Zeeweg staat op huisnummer 105 de villa bijgenaamd de Theemuts of (1937) ook bekend als Paddestoel, een ontwerp van de architect H.J. Jesse.

Tegenover de Meester C. Fockstraat , aan de Voorstraat (links) op Hogeweg 1 staat het huis Ons Prinsesje (1903), naar een ontwerp van H.J. Jesse. Hier woonde o.a. Jan Toorop die les

heeft gegeven aan de Katwijkse kunstschilder Willem Wassenaar.

3. Huis van de Fam. Kraaijenoord, Annastraat 2 (niet open) Dit woonhuis dateert uit 1903 en is ontworpen door de architect H.J. Jesse.

Even verderop staat in de Stationsstraat het appartementencomplex De Wissel. Dit is gemaakt in de voormalige ‘Boorsmaschool’, een lagere school ontworpen door Van der Klaauw in het midden van de jaren 30 van de vorige eeuw. Links in het plantsoentje staat het borstbeeld van schilder, etser en illustrator Tjeerd Bottema (1978) naar ontwerp van Jaap (Jacques) Hartman.

4 Oude Begraafplaats (1791), Zuidstraat

De namen van de kerkmeesters staan op een ingemetselde steen naast het toegangshek van deze bijzondere begraafplaats. Katwijk aan Zee was de derde gemeente in Nederland die het begraven in de kerk afschafte en overging op het buiten de kerk begraven. Deze begraafplaats werd geopend voor het begraven van personen uit alle rangen en standen. Zo zijn er grafstenen van diverse professoren, burgemeesters, dichters/schrijvers, kapiteins, maar ook van de gewone Katwijker.

5. Brandweerstalling, Schoolstraat 2a

De voormalig brandweerstalling is in 2013 weer in gebruik genomen in zijn oude functie door enkele fanatieke brandweerlieden die zich bezig houden met historische brandweermateriaal. Daarvoor werd de stalling gebruikt door de gemeente voor enkele voertuigen. Momenteel zit in het pand Stichting Historisch Brandweermateriaal Katwijk (SHBKW) met enkele historische voertuigen- en historisch brandweer materiaal-alsmede het historische voertuig van de Noordwijkse brandweer, eigen-

dom van de personeelsvereniging van de huidige brandweer uit Noordwijk. Tijdens de Open Monumentendag is weer veel brandweermateriaal en diverse brandweerwagens te zien.

6. Soefi Tempel (1969), Zuidduinseweg 7

Een prachtige plek voor een tempel, zo op de top van de duinen. Het is een ontwerp van S.J. van Embden. De tempel is in beton gegoten en aan de buitenzijde bepleisterd. Aan de binnenzijde lijkt de koepel doorschijnend en laat deze een zacht gefilterd licht door in de ruimte. Deze tempel is uniek omdat het de enige tempel van de Soefibeweging is in de hele wereld.

7. Oorlogsmonument Engelandvaarders en het bijbehorende Informatiepaneel (2018). Boulevard t.h.v. de Seinpoststraat.

Het informatiepaneel vermeldt in het kort:

1. Het verhaal van Katwijkers of mensen die vanuit Katwijk tegen de wil van de bezetters naar Engeland gevlucht zijn om zich daar in te zetten tegen de Duitse overheersing van ons land.

2. De geschiedenis van het Zeehospitium en het tunneltje waardoor in de oorlog diverse personen hebben geprobeerd naar Engeland te ontsnappen!

3. De geschiedenis van de Duitse verdedigingswal, de zgn. ‘Atlantikwall’ die hier stond en waarmee de Duitsers probeerden te voorkomen dat de geallieerden vanuit zee Nederland zouden binnenvallen.

8. Vuurtoren (1605), Vuurbaakplein (onder voorberhoud)

De oude vuurtoren was door landafslag op het strand beland. Dit exemplaar is een rijksmonument dat in 1989 is gerestaureerd. De vuurbaak is, op de Brandaris na, de oudste van Nederland en heeft tot 1913 dienst gedaan. Omdat er geen schepen van het strand af- en aanvoeren en de lichten van de vuurtorens van Noordwijk en Scheveningen het hele kustgebied bestreken, werd

de vuurbaak overbodig. De toren wordt beheerd door vrijwilligers van het Genootschap Oud Katwijk. Er is een permanente tentoonstelling over Katwijk ingericht en op de toren krijgt u een prachtig uitzicht over de zee en het dorp.

