L

otl ‘zwolle’ bv

Toelichtende rapportage VO

ontwerpburo voor tuin- en landschap

Koedijk 8 7711 DL Nieuwleusen T: M:

06-53 250 362 info@otl.nl

renovatie en uitbreiding - 1e fase +290

Algemene Begraafplaats Staphorst Juni 2015

Colofon Titel Toelichtende rapportage op VO (Voorlopig Ontwerp) renovatie en uitbreiding 1e fase Algemene Begraafplaats Staphorst Fotografie (tenzij anders vermeld) Lay-out & realisatie Tekst en illustraties Alexander R. Bijl Contactgegevens otl ´zwolle´ Bv Koedijk 8 7711 DL Nieuwleusen Copyright © otl ‘zwolle’ bv Opdrachtgever Gemeente Staphorst Met dank aan: ing. J.B. Boer M. Wiebenga J. Groen Datum Juni 2015

Voorwoord

Voor u ligt de onderbouwing en toelichting op de ontwerpvoorstellen voor de renovatie en inrichting van de Algemene Begraafplaats te Staphorst. Het planproces heeft gelopen van februari tot juli 2015. In deze periode zijn de nodige prettige gesprekken gevoerd met de betrokken mensen van de gemeente Staphorst. Hun input en feedback is van grote invloed geweest op het uiteindelijke resultaat. Het vervaardigde voorlopige ontwerp is vervaardigd binnen de gegeven ruimte en doet mijn inziens recht aan het nuchtere en functionele karakter van Staphorst en de Staphorster zelf. Mochten er nog vragen zijn, dan verneem ik die graag. Ik hou me van harte aanbevolen om dit voorlopige ontwerp samen nader uit te werken in een definitief voorstel en de uitwerking daarvan. Dit alles om die begraafplaats te realiseren die gezien mag worden en waar Staphorst trots op kan zijn.

Hoogachtend,

Alexander R. Bijl Ing. Alexander R. Bijl landschapsontwerper Nieuwleusen Juni 2015

Inleiding

Begraafplaatsen maken onderdeel uit van de funeraire cultuur en waren en zijn spiegels van een samenleving: ze geven een beeld van de relatie tussen collectief en individu, de sociale verhoudingen van dat moment, het heersende natuurbeeld, de begraafcultuur en ontwikkelingen op het gebied van vormgeving en landschapsarchitectuur. Als vanzelfsprekend maken musea, kerken en natuurgebieden deel uit van ons cultuurbezit. Maar ook begraafplaatsen kunnen tot waardevolle monumenten gerekend worden. Het zijn plaatsen waar al eeuwenlang afscheid wordt genomen van dierbare overledenen, soms met fraai gebeeldhouwde gedenktekens, een parkachtig karakter of personen die op lokaal of nationaal niveau een belangrijke rol hebben gespeeld. Het vervaardigde voorlopige ontwerp en voorstellen zijn vervaardigd binnen de gegeven ruimte en doen mijn inziens recht aan het het nuchtere en functionele karakter van Staphorst en de Staphorster zelf.

4

Inhoud

Inleiding 1 De Opgave

• Aanleiding • Tijdspad van de opgave

5

8 11

Inventarisatie en gebiedsanalyse • • • • • • •

Stijlperioden 12 Ontsluiting 14 Zichtlijnen 15 Bomenstructuur 16 Inrichtingsprincipes 17 SWOT analyse 18 Conclusies en aanbevelingen 19

Referentie onderzoek

• IJhorst & Rouveen 22 • Nagele en Zwolle 23 • Conclusies 25

2 Visie & randvoorwaarden

3 Ontwerpen • • • • •

SO - schetsontwerpen 34 VO - voorlopig ontwerp 36 Aanbevelingen 38 Profielen en doorsneden 40 Resumé huidige sitiuatie en eindbeeld 43

4 Realisatie & beheer • • • • •

Voorstel faseringen 46 Materialisatie 47 Beheervisie 50 Van VO naar DO en naar realisatie en beheer 51 Aanbevelingen 53

Bijlagen

Historische kaarten en meer 56 Landschappelijke structuren 57 Diverse verstrekte tekeningen 58 Geraadpleegde bronnen 63 Tekeningen 63

• Totale begraafplaats 28 • Renovatie & uitbreiding 2015-2016 29 • Randvoorwaarden 30

5

6

1

De opgave

7

8

Bron: gemeente Staphorst.

