SOSYAL GİRİŞİMCİLİK KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
Sosyal Girişimcilik Kavramlar Sözlüğü Bu rehber Proje ve Girişimler Destek Birimi Sosyal Girişimcilik Küçük Çalışma Grubu tarafından hazırlanmış olup; temel amaç başta Türk Tıp Öğrencileri Birliği gönüllüleri olmak üzere “sosyal girişimcilik” konusu ile ilgilenen kişilerin akıllarına takılan kavramlar hakkında bilgilenmesidir. Sosyal Girişimcilik Küçük Çalışma Grubu olarak birliğimizin savunduğu değerler ve konularda toplumsal sorunlara karşı harekete geçen tarafta olan, sorunlara en akılcı yöntemler ile müdahale eden ve sorunları kökünden çözmeyi amaçlayan yenilikçi ve girişimci gönüllerimizin “sosyal girişimcilik” konusundaki temel bilgi düzeyi ve sosyal girişimcilik fırsatları bulması adına çalışmalarımızı gerçekleştirmekteyiz. Sözlük içerisindeki kelimeler alfabetik şekilde sıralanmıştır. Keyifli okumalar dileriz.
Sosyal Girişimcilik Küçük Çalışma Grubu "Sevgili Sosyal Girişimcilik Dostu, iş dünyasının yüzünü değiştiren girişimciler gibi, sosyal girişimciler de toplumsal dönüşümün önemli araçları… Sosyal girişimciler, başkalarının göremediğini görerek yeni fırsatlar yaratır, sistemleri değiştirir ve yeni yaklaşımlar bularak toplumun önemli sorunlarına çözüm getirir.” Zeynep Meydanoğlu Direktör | Ashoka Vakfı, Türkiye
Bağış Birisinin bir işine yarayacak bir ihtiyacını giderecek bir şeyi (para, mal, organ, kan vb.) iyilik ve yardım etmek amacıyla karşılıksız vermektir. Eğer bağış, bilim, teknoloji, sağlık, eğitim, sanat, çevre ve kamu yararına olan diğer birçok alanda, faydalı faaliyetlerin desteklenmesi için şirketler tarafından yapılırsa "kurumsal bağış" adını alır.
Dernek Dernek; gerçek veya tüzel en az yedi kişinin kazanç paylaşma dışında, belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek gayesiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluğudur. Müşterek bir amaç çevresinde birleşen katılan kişilere üye denilir.
Döngüsel Ekonomi Döngüsel ekonomi; endüstriyel ekonomide üretim, kullanım ve imha süreci yerine dönüşümü ve yeniden dönüşümü esas almayı ifade eden endüstriyel bir terimdir. Döngüsel ekonomide üreticiler yeniden kullanılabilir ürünler tasarlarlar zira amaç malzemeyi yeniden kullanabilmektir. Kârlılık; kaynakların mümkün olduğu kadar geri dönüşümden kazanılması ve atıkların mümkün olduğu kadar yeni kaynaklara dönüşebilmesi ile ölçülür. Temel amacı insanların hazır üretimden hazır tüketim alışkanlığını sona erdirerek geri dönüştürülebilir ürünler ortaya koymak ve zenginliğin sistemden çıkışını minimuma indirmektir .
Etki Yatırımı (Sosyal Yatırım) Finansal geri dönüşün yanında sosyal ve çevresel faydayı da odağına koyan bir yatırım türüdür.
Gelir Ürünler/hizmetler için alınan ödemeleri, sözleşme kapsamında kamu kurumlarından alınan ödemeleri ve desteği, bağış toplama faaliyetlerinden elde edilen gelirleri ve yatırımları içerir.
Gerçek Kişi İşletmesi Bir kişinin kendi adına ve yalnız başına işlettiği ticari veya sanayi işletmeye “gerçek kişi işletmesi” denir. Gerçek kişiler; şahıs işletmesi kurarak faaliyetlerini sürdürmeyi tercih edebilirler. Tek bir şahıs tarafından yürütülen işletme, ayrı bir tüzel kişilik oluşturmaz. Dolayısıyla şahıs işletmesinin sahibi olan kişi; kendi ticari faaliyetlerden doğan tüm borçlardan, tüm kişisel varlığıyla sorumludur.