Op het Vuurbaakplein staat de KW 88 ‘Zorg en Hoop’ (1911), de enig overgebleven originele bomschuit (garnalenboot) ter wereld. Ook ligt er een 200-jaar oud anker, dat door een Katwijks vissersschip uit de Noordzee is opgevist.

Terug op de Boulevard staat in de zeereep het beeld ‘Vrouw in ligstoel’ (2004) door Guido Metsers en links daarvan staat voormalig Cafe Restaurant ’t Zwaantje. Dit restaurant vervangt het in de Tweede Wereldoorlog, op last van de Duitse bezetter, afgebroken eeuwenoude Restaurant het Zwaantje, welke gelegen was op de hoek Voorstraat / Boulevard. Het nieuwe restaurant heeft de stormramp van 1953 doorstaan doordat voor het gebouw als fundament een bunker uit de Tweede Wereldoorlog is gebruikt en deze door de storm niet is weggeslagen. Het gebouw staat momenteel leeg.

9. Oude Kerk en Toren (1461), Boulevard 109

De kerk werd door de Spanjaarden en/of de Watergeuzen in brand gestoken. Rond 1600 is de kerk weer herbouwd. Op oude afbeeldingen is goed te zien dat de kerk oorspronkelijk midden in het dorp stond. Stormen hebben in de loop der tijd zoveel grond weggeslagen dat de kerk sinds ongeveer 150 jaar op de Boulevard staat. In de oorlogsjaren (1940 - 1945) is het bovenstuk van de toren door de bezetter afgebroken. Omstreeks 1953 is de toren opgebouwd en voorzien van een carillon. Katwijkers noemen de kerk ook wel de Oude Kerk of Andreaskerk. Voor de kerk staat het beeld ‘ter nagedachtenis aan de stoe-

re vissers die gedurende de oorlogsjaren 1914 - 1918 zijn omgekomen’ (1930) van Louis Simon Willem van der Noordaa. Het stelt een vissersweduwe met haar zoon voor. Het beeld werd geschonken door Prinses Juliana. Zij gaf het aan de Katwijkse bevolking bij haar afscheid van Katwijk.

De Weeshuisstraat is een nagebouwd buurtje waar kleine (vissers) woningen in oude stijl zijn gecreëerd. Op de Schippersdam staat een mooie waterpomp in oude stijl en op nummer 2, zien we een eenvoudige visserswoning uit 1901 zoals ze rond die jaren talrijk in Katwijk voorkwamen.

De Louwestraat behoort met onder andere de Zuidstraat, Baljuwstraat en Voorstraat tot de aller oudste en meest karakteristieke straten van Katwijk.

10. Melkwinkel / Bakkerij, Louwestraat 10 (niet open)

Deze voormalige boerderij annex bakkerij is heel lang in bezit geweest van de Familie Verdoes. De gemeente besloot in 1974 het gebouw op de monumentenlijst te zetten.In 1994 is het pand door dhr. P. Verdoes verkocht aan bouwbedrijf D. van Duijvenbode. De Rijksdienst voor Monumentenzorg heeft een restauratieplan opgesteld. Aan de hand van dit plan is het pand gerestaureerd.

De herkomst van de naam Louwestraat is niet helemaal duidelijk, maar is waarschijnlijk zo genoemd omdat de straat in de luwte (’t Loutje’) lag. Vroeger stond deze straat in het kadaster vermeld als ‘Middelstraat’ .

11. Nieuwe Kerk (1887), Voorstraat 79

De kerk is gebouwd naar ontwerp van architect H.J. Jesse in de Neo-Renaissance stijl. Het gebouw diende ter vervanging van de te klein geworden Oude Kerk. Het is de enige kerk van deze afmeting, die gebouwd is zonder pijlers en ruimr 1.500 zitplaatsen biedt. Internationaal bekend is het Van den Heuvelorgel (1983) dat behoort tot

een van de grootste van ons land.’s Zomers vinden er orgelconcerten plaats van internationaal befaamde organisten. De prachtige lampen van de kerk heeft de schilder C. Jetses op een van de door hem geïllustreerde schoolplaten afgebeeld. Ook bevindt zich in de kerk de in Renaissancestijl vervaardigde Baronnenbank, met het wapen van de familie Van Wassenaer van Catwijck. Het uurwerk in de toren werd geschonken door Baron en Baronnesse van Wassenaer van Catwijck.