Bron: gemeente Staphorst.

Algemene begraafplaats

Diverse onderdelen binnen de begraafpaats op basis van aanwezige inrichtingsprincipes.

De opgave Aanleiding en opgave Aanleiding

De huidige begraafplaats is in verschillende perioden ontworpen en gerealiseerd. In het oudere gedeelte - deel 3 - zijn veel coniferen niet meer te beheren en zijn sterk uitgegroeid. Wat te doen met deze coniferen? In een recent gedeelte - deel 5&6 - zijn enkele jaren geleden nieuwe bomen aangeplant. Wat is de conditie van deze bomen, wat waren de uitgangspunten en zijn deze gerealiseerd en passen deze bomen in de totaal visie? Kan de huidige routing verbeterd of versterkt worden? Dienen er lanen te worden aangebracht of zijn er andere oplossingen? In het nieuwe gedeelte is over enige tijd nieuwe ruimte nodig. Kan deze nieuwe uitleg een meer hedendaagse vormgeving krijgen en kan dit voor de verdere uitleg ook worden gebruikt? Een ander punt van aandacht is het meervoudig ruimte gebruik. Ontwerpend onderzoek wat de mogelijkheden hier zijn wordt op prijs gesteld.

Opgave

In samenspraak en samenwerking met beleidsmedewerker groen, ing. Bob Boer, en de mensen van het onderhoud van de begraafplaats, Mark Wiebenga en Jan Groen, ben ik gekomen tot een totaalvisie. Vanuit deze totaal visie is een renovatievoorstel voor deel 3 vervaardigd en een ontwerp voor deel 6. Doel van de opgave Vanuit deze visie het vervaardigen van een aantal voorstellen welke kunnen bestaan uit: 1 Maak van de begraafplaats een eenheid waarbij de verschillende perioden herkenbaar blijven. De begraafplaats is in verschillende perioden gerealiseerd. De kenmerken van deze perioden dienen herkenbaar te blijven of waar mogelijk versterkt. 2 Onderzoek naar meervoudig ruimtegebruik. Onderzoeken of op de begraafplaats meervoudig ruimtegebruik zou kunnen worden gerealiseerd. 3 Revitalisering van het ‘coniferen gedeelte’. Opstellen van een revitaliseringsplan, dit kan bestaan uit een beplantings- en onderhoudsvoorstel. Al dan niet gefaseerd uit te voeren. Waarbij de wens is aangegeven om meer kleur/bloemen aan te brengen.

