Tiểu luận môn Tâm lý học - nhân cách sáng tạo

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

TIỂU LUẬN MÔN TÂM HỌC LÝ SÁNG TẠO Chủ đề nhân cách của người nghệ sĩ sáng tác trong giai đoạn hiện nay

Giảng viên hướng dẫn Phạm Thị Thùy Dương

Sinh Viên Trương Ngọc Ánh - 1975801080013 Nguyễn Tùng Chi - 1975801080018 Nguyễn Bảo Diễm - 1975801080022 Bùi Phương Linh - 1975801080055 Nguyễn Thị Ngọc Mai - 1975801080063 1

MỤC LỤC MỤC LỤC

2

I - GIỚI THIỆU

2

Lý do và mục đích chọn đề tài

2

Đối tượng nghiên cứu

3

Phương pháp nghiên cứu

3

Phạm vi nghiên cứu

3

II - PHÂN TÍCH PHÂN TÍCH ĐỀ VÀ NÊU LUẬN ĐIỂM

4 4

PHÂN TÍCH NHỮNG YẾU TỐ CỦA NHÂN CÁCH NGƯỜI NGHỆ SĨ TRONG SÁNG TẠO TRONG THỜI ĐIỂM HIỆN NAY LIÊN HỆ THỰC TẾ

5 12

NHÂN CÁCH TRONG SÁNG TẠO ĐƯỢC THỂ HIỆN Ở NHỮNG NGƯỜI NGHỆ SĨ HIỆN NAY

12

MẶT TRÁI, NHỮNG HÀNH VI ỨNG XỬ THỂ HIỆN SỰ THIẾU NHÂN CÁCH TRONG SÁNG TẠO

16

III - KẾT LUẬN

20

IV - TÀI LIỆU THAM KHẢO

21

2

I - GIỚI THIỆU 1. Lý do và mục đích chọn đề tài Từ xưa đến nay, người nghệ sĩ luôn đóng một vai trò không nhỏ trong xã hội, họ đóng góp cho sự phát triển về mặt văn hóa và tinh thần của toàn nhân loại, để lại những tác phẩm sống mãi với thời gian. Những sáng tác của người nghệ sĩ là những kho tàng văn hóa nhân loại với giá trị không bao giờ giảm sút. ● Thực tiễn cho thấy nghệ thuật có vai trò, tác động rất đáng kể trong xã hội, trong sự hưởng thụ tiếp nhận nghệ thuật của mọi thành viên trong xã hội. Họ tiếp nhận tự nguyện, tự giác bằng nguồn cảm hứng mà nghệ thuật đem lại. Cảm nhận về nghệ thuật của công chúng là khác nhau, có thể đồng nhất hoặc không đồng nhất tùy thuộc vào độ tuổi, thời gian, không gian và hoàn cảnh của vở diễn. Nhưng điều quan trọng nhất là chất lượng sáng tạo nghệ thuật, tài năng và nhân cách của người sáng tạo, được thể hiện bằng những tác phẩm nghệ thuật trong nhiều năm qua, đã cổ vũ và truyền cảm hứng cho việc xây dựng nguồn nhân lực của người Việt Nam. Nghiên cứu này nhằm mục đích tìm hiểu và chỉ ra vai trò, tác động nhân cách nghệ sĩ ảnh hưởng như nào đến các tác phẩm nghệ thuật, tình cảm, tư duy của người hưởng thụ nghệ thuật.

Tác phẩm nghệ thuật là cội nguồn, suối nguồn cho con người, góp phần hình thành nên nhân cách con người rất tinh tế, sâu sắc khó quên.

Có thể thấy, nhân cách người nghệ sĩ là một xương sống lớn trong quá trình sáng tạo và hoàn thiện nên sản phẩm, đồng thời cũng thúc đẩy nền sáng tạo theo một hướng phát triển văn minh, nhân đạo, phục vụ con người đồng thời cũng bảo vệ môi trường sống của con người. Tư duy, kiến thức của người nghệ sĩ cùng với bản tính của họ sẽ góp phần vào xây dựng nên cuộc sống của chính chúng ta. Do đó, nhân cách người nghệ sĩ có vai trò vô cùng to lớn đối với sáng tạo, và nghiên cứu về nhân cách sáng tạo của người nghệ sĩ là một điều thiết yếu.

2. Đối tượng nghiên cứu -

Nhân cách người nghệ sĩ sáng tạo

-

Ảnh hưởng của nghệ sĩ đến nhân cách của con người.

3. Phương pháp nghiên cứu -

Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết: Dựa trên các thông tin và cơ sở dữ liệu sẵn 3

có tại các văn bản, tài liệu để rút ra kết luận khoa học cho vấn đề nghiên cứu.

-

Phương pháp quan sát khoa học: quan sát vấn đề nghiên cứu trong thực tiễn để hiểu rõ bản chất và quy luật vấn đề.

-

Phương pháp phân tích tổng kết thí nghiệm: xem lại những thành quả của hoạt động thực tiễn để rút ra những kết luận bổ ích cho thực tiễn và khoa học.

4. Phạm vi nghiên cứu -

Toàn thế giới nói chung

-

Việt Nam nói riêng

II - PHÂN TÍCH 1. PHÂN TÍCH ĐỀ VÀ NÊU LUẬN ĐIỂM Sáng tạo là một thuộc tính nhân cách của con người, được hình thành cùng với sự xuất hiện của loài người. Nhân cách sáng tạo được nhìn nhận thông qua hoạt động của cá nhân khi thực hiện những nhiệm vụ, những công việc nhằm đạt được mục đích đề ra.

Nhân cách sáng tạo là phẩm chất phát triển của con người, trong đó con người thông qua hoạt động sống của mình tạo ra những giá trị vật chất và tinh thần mới về chất, đáp ứng nhu cầu và lợi ích của mình, lợi ích của sự phát triển xã hội. Bản chất con người là bản chất sáng tạo, nhưng tiềm năng này có được “hiện thực hóa” hay không còn phụ thuộc vào điều kiện xã hội, sự giáo dục của cộng đồng, và ý thức của mỗi cá nhân. J.P. Guilford là người đầu tiên nói về đặc điểm của tính cách sáng tạo và thể hiện nó bằng một mô hình. Ông gợi ý rằng sự sáng tạo được định nghĩa là sự kết hợp của các đặc điểm và năng lực sau: tính lưu loát, tính linh hoạt, tính công phu, tính độc đáo, tính độc đáo và tính độc đáo, tính nhạy cảm và tính xác định lại. Điều này chứng tỏ tác giả nghiên cứu tính sáng tạo trên cơ sở đặc trưng của đối tượng. Một người sáng tạo phải có nhiều sáng kiến, khéo léo vận dụng vào các vấn đề khác nhau. Họ cũng rất nhạy cảm với các vấn đề và độc đáo trong việc giải quyết vấn đề. Nghiên cứu của Viện Nhân cách Đại học California phát hiện ra rằng các đặc điểm tâm lý của một nhân cách sáng tạo bao gồm: Những người sáng tạo được phân biệt bởi sự phức tạp của tư duy Người sáng tạo tỉnh táo hơn và phức tạp hơn trong việc vận động trí óc Người sáng tạo độc lập hơn trong việc đánh giá của họ Những người sáng tạo có ý thức hơn, tự tin hơn Người sáng tạo luôn chống lại việc áp đặt và hạn chế Một số tác giả khác cũng liệt kê những đặc điểm tâm lý của nhân cách sáng tạo như: Cởi mở trong nhận thức và tiếp thu những trải nghiệm mới (Muhle); thái độ vui vẻ tham gia trò 4

chơi và cách ứng xử thú vị (Rogers); Tôi yêu thích những gì mới mẻ, tự phát và sẵn sàng tương tác với môi trường (Casar); lực thúc đẩy đến cập nhật hóa nhanh chóng, kịp thời (Maslow)...

“Xét dưới góc độ nhân cách, sáng tạo lại là thuộc tính tâm lý rất đặc trưng của một cá nhân, một con người. Các yếu tố cơ bản thuộc về tâm lý quyện chặt vào việc chuẩn bị, ấp ủ cảm hứng và kiểm chứng để một giải pháp nào đó được ra đời và được công nhận một cách hợp lý, hợp lệ.”

Qua các khái niệm cơ bản về nhân cách sáng tạo và các đặc điểm của nhân cách sáng tạo, có thể nêu ra những phẩm chất cụ thể mà một người nghệ sĩ cần có trong hành trình sáng tạo của mình: + Luôn có ý thức trau dồi tri thức, cập nhật nhanh chóng những tiến bộ về mặt công nghệ của thời đại để ứng dụng vào những sáng tạo của mình + Có ý thức trong việc tìm tòi ra những ý tưởng sáng tạo mới + Có trách nhiệm trong việc đảm bảo ý tưởng sáng tạo đó là nguyên bản, không sao chép, tuân thủ luật bản quyền + Có trách nhiệm trong việc phân tích mọi mặt để đánh giá đúng tính chất của những vấn đề đặt ra + Có trách nhiệm trong việc tìm kiếm các giải pháp. nhào nặn các giải pháp để hoàn thành ý tưởng sáng tạo + Có trách nhiệm trong việc hoàn thiện ý tưởng sáng tạo và đảm bảo sản phẩm sáng tạo (chịu trách nhiệm với sản phẩm mà bị lặp từ quá) + Theo dõi hành trình phát triển của sản phẩm tạo ra sau khi ý tưởng sáng tạo được hoàn thành + Có trách nhiệm trong việc sáng tạo phục vụ con người + Có trách nhiệm trong việc sáng tạo bảo vệ môi trường + Có trách nhiệm trong việc sáng tạo bền vững

2. PHÂN TÍCH NHỮNG YẾU TỐ CỦA NHÂN CÁCH NGƯỜI NGHỆ SĨ TRONG SÁNG TẠO TRONG THỜI ĐIỂM HIỆN NAY Hoạt động sáng tạo được thực hiện bởi các cá nhân sáng tạo. Vì vậy, khi nghiên cứu tính

5

sáng tạo, các nhà tâm lý học rất coi trọng việc nghiên cứu nhân cách sáng tạo.

Nhân cách sáng tạo được hình thành trong quá trình lao động và hoạt động thực tiễn của con người nói chung, cùng với sự tiếp nhận tiến bộ xã hội và những thành tựu của giáo dục xã hội. Đồng thời, nhân cách sáng tạo còn là khả năng tự phát triển của mỗi cá nhân, khả năng “đổi mới” của bản thân là kết quả của hoạt động thực tiễn, học tập xã hội và giáo dục của nhà trường.

Nhân cách sáng tạo luôn nhận thức về mình, chủ động, tích cực tạo ra sản phẩm mới (tinh thần, vật chất), “hiện thực mới”, đáp ứng nhu cầu, lợi ích và mục tiêu, sự phát triển ngày càng đa dạng của con người và xã hội. Xét cho cùng, với tư cách là V.I. Lenin: "Điều đó có nghĩa là thế giới không làm hài lòng con người, và con người quyết định thay đổi thế giới bằng hành động của mình."

Theo quan điểm về sự thống nhất giữa hoạt động và nhân cách thì chính hoạt động của cá nhân sẽ là yếu tố quan trọng, quyết định đến sự hình thành và bộc lộ nhân cách sáng tạo. Trong khi thực hiện các hoạt động, chủ thể sẽ dần dần hình thành những yếu tố về năng lực và phẩm chất trong nhân cách của mình. Ngược lại, một nhân cách sáng tạo sẽ thể hiện mình thông qua những hoạt động cụ thể mà nhân cách ấy là chủ thể. Nhân cách sáng tạo bao gồm các yếu tố: + Vốn tri thức mà xã hội đã tạo ra, tích lũy được đặc biệt là những tri thức khoa học tiên tiến, liên quan đến lĩnh vực sáng tạo mới hướng tới. + Hoạt động thực tiễn dưới hình thức thực tiễn vật chất hoặc thực tiễn tinh thần. Năng lực nắm bắt và thực hành phương pháp "tạo ra hiện thực mới" từ vật liệu, nguyên liệu, tài liệu do chính hiện thực đã có và đang có cung cấp. + Phẩm chất xã hội và lý tưởng trong xã hội của chủ thể sáng tạo phù hợp với yêu cầu nhân văn hóa con người trong một đời sống cộng đồng đang hướng tới những giá trị, mục tiêu phát triển bền vững, nhằm thực hiện một xã hội "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh", một thế giới tiến bộ, nhân văn.

Tuy nhiên, không thể có một mô hình về phẩm chất đặc trưng của nhân cách sáng tạo. Bởi lẽ, những phẩm chất này không tồn tại một cách “cố định” ở bất kỳ cá nhân nào được mệnh danh là sáng tạo hay có sáng tạo. Và những tính chất này có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố như thời tiết, ảnh hưởng của môi trường, điều kiện sống, quan điểm chung của xã hội, ...

Phân tích những nhân tố của Nhân cách: _ Đầu tiên Vốn tri thức :

6

Để có được nhân cách sáng tạo không chỉ dựa vào bản thân, con người cần yếu tố như giáo dục làm bàn đạp tới với sự sáng tạo. Tức là có sự chuẩn bị, trang bị tri thức và hướng dẫn nhân cách trở thành nhân cách sáng tạo, con người nghệ sĩ sáng tạo. Vậy tri thức này là từ đâu ? Vốn tri thức bắt đầu từ xã hội - là bức tranh sống động đầy màu sắc, xã hội tích lũy tri thức qua thời gian và từ những tri thức ấy "sản xuất" ra những nhân cách sáng tạo nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong thời đại toàn cầu hóa. Cung cấp những tri thức nhiều mặt mang tính hiện đại do các thành tựu khoa học mà nhân loại hiện nay đã đem lại với tính cách là tài sản chung của mọi xã hội.

Tri thức Khoa học không chỉ là mảnh đất nuôi dưỡng trí tuệ con người, mà chúng là bàn đạp để mỗi người sáng tạo có thể nảy mầm, cất cánh. Trong bức tranh xã hội sôi động và sinh động toàn cầu hóa hiện nay, khi mọi hoạt động của con người phải mang tính chất tri thức, thì sự sáng tạo với tính cách là hiệu lực tối đa của sự phát triển, tất cả các yếu tố phải là tri thức, sáng tạo bằng trí tuệ tốt nhất và hiệu quả nhất. Hiệnnay, tri thức trở thành một loại chủ yếu của sản xuất xã hội, khoa học, tri thức khoa học-sản phẩm sáng tạo của con người đang trở thành "lực lượng sản xuất trực tiếp", "lực lượng sản xuất độc lập ", asC.Mác từng dự báo (C.Mác và Ph.Ăngghen, 1995, tập 4, tr. 187).

Mọi sáng tạo đều bắt nguồn từ thực tiễn, do thực tiễn quy định, thúc đẩy, kiểm chứng, định hướng và cuối cùng là thực tế hóa sáng tạo ấy. Do vậy, nội dung hay phương thức giáo dục đều tồn tại trong thực tiễn. Nhân cách sáng tạo của người nghệ sĩ đều được tôi luyện trong thực tiễn, đó là quá trình tham gia hoạt động bằng sự sáng tác của cá nhân. Giáo dục khả năng nắm bắt thực tiễn và hoạt động thực tiễn là một yêu cầu, một nguyên tắc của giáo dục nhân cách sáng tạo.Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã phát biểu “ Văn nghệ bồi dưỡng, nâng cao con người chứ không phải chỉ là nơi giãi bày tâm trạng cá nhân, hạ thấp con người”. “ Nhà văn là kỹ sư tâm hồn”, “ là người thư ký của thời đại”, vì thế mỗi văn nghệ sĩ cần bám sát hiện thực cuộc sống để sáng tạo, làm sao cho mỗi tác phẩm của họ phản ánh chân thực cuộc sống, làm sao cho người đọc sau khi gấp sách lại đều cảm thấy “ mạch đời đập dưới bìa sách như mạch máu đập dưới làn da”.

Họa sĩ Thế Hà nhận xét: “Họa sĩ trẻ ngày nay theo cảm xúc, thích sự đột biến trong cách thể hiện, phá phách, tìm tòi và bằng lòng với cái anh ta nghĩ ra. Việc tìm kiếm phong cách lạ lẫm đang được khuyến khích nhưng quá xa rời thực tế, tác động đến xã hội ít và chỉ thỏa mãn tính tò mò”.

7

Lê Quý Đôn cho rằng: “… Văn học không phải là trò chơi, là câu chuyện phiếm. Muốn văn hay phải hiểu biết và từng trải nhiều. Văn chương chữ nghĩa không phải là lời nói suông.

Trong bụng không có ba vạn quyển sách, trong mắt không có núi sông kỳ lạ của thiên hạ thì không thể làm văn được”.

Một trong những “căn bệnh trầm kha” của văn nghệ sĩ hiện nay là “lười đọc”, bao gồm các nội dung: đọc tác phẩm của người khác, đọc bổ sung những kiến thức khác, đọc để hiểu rõ về công việc của mình… Theo Nhà văn Văn Thành Lê, không đọc thì không biết trước mình người ta đã viết gì, và bây giờ người ta đang viết gì. Điều này cũng đúng với tình trạng của người nghệ sĩ ở tất cả các lĩnh vực nghệ thuật khác, bao gồm hội họa, âm nhạc, đồ họa, kịch nghệ,...

Thật vậy, theo báo cáo đánh giá tổng kết Đại hội Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam khóa X, hàm lượng chất xám trong tác phẩm còn hạn chế, văn học thiếu vắng tác phẩm đỉnh cao, chưa đủ sức vươn ra ngoài biên giới. Người nghệ sĩ thường bị đắm chìm trong lý tưởng của cái tôi, để rồi những tác phẩm được tạo ra có phần sáo rỗng mà họ không tự biết, những tác phẩm ấy không “sống” được trong lòng độc giả, thính giả. Hoặc là họ sẽ cạn dần sự sáng tạo vì không tìm được nguồn cảm hứng mới và rơi vào vòng luẩn quẩn.

Người nghệ sĩ phải đọc nhiều, nghe nhiều, xem nhiều, đi và cảm nhận, tiếp nhận nghệ thuật tổng hợp từ cổ chí kim, từ đông sang tây, qua nhà trường, qua sách vở và qua đời sống. Đó là nguồn tư liệu khổng lồ về tri thức và văn hóa đang chờ được khai thác. _ Luận điểm thứ 2 “Hoạt động thực tiễn dưới hình thức thực tiễn vật chất hoặc thực tiễn tinh thần. Năng lực nắm bắt và thực hành phương pháp "tạo ra hiện thực mới" từ vật liệu, nguyên liệu, tài liệu do chính hiện thực đã có và đang có cung cấp.”

Hoạt động sáng tạo bao gồm quá trình của phương thức, phương pháp sáng tạo: chuyển từ năng lực cá nhân và tư liệu sáng tạo (vốn tri thức cá nhân có được từ xã hội) hiện thực hóa thành kết quả, sản phẩm sáng tạo. Nếu phương thức sáng tạo, phương pháp sáng tạo là một công cụ khoa học, thì việc giáo dục, đào tạo con người sử dụng công cụ đó có một ý nghĩa cần thiết và quan trọng. Tính quy định của giáo dục phương thức sáng tạo phương pháp sáng tạo là ở chỗ: Chủ thể sáng tạo phải được trang bị các phương thức, phương pháp sáng tạo đã được xác định cùng với những nguyên tắc chung, nguyên lý phổ biến của chúng.

Chủ thể sáng tạo phải có năng lực lựa chọn phương thức sáng tạo, phương pháp sáng tạo sao cho phù hợp với đối tượng sáng tạo và mục tiêu sáng tạo.

8

Khả năng chủ quan của chủ thể sáng tạo phải làm chủ được phương thức, phương pháp sáng tạo có trong tay, đồng thời, tạo ra được những cái cần thiết chưa có trong chúng để có thể đáp ứng đầy đủ các yêu cầu cụ thể, riêng biệt do quá trình thực thi sáng tạo đặt ra.

Kỹ năng, kỹ xảo và công nghệ sử dụng phương thức sáng tạo, phương pháp sáng tạo là yêu cầu bắt buộc đối với mọi nhận thức và mọi hành động cụ thể trong quá trình sáng tạo. Rõ ràng là, việc giáo dục nhân cách sáng tạo bao gồm cả yêu cầu hoàn thiện nhân cách đó bằng các chỉ dẫn, hướng dẫn, định hướng đối với phương thức, phương pháp sáng tạo. _ Cuối cùng “Phẩm chất xã hội và lý tưởng trong xã hội” Để tạo ra những tác phẩm phù hợp với yêu cầu nhân văn hóa con người trong một đời sống cộng đồng hướng tới những giá trị, mục tiêu phát triển bền vững, nhằm thực hiện một xã hội "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh", một thế giới tiến bộ, nhân văn thì chính người nghệ sĩ, chủ thể sáng tạo phải mang trong mình lý tưởng đó.

Nhân cách sáng tạo là một hiện tượng xã hội, mang giá trị xã hội nhất định, đồng thời cũng chịu sự quy định của xã hội. Một nhân cách sáng tạo chỉ thật sự hữu ích đối với đất nước, nhân dân và cộng đồng nhân loại, khi hoạt động thực tiễn và ý thức con người của nhân cách đó nhằm mưu cầu hạnh phúc cho nhân dân, cho dân tộc, cho xã hội nói chung. Điều đó đòi hỏi một phẩm chất tư tưởng, tình cảm của nhân cách sáng tạo phải trong sáng, cao đẹp, một phẩm chất của con người XHCN. Ở đây, việc giáo dục con người có năng lực sáng tạo không thể tách rời việc giáo dục “đạo làm người", giáo dục nhân cách nhân văn, nhân cách "tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc", nhân cách của "hiền tài , trong thời đại Hồ Chí Minh, nhân cách của một thành viên trong hệ thống nhân loại tiến bộ và nhân văn. Đồng thời, chính phẩm chất tích cực trên đây không chỉ là nền tảng vững chắc mà còn là động lực mạnh mẽ cho mọi sáng tạo đúng đắn, chân chính của con người. Bất kỳ sáng tạo nào, nội dung, mục đích của nó đều phải nhằm nhân văn hóa con người, cải thiện và nâng đỡ môi trường sinh thái của sáng tạo.

Nghệ thuật phản ánh hiện thực nhưng không phải là sao chép hiện thực một cách y nguyên, người nghệ sĩ không thể đặt nguyên con người vào trong tác phẩm một cách thụ động. Một tác phẩm được coi là nghệ thuật phải là kết quả của quá trình mài giũa, sáng tạo và trong đó ẩn chứa được cái tâm, cái tình của tác giả. Cũng như nghệ sĩ chân chính là người có nhân cách. Vì thế mà Chekhov - một trong những đại văn hào vĩ đại của chủ nghĩa hiện thực, phê phán văn học Nga, ông hiểu rõ hơn những yêu cầu khắt khe của nghệ thuật cũng như người nghệ sĩ đã đưa ra nhận định riêng của mình: “Một người nghệ sĩ chân chính phải là một nhà văn nhân đạo từ trong cốt 9

tủy”.

Người nghệ sĩ chân chính là người ý thức được trách nhiệm của mình trong quá trình sáng tác, là nâng đỡ cái phần tốt đẹp để trong đời có nhiều công bằng và yêu thương hơn. Mỗi tác phẩm được sáng tác ra bao hàm trong đó là cả nhân cách, tinh thần của người nghệ sĩ. Tác phẩm chính là cái gốc để đánh giá mức độ chân chính - hay chính là nhân cách của người sáng tác ra nó, nếu không có nhân cách thì không thể trở thành người nghệ sĩ chân chính. + Đầu tiên và căn bản nhất, người nghệ sĩ chân chính cần tình cảm nhân đạo.

Từ sâu trong cốt tủy như Chekhov nói, không đơn thuần chỉ là tình cảm nông cạn, mơ hồ, tình cảm nhân đạo là phẩm chất không thể thiếu của một nhân cách sáng tạo. Cái phẩm chất xã hội của nhân cách sáng tạo hay chính là tâm của người nghệ sĩ. Mỗi tác phẩm nghệ thuật dù phản ánh nội dung câu chuyện như thế nào, đều sẽ có cái nhìn bao dung hơn, nhân đạo hơn hay chính là cái nhìn của tác giả, người nghệ sĩ quan sát câu chuyện theo góc độ vị tha nhất, mang cho người xem sự thấu cảm lẫn nhau. Một tác phẩm nghệ thuật chân chính phải thể hiện được cái tâm của người nghệ sĩ, phải ẩn chứa được tinh thần nhân văn sâu sắc, cao cả, chứa đựng niềm vui cũng như những khổ đau của con người, và tác phẩm ấy sẽ ý nghĩa hơn khi nó viết ra để phục vụ đời sống con người, giúp con người thấu hiểu nhau hơn. + Thứ hai, là lý tưởng của nhân cách sáng tạo “Không đặt nặng vật chất” Trích từ báo ANTD Mỹ thuật là ngành đầu tiên hoàn thành đề án 844 của Thủ tướng Chính phủ, đồng thời cũng là ngành được đầu tư kinh phí thấp nhất: 1 tỷ đồng. Nhiều nghệ sĩ đã băn khoăn không biết với số tiền này, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm sẽ đặt hàng được bao nhiêu tác phẩm. 13 tác phẩm được đặt hàng sáng tác bởi các nghệ sĩ hàng đầu Việt Nam đã khiến họa sĩ Lê Anh Vân, nguyên Hiệu trưởng trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam phải thốt lên “Đây không còn là câu chuyện của đầu tư sáng tác nữa mà là câu chuyện của nhân cách người nghệ sĩ”…

Triển lãm “Các tác phẩm mỹ thuật về hai cuộc kháng chiến giai đoạn 1930-1975” diễn ra tại Nhà triển lãm 29 Hàng Bài là hoạt động thực hiện Đề án “Khuyến khích sáng tác và công bố các tác phẩm văn học nghệ thuật có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, phản ánh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Đế quốc Mỹ cứu nước giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước giai đoạn 1930-1975” được ban hành theo Quyết định số 844/QĐ-TTG của Thủ tướng Chính phủ.

10

Với nguồn vốn ít ỏi từ ngân sách Nhà nước, triển lãm vẫn diễn ra thành công với sự tham gia của 13 nghệ sĩ. Tác phẩm được trả cao nhất có giá hơn 200 triệu đồng. Tác phẩm được trả giá thấp nhất có giá hơn 40 triệu đồng. Về giá trị kinh tế, số tiền này chưa xứng đáng với công sức lao động của nghệ sĩ. Đặc biệt, với những tên tuổi như nhà điêu khắc Phan Gia Hương, Lê Lạng Lương, Nguyễn Phú Cường, họa sỹ Trần Huy Oánh… thì giá trị của tác phẩm còn cao hơn gấp nhiều lần.

Tiền bạc không phải lúc nào cũng được đặt lên hàng đầu. Nhà điêu khắc Lưu Danh Thanh, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật chuyên ngành Điêu khắc (Hội Mỹ thuật Việt Nam) chia sẻ: “Nghệ sĩ chúng tôi nhiều khi sĩ lắm, người ta trả giá thì không bán nhưng có ai đến nhà, khen lấy khen để, bày tỏ nguyện vọng muốn xin tác phẩm về bày trong gia đình lại cho ngay mà không hề tiếc”.

Nhà điêu khắc Lưu Danh Thanh còn cho biết thêm về giá trị một bức tượng đá được ông sáng tác trong vòng nửa tháng, nhỏ chừng 0,5m có giá bán tới 100 triệu đồng. Trong khi, tác phẩm “Thời hoa lửa” của nhà điêu khắc Lê Lạng Lương có kích thước 2m x 0,8m, nặng cả tấn, được dày công thực hiện trong nhiều tháng chỉ được trả mức tiền khá khiêm tốn.

Nhiều người không hiểu về sự vất vả, tốn kém của các nghệ sĩ điêu khắc. Để làm ra tác phẩm “Thời hoa lửa”, Lê Lạng Lương phải bỏ tiền ra mua hơn 2 tấn đá nguyên khối, thuê thợ đẽo gọt, mài giũa, tiền công trả cho một người thợ từ 500 - 700 nghìn đồng/ngày. Công đoạn càng về sau, tiền công trả cho thợ càng cao vì sự tinh vi, phức tạp và đòi hỏi tay nghề cao hơn.

Với từng khâu tạo tác và từng ấy tiền đã bỏ ra, tác phẩm của Lê Lạng Lương xứng đáng được đặt hàng với số tiền cao hơn.

Một tác phẩm nghệ thuật chân chính phải thể hiện được cái tâm của người nghệ sĩ, ẩn chứa tinh thần nhân văn cao cả, vượt qua vật chất tầm thường nhằm mang đến cho xã hội, con người sự thấu hiểu, gìn giữ nền văn minh tinh thần. + Thứ ba, đó là Tấm lòng yêu cái đẹp Câu chuyện về triển lãm “Các tác phẩm mỹ thuật về hai cuộc kháng chiến giai đoạn 1930-1975” thực chất không dừng ở việc vốn đầu tư ít ỏi, thù lao xứng đáng với công sức bỏ của các nghệ sĩ hay giá của từng tác phẩm nghệ thuật mà là câu chuyện về cái tôi của người nghệ sĩ, sự nhiệt huyết với nghề.

Bằng những ký ức và trải nghiệm, những nghệ sĩ như họa sĩ Lê Trí Dũng, nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo là những người từng trải qua chiến tranh thì sự đắm mình vào tác phẩm là dễ hiểu.

11

Tuy vậy cũng không ít những nghệ sĩ trẻ như Lê Lạng Lương, Đào Quốc Huy dù chưa từng trải qua bất ức ký ức nào về cuộc chiến tranh lại say mê với mảng đề tài này đến vậy. Họ sẵn sàng bỏ tiền, công sức nhiều hơn để đóng góp tác phẩm cho triển lãm. Điều này thực chất đến từ tình yêu với đất nước, yêu nghề và yêu cái đẹp sâu sắc. Tình yêu với cái đẹp vượt lên trên vật chất, khiến mỗi nhân cách sáng tạo của mỗi con người nghệ sĩ được sinh ra. Bắt nguồn từ những tấm lòng cao đẹp ấy, nghệ thuật được sinh ra mang giá trị không thể so bì bằng vật chất. + Lý tưởng cách mạng, trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ của công dân Bên cạnh số đông văn nghệ sĩ gắn bó máu thịt và cống hiến hết mình cho sự nghiệp chung, cũng có những người phai nhạt mục tiêu lý tưởng cách mạng, xem nhẹ trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân. Tác phẩm của họ thường xa rời thực tiễn đời sống của đất nước, của nhân dân. Một số phát ngôn, viết hồi ký, sách báo, trang điện tử có nội dung thiếu xây dựng, thậm chí cực đoan, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, con đường đi của dân tộc. Một số sản phẩm phim ảnh, âm nhạc suy đồi đạo đức, đi ngược lại với thuần phong mỹ tục. Hoặc có hiện tượng, nhân danh tiếp cận mới, nhận thức mới để hạ thấp giá trị, thậm chí là để xuyên tạc hoặc phỉ báng một số tác phẩm xuất sắc và một số tác phẩm có tên tuổi lớn trong nước. Ngoài ra, lợi dụng việc mở rộng giao lưu, tiếp nhận lý thuyết VHNT của thế giới, một số người đã du nhập quan điểm trái ngược với quan điểm chính thống của xã hội về vai trò và sự phát triển của nghệ thuật nước nhà. Đây là cơ hội để những người có động cơ xấu lợi dụng, xuyên tạc, phủ nhận các giá trị của các tác phẩm ra đời trong thời kỳ cách mạng hoặc sử dụng lý thuyết của nước ngoài để biện hộ, cổ vũ cho loại sản phẩm không phù hợp với hệ thống tiêu chí tư tưởng và nghệ thuật của cách mạng…

Người nghệ sĩ là người truyền bá tác phẩm, cung cấp thông tin, họ có sức ảnh hưởng rất lớn đến đại chúng. Vì vậy chính những người nghệ sĩ phải có nhân cách, phẩm chất đạo đức tốt đẹp, có ý thức trách nhiệm với cộng đồng, đất nước, lan truyền những thông điệp có ý nghĩa.

Ngoài nghệ sĩ, những khán giả tiếp thu tác phẩm cần chọn lọc thông minh, cần bình tĩnh để đánh giá đúng sai, có ý kiến của riêng mình và hãy là những người văn minh khi bình phẩm tác phẩm của người nghệ sĩ.

Con người thông minh thời công nghệ còn cần tiếp tục khám phá mạnh mẽ vào khát vọng người, vào chiều sâu thế giới tinh thần, để giải mã, kiếm tìm những hạt nhân trí tuệ phong phú có sức mạnh ghê gớm cho năng lượng nghệ thuật. Người sáng tạo nghệ thuật “phải có tài, có đức nhưng cao hơn đạo đức thông thường như luân lý, còn phải có đạo – tức đạo lý với nghệ thuật, tất nhiên phải tu dưỡng suốt đời để đắc đạo” (PGS. TS Đoàn Trọng Huy - Phẩm cách, vị thế nhà thơ).

12

3. LIÊN HỆ THỰC TẾ a. NHÂN CÁCH TRONG SÁNG TẠO ĐƯỢC THỂ HIỆN Ở NHỮNG NGƯỜI NGHỆ SĨ HIỆN NAY Sự hình thành nhân cách con người đến với con người thông qua nhiều cách tiếp cận khác nhau. Con người trở thành đối tượng tiếp cận và phản ánh, trong đó có nghệ thuật. Thực tế cho thấy nghệ thuật có vai trò và tác dụng. Họ có ảnh hưởng rất lớn đến xã hội, đến sự thưởng thức và tiếp nhận nghệ thuật của mọi thành viên trong xã hội. Cùng với tiến trình lịch sử phát triển của nhân loại, hoạt động sáng tác và nhân cách của người nghệ sĩ cũng dần hình thành hoàn thiện và trở nên nhân đạo hơn. các sáng tác ra đời không chỉ mang thẩm mỹ cao mà còn vì ý nghĩa cao cả hơn, vì con người và xã hội, giúp giảm thiểu các vấn đề cấp thiết của nhân loại.

Bên cạnh việc tập trung sáng tạo ra các sản phẩm mới lạ, bắt kịp xu hướng tiêu dùng, chúng ta cũng nên thể hiện trách nhiệm của mình với môi trường, xã hội và với chính bản thân.

Các vấn đề về môi trường chưa bao giờ là giảm nhiệt đối với mỗi quốc gia, để giảm thiểu việc biến đổi khí hậu, thiếu hụt cây xanh, ô nhiễm môi trường, … và các hậu quả do các vấn đề trên gây ra, rất nhiều các sáng tạo vì môi trường và con người đã ra đời. Một vấn đề vô cùng bức thiết đối với toàn nhân loại chính là sự gia tăng nhiệt độ của trái đất và thủng tầng ozon, đe dọa đến sự tồn tại của loài người nói riêng và tất cả các sinh vật trên trái đất nói chung. Tại rất nhiều các quốc gia, để nâng cao đời sống cho người dân gần các khu vực lũ lụt, nhiều thiết kế với mô hình nhà nổi được chú trọng. + Ngôi lưỡng cư “Amphibious House” được Baca Architects thiết kế sẽ tự động dâng cao theo mực nước mỗi lần ngập lụt.

Nằm trên bờ sông Thames thuộc thị trấn Buckinghamshire ở Marlow (Anh), ngôi nhà này được xây dựng trên hai bệ đỡ tách rời cho phép hệ kết cấu nổi trên phần mở rộng được định sẵn khi nước sông Thames dâng cao sẽ làm đầy khoang chứa và giữ ngôi nhà luôn nổi trên mặt nước.

Amphibious House là ngôi nhà nổi đầu tiên tại Anh Quốc và có thể nổi tối đa 2.5m. + Với địa hình trũng, các kiến trúc sư ở Hà Lan cũng đã tìm ra những giải pháp và xây dựng nên các công trình tiêu biểu. Năm 2017, kiến trúc sư người Hà Lan tài năng Koen Olthuis đã hợp tác cùng Arkup – một công ty “đi tiên phong về cuộc sống trên mặt nước” có trụ sở tại Miami, thiết kế ra những căn nhà nổi hoạt động bằng năng lượng mặt trời, không sinh khí thải.

13

Những chiếc du thuyền sống động này hoạt động 100% bằng nguồn điện tự cấp, có hệ thống tự thu nước mưa và hệ thống làm sạch nước. Những ngôi nhà này có diện tích khoảng 404 m2 được trang bị các tấm pin năng lượng mặt trời 30Kw, pin lithium-ion với công suất 1.000 kWh và lớp cách nhiệt cao cấp. Chúng cực kỳ an toàn, và nhờ có hệ thống tự nâng hạ, các ngôi nhà có thể chịu được gió mạnh, lũ lụt và bão. + Nhật Bản là thường xuyên hứng chịu các trận động đất, vì vậy một kiến trúc sư đã dành phần lớn cuộc đời cống hiến cho kiến trúc để giúp người dân có cuộc sống tốt hơn.

Shigeru Ban - kiến trúc sư nhân đạo đã tạo ra hàng ngàn ngôi nhà tạm bằng container cũ xếp chồng lên nhau giúp hàng vạn người không còn nhà cửa sau các trận động đất và trận sóng thần năm 2011 tại Onagawa (Nhật Bản), các ống giấy được sử dụng để làm nhà tạm cho người dân Haiti sau động đất năm 2010, nhà tạm từ các ống giấy cho người tị nạn Việt Nam sau khi trận động đất Kobe, Nhật Bản năm 1995,... + Bên cạnh đó cũng có Pakistan có nhà có chân cao 800mm so với mặt đất dùng để di chuyển khi lũ lụt dâng cao, Mỹ với hệ thống nhà nổi lấy cảm hứng từ Hà Lan, … Các kiến trúc sư tại Việt Nam hiện nay cũng vô cùng để tâm tới vấn đề môi trường và sinh thái. Thậm chí, một trong những xu hướng kiến trúc hiện nay tại Việt Nam chính là kiến trúc sinh thái. Bởi lẽ, chúng không chỉ bảo vệ con người khỏi những tác động của môi trường mà còn rất phù hợp với khí hậu và văn hóa vốn có của nước ta. Trong đó có thể kể đến kiến trúc sư Võ Trọng Nghĩa và văn phòng kiến trúc A21Studio. Chúng ta cũng ghi nhận nhiều dự án kiến trúc như “Nhà chống lũ” cũng có mong muốn và nỗ lực trong việc xây dựng các công trình như thế này.

Biến đổi khí hậu dẫn đến băng tan đe dọa sự tồn tại của loài chim cánh cụt. Chúng tìm thức ăn và sinh sản dựa vào băng, việc băng tan ra làm rối loạn sự sống và phát triển của loài này.

Giới khoa học trên đã nỗ lực tìm nhiều phương án và giải pháp khác nhau. Mới đây giải pháp kiến trúc mới được đưa vào nhằm cải thiện các ngôi nhà cho chim cánh cụt. Những ngôi nhà này giúp thổi gió, tạo băng trong các ngôi nhà giúp cho nhiệt độ giảm xuống đúng với điều kiện sinh sống lý tưởng của chim cánh cụt. Dự án này đem đến một tia sáng cho sự tồn tại và sinh tồn của loài chim cánh cụt. + Tác phẩm lều tuyết của Sajjad Navidi cho chim cánh cụt lọt vào vòng chung kết ở hạng mục “Innovation for the Sea”. Trong cuộc thi Kiến trúc và Nghệ thuật của Fondation Jacques Rougerie đã gọi tên tác phẩm lều tuyết của Sajjad Navidi.

14

Kiến trúc đang phát triển và trở nên có ích hơn với xã hội không chỉ về vẻ bề ngoài mà còn về công năng, bên cạnh đó thì ngành thời trang cũng phát triển theo hướng tích cực hơn, bền vững, nhân đạo hơn với cả con người, động vật, môi trường. Rất nhiều đối tượng vẫn đang săn lùng da của những loài động vật như cá sấu, kỳ đà, động vật hoang dã để làm thành các sản phẩm thời trang và bán với mức giá vô cùng đắt đỏ. + Những loại da này vẫn được sử dụng rất nhiều trong thời trang mặc dù đã bị nhiều người và tổ chức lên tiếng phản đối. Rất may, hiện nay đã có nhiều thương hiệu sẵn sàng đi ngược lại trào lưu này, phản đối việc lấy da các loài động vật và một trong những cái tên tiên phong là Stella McCartney.

Kể từ BST Xuân Hè 2018, Gucci ngừng sử dụng chất liệu lông thú với mọi mẫu thiết kế của mình.

Không thể phủ nhận vẻ đẹp của lông thú, nhưng đến giờ phút này, với sự phát triển rất nhanh và mạnh mẽ của công nghệ may mặc, chúng ta thấy việc sử dụng lông thú là hoàn toàn không cần thiết, vì những sản phẩm nhân tạo có thể mang lại vẻ đẹp không hề thua kém. Thậm chí, chúng còn mang đến giá cả phải chăng hơn nhiều so với lông của các con vật. Mặt khác, người dùng cũng có đa dạng hơn về sự lựa chọn.

Thời trang nhân văn không phải là một trào lưu qua đi như nhiều người vẫn nghĩ, mà là một định hướng quan trọng cho tương lai của thời trang. Khi thế giới không ngừng hướng tới sự phát triển bền vững và bảo vệ nhân loại thì thời trang cũng không ngoại lệ.

Ngoài vấn đề về môi trường và động vật thì giao thông cũng là vấn đề đáng quan tâm, đặc biệt là tai nạn giao thông. Hàng năm có khoảng 1,24 triệu người chết và 50 triệu người bị thương, có thể thấy số liệu này ngày một tăng lên. + Tại Nhật Bản để người dân giảm tốc độ khi tham gia giao thông ở những tuyến đường hay xảy ra tai nạn, năm 2007, viện nghiên cứu công nghiệp Hokkaido đưa ra bản thiết kế và chính thức tạo ra con đường âm nhạc đầu tiên tại quốc gia này. Những âm thanh khó chịu sẽ phát ra khi có người di chuyển trên 45 km/h. + Ở Hàn Quốc, "đường hát" với giai điệu bài "Mary had a little lamb" được tạo nên với mục đích giúp lái xe tỉnh táo, từ đó tránh gây tai nạn bởi đây là đoạn đường nguy hiểm.

Ngoài ra, 2 con đường tương tự cũng có mặt tại Mỹ và Mexico. Đoạn đường tại Mexico thậm chí còn được giám sát bởi Hội địa lý quốc gia và Bộ Giao thông Vận tải, bởi người

15

ta cho rằng ý nghĩa thực sự của những con đường dạng này chính là để giúp lái xe giảm tốc độ và kiểm soát tay lái.

Hiện nay, nhân cách sáng tác của người nghệ sĩ kết nối người thiết kế với những lĩnh vực khác như công nghệ, kiến trúc, môi trường, truyền thông,… Lúc đó, người làm thiết kế cần tận dụng và khai thác cảm thụ thẩm mỹ từ cuộc sống, đem giá trị nghệ thuật của sản phẩm song hành với ý nghĩa cộng đồng, tương tác và thân thiện, hữu ích với người dùng.

Nghệ thuật và thiết kế bắt nguồn từ đời sống và có mục đích phục vụ đời sống. Các nhà thiết kế hiện nay đã để ý tới việc thiết kế phục vụ con người, phục vụ cộng đồng, như một xu thế tất yếu trong việc phát triển của nghệ thuật. Điều đó khiến cho nghệ thuật không còn chỉ là những thứ đẹp đẽ và độc đáo, chủ yếu phục vụ đời sống tinh thần mà đã đi sâu vào cuộc sống của con người hơn khi nào hết.

Xu hướng thiết kế phục vụ cộng đồng được dự báo tiếp tục là xu thế quan trọng trong lĩnh vực thiết kế, giúp cho người thiết kế kết nối với những lĩnh vực khác như công nghệ, kiến trúc, môi trường, truyền thông,… Lúc đó, người làm thiết kế cần tận dụng và khai thác cảm thụ thẩm mỹ từ cuộc sống, đem giá trị nghệ thuật của sản phẩm song hành với ý nghĩa cộng đồng, tương tác và thân thiện, hữu ích với người dùng.

b. MẶT TRÁI, NHỮNG HÀNH VI ỨNG XỬ THỂ HIỆN SỰ THIẾU NHÂN CÁCH TRONG SÁNG TẠO Một cách khách quan, tương thích với sự phát triển nhanh chóng của xã hội, các ngành sáng tạo cũng đang có những bước phát triển vô cùng mạnh mẽ và nhận được sự quan tâm của tất cả mọi người. Tuy nhiên, một hệ lụy không thể tránh khỏi của sự phát triển nhanh chóng này chính là sự thoái hóa trong đạo đức của một phần những người làm sáng tạo. Đặc biệt, sự phát triển của công nghệ thông tin kích thích quá trình sáng tạo của người nghệ sĩ, cho họ những cơ hội và tiềm năng vô cùng lớn trong việc tạo ra những sản phẩm vượt bậc hoàn toàn so với trước đây, nhưng cũng gián tiếp tiếp tay cho những hành vi sai lệch với nhân cách của người nghệ sĩ trong sáng tạo.

Một vấn đề vô cùng được quan tâm hiện nay chính là vấn đề về tính nguyên bản của các sản phẩm sáng tạo. Thực chất, việc vạch rõ ranh giới trong sáng tạo không phải là đơn giản, rất khó để có thể phân định rạch ròi đâu là cảm hứng sáng tạo, đâu là ăn cắp chất xám. Cũng chính 16

lỗ hổng này đã khiến nhiều nghệ sĩ nói riêng, người làm sáng tạo nói chung thực hiện một hành vi trái lại với nhân cách, đạo đức, đó chính là ăn cắp thành quả lao động của người khác. Trong suốt những năm vừa qua, chúng ta đã biết đến không ít những vụ đạo nhạc, đạo tác phẩm, nhưng cũng không ai có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng các bài hát này thực sự là đạo nhái, vì vô cùng khó để lập ra một hành lang pháp lý cho lĩnh vực phi vật lý này. Tuy nhiên, nhiều nhà phê bình, những người thuộc giới chuyên môn cũng đã lên tiếng chống lại hành vi này, đồng thời cũng điểm mặt chỉ tên những người đã biến chất xám của người khác thành công cụ kiếm tiền cho bản thân.

Việc ăn cắp chất xám không chỉ dừng lại ở ăn cắp câu từ, giai điệu trong các tác phẩm âm nhạc, nó còn hiện diện ở rất nhiều ngành nghề, lĩnh vực khác nhau, trong đó không thể không kể đến nghệ thuật thị giác. Thậm chí, ở các ngành như thiết kế đồ họa, thiết kế thời trang,... việc ăn cắp chất xám này càng xảy ra một cách thường xuyên hơn. Việc này diễn ra với tần suất thậm chí là mỗi ngày, mỗi giờ, có thể kể đến là việc ăn cắp lấy các tác phẩm từ các nhà thiết kế được đăng tải trên các trang mạng xã hội, rồi sử dụng các phần mềm đồ họa để biến nó thành của mình, các đối tượng dựa vào các công cụ hỗ trợ thậm chí có thể xóa cả logo, hay đánh dấu bản quyền của tác giả trong tác phẩm. Ngang nhiên hơn nữa là, các đối tượng này còn sử dụng những hình ảnh đánh cắp được phục vụ vào mục đích thương mại, tức là kiếm tiền bằng chất xám của người khác.

Một vụ việc đã rất nổi cộm trong thời gian gần đây, chương trình “Rap Việt” - một chương trình truyền hình lớn do Đài Truyền hình TPHCM phối hợp cùng với công ty Vie Channel tổ chức, đã vướng vào một cơn bão dư luận do đánh cắp những tác phẩm của các nghệ sĩ nước ngoài phục vụ cho phần hình ảnh của cuộc thi. Phải nhấn mạnh rằng, đây không phải một chương trình với quy mô nhỏ, mà đã tổ chức rất thành công mùa đầu tiên thu hút một lượng khán giả đông đảo, quy tụ nhiều nghệ sĩ nổi tiếng và cũng được rất nhiều nhãn hàng lớn tài trợ. Tuy vậy, một chương trình làm về sáng tạo lại thực hiện hành vi ăn cắp chất xám một cách trắng trợn. Điều đáng nói hơn nữa là cách hành xử của ban tổ chức chương trình sau khi sự việc này được phanh phui. Khi các nghệ sĩ người nước ngoài được liên hệ về việc này, họ đã ủy thác cho người đại diện tại Việt Nam để giải quyết các vấn đề về mặt pháp lý. Tuy nhiên, công ty tổ chức chương trình đã thuê một công ty khác chuyên về luật pháp nhằm đối phó với người đại diện.

Tuy nhiên, họ lại một lần nữa lảng tránh trách nhiệm của mình, không tham gia vào các cuộc đàm phán và đổ lỗi cho bộ phận thiết kế, trong khi một chương trình lớn lại không hề có giám đốc sáng tạo, người kiểm duyệt thiết kế, cũng không hề có ý định mua bản quyền thiết kế tác phẩm. Có thể thấy, hành vi ăn cắp chất xám của người khác không chỉ diễn ra ở quy mô nhỏ lẻ, 17

mà ngay cả những đơn vị lớn cũng sẵn sàng thực hiện để đạt được mục đích kiếm tiền cho riêng mình. Họ lợi dụng vào những sự lỏng lẻo về mặt luật pháp để trốn tránh trách nhiệm và thu về lợi nhuận bất chính. Đây là một hành vi đi ngược lại đạo đức, nhân cách của người làm sáng tạo.

Bên cạnh đó, ăn cắp chất xám cũng liên quan đến một vấn đề khác của người nghệ sĩ trong thời đại mới, đó là không chịu trau dồi thêm những kiến thức, kinh nghiệm cho bản thân trong quá trình làm sáng tạo của mình. Rất nhiều những ca sĩ trẻ hiện nay không hề quan tâm đến việc trau dồi kĩ thuật, giọng hát, họ cho rằng chỉ cần để tâm vào ngoại hình, biểu diễn trên sân khấu mà quên đi những yếu tố căn bản cho công việc của mình. Họ có thể bỏ nhiều tiền đề thuê những ekip hùng hậu, đầu tư thật nhiều cho bối cảnh, cho hình ảnh bên ngoài, nhưng lại không sẵn sàng bỏ thời gian, công sức cho tập luyện. Vấn đề này xảy ra cũng một phần bắt nguồn từ sự dễ dàng chấp nhận những sản phẩm kém chất lượng của bộ phận không nhỏ khán giả hiện nay.

Tương tự đối với ngành nghề thiết kế kiến trúc, không khó để bắt gặp những đơn vị thiếu chuyên nghiệp, thiếu trình độ, không những không cập nhật những kiến thức công nghệ mới, mà còn thiếu cả những kiến thức căn bản của kiến trúc, nghệ thuật, thiết kế. Họ xây nên những căn nhà thiếu tiện nghi, thiếu công năng, thậm chí cũng không hề đảm bảo được về mặt thẩm mỹ. Lại có một bộ phận không nhỏ sẵn sàng chiều theo ý khách hàng, làm nên những công trình sai lệch, làm xấu đi bộ mặt của nền kiến trúc, nghệ thuật Việt Nam. Đặc biệt, chúng ta có thể dễ dàng nhìn thấy hậu quả của hành động này chính là xu hướng xây nhà lâu đài, nhưng lệch lạc về tỷ lệ, cũng không hề phù hợp với cảnh quan, khí hậu của nước ta. Giới kiến trúc cũng có không ít những nghiên cứu chỉ ra vấn đề và muốn cải thiện vấn đề, nhưng song song với đó vẫn có vô số những người làm nghề kiến trúc thiếu lương tâm và đạo đức nghề nghiệp, vẫn sẵn sàng chạy theo kinh tế mà bỏ qua những yếu tố cơ bản của thiết kế.

Người làm sáng tạo không chỉ cần có trách nhiệm với sản phẩm sáng tạo của mình, mà còn phải có trách nhiệm với môi trường sống xung quanh.

Tuy nhiên, trong thời đại hiện nay, chúng ta thấy không ít những người làm sáng tạo, những ngành công nghiệp sáng tạo đang góp một phần không nhỏ trong việc hủy hoại môi trường. Một trong số đó chính là ngành thời trang.

Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia: “Ngành công nghiệp thời trang là một trong những ngành công nghiệp gây ô nhiễm trên thế giới. Việc sản xuất và phân bổ các loại cây trồng, sợi, và quần áo sử dụng trong ngành công nghiệp thời trang đều góp phần vào việc gây ô nhiễm môi trường, bao gồm nhiều dạng ô nhiễm khác nhau như ô nhiễm nước, ô nhiễm không khí, và ô

18

nhiễm đất. Ngành công nghiệp dệt may là ngành công nghiệp gây ô nhiễm nguồn nước ngọt lớn thứ hai trên thế giới”.

Vô số thống kê đã chỉ ra rằng, việc sản xuất quá mức của ngành thời trang là một trong những nguyên nhân dẫn đến hủy hoại môi trường nhanh chóng. Những sản phẩm thời trang được dệt với những thành phần hóa học thêm vào ngày nay rất khó phân hủy, gây ra ô nhiễm môi trường. Thêm vào đó, sự xuất hiện và phát triển mạnh mẽ của thời trang nhanh lại càng là hồi chuông báo động. Kể từ những năm 1960, lượng quần áo mới của người Mỹ mua đã tăng gấp ba lần, dẫn đến nhu cầu về nguyên liệu thô tăng và sản xuất quần áo nhanh hơn. Một trong những ảnh hưởng Nguyên nhân chính gây ô nhiễm do sản xuất nhanh là sản xuất quần áo nhanh do người tiêu dùng tiêu thụ nhanh. Mỗi năm thế giới tiêu thụ khoảng 80 tỷ chiếc quần áo. Những bộ quần áo như vậy góp phần gây ô nhiễm tài nguyên và chất thải vì một ngày nào đó hầu hết những món đồ này sẽ bị vứt bỏ. Mọi người tiêu dùng nhiều hơn và muốn nó rẻ hơn. Và các công ty sản xuất những mặt hàng giá rẻ này muốn có quần áo càng sớm càng tốt, điều này tạo ra một xu hướng được gọi là thời trang nhanh. Thời trang nhanh là “một cách tiếp cận để thiết kế, sáng tạo và đổi mới”. và tiếp thị thời trang may mặc, nhấn mạnh vào việc cung cấp các xu hướng thời trang cho người tiêu dùng một cách nhanh chóng và không tốn kém. "Ý tưởng là kết hợp sản xuất hàng loạt một cách nhanh chóng. Nhân công rẻ sẽ khiến quần áo rẻ hơn cho người mua, cho phép những xu hướng thời trang nhanh này vẫn kiếm được rất nhiều tiền. Thời trang nhanh mang lại mối quan tâm chính là chất thải mà nó tạo ra. Cơ quan bảo vệ môi trường cho biết, chỉ riêng trong năm 2013 đã có hàng triệu tấn chất thải dệt nhuộm được sản xuất. Người ta đem quần áo xử lý ở các bãi chôn lấp, các hóa chất từ ​quần áo, chẳng hạn như thuốc nhuộm, có thể gây hại cho môi trường do giặt chúng trên sàn. Những bãi rác sau khi chôn cất quần áo cũng không thể được sử dụng cho mục đích nào khác, gây lãng phí nguồn đất. Đốt quần áo không bán được sẽ giải phóng CO2 vào bầu khí quyển. Một báo cáo của Viện Tài nguyên Thế giới đã chỉ ra rằng, bầu khí quyển mỗi năm hứng chịu 1 tỷ tấn CO2 bởi ngành công nghiệp thời trang nhanh. Vào năm 2019, người ta biết rằng Pháp đang nỗ lực để ngăn chặn các công nghệ này. Công ty đã có hành vi đốt các mặt hàng thời trang không bán được này.

Dễ nhận thấy rằng, ngành công nghiệp thời trang nhanh là một cơ hội vô cùng lớn không chỉ cho các nhãn hàng có thể bán được sản phẩm, tạo việc làm mới cho hàng tỷ nhân công, mà còn là cơ hội cho các nhà thiết kế thời trang có thể sáng tạo ra các tác phẩm của mình, gây dựng nên tên tuổi và góp phần không nhỏ vào thúc đẩy ngành thời trang nói riêng, nền văn hóa của nhân loại nói chung. Không chỉ vậy, nó còn có thể có một chuỗi ích lợi đối với người tiêu dùng, khi ai cũng có thể sở hữu những bộ quần áo đẹp và hợp thời với cả những người có kinh tế hạn 19

hẹp, điều này cũng hợp lý với tinh thần công bằng xã hội. Tuy nhiên, rõ ràng tác hại của nó đối với môi trường là quá lớn, mà nếu những nhà sáng tạo nghệ thuật sẵn sàng đánh đổi môi trường, ngó lơ đi tất cả những tác hại mà hành vi sáng tạo của mình đang để lại, thì đó là một sự đáng báo động về mặt nhân cách người nghệ sĩ.

Một vấn đề đáng quan ngại khác đang ngày càng được thúc đẩy bởi sự phát triển của công nghệ chính là những sản phẩm sáng tạo phục vụ con người, nhưng lại lấy chính con người làm công cụ để tạo ra lợi nhuận. Vấn đề được đề cập đến ở đây chính là việc các công ty công nghệ, làm ra các sản phẩm mạng xã hội online thu hút đến hàng tỷ người dùng trên thế giới, nhưng cách họ vận hành lại chính là kiếm tiền trên cảm xúc, cụ thể hơn là nỗi tự ti của người sử dụng.

Instagram là một mạng xã hội chia sẻ hình ảnh và video của Mỹ do Kevin Systrom và Mike Krieger sáng lập, được Facebook mua lại vào tháng 4 năm 2012. Tạp chí Phố Wall (WSJ) công bố nghiên cứu nội bộ của Facebook cho thấy Instagram gây hại cho sức khỏe của các cô gái tuổi teen, bị các nhà lập pháp Mỹ lên án. Tuy nhiên, Facebook biện minh và bác bỏ những phát hiện của mình bằng cách tuyên bố rằng các tài liệu chỉ liên quan đến việc phát triển sản phẩm nội bộ. Theo một báo cáo gần đây của WSJ, Facebook đã nhiều lần phát hiện ra rằng ứng dụng Instagram của mình có hại cho một số thanh thiếu niên. Tạp chí đã trích dẫn các nghiên cứu của Facebook trong ba năm qua để xem Instagram ảnh hưởng đến người dùng trẻ như thế nào và nó gây hại cho thanh thiếu niên như thế nào. Một bài thuyết trình nội bộ của Facebook cho biết có đến một phần trăm không nhỏ người dùng Instagram đã từng có ý định tự tử. Các nhà nghiên cứu đã viết: “32% trẻ em gái vị thành niên nói rằng họ không hài lòng với cơ thể của mình và Instagram khiến họ cảm thấy tồi tệ hơn về điều đó. Facebook cũng báo cáo rằng 14% trẻ em ở Mỹ báo cáo cảm thấy tồi tệ hơn trên Instagram.” Theo báo cáo, các nhà nghiên cứu cảnh báo trang Explore của Instagram, được sử dụng để quản lý các bài đăng từ nhiều tài khoản, rằng chúng đang đẩy người dùng vào những nội dung có khả năng gây hại. Người sử dụng ứng dụng thường chỉ đăng những bức ảnh và khoảnh khắc đẹp nhất và nó hoạt động giống như một sản phẩm gây nghiện. Theo WSJ, nghiên cứu cho biết, "Các khía cạnh của Instagram đi đôi với việc tạo ra cơn bão trầm cảm hoàn hảo." Ông chủ Facebook Mark Zuckerberg biết và hiểu rất rõ về báo cáo này.

Bề nổi bên ngoài, các ứng dụng tỷ đô này luôn thể hiện mong muốn tạo ra những môi trường online lành mạnh, tốt đẹp cho giới trẻ nói riêng, cho tất cả mọi người nói chung. Phải công nhận một điều rằng, chúng thực sự là một ý tưởng sáng tạo của thời đại và hỗ trợ con người rất nhiều đặc biệt khi thế giới bùng phát đại dịch COVID. Nhưng đồng thời, chúng ta cũng không thể không lên án những hành vi lợi dụng sự tâm lý của con người, làm tổn hại đến con 20

người mà họ đã gây nên.

III - KẾT LUẬN Ngày nay không gian đã rộng mở, bứt phá khỏi lũy tre làng thuở xưa để con người đi muôn phương với những cách tiếp cận mới để mưu sinh tồn tại, phát triển đa phương đa dạng, hướng tới sự tốt đẹp. Hơn nữa, thời hiện đại khoa học công nghệ hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế cùng với nhiều phương tiện thông tin hiện đại. Các điều kiện, môi trường, không gian, thời gian, từ làng đến đô thị, con người và biến đổi xã hội đều có tác động mạnh mẽ tới nhận thức, tư duy, cảm xúc, tư tưởng, phong cách, lối sống và mọi mối quan hệ văn hóa trong đời sống của mọi thành viên trong xã hội. Mọi sự biến đổi ấy đều có tác động lớn tới xu hướng sáng tạo văn hóa nghệ thuật ở Việt Nam, cũng như nhu cầu hưởng thụ của văn hóa nghệ thuật của con người trong thời đại mới.

Bởi vậy, hơn lúc nào hết, giới văn nghệ sĩ Việt Nam cần thiết phải thực hiện đầy đủ chức năng văn hóa để góp phần xây dựng, bồi dưỡng nhân cách con người. Chức năng cơ bản của văn hóa nghệ thuật là phản ánh, nhận thức, giáo dục thẩm mỹ và giải trí. Những chức năng đều hàm chứa trong mọi loại hình văn hóa nghệ thuật. Mỗi loại hình văn hóa nghệ thuật đều có sức mạnh, đặc trưng, bản sắc riêng để góp phần xây dựng nhân cách con người Việt Nam. Bản thân là một người làm trong ngành sáng tạo, chúng em nhận thức được mình cần giữ gìn một nhân cách đúng đắn của người nghệ sĩ. Một trong những điều ưu tiên thiết yếu là luôn phải trau dồi, học hỏi tri thức. Ngành thiết kế, kiến trúc đòi hỏi một dải kiến thức rất rộng bắt nguồn từ nhiều đời nay. Kiến trúc gắn liền với sự phát triển của xã hội, vì vậy cần nắm vững cả lịch sử kiến trúc đã có mặt từ lúc con người xuất hiện và nền văn hóa bắt đầu phát triển. Không những vậy, sự tiến bộ vượt bậc của khoa học kỹ thuật cũng tác động rất lớn đến ngành thiết kế, kiến trúc. Vì vậy, trau dồi những kỹ năng của thời đại mới, những kiến thức mới cũng là điều vô cùng cần thiết. Tiếp đó, luôn cần thúc đẩy bản thân sáng tạo ra những ý tưởng mới, có thể kế thừa những phát minh của người đi trước nhưng luôn cần sự đổi mới, sự phát triển và cải tiến để phục vụ con người tốt hơn, có trách nhiệm với những ý tưởng và sản phẩm mà mình đề ra. Đồng thời, sự sáng tạo cũng luôn cần chú trọng đến vấn đề môi trường và quan tâm đến sáng tạo bền vững, để đảm bảo một môi trường sống tốt cho con người hiện tại và mai sau.

IV - TÀI LIỆU THAM KHẢO 21

1. www.sggp.org.vn 2. NGHIÊN CỨU SÁNG TẠO DƯỚI QUAN ĐIỂM VỀ NHÂN CÁCH - Lê Nam Hải, Trung tâm Đào tạo từ xa, Đại học Huế; Hà Thị Hoài Hương, Trường Đại học Nghệ thuật, Đại học Huế 3. GIÁO DỤC NHÂN CÁCH SÁNG TẠO VÀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TRONG THỜI ĐẠI TOÀN CẦU HÓA - Vũ Minh Tâm, PGS. TS. Trường ĐH Sư phạm Hà Nội 4. Báo Afamily 5. Báo Homedy 6. Báo Tri Thức VN 7. Báo điện tử VTV 8. Tạp chí Designs 9. Tạp chí Cửa Việt 10. Văn học và những cảm nhận 11. Báo An Ninh Thủ đô 12. Văn Lang

22