12. Katwijks Museum (1913), Voorstraat 46 Het gebouw is ontworpen door H.J. Jesse. Deze kapitale rederswoning is gebouwd in opdracht van de Katwijkse reder F.E. Meerburg. Het werd van 1953 - 1981 gebruikt als politiebureau. Vanaf 1983 doet het dienst als museum. Op 10 mei 1984 werd het museum door Prinses Juliana feestelijk geopend. Kunstenaar Tjeerd Bottema (1884-1978) is medeverantwoordelijk voor de inrichting. In het museum bevindt zich dan ook een speciale ‘Bottemazaal’, waar materiaal van hem, zijn kunstzinnige vrouw en beide dochters zijn tentoongesteld. Het museum kent wisselende tentoonstellingen. Vaste onderdelen zijn een keur aan schilderijen, klederdrachten, stijlkamers, scheepsmodellen, oudheidkundige voorwerpen en diorama’s.

13. Vredeskerk (1905), Voorstraat 35

Architect H.J. Jesse ontwierp de Vredeskerk. Het is van de gereformeerde gemeente, die zich in 1834 afscheidde van de hervormde gemeente van Katwijk. In de kerk bevindt zich het al evenzo befaamde Bätz orgel (1765), gebouwd door Johann Henrich Hartman Bätz. Oorspronkelijk werd het gemaakt voor de Doopsgezinde kerk in Nederland in Utrecht. In 1859 is het aangekocht voor de Oude Kerk en na sluiting hiervan is het in 1886 verkocht aan de Gereformeerde kerk.

Het ‘Witte Schooltje’ is in 1848 gebouwd als bewaarschool, van 1906 tot 1948 gebruikt als ‘gemeentezaal’ en in 1949 verbouwd en vergroot en weer in gebruik genomen als kleuterschool. In 1994 werd het wederom verbouwd en is sindsdien als winkel in gebruik voor de verkoop van radio’s en tv’s. De Badstraat is helemaal gemoderniseerd. Bij het verbouwen van het pand op de hoek Badstraat / Tramstraat werden onder de vloer de spanten van een vroeger Bomschuit (houten vissersschip) terug gevonden. Deze spanten staan nu opgesteld in het Katwijks museum.

14. ‘Franse’ school (K&O gebouw), Sluisweg 16 Dit is een school voor het lager onderwijs, met bouwjaar 1883, naar ontwerp van J. van Woningh. De school werd in 1914 uitgebreid met hoektorens. Deze school staat bij de Katwijkers bekend als de ‘Franse’ school (de zogenaamde Burgersschool, hier werd in het begin van de vorige eeuw al onderwijs gegeven in talen, onder andere in de Franse taal). Ook de bekende kunstenaar- en schrijver Rien Poortvliet heeft hier op school gezeten.

In de Burgersdijkstraat heeft links op nummer 14 (uit 1898) Herman Heijermans tussen 1901 -1904 gewoond, de befaamde schrijver van tientallen toneelstukken, onder andere van het bekende ‘Op Hoop van Zegen’ (dat gedeeltelijk in Katwijk werd verfilmd). Het pand nummer 12, uit ongeveer 1900, is het vroegere woonhuis van reder Lammens, op de gevel bevindt zich een groot tegeltableau waarop een voorstelling is afgebeeld ontleend aan het vissersleven.

14A. Huis van familie Freke-van der Sluis, E.A. Borgerstraat 1 (“Het grote gele huis met de poort”). (niet open)

Dit huis werd omstreeks 1906 gebouwd. De architect was Hendrik Johannes Jesse (18601943). Opdrachtgever was aan-

nemer (en wethouder) Rein Ouwehand (1862-1940), die eerst in 1888 een passend huis voor zichzelf bouwde op de Burgersdijkstraat 8. Eind 1905 kreeg hij een bouwvergunning voor een groter pand aan het begin van de E.A. Borgerstraat, waar overigens een aantal kleine huizen voor moesten verdwijnen. Er is nog een kopie van de ontwerpschets aanwezig.