4 Ontwerp van de eerst volgende in gebruik te nemen grafveld op locatie 6. Dit ontwerp kan de basis vormen voor de eventuele verdere uitleg van de begraafplaats. Te leveren producten Door mij zullen de navolgende producten worden geleverd: 1. Inventarisatie, gebiedsanalyse en rapportage referentie onderzoek. Verslaglegging van onderzoek en analyse. Verslaglegging van referentieprojecten en vakliteratuur. 2. Visie op de begraafplaats en meervoudig ruimtegebruik. Ontwikkelingen vragen om een visie. Een visie doet een poging in het voorspellen van de toekomst. Wat willen we en kunnen we verwachten voor een periode van 5-10 jaar, of langer? Wat houden we in stand en wat zijn de nieuwe mogelijkheden? Welke kwantitatieve en welke kwalitatieve eisen liggen ten grondslag aan een visie? Een visie maakt keuzes mogelijk. Hierdoor ontstaat er meer duidelijkheid en richting. Het in woord en beeld vastleggen van de visie en de mogelijkheden van het meervoudig ruimtegebruik. 3. Schetsontwerp(en) voor de (her)inrichting van de begraafplaats. Vervaardigen van schetsontwerp(en) op de schaal van 1:250 Eventuele details in de schaal 1:100. 4. Voorlopig ontwerp De schetsen worden na te zijn besproken verder uitgewerkt in een voorlopig ontwerp - VO Dit VO is een gebruikersgericht ontwerp van het opgave gebied, ook geeft het aan welke keuzes er zijn gemaakt en welke materialen er worden voorgesteld voor realisatie. Het VO is de basis naar het definitieve ontwerp - DO - dat nader uitgewerkt kan worden in een beplantings-, verhardings-, een beheer- en onderhoudsplan. Dit DO kan dan verder worden uitgewerkt in een realisatie/ en onderhoudsbestek en andere. Het DO valt buiten deze stage opgave. Om de opgave goed te verwezenlijken is het van belang om vanuit een overkoepelende visie te werken. Deze overkoepelende visie wil ik in samenspraak met genoemde mensen formuleren.

9

Te renoveren gedeelte

10

Uitbreiding

De opgave Tijdspad opgave Maart 2015 inventarisatie begraafplaats, inlezen en bezoeken referentieprojecten Gesprekken met uitvoerende mensen op locatie en bezoeken referentieprojecten. Bestuderen vakliteratuur en gesprekken met historische vereniging Staphorst. Gesprek met beleidsmedewerkers van de gemeente Staphorst aangaande waterbeheer, ecologie, visie gemeente m.b.t. begraven. Gesprekken met andere belanghebbenden zoals de kerkenraad, historische kring Staphorst en wellicht ook anderen.

Doel: basis voor het definitieve ontwerp en verdere uitwerking voor uitvoering najaar 2015-voorjaar 2016.  

Doel: het karakter van de begraafplaats vastleggen, de toekomstige ontwikkelingen inventariseren en documenteren. In de eerste helft van maart zal ik de kenmerken van de begraafplaats inventariseren, analyseren en in kaart brengen. Medio en eind maart zullen de referentieprojecten bezocht worden. April 2015 schrijven visie en vervaardigen concept. In samenspraak met mijn mentor en dhr. Boer formuleren van een visie. Vanuit deze visie wordt een concept vervaardigd voor de totale begraafplaats. De visie en het concept zullen aan dhr. Boer worden voorgelegd. Doel: inzicht geven in de ruimtelijke consequenties en een basis leggen voor de verschillende deelopgaven. Mei 2015 ontwerp + revitaliseringsplan Presenteren schetsontwerp (SO), deelontwerp en concept revitaliseringsplan. Na presentatie kunnen verschillende varianten worden gemaakt op basis van de verstrekte feedback. Dit kan leiden tot meerdere presentaties. Doel: de feedback en de plannen vormen de basis voor het voorlopig ontwerp. Juni 2015 voorlopig ontwerp + rapportage Presenteren voorlopig ontwerp totale begraafplaats en nieuwe deel + beplantings- en beheer- en onderhoudsvoorstel.

11

Inventarisatie en gebiedsanalyse Stijl perioden

Grafveld 2 met vele geknipte vormen.

Grafveld 3 met verschillende haag hoogten.

Grafveld 4

Grafveld 5 met zicht naar veld 1.

Grafveld 5 met zicht naar veld 3.

Bronvermelding

Grafveld 1 aan hoofdroute.

Grafveld 2 met overgroeiende coniferenhagen.

12

Grafveld 2 geknipt tot 2 meter en dan niet meer.