Girişim Girişim; en kısa tabiri ile, bir işe başlama, bir işe girişme anlamındadır. Kişiler ya da işletmeler bir işe girişirken sıkı bir organizasyon yapmalı, fon sağlamadaki tüm imkan ve olanakları araştırmalı ve kullanmalı, yenilikçi bir fikirle işletmeyi diğer işletmelerden ayırmalıdır. TurkMSIC Girişimleri ise; birlik vizyonuna yönelik çalışmalar yürüten çalıştaylar, kongreler, sempozyumlar gibi etkinliklerdir.
Girişimci Girişimci, mal ve hizmet üretimi yapmak amacıyla üretim unsurlarını en kazançlı koşullar altında bir araya getiren yenilikçi kişiye denir. Risk alır ve projesini hayata geçirir. Girişimci olan kişi hem para kazanır ama aynı zamanda ekonomik bir değer üretir ve de bir çıktı sunar. Başka kişilere de istihdam sağlar. Yetenek, birikim ve cesaret özelliklerinin birleşimi girişimciyi meydana getirir.
Girişimcilik Girişimcilik, iktisadi mal veya hizmet üretimi için üretim faktörlerinin bir araya getirilerek, gerekli zaman ve çabanın ortaya koyulmasıyla finansal, psikolojik ve sosyal riskler alınarak ekonomik fırsatların yeni değerlere dönüştürüldüğü eylemler ortaya koyulmasıdır. Bir başka deyiş ile fikrin eyleme geçmesinde bireyin girişimci olma becerisini ifade eder. Kişinin fırsatları görebilme, risk alabilme öncü olabilme, rekabetçi olma gibi özelliklerinin bir bütünüdür.
Girişimcilik Ekosistemi Ekosistem, belirli bir sektörde birbirleriyle etkileşim içinde olan kişi ve kurumların oluşturduğu ilişkiler ağı olarak tanımlanır. Aslında ekosistem mantığının arkasında sistem yaklaşımı yatmaktadır. Sistem ise belirli bir alanda, birbirleriyle sürekli etkileşim ve karşılıklı ilişkiler içinde olan kurumlar ve bireylerden oluşan ilişki ağlarıdır. Sistemin uyum içinde çalışması, beklenen ile gerçekleşen sonuçların aynı olmasına bağlıdır. Girişimcilik Ekosisteminin performansı, üç bileşeni arasındaki etkileşime bağlıdır: girişimciler, örgütler ve kurumlar. Bu üçlü yapı, aralarındaki üstün iletişim ile her bir parçanın işlevini maksimum verimlilikle yerine getirmesini mümkün kılmaktadır.
Gönüllü Bir işi yapmak için hiçbir yükümlülüğü yokken kendi iradesiyle isteyerek üstlenen kimse.
Gönüllülük Bir bireyin maddi karşılık veya bir çıkar beklentisi içinde olmadan; toplumsal fayda sağlayacağını düşündüğü bir hedefte; kendi isteği ile veya ihtiyacı doğrultusunda, toplumsal girişim bünyesinde yer alarak ya da bir sivil toplum kuruluşunda (STK) sürdürdüğü faaliyetlerin tümü olarak tanımlanır. Gönüllülük bireylere bilgi, deneyim, enerji, hoşgörü, paylaşımcılık, profesyonel yaklaşım, sorumluluk üstlenme, dayanışma ruhu, manevi doyum gibi nitelikler kazandırır.
Hızlandırıcı Belirli bir alan ya da konuda (örneğin uluslararasılaşma, yatırıma hazırlık, ölçekleme) birkaç hafta ya da ay boyunca destek sağlayan programlardır. Söz konusu programlar kapsamında, çalışma alanı, mentorluk, ağ oluşturma (networking) ve yatırımcılarla görüşmeler gibi hizmetler sunulmaktadır.