15. Villa Allegonda - Voormalig Hotel Savoy (1901), Boulevard 1 (niet open)

Gebouwd door de Katwijkse aannemer J.A. de Best als het woonhuis Villa ‘Sigrid’. Hier woonde schilder G.M. Munthe. In 1916/1917 is het door J.J.P. Oud (een van de oprichters van De Stijl) verbouwd tot villa in de kubistische stijl. Het huis kreeg toen de naam ‘Allegonda’, vernoemd naar de vrouw van de Rotterdamse eigenaar/ theehandelaar Trousselot. De Moorse kamer in het pand werd ontworpen door Menso en zijn zoon Harm Kamerlingh Onnes. Het pand werd wereldberoemd. Na het overlijden van de zoon van eigenaar Trousselot werd de villa verkocht en kreeg uiteindelijk een bestemming als hotel. In 2015 is het pand weer verkocht en krijgt het weer een woonbestemming.

16. Visserijschool (1953), Sluisweg 98 (niet open) Het gebouw is ontworpen door ir. J. Jonkman en P. van Dorp uit Leiden. Al in 1888 werd er in Katwijk zeevaartkundig onderwijs gegeven. Grondlegger hiervan was Cornelis Boorsma (1825-1915), directeur van de eerste visserijschool. Omstreeks 1909 werd deze in gebruik genomen. In 1951/1952 is deze vervangen door het huidige gebouw.

16A. De Oude Redschuur De loods werd in 1951 is gebouwd voor de reddingsboot van KNRM Katwijk. De Oude Redschuur is van de gemeente, die vorig jaar is besloot deze te behouden, te restaureren en een nieuwe toekomst te geven.

17. Het Koning Willem-Alexander Gemaal (1805), Binnensluis

Het huidige boezemgemaal heeft het oude gemaal, uit 1805, vervangen en is het grootste gemaal van Rijnland. Het wordt gebruikt voor het lozen van het overtollige water naar zee. Het zorgt er voor dat de waterstand binnen het Rijnland op het juiste niveau blijft. In 2009 zijn de pompen vervangen en is het gemaal uitgebreid. Het gebouw zelf is een Rijks monument en staat op de lijst van 100 topmonumenten in Nederland uit de wederopbouwperiode (1940-1958).

17A. Brugwachtershuisje, Kon. Julianabrug, Biltlaan (tot 12 uur open)

In 1964 werden de Julianabrug en het bijbehorende Brugwachtershuisje in Katwijk in gebruik genomen. Het is cultureel erfgoed. Nederland heeft vermoedelijk de meeste brugwachtershuisjes ter wereld. In 2021 is de Julianabrug volledig gerenoveerd. Er is besloten dat de brug geen functie meer zal hebben en daarmee voor eeuwig gesloten blijft. Wel heeft men het brugwachtershuisje als erfgoed bewaard.

18. Kalkoven (1934), Reygersberglaan (niet open)

Dit is een van de weinige industriële monumenten die onze gemeente rijk is. Het is de laatste nog bestaande kalkoven van Zuid-Holland. Hier stonden oorspronkelijk twee ovens. Deze heeft tot 1971 dienst gedaan als oven van schelpkalk. Sinds 1992 is het een gemeentelijk monument dat diverse malen gerestaureerd is.

19. RK Kerk Joannes de Doper (1911), Kerkstraat 70 Het gebouw is ontworpen door J.H. van Groenendael, een leerling van Kuijpers. Opmerkelijk is dat de kerk in slechts 9 maanden is gebouwd met behulp van de werkloze bewoners van Katwijk aan den Rijn. De aangrenzende begraafplaats werd al rond 1860 aangelegd. De glas in lood ramen dateren uit 1948

en zijn in 1999 helemaal gerestaureerd.