Inventarisatie en gebiedsanalyse Stijl perioden Kerk

Gemeentelijke werkplaats

Markt

GRAFVELD 1 GRAF VELD 5 GRAFVELD 6

GRAFVELD 3

Kenmerken verschillende grafvelden: Grafveld 1 Wordt gekenmerkt door grafstenen in een intensief beheert gazon. Er staan enkele solitaire bomen en coniferen in het grafveld. De ruimte russen de rijen grafstenen bestaat uit kale aarde welke regelmatig wordt ontdaan van onkruid. Grafveld 2 Bestaat uit rijen grafstenen waarbij tussen de grafstenen plantvakken aanwezig zijn. Deze plantvakken zijn beplant met bomen van de 1e ( 15-20 mtr.) grootte en bomen van de 2e grootte (8-12 mtr.). De beplanting bestaat niet uit hagen maar uit laag blijvende bloemheesters en heesterrozen.

3.07

GRAFVELD 4

De huidige inrichting wordt gekenmerkt door een 5 tal grafvelden. Deze verschillende grafvelden zijn door hun vormgeving en inrichting als zodanig te herkennen.

GRAFVELD 2

Grafveld 3 De graven zijn hier in verschillende richtingen geplaatst. De ruimte tussen de rijen grafstenen bestaat uit coniferenhagen. Deze coniferenhagen zijn tot een hoogte van 2 meter geknipt en daarboven niet meer.

Grafveld 4 Wordt doorsnede door de verharde route met een rotonde om aan het einde te kunnen draaien. De ruimte tussen de rijen grafstenen bestaat uit geknipte coniferen en heester hagen in verschillende hoogten. De verharde hoofdroute wordt begrenst voor verschillende bomen met, zuilvormige, breedkroninge e.a. kronen. Grafveld 5 Deze laatste uitbreiding wordt gevormd door rijen grafstenen, welke haaks liggen ten opzichte van hoofdroute, met daartussen laag geknipte coniferen hagen. Het grafveld wordt doorsneden door de verharde hoofdroute en de aanwezigheid van een kleine rotonde net als in grafveld 3. De hoofdroute wordt begrenst voor bomen (esdoorns)van de 1e grootte. Grafveld 6 Dit grafveld wordt opgedeeld door een tweetal beukenhagen. In het nog open veld staan een drietal recent aangeplante bomen. Ook dit grafveld wordt doorsneden door de hoofdroute welke begrenst wordt door de eerder genoemde esdoorns.

Binnenweg

Huidige hoofdindeling

13

Inventarisatie en gebiedsanalyse Ontsluiting De hoofdontsluiting vind plaats vanaf de kerk en vanaf de Binnenweg.

Kerk

Gemeentelijke werkplaats

Markt

GRAFVELD 1 GRAF VELD 5

Bij begrafenissen wordt gebruik gemaakt van de accommodatie aan de overzijde van de Gemeenteweg tegenover de kerk. Bij een begrafenis steken de genodigde de Gemeenteweg over naar de begraafplaats. Al lopende wordt het de graflocatie bezocht. Dit houdt in dat er geen begrafenis auto’s op de begraafplaats komen. Het enige gemotoriseerde verkeer op de begraafplaats zelf bestaat uit busjes en een trekker van de gemeentelijke onderhoudsdienst en/of aannemers en leveranciers van grafmonumenten.

3.07

GRAFVELD 6

De bezoekende voetganger bezoekt de begraafplaats dan ook vanaf de kerk (noordelijke entree) of de Binnenweg (zuidelijke entree. GRAFVELD 4

GRAFVELD 3

GRAFVELD 2

Binnenweg

Ontsluiting begraafplaats.

14

Ook is er een directe ontsluiting naar de gemeentelijke werf aan de westzijde van de begraafplaats.

Inventarisatie en gebiedsanalyse Zichtlijnen

Kerk

Gemeentelijke werkplaats

Markt

GRAFVELD 1 GRAF VELD 5

De beleving op de begraafplaats dient er een te zijn van beslotenheid. Het afscheid nemen en gedenken van geliefde is in onze cultuur een privé zaak. Hierbij wordt een sterke mate van privacy op prijs gesteld. Om aan deze behoefte van privacy te voldoen is de begraafplaats afgeplant met goenblijvende hagen. De hoogte van deze hagen varieert van 1¼ tot 1¾ meter. De begraafplaats ligt een halve tot een hele meter hoger dan het aangrenzende gebied. Hierdoor is het zicht naar begraafplaats voldoende afgeschermd. Anderzijds kan men op verschillende punten wel vanaf de begraafplaats naar het omringende gebied kijken.