Hibe Bağışçıya hiçbir türde mülkiyet hakkı devredilmeden, önceden belirlenmiş bir amacın gerçekleştirilmesi için uygulanacak bir faaliyeti desteklemek amacıyla geri ödemesiz olarak bir kuruluşa aktarılan para, mülk, hizmet ya da değer taşıyan herhangi bir şeydir.
Kâr Belirli bir dönem içinde, ekonomik çalışmalar sonucu sağlanan toplam gelirden yapılan toplam harcamalar düşüldükten sonra artakalan miktardır.
Kitle Fonlaması İnternet devriminin popülerleştirdiği bir fonlama modeli olan kitlesel fonlama; ‘’Bir proje ya da vaat için gereken finansmanı, kitle fonlama platformları aracılığıyla küçük paylar halinde destekçilerden sağlamak.’’ olarak tanımlanabilir. Katkılarından dolayı destekçilere teşekkür edilebilir; hediyelik eşyalar, girişimden hisse ya da ürünün kendisi verilebilir. Bunların dışında bağış olarak da en küçüğünden en büyüğüne farklı kademelerde fon toplanabilir.
Kooperatif Kooperatifler ortak ekonomik, sosyal ve kültürel ihtiyaç ve istekleri müşterek sahip olunan ve demokratik olarak kontrol edilen bir işletme yoluyla; karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle ve en az maliyetle karşılamak amacıyla kurulan tüzel kişilerdir. Kooperatifler hem kişilerin tek başlarına yapmaya güçlerinin yetmediği işleri bir araya gelerek yapmaları sağlar hem de toplumun kalkınmasına katkıda bulunur.
Kuluçka Yeni girişimlere, süreç boyunca kılavuzluk yaparak doğru adımlar ile ilerlemesini sağlayan programlar bütünüdür.
Kuluçka Merkezi Kuluçka merkezleri; girişimlerin en zor ve en kırılgan dönemi olan başlangıç aşamasında girişimin hayatta kalabilmesine, gelişebilmesine ve büyümesine yardımcı olmak için verdikleri rehberlik ile öne çıkmaktadırlar. Kuluçka merkezleri girişimlere birçok farklı alanda imkanlar (fiziksel ortam, mentorluk hizmetleri, uygun eğitim programları, sosyal imkanlar, girişimci ile yatırımcı arasında köprü kurma, yönetim ve pazarlama desteği, profesyonel hizmetlerin nereden ve nasıl alınacağına dair destekler vb.) yaratabilmektedirler. Bazı kuluçka merkezleri, küçük miktarlarda finansal destek de sağlayabilmektedir.
Melek Yatırımcı Yeni bir girişimin (start-up) büyümesine destek olmak amacıyla, yeni girişime genelde özsermaye finansmanı sağlamak veya bazen de borç vermek suretiyle, yatırım yapan bireydir. Etki meleği ise olumlu sosyal ya da çevresel etki yaratmak için yatırım yapan kişidir. Yenilikçiliğin girişimciliğe dönüşmesinde önemli rol oynayan melek yatırımcılar, gelecek vaat ettiklerine inandıkları yenilikçi iş fikirlerine sadece sermaye sağlayarak değil, sahip oldukları sektörel ve mesleki tecrübelerini, iş bağlantılarını da girişimcilerle paylaşarak bir start-up projesini hayata geçirmekte rol oynamaktadırlar. Finansman sağlamanın yanında girişimcilere sağlanan ve finansman kadar önemli olan bu mentorluk ve networking desteği ile girişimlerin başarı şansını arttırmayı amaçlamaktadırlar.
İşletme İşletme, üretim faktörlerini planlı ve sistemli bir şekilde bir araya getirerek mal ya da hizmet üretimi amacı güden üretim birimine denir. İşletmenin genel olarak 3 amacı bulunmaktadır: Kar elde etme, topluma hizmet etme ve işletmenin yaşamını devam ettirme. Özellikleri bakımından; üretim araçlarının mülkiyetine, iş koluna, yapılan işlerin cinsine, işletmelerin sürekli olup olmamalarına göre sınıflandırılırken; büyüklükleri bakımından büyük, orta, küçük, cüce işletmeler olarak adlandırılırlar.