In de Kerkstraat zijn ook een aantal monumentale panden te zien. Nr. 60, 62 de oude Bank van Lening uit 1786. Later was er een schoenmakerij in gevestigd. Op nr. 58 staat een oud boerderijtje, vermoedelijk uit de 19e eeuw. Nr. 47 is gebouwd in 1805 en betaald uit de nalatenschap van Antonia Jacoba Koning. Het hofje was bestemd voor alleenstaande dames uit de gegoede stand. De entree wordt gevormd door een hek met opschrift ‘ANNO - KONINGSHOF - 1805’ Nummer 54 was in de periode 1844 - 1853 een instituut voor jongedames, met onderwijs in de Franse en Duitse taal, die kan worden gerekend tot een van de meest belangrijke van het dorp. Nr. 35 is een woonhuis uit de 18e eeuw, dit was de woning van pastoor B.C. van Straelen en de (koopvaardij) kapitein Maarten Spaanderman, wiens ‘dagboek’ is verfilmd en Pieter Rosier. Nr. 33 is een 18e eeuwse woning. Nr. 30 is een van de alleroudste pandjes van Katwijk aan den Rijn, vermoedelijk 17e eeuws, de vorige eigenaar heeft het gerestaureerd. Nr. 31 is een 18e eeuwse woning en voorheen het woonhuis van de smid. Nr. 29 was de smederij (1832). Deze was in de zestigerjaren van de vorige eeuw nog steeds in bedrijf. In de muur ziet men de ringen nog zitten waaraan de paarden vastgezet werden tijdens het beslaan van de hoeven. Nr. 4,6,8 en 10 zijn in 1857 gebouwd als ‘Weeshuis’, op de fundamenten van het oude weeshuis (van voor 1500). Het weeshuis heeft tot 1927 (of 1929) dienst gedaan.

Op de ingesloten driehoek, naast Bakkerij Van Maanen, staat de Oranjeboom. Rondom de kastanjeboom staat een ijzeren hekje waarop in goudkleurige letters O.V. 93 is aangebracht. Om de boom heen is sierbestrating aangebracht. Links van de boom, op de linkerhoek, kruising Kerkstraat/Achterweg, staat een rechthoekig huis wat gebouwd

is op een ‘Communicatiebunker’ uit de Tweede Wereldoorlog.

20. Transformatorhuisje (1927/1928), Van Egmondstraat 4 (niet open) Het electriciteitsgebouw is ook vanwege het ervoor liggende pleintje bijzonder. In 2015 is op initiatief van de Wijkraad Katwijk aan den Rijn, het smeedijzeren hekwerk in oude stijl teruggebracht. Wat het geheel tot een zeer bijzonder pand maakt.

21. De Roskam (1560), Turfmarkt 2 Het gebouw was van oudsher eigendom van de baronnen van Wassenaer van Catwijck. In het verleden deed het dienst als herberg. Zo komt het gebouw ook aan zijn naam: men kon er paarden stallen die werden geborsteld en gekamd. Later heeft het gebouw jarenlang dienst gedaan als gerechtsgebouw en gemeentehuis. Het is recent verbouwd tot verenigingsgebouw.

22. De Wilbert (1722), Overrijn 7 (niet open. Het park is wel open)

Het toenmalige ‘Hof van Katwijk’ werd in 1831 aangekocht en in gebruik genomen als Rooms-katholiek gymnasium voor jonge heren, St. Willebrord genoemd. In het begin van de 20e eeuw was het een opleidingsinstituut voor de paters Jezuïeten en later de paters Franciscanen. Het werd bekend onder de naam Missiecollege. Sinds 1966 wordt het pand gebruikt als bejaardenen verzorgingstehuis. Eveneens deel van het geheel is gebouw Mutua Fides (1851) ontworpen door M.G. Tetar van Elven. Het Heerenschoolbos is de tuin die oorspronkelijk bij de buitenplaats ‘Hof van Katwijk’ hoorde en waarvan de 17e eeuwse aanleg met middenas en vijvers nog grotendeels herkenbaar is. In het park ligt de begraafplaats van katholieke geestelijken.

23. Het Spinozahuis, Spinozalaan 29, Rijnsburg De wereldberoemde filosoof Benedictus de Spinoza woonde van 1661 tot 1663 in dit huis-

je. Hij had er een kleine kamer waar hij lenzen voor optische instrumenten sleep. Hier schreef Spinoza verschillende werken. Zijn voornaamste werk was de Ethica. In 1896 werd de woning aangekocht door de vereniging Spinoza. In1899 werd het museum in de woning geopend. In de vorige eeuw is het huisje door veel beroemheden bezocht, waaronder de geleerde Albert Einstein.

24. Maranathakerk, Burg. Hermanstraat 40 (niet open)

De kerk heeft in de zijmuren glas in loodramen met mooie voorstellingen, waarin het Onze Vader wordt uitgebeeld. De kerkbanken zijn allen voorzien van houtsnijwerk.

U komt door de Koestraat. In de Koestraat en op de hoek Koestraat/Vliet NZ staan enkele panden die stammen uit het begin van de vorige eeuw. Ze zijn de afgelopen jaren gerestaureerd. De Koestraat is een van de oudste straten van Rijnsburg.

Rijnsburg is destijds ontstaan langs de Vliet. Eeuwenlang werden via de Vliet goederen af- en aangevoerd. Aan de Vliet Noord- en Zuidzijde staan nog enkele fraaie gerestaureerde woningen. De Vliet zelf werd in de jaren 80 gerestaureerd.

24A. Merovechpark, Karel de Grotelaan

Het Merovechpark is een uniek stukje Rijnsburg. In De Horn ligt dit archeologisch rijksmonument, een begraafplaats van de vroeg-middeleeuwse Merovingers. Bij opgravingen zijn grafvondsten gedaan, waaronder kralenarmbanden en een gesp. Het grafveld is nu een groen park binnen de nieuwe woonwijk, waarbij het straatmeubilair, onder andere in de vorm van kralen, verwijst naar wat er onder de grond zat en zit.

25. Grote of Laurentiuskerk (1122) / Mausoleum, Burg. Koomansplein

De abdij en de abdijkerk zijn

gesticht door Petronella van Saksen. In 1574 werden kerk en klooster verwoest. In 1578 is men begonnen met de herbouw van de kerk. De kerk is verschillende malen verbouwd en vergroot, voor het laatst in 1981. In de kerk zijn eeuwenoude graven te vinden.

Naast de kerk staat het standbeeld van Graaf Floris, daarnaast is er het mausoleum waar de graven van Holland hun laatste rustplaats hebben gekregen. Aan de achterzijde van de kerk zijn de fundamenten van de kloosterkerk te zien.

26. Museum van het Genootschap Oud Rijnsburg, Oude Vlietweg 6

In 1979 heeft het museum zijn intrek genomen in dit 18e eeuwse woonhuis. Er zijn belangrijke vondsten te zien van omstreeks 600 tot 1700.

Er is een maquette van het vroegere abdijcomplex, er zijn voorwerpen van typisch dorpse aard en er is een verzameling agrarische gereedschappen te zien. Het museum heeft een interessante tentoonstelling over de middeleeuwen.

27. Gedenkteken uit 1925, Kamerlingh Onnesstraat 62 Op de begraafplaats, die door de Stichting Begraafplaatsen Rijnsburg wordt beheerd, staat een gedenkteken uit 1925 ter herdenking van de schenking van de begraafplaats in 1893. Het betreft een torenvormig bakstenen monument in zakelijk-expressionistische stijl met vier zitbankjes en vier bloembakken.

28. Het ruim 400 jaar oude Valkenburgs Pontje, Veerpad, Valkenburg

Het pontje legt aan bij het Veerpad. Links ziet u ‘t Wapen van Valkenburg. In de voorganger van dit gebouw, vroeger de herberg het “Wapen van Valkenburg”, werd tot de Franse tijd recht gesproken. Valkenburg vormde tot 1864 een Heerlijkheid en was in het bezit van een ambachtsheer, die de lage

rechtspraak kon uitoefenen. 29 en 29A. Torenmuseum Oud Valkenburg en Nederlands Hervormde Kerk, Castellumplein 1 Sinds de vroege middeleeuwen stond hier een kerk waarvan de eerste versie opgetrokken werd uit tufsteen. De een na laatste versie werd in de Tweede Wereldoorlog verwoest. Vanwege de opgravingen werd pas na de oorlog aan de laatste versie begonnen. De toren werd om financiële redenen pas in de jaren negentig van de 20ste eeuw gebouwd. De toren biedt een prachtig uitzicht over de regio.

