RÖPORTAJ
Türkiye’nin üç taraf› denizlerle çevrili, 8
yat›r›m› yoktur. Kara ve rayl› tafl›mac›l›kta ise oldukça yüksek maliyetlerde sürekli devam eden bir altyap› yat›r›mlar› vard›r ki ülke bütçesinde bile önemli bir kalemi teflkil etmektedir. Karayolunu devlet olarak sürekli gelifltirmiflsiniz, otobanlar yapm›fls›n›z, yapmaya devam ediyorsunuz. Araçlar art›k neredeyse bedava herkes bir tane araç alm›fl. Ulafl›m kolayl›¤› yarat›lm›fl. Denizi tercih etmenin de bir anlam› yok ki. Art› pahal›. Mersin ‹stanbul aras›nda ne-
lar›n hepsinde de hayat var. Ve orada çal›flan binlerce gemi aras›nda bir tane bile devlet gemisi yoktur. Özel sektör bu ifli yapar. Peki, nas›l yapar? Devlet her adan›n anakarayla ya da her adan›n kendi aras›ndaki sefer ücretini belirlemifltir. Mesela Samos’tan Midilli’ye gidecek geminin seferinin bir temel ücreti vard›r. Diyelim ki bu 1.000 lirad›r. Ancak geminin yapm›fl oldu¤u seferde yolcu navlunlar›ndan kaynaklanan hâs›lat› 750 lira olmufltur. Arada
bin 800 kilometrelik bir sahil fleridimiz var.
den denizden istifade etmiyoruz.
ki 250 Liral›k fark› ise Devlet ‹daresi öde-
dönemlerinde Foça Kalk›fll›, KaraburunMordo¤an seferlerimiz var. Bu seferler de, bu üç nokta aras›nda önemli bir ulafl›m hizmeti ve alternatifini oluflturmaktad›r. Giderek talep artmaktad›r. Deniz Ulafl›m›n›n Teflvik Edilmesi ‹çin Merkezi Hükümetin, Yerel Yönetimlerin Neler Yapmas› Gerekir?
Ancak yurtiçi deniz tafl›mac›l›¤› dedi¤imiz
me garantisi veriyor, nihayet bu paray› ifl-
Kabotaj tafl›mac›l›¤› fluanda bizde s›f›r.
Çünkü Mersin- ‹stanbul aras›n› gemi 2
Eskiden ‹zmir’den ‹stanbul’a yolcu gemisi
günde gider. Yolcu, Mersin’den ‹stanbul’a
seferleri vard›. Eski ‹zmir, Akdeniz, Kara-
uçakla 1,5 saatte gidiyor ve 100–150 lira
Böylece seferlerin aksamadan devam et-
deniz isimli gemiler bu seferleri yaparlard›. Çünkü kara ulafl›m› çok zay›ft›. O bir gereksinimdi. Zorunluluktan dolay› tercih edilen bir yolculuktu. fiimdi karayolu gelifltikçe, deniz yolu ayn› oranda ve hatta daha da h›zla gerilemeye bafllad›. Ama yine diyoruz ya denizi teflvik edelim. Ama deniz yolu ile uzak mesafeli yap›lan yolcu tafl› tafl›mac›l›¤› biraz pahal› bir tafl›mac›l›kt›r. Kuru yük ya da dökme yük tafl›mac›l›¤›nda denizde ton bafl› ya da metreküp bafl› birim fiyatlar kara ve hava tafl›mac›l›¤›na nazaran navlunlar› oldukça dü-
bilet ücreti ödüyor. Gemiyle gidecek yolcu ise, iflletenin normal doluluk oran›na ulaflt›¤› var say›m› ile tarifelendirilmifl bilet ücretine 200 – 300 TL ödeyecek, geminin de 2 gün seyir süresi olacak. fiimdi bu tercih edilebilecek bir ulafl›m yolu mudur? De¤il. Adam uçakla gidecek ya da otobüse 50 lira verip otobüsle gidecek. Peki denizi nas›l canland›racaks›n? Bu seferin yolcu bilet ücretini kara tafl›tlar› ile rekabet yapacak oranda düflük tutacaks›n›z. Geminin sefer ücretini belirleyeceksiniz, aradaki a盤› ise devlet ödeyecektir. ‹dareler, insan›m›zdan toplad›¤› vergilerle, karayolu-
mesini sa¤l›yor. Aksi halde iflleten veya donatan karl› olmayacak ya da zarar içinde olaca¤› hiçbir ifli yapma lüksü olamayaca¤› için seferlerin yap›labilmesi bu durumda imkâns›zlafl›r. Bizim de sahillerimizde tafl›mac›l›¤› kabul edilebilir yolcu navlun ücretleri ile yaparsan›z, deniz tercih edilir. Ancak sistem Yunanistan’daki gibi olmal›, temel sefer ücretinin belirlenerek devletin ödeme garantisi alt›nda olmal›d›r. ‹flte deniz ulafl›m› ancak bu flekilde canlan›r ve sahillerimiz gemi trafi¤i ile flenlenir, deniz sevilir, insanlar›m›z denizle kucaklafl›r ve hiç kimse de Devlet baflta olmak
flüktür ama yolcu tafl›mac›l›¤›n›n maliyetleri yüksektir. Dolay›s›yla, yolcu gemisinin bu hizmeti verebilmesi için ya geminin yolcu doluluk oran› yüksek olacakt›r ya da maliyet art› karl›l›k a盤›n› kapatmak için, mutlaka idarelerin finansal katk› koymas› gerekecektir. Bunlar bugüne kadar yap›lmad›¤› için deniz ulafl›m› kabotaj seferlerinde bu nedenle s›f›rd›r.
na büyük yat›r›mlar, alt yap› hizmetleri yap›yor da, neden denizin tek alt yap›s› olan geminin (ki onu da iflleten ya da donatan infla ediyor), düflük yolcu navlunlar›ndan kaynaklanan finansal a盤›n› kapatmak istemiyor? Burada finansal aç›k dedi¤imiz rakam, karada yap›lan altyap› çal›flmalar› maliyeti ile k›yas kabul edilemeyecek kadar düflük rakamlard›r.
üzere, neden ulafl›mda denizden yararlanm›yoruz diye saçma bir soru sormaz. Bu olgu kafalara dank ederse o zaman denize sadece uzaktan bakmay›z denizle bütünlefliriz.
Peki, Nas›l Yap›lmal› Bu ‹fl? Deniz yolculu¤unu canland›rmak, insanlar› denizle bütünlefltirmek için, öncelikle yolcudan düflük navlun alacaks›n›z, hatta otobüsle rekabet edebilmek için ondan da düflük bir ücret alacaks›n›z. Deniz ulafl›m›nda temel alt yap› gemidir. Ulafl›mda, iskele d›fl›nda baflka bir altyap› hizmeti ve
Bu duyars›zl›kla kabotaj tafl›mac›l›¤›n› gelifltirmemiz sadece hayaldir. Finansal a盤› kapatmaya dair elimizde bir de Yunanistan örne¤i vard›r. Yunanistan’›n Ege Denizinde yaklafl›k 2 bin adas› var. Bu adalar aras›nda ve anakara aras›nda binlerce gemi çal›fl›r. Hiçbir ada aras›nda ya da anakara aras›nda köprü yok. Ama o ada-
18
letene ödüyor.
Diyeceksiniz ki buna gerek var m›? Bu bir tercih meselesidir. Bana göre var. Ben flimdi bu ülkenin baflbakan› olsam böyle bir uygulamay› derhal hayata geçiririm. Buradaki yani denizdeki otoban, do¤al otoband›r. Bak›m› yok, onar›m› yok, asfalt› yok hiç bir fleyi yok. Yapaca¤›n›z tek fley fiyat ve karayolu entegrasyonunu sa¤lamak. ‹nsanlar› iskelelere tafl›yacaks›n›z ve keyifli bir deniz yolculu¤u için uygun fiyat ortam›n› oluflturacaks›n›z. Bu iflin baflka yolu yok…