Ortak Çalışma (Co-Working) Alanı Birtakım ortak değerleri paylaşan ve bir toplulukla birlikte çalışmanın yaratabileceği sinerjiden faydalanmak isteyenlerin bir arada çalıştığı paylaşımlı ofis ve etkinlik alanıdır. Özel telefon hattı ve adres gösterme imkanı sağlayabilir. Ayrıca ekonomik açıdan daha rahattır, kira, işletme, personel giderleri yoktur.
Özsermaye Bir varlığın piyasa değerinden, bütün borçları düşüldükten sonra geriye kalan varlıklara karşılık gelir. Bir geliştiricinin ya da proje sahibinin bir projeye yatırdığı tutara da işaret eder. Sermaye>Özsermaye⇒İşletme faaliyetleri zararla sonuçlanır. Sermaye<Özsermaye⇒İşletme faaliyetleri karla sonuçlanır. Sermaye=Özsermaye⇨Kar ya da zarardan bahsedilmez.
Proje Bir probleme çözüm bulma ya da belirlenen bir fırsatı değerlendirmeye yönelik, bir ekibin, başlangıcı ve bitişi belirli bir süre ve sınırlı bir finansman dahilinde, birtakım kaynaklar kullanarak, memnuniyetini ve kaliteyi göz önünde bulundururken olası riskleri yönetmek şartıyla, tanımlanmış bir kapsama uygun amaç ve hedefler doğrultusunda özgün bir planı başlatma, yürütme, kontrol etme ve sonuca bağlama sürecidir.
TurkMSIC Desteklenmiş Projesi Desteklenmiş Projeler; birliğe üyelik şartı aranmaksızın tüm tıp öğrencilerinden gelen başvurularla belirlenen, bir koordinatör veya bir ekip tarafından yürütülen, belirli bir başlangıcı ve bitişi olan çalışmalardan oluşur.
Risk Sermayesi Sermayesi yetersiz olup geleceği parlak görülen veya yüksek büyüme potansiyeli olan girişimlere yatırımcılar tarafından ayrılan fondur. Yatırımcı, karşılığında, şirkette hisse senedi veya mülkiyet hissesi ister. Risk sermayesi yalnız özel şirketlere yatırım yapar.
Sosyal Etki Sosyal etki, planlanmış müdahalelerin ve müdahaleler sonucunda ortaya çıkan sosyal değişim süreçlerinin olumlu ya da olumsuz, planlanmış ya da planlanmamış sosyal sonuçlarıdır.
Sosyal Finansman Sosyal, kültürel ya da çevresel her türlü etkinlik ya da inisiyatife aktarılan finansal kaynaktır.
Sosyal Girişim Avrupa Komisyonu’nun tanımına göre: “Sosyal bir girişim, temel amaç olarak sahiplerine veya hissedarlarına kâr elde ettirmek yerine, sosyal bir etkiye sahip ve sosyal ekonomiye katkı sağlayan işletmedir. Girişimci ve yenilikçi bir şekilde pazara mal ve hizmet sunarak faaliyet gösterir ve kârını öncelikle sosyal hedeflere ulaşmak için kullanır.”
Sosyal Girişimci Sosyal girişimci, toplumsal faydayı öncelikli hedef olarak belirleyen değişim öncüsü kişidir. Çözümü önem arz eden çevresel ve toplumsal sorunlara kalıcı ve ölçeklenebilir çözümler geliştirir.
Sosyal İnovasyon Sosyal inovasyon, sosyal meselelere daha etkili, verimli, sürdürülebilir ve adil olan yenilikçi çözümler üretilmesi ve bu çözümlerle yaratılan değerin toplumun geneline ulaştırılmasıdır. Özel sektör, kamu ve toplumun ortak zeminde bulaşacağı yaratıcı ortamların oluşturulmasıyla sosyal inovasyon gelişir.
Sosyal Sorumluluk Kamu, özel sektör ve sivil toplumun bir amaç etrafında toplanarak, kişi ve kurumların kendi faydalarına olduğu kadar toplumsal sorunlara da çözüm olacak, etik çerçevede geliştirecek ve koruyacak eylemlerde bulunmasıdır. Sosyal sorumluluk her bireyin ekonomi ve ekosistem arasında bir denge sağlamak amacıyla gerçekleştirdiği bir çeşit görevdir.
Sosyal Sorumluluk Projesi Toplumsal sorunlar ve dezavantajlı gruplar için, kişisel olarak ya da bir araya gelen ekiplerce toplumsal gereksinimlere cevap vermesi ve toplumsal yarar sağlaması amacıyla yapılan farkındalık, çözüm bulma, dikkat çekme gibi faaliyet ve davranışlardır. Toplum dinamiklerinin harekete geçirilmesini sağlayan, toplumsal duyarlılıkları ve dayanışmayı yansıtan çıktı sunan etkinliklerdir.
Sivil Toplum Bir devletin otoritesi altında varlık gösterip kanunla yaşayan, devletten bağımsız (özerk), gönüllülük esasına dayanan ortak bir amaç uğruna bir araya gelmiş kolektif ve bağımsız faaliyetler yürüten örgütlü bir topluluktur.
Sivil Toplum Kuruluşu Resmî kurumların dışında kalan ve bunlardan bağımsız olarak çalışan, politik, sosyal, kültürel, hukukî ve çevresel amaçları doğrultusunda lobi çalışmaları, ikna ve eylemlerle çalışan, üyelerini ve çalışanlarını gönüllülük usulüyle alan, kâr amacı gütmeyen ve gelirlerini bağışlar veya üyelik ödemeleri ile sağlayan kuruluşlardır.
Şirket Bir ya da birden fazla kişi tarafından kar elde etme için mal ya da hizmet üretme gayesiyle kurulan tüzel yapıdır. TTK’ye göre kurulan bu şirketlerin kar elde etmek, yaşamın sürekliliğini sağlamada topluma hizmet vermek gibi amaçları bulunmaktadır.
Vakıf Bir ya da birden fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulan, tüzel bir kurumdur. Vakıf; sağlık, sosyal yardım, eğitim ve bilimsel araştırma gibi belirli ve sürekli bir amaç için vakfedilen fonların ve hakların toplamından oluşur.
Yeni Girişim (Start-up) Doğrulanmış bir gelir modeli ve kavram kanıtlama için her varsayımı test ederek, ticarileştirilebilir ve ölçeklenebilir bir girişim fikri inşa etme amacında olan ve faaliyetlerinin ilk aşamalarındaki şirkettir. Yeni girişimlerde herhangi bir başarı şartı aranmaz, süreklilik ve deneyim kazanmak temel odaktır. Yeni girişimin ‘’girişim‘’den farkı başarı şartı aranmamasıdır.
Yenilik Bir yenilik, işletme içi uygulamalarda, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir ürün (mal veya hizmet) veya süreç, yeni bir pazarlama yöntemi ya da yeni bir organizasyonel yöntemin gerçekleştirilmesidir.
Yenilikçi Yenilikten yana olan, yenilikleri hayata geçirebilen ve yenilik üreten. Yeniliklere kolayca adapte olabilen.
Yenilikçilik (İnovasyon) Yenilik. Yeni bir yöntem, fikir, proje ya da ürünün, ayrıca bunların nasıl geliştirilebileceğine dair önerilerin ortaya çıkma yollarının tamamıdır.
Kaynakça • • • • • • • • •
Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı Türk Dil Kurumu Tübitak Wikipedia Ashoka Turkey sosyalsorumluluk.org siviltoplumdestek.org startup nedir girisimcilikkafasi.com
Teşekkür Bu rehberin oluşturulmasındaki katkıları ve emekleri için Sosyal Girişimcilik Küçük Çalışma Grubu üyelerimiz; • Ahmet Hakan Beytut • Ali Tekin • Ali Umut Kılıçoğlu • Baran Yaldız • Elif Gökçe Üstünkar • Gözde Sonay • Hande Sarıcı • Melda Yalım • Taha Arık ve Süpervizörümüz E. Berk Yülek’e teşekkür ederiz.