30. De oorlogsgraven, Broekweg

De graven herinneren aan de gesneuvelde Nederlandse militairen die in Valkenburg bij zware gevechten tegen de Duitsers omkwamen. De Duitsers waren gedropt boven het vliegveld. Dit was eind jaren dertig aangelegd als militair vliegveld, maar was nog niet helemaal gereed in mei 1940. Het vliegkamp werd gebruikt door de marine tot het in 2006 werd gesloten.

31. Burgemeesterswoning en latere gemeentehuis, Hoofstraat 6 (niet open)

Aan de Rijn staat het voormalige gemeentehuis, gebouwd door de Leidse architect H.J. Jesse. Het deed eerst dienst als burgemeesterswoning. Het werd door particulieren gebruikt tot het de functie van gemeentehuis kreeg (tot 2006). In 2014 kreeg het de naam “Herberg Welgelegen” en wordt het gebruikt als trouwlocatie, voor retraiteweekenden en als vergaderlocatie, tevens zorghotel.

31A. Watertoren, Cantineweg 19A

De Watertoren van Katwijk werd in 1878 gebouwd naar een ontwerp van de stadsarchitect van Leiden, Jan Willem Schaap. Het technische gedeelte is van de hand van C.J. van Spall, de toenmalige directeur van de Leidsche Duinwater Maatschappij. De watertoren,

die aan de rand staat van de Zuidduinen, is nog steeds in gebruik.

32. Bezoekerscentrum

(Museum) Vliegkamp Valkenburg, Marinevliegkamp 250 Met het doel de geschiedenis van het voormalig vliegveld Valkenburg onder de aandacht te brengen heeft men een informatiecentrum met een museale functie op het voormalig vliegkamp ingericht. U kunt hier een groot deel van de tot nu toe verzamelde collectie bekijken.

33. Korenmolen ‘De Gerechtigheid’ (1740), Molenweg, Katwijk aan den Rijn

De molen heeft tussen 1933 en 1968 diverse verbeteringen ondergaan. In 1963 raakte de molen door brand inwendig zwaar beschadigd en in 1968 gerestaureerd. Op de buitenmuur bevindt zich een gebeeldhouwde steen met opschrift. De molen stond vroeger bekend als ‘De spookmolen’. Dit wordt uitgebeeld door de kat op de draai inrichting.

Rijnstraat 13 is het Vleeskeuringsgebouwtje, uit circa 1920. Op de nrs. 38 en 40 zien we het voormalige ‘Raadhuis’ uit de 18e eeuw, dat in 1902 werd verbouwd. Nr. 44, was de voormalige burgemeesterswoning. Nr. 58a/Grootesteeg 2a uit 1891 van H.J. Jesse werd gebruikt als Postkantoor.

34. Ned. Herv. Kerk en begraafplaats (1231), Kerklaan 12

In de kerk bevindt zich het marmeren Praalgraf van Willem van

Liere (1663), ontworpen door Rombout Verhulst. Hij ontwierp o.a. praalgraven van Michiel de Ruyter (Amsterdam), Maarten Harpersz. Tromp (Delft) en die van de gebroeders Evertsen (Middelburg). Het grafmonument in Katwijk wordt gerekend tot zijn mooiste ontwerp. Tegen de oostwand in de kerk bevindt zich de ingemetselde grafsteen van de eerste dominee van Katwijk, Wouter van Barneveld, en twee zeldzame tekstborden uit 1609 en 1610. Rechts van de kerk bevindt zich de grafkelder van de Familie Van Wassenaer tot Catwijck (1858). De toegang hiertoe ligt aan de oostzijde. De laatste keer dat de kelder geopend werd, was in 1996 toen het stoffelijk overschot van Mr. Arent Jacob Otto, baron van Wassenaer tot Catwijck werd bijgezet.

35. Joodse begraafplaats, Rijnstraat 151 (niet open i.v.m. sabbat)

De hier begraven Joden woonden voornamelijk in Leiden. In 1807 ontplofte er in Leiden een schip geladen met buskruit. Binnen het ommuurde gedeelte liggen schoolkinderen begraven die bij de Kruitramp omkwamen.

36. Struikelstenen, Zeeweg 133

Hier liggen op de ventweg zes zgn. Struikelstenen; herdenkingstenen ter herinnering aan de van hieruit weggevoerde en in de concentratiekampen omgekomen Joden.