3.07

GRAFVELD 6

Om dit duidelijk te maken is hiervoor een kaartje met zichtlijnen vervaardigd, welke hiernaast is afgebeeld. GRAFVELD 4

GRAFVELD 3

GRAFVELD 2

Binnenweg

De vraag in deze is of de diverse grafvelden onderling ook van elkaar, qua doorzicht, gescheiden moeten zijn of niet. Dit is met name voor belang voor de ruimtelijke beleving en het beheerplan.

Zichtlijnen

15

Inventarisatie en gebiedsanalyse Bomenstructuur

3.07

Markt

Voor een bomenstructuur kunnen de bomen worden geclassificeerd naar uiteindelijke groeihoogte. Deze groeihoogte zegt niets over de uiteindelijke kroonprojectie (breedte groei van de boomkroon). Want een boom van de 3e grootte ( tot ca. 6 meter hoog) kan een kroonbreedte hebben van 11 meter ( Acer platanoides ‘Globosum’). Maar enige indeling is wel zo makkelijk opdat u weet waarover we ongeveer schrijven. In deze planvorming en rapportage wordt de navolgende eenvoudige indeling gehanteerd: 1e grootte > 12 meter e 2 grootte 6 - 12 meter. 3e grootte < 6 meter Bomen maken in zekere zin het plafond. De hoogte van een plafond is vaak gerelateerd aan de ruimte en de functie die de ruimte dient te vervullen. De huidige bomenstructuur wordt voornamelijk bepaald door bomen van de 1e grootte.

Binnenweg

Huidige bomenstructuur

16

Enkele soorten die we aantreffen op de begraafplaats zijn: • Liquidambar styraciflua Amberboom H. 25-30 m. • Pyrus calleryana ‘Chanticleer’ Sierpeer H. 8-12 m. • Tillia tomentosa Linde H. 20-25 m. • Acer pseudoplatanus Esdoorn H. 20-25 m. • Populus nigra ‘Italica’ Italiaanse populier H. 20-30 m. De toegepaste esdoorns welke zijn aangeplant langs de verharding in veld 3 en 5 vertonen vorst- en/of maaischade. Dit is visueel waar te nemen. Dit verzwakt de bomen dermate dat dit onveilige situaties kan geven bij het bezoek of tijdens het werk op de begraafplaats.

Inventarisatie en gebiedsanalyse Inrichtingsprincipes Kerk

Markt

Gemeentelijke werkplaats

Binnen de opgave gebieden zijn verschillende inrichtingsprincipes toegepast met betrekking tot de graven en de groenstructuur.

GRAFVELD 1 GRAF VELD 5

Grafstructuur De graven zijn of noord-zuid of oost-west gelegen. De mate van afwisseling hierin verschilt sterk per grafveld.

3.07

GRAFVELD 6

GRAFVELD 2 GRAFVELD 3

GRAFVELD 4 Kerk

Inrichtingsprincipes graven.

Binnenweg

Gemeentelijke werkplaats

Markt

GRAFVELD 1 GRAF VELD 5

3.07

GRAFVELD 6

GRAFVELD 2 GRAFVELD 3

GRAFVELD 4

Inrichtingsprincipes hagen.

Groenstructuur Hierin kunnen de navolgende beplantingstypologieën worden onderscheiden: • bomen; • wind- of zichtsingel; • hagen; • heesters; • gazon; • ruw gras. Bomen Toegepast op navolgende wijzen: • lijnvormig langs de verharding; de Esdoorns, Lindes en Zuilbeuken. • als groep; zoals Amberbomen en Beuken of • als solitair toegepast; Eik en beuk. Functie: oriëntering, wegbegeleiding een aankleding.

Wind- of zichtsingel Deze wordt aangetroffen aan de noord- en westzijde van grafveld 5. Functie: creëren van privacy. Hagen De hagen worden toegepast als afkadering van de diverse grafvelden en tussen de verschillende rijen grafstenen. Soorten zijn: Buxus sempervirens buxushagen Fagus sylvatica beukenhagen Taxus baccata taxus Thuja plicata ‘Brabant’ levensboom Functie: scheiding en/of privacy. Heesters Deze groep is alleen toegepast in grafveld 4 in de plantvakken tussen de rijen grafstenen. Deze bestaan uit: heesterrozen Spiraea’s Functie: vakvulling en kleur. Gazon Gazon neemt het grootste oppervlak in en is gelegen tussen de diverse graven, in de berm en op toekomstige grafvelden. Gazon wordt intensief gemaaid. Functie: ondergrond om over te lopen en aankleding.

Ruw gras Dit wordt aangetroffen op de taluds van het grafveld 5. Dit ruwe gras wordt 2x per jaar gemaaid en afgevoerd. Functie: opvulling restruimte. Verharding De hoofdroute is verhard met betonklinkers BKK formaat. Op de nieuwe grafvelden 5 en 6 zijn enkele schelpenpaden gerealiseerd langs de beukenhagen. Watertappunten Er zijn een tweetal watertappunten, te weten bij het huisje en bij de rotonde bij de nieuwe uitleg. Ook staat er grijze vuilcontainer bij het laatste tappunt. Terreinmeubilair Er zijn een aantal zitbankjes geplaatst van hardhout, welke donkergroen zijn geschilderd.

Binnenweg

17

Inventarisatie en gebiedsanalyse SWOT analyse

18

Strenghts - sterktes

Weaknesses - zwaktes

Kenmerkende stijlperioden; Oude historische bomen aanwezig; Groenblijvende omkadering; Hogere ligging t.o.v. aangrenzend gebied; Staphorster slagen(landschap) herkenbaar.

Geringe beleving; Verharding; Geen overdenkingsplek; Weinig oog voor detaillering; Geen optimaal gebruik van de ruimte; Geen eenduidig beheer t.o.v. hagen; Algemeen beheer en onderhoud.

Opportunities - kansen

Threats - bedreigingen

Stijlperioden herkenbaarder maken; Meer beleving toevoegen; Afgeschreven verharding vervangen; Duurzaam vernieuwen; Verhoging ecologische waarden; CreeĂŤren meer ruimte voor graven.

Ongelukken door omvallende bomen; Grafbeschadiging door worteldruk; Maaischade bij bomen; Onderhoudskosten vele snoeivormen; Onderhoudskosten verhardingen; Vakkundige beheer en onderhoud.

Uit de SWOT analyse blijkt welke hoofdpunten de nodige aandacht behoeven. Het VO zal hiervoor de nodige handvatten aandragen. In overleg met de verschillende belanghebbenden dient dit VO nader uitgewerkt te worden in een concreet DO. Dit DO + adviezen zal de basis vormen voor het beplantingsplan, het grond- en straatwerk voor het verhardingsplan en eventuele civieltechnische werkzaamheden.

Inventarisatie en gebiedsanalyse Conclusies en aanbevelingen

Kerk

Gemeentelijke werkplaats

Markt

Nieuwe hoofdstructuur. GRAFVELD 1 GRAF VELD 5

3.07

GRAFVELD 6

GRAFVELD 4

GRAFVELD 3

Binnenweg

Nieuwe hoofdstructuur.

GRAFVELD 2

Het voorstel voor de nieuwe hoofdstructuur heeft als doel de verschillende stijlperioden duidelijker zichtbaar te maken. Dit gebeurt door de grafvelden van de begraafplaats duidelijker van elkaar te scheiden en te verbinden. Zo ontstaan er verschillende stijlkamers met elk zijn eigen karakter en beleving. De basis of hoofdingrediĂŤnten hiervoor zijn