Aksaray İnas Rüşdiyesi
8
Sultanahmet İnas Rüşdiyesi
9
Galatasaray Lisesi
10
11
12
13
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
30
31
34
35
38
39
40
41
42
43
46
47
Soldaki Uluğ Bey Medresesi ise 1417’de yapılmıştır ve içlerinde en eskisidir. Kapısında “kadın-erkek tüm Müslümanların ilim yapmasının farz olduğu” yazılıdır. Semerkant’ta en çok Timur adı ile karşılaşırsınız ama torunu Uluğ Bey’in adı da çokça karşınıza çıkar. Registan’daki medreseden sonra aynı zamanda çok ünlü bir astronom olan Uluğ Bey’in inşa ettirdiği ve kendi adı ile anılan gözlemevi, şehrin biraz dışında Afrosiab Tepesi’nde bulunur (Kentin tek dört yıldızlı oteli adını buradan almıştır). Bu gözlemevinden geriye sadece, 63 m. uzunluğunda, 2 m. genişliğinde ve 11 m.’ ye kadar inen yarım ay şeklindeki bir çukur kalmıştır. 1428’de yapılan ve yüzyıllar boyunca toprak altında kalan bu eser, 1908’de bir Sovyet arkeolog Vyatkin tarafından gün ışığına çıkarılmıştır. Bugünlerde yanında bir müze ve Uluğ Bey Heykeli mevcut. Uluğ Bey burada yaptığı çalışmalar sonucu dünyanın güneşin etrafında döndüğünü keşfetmekle kalmamış bu süreyi Kopernik’ten 60, Galileo‘dan 200, günümüzden 600 yıl önce (bugünün teknolojik aletlerinin hiç biri olmadan) sadece bir kaç saniye hata ile hesaplamıştır.
48
Timur’u anlatmadan Semerkant’ı anlatmak olmaz. 1370’te Semerkant’ı başkent yapan ve 35 yıllık iktidarı boyunca altın dönemini yaşatan bir devlet adamıdır. Bugün bazı tarihçilere -Ankara Savaşı (1402) ile Osmanlı İmparatorluğu’nun hızını kestiği için - İstanbul’un fethini (1453) en az 50 yıl geciktirdiğini düşündüren Timur, Çin seferine hazırlanırken burada ölmüştür. 69 yıllık (1336-1405) hayatına pek çok askeri başarı sığdırmıştır. Orta Asya uzmanı Fransız yazar Jean-Poul Roux, İslamın Kutsal Savaşçısı adlı kitabında Timur’dan; hem nefret edilen ve hayranlık uyandıran hem de övülen ve lanetlenen bir lider olarak söz eder. Çin seferine hazırlık yapar. Uzun bir sefer olacaktır, lâkin askerine güveni tamdır. Onlar her zaman hazırdır.
Gerekli erzağın taşınması veya önündeki Siriderya Nehri’nin geçilmesi gibi teknik konular önemli. Yola kışın çıkmaya karar verir; çünkü nehir donacak ve askerleri nehrin üzerinden geçirmek kolay olacaktır. Kış gelmeden öncü birlikleri gönderir. Bu birlikler yol boyunca buğday ekecek ve ordu baharda oraya vardığında ekmeklik un hazır olacaktır. Böylece bir orduya yetecek kadar un aylarca at sırtında taşınmayacaktır. Ne yazık ki Timur böyle kapsamlı bir lojistik çalışmanın karşılığını alamadan, daha seferin başında hastalanır ve ölür. Semerkant’ın en çok gezilen yerlerinden birisi de Timur’un Anıt-Mezarı’dır. Timur mezarını da ölmeden önce yaptırmıştır. 12 katlı bir apartman yüksekliğindeki altın varaklı kubbesiyle kentin her yerinden görülen ve Guri Emir (Büyük Emir) diye anılan türbesinde, hocası Mirsaid Bereke’nin (kıyamette kendisine yol göstermesi için) ayakları dibinde ve aralarında torunu Uluğ Bey’in de bulunduğu bazı akrabalarıyla birlikte gömülüdür. Guri Emir’in bahçesinde bir havuz bulunuyor. Bu havuzun 2000 bardak nar suyu aldığını, Timur’un her sefere gidişte ve dönüşte askerlerini saymak
için buradan her birine sırayla birer bardak nar suyu içirdiğini ve böylece zayiatı hesap ettiğini anlatırlar. Bahçede bir de harita var. Benzerleri gibi Timur İmparatorluğu’nun en geniş zamanı çizilmiş, yani Kazakistan ortalarından Ankara’ya kadar çok geniş bir coğrafya. Timur bir kere daha Bibi Hatun Cami ve Medresesi’nde karşımıza çıkar, 1404’te ölen Çinli eşi Bibi Hatun için yaptırdığı eserler, şehir merkezi kabul edilen pazar yeri yakınındadır. Semerkant’ta son durağımız Şahı Zinde Sokağı. İslamiyet’i yaymak için geldiği bu çöllerde ölen Hz. Muhammed’in akrabası Kusem İbn-Abbas ile birlikte birçok hanedan mensubunun gömüldüğü bu mezarlık, adını Abbas’a verilen Zinde yani Yaşayan Şah unvanından alır. Başkent Taşkent’e araba ile 3,5 saat mesafedeki Semerkant’a gelmek kolaydır ama ayrılmak zordur. Evler Anadolu’dakilere çok benzemiyor ama son sözü tanıdık; “Ak yol” veya “Yolunuz Ak Bolsun” (**) (**) İyi Yolculuklar
49
52
53
56
57
58
59
Hamdullah Suphi Tanr覺繹ver
62
63
64
65
2 2. Simeon, Bulgaristan’ın 6 yaşında tahta çıkmış olan ve 1946’da Krallığın kaldırılması ile İspanya’ya kaçan son hükümdarıdır. 3 Koalisyon hükümeti, IMF programındaki hedefler konusunda aşama kaydetmeyi, bütçe açığını kapatmayı, özelleştirme sürecini tamamlamayı, özel sektörü geliştirmeyi, enerji alanında yatırım yapmayı, NATO ve AB üyeliğini gerçekleştirmeyi hedeflemişti. 4 Bulgaristan’da 30 bin polis ve 300 jandarmanın görev yaptığı seçimlerde herhangi bir olay yaşanmazken, KKTC’de yaşayan 200 Bulgaristan vatandaşı Türk’ün oy kullanması ‘AB üyesi’ Rum Yönetimince engellendi. Güney’deki Bulgaristan Büyükelçiliği’ne geçirilmeyen Türklerin seçime katılma haklarını kullanamaması demokratik seçimlere düşen tek gölge oldu. 5 Seçimlerden hemen önce, 11 Nisan 2005’te seçim yasalarında değişiklik yapan bir kanun getirilmiştir. Yeni düzenlemeyle seçimlere katılmak isteyen siyasi partiler ve adaylar için katkı payı ödenmesi ve kayıt yaptırabilmek için en az 5 bin destekçi imzasının yer aldığı bir listenin sunulması zorunluluğu getirilerek parlamento seçimlerine daha az “hayalet” partinin katılması amaçlanmıştı. Bu koşullar, Bulgaristan’da kayıtlı olan 200’ü aşkın partiden yalnızca ‘ciddi oyuncuların’ seçime katılmasını sağlamaya yönelikti. (Yasa ile partiler için 10 bin Euro, koalisyonlar için 20 bin Euro ve bağımsız adaylar için 2 bin 500 Euroluk katkı payı ödenmesi zorunluluğu getirilmiştir. Üç kategorideki katılımcılar da, yüzde 1’in üzerinde oy almaları halinde paralarını geri alabileceklerdir.) 6 ATAKA, kelime anlamı olarak “saldırı”, “hücum” anlamlarına gelmektedir. Bulgaristan’daki Türk ve Çingenelere karşı tahammülsüz bir tavır gösteren parti üyelerinin seçim dönemi propaganda çalışmalarında “En iyi Türk, ölmüş olan Türk’tür. En iyi Çingene de sabuna dönüştürülmüş Çingenedir”, ”Yahudiler, veba mikrobu taşıyan tehlikeli bir ırktır” şeklinde ırkçı söylemleri ön plana çıkmıştır. Parti lideri Siderov’u Hitler’e benzeten bir değerlendirme için bkz. “Bulgaristan’ın Hitleri Siderov”, Diplomatik Gözlem, http://www.diplomatikgozlem.com/haber_oku.asp?id=2346.
68 Bulgaristan Millet Meclisi
69
Avrupa Parlamentosu
70
7 11 Nisan 2005 tarihli yasa ile seçim kanununda NATO üyeliğine girişte vaat edilen “eski gizli servis ajanlarının gizli bilgilere ulaşmasını engelleme” koşulunu sağlamak üzere bir değişiklik yapılmıştır. Buna göre milletvekili adayları, komünist dönem devlet güvenlik servisi veya ordu genelkurmayı veya sınır ordularının istihbarat birimleriyle bağlantıları bulunmadığını Devlet Bilgi Güvenlik Komisyonu’nda onaylatacaklardır. Makalede bahsedilen durum, hem bu kanuna rağmen siyasetin içinde olabilen isimleri hem de diğer tür bağlantıları ifade edebilmek üzere dile getirilmiştir. 8 Bundan önce de, aynı gerekçeyle 300 milyon Euro’luk yardım askıya alınmıştı. 9 “Bulgaristan’da İşçilerden Seçim Öncesi Protesto Gösterisi”, Milliyet, 26.06.2009 10 Bulgaristan’da daha önceki seçimlerden farklı olarak çoğulcu sistem yerine karma sistemin uygulandığı seçimde 18 parti ve koalisyondan toplam 4 bin 652 milletvekili adayı yarıştı.
71
72
11 İkili anlaşmalar gereği 2001’den bu yana Bulgaristan vatandaşlığını taşıyanlar için Türkiye’de de oy sandıkları açılmaktadır. 5 Temmuz 2009 seçimleri için İstanbul’da 36, ülke genelinde toplam 123 sandık kuruldu. Yaklaşık 120 bin Türk seçmen Türkiye’den oy kullandı. 2005 seçimlerinde kurulan oy sandığı sayısı 76 idi. 12 Bunlardan biri için bkz. “Jivkov Ruhu Hortladı”, Milliyet, 7 Şubat 2009 13 “Boyko Borisov’dan Sıcak Mesajlar”, Balkan Günlüğü, 3 Haziran 2009
73
Başkent Sofya
74
14 ULUYURT, Abdullah, ‘Balkanlardaki Türk Toplulukları Siyasi Teşekkülleri’, Balkan Mektubu, Mart 2005
75
Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin Seçimlerdeki Başarısı Yüzdelik Oy Oranı
Sandalye Sayısı
1991 Genel Seçimleri
7,5
24
1997 Genel Seçimleri
7,6
1990 Genel Seçimleri 1994 Genel Seçimleri
5,4
2001 Genel Seçimleri
7,4
2005 Genel Seçimleri
14,17
2009 Genel Seçimleri
14,46
2005 Genel Seçimlerinin Sonuçları
15 19 21 34
38
Yüzdelik Oy Oranı
Sandalye Sayısı
22,08
53
Hak ve Özgürlükler Hareketi (MRF /HÖH)
14,17
34
ATAKA (Attack/Hücum)
Birleşik Demokratik Güçler (UDF)
8,75 8,33
21
Güçlü Bulgaristan için Demokratlar (DSP)
7,08
17
5,42
13
Bulgaristan Sosyalistleri (BSP)
34,17
İkinci Simeon Ulusal Hareketi (NMSS)
Bulgaristan Halk Birliği (BPU)
2009 Genel Seçimlerinin Sonuçları Bulgaristan’In Avrupai Kalkınması için Yurttaşlar Partisi GERB Bulgaristan Sosyalistleri (BSP) (Bulgaristan için Koalisyon)
Hak ve Özgürlükler Hareketi (MRF /HÖH) ATAKA (Attack/Hücum) Mavi Koalisyon
Düzen Meşruiyet ve Güvenlik (RZS)
76
23
Bulgaristan Halk Birliği (BPU)
82
20
Yüzdelik Oy Oranı
Sandalye Sayısı
17,7
40
14,4
38
9,3
21
4,1
10
30,7
116
6,7
15
5,42
13 77
80
81
82
83
Yahya Çavuş Anıtı
90
Behram
91
92
93
94
95
107
108
109
Van-Muradiye
Türk Eğitim Vakfı İnanç Türkeş Özel Lisesi
117
Hasan KANBOLAT
Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı