door frans jeursen
istanbul
TWEE WERELDEN ÉÉN STAD
De slag om een nieuwe Na een belegering van 53 dagen valt op 29 mei 1453 Constantinopel in handen van Turkse strijders. Istanbul is geboren. Maar de priester met de gouden kelk is sindsdien nooit meer verschenen.
D
e Byzantijnse keizer Constantijn XI wordt in het najaar van 1452 benaderd door een Hongaar. Deze Urban biedt aan reuzenkanonnen voor hem te gieten. Jammer genoeg is zijn prijs te hoog en bovendien hebben de Byzantijnen niet de juiste materialen om het geschut goed te laten werken. Urban loopt direct over naar de aartsvijand, sultan Mehmet II, die hem met open armen ontvangt. Vervolgens trekt de Turkse vorst maandenlang kalm en methodisch troepen uit zijn rijk samen. Op paasmaandag 2 april 1453 verschijnen die – vergezeld van groepen fanatieke derwisjen – onder de reusachtige muren van de bedreigde wereldstad Constantinopel. Zo’n 200.000 aanvallers staan tegenover een schamele 10.000 verdedigers, onder wie 3000 Italianen uit Venetië en Genua. De Genuees Giovanni Giustiani Longo is van hen de meest prominente. Hij is keizer Constantijn XI spontaan te hulp gekomen met een privélegertje 48 Tulpia / jaargang 05 / nr 18
van 700 man. Van de machtige Europese vorsten die door Constantijn onophoudelijk om hulp zijn gevraagd, steekt niemand ook maar een vinger uit om de medechristenen aan de Bosporus te verdedigen tegen het gevaar uit het oosten. Als de sultan zich op 5 mei bij zijn leger voegt en zijn tenten laat opslaan tegenover de Romanuspoort, waar de stadsmuren uit een driedubbele fortificatie bestaan, begint het artilleriebombardement bijna direct, onder meer met… het kanon van Urban. Acht ton zwaar is het, acht meter lang en het kan projectielen afvuren van 700 kilo. Het wordt in positie gesleept door zestig ossen en tweehonderd man. Het ding is zo log en kolossaal dat het slechts zeven keer per dag kan worden afgevuurd, maar het resultaat mag er steeds zijn. Elke keer worden grote bressen in de muren geslagen. Maar door de lange tussenpozen – nodig voor het herladen – weten de toegesnelde Byzantijnse mannen en vrouwen
de gaten met puin te dichten. De strijd golft wekenlang heen en weer en uiteindelijk laten veel Turkse commandanten de moed zakken. Het zal nooit lukken. De sultan besluit tot een laatste poging. Op 24 mei 1453 zijn er binnen de stadsmuren onheilspellende voortekenen over een goede afloop. Het is volle maan, maar dan volgt plots een maansverduistering van drie uur. Keizer Constantijn geeft priesters opdracht de icoon van de moeder Gods in processie door de stad rond te dragen. Dezelfde icoon viel echter tot ieders afgrijzen uit zijn houder en op dat moment barst een wolkbreuk los van regen en hagel. De volgende dag hangt er een dichte mist die pas tegen de avond optrekt. Dan verschijnt er een mysterieus lichtschijnsel, dat van de fundamenten van de Aya Sophia omhoog kruipt naar het grote vergulde kruis op de top van de koepel. Ook de Turken in hun kamp buiten de muren nemen dit angstaanjagende fenomeen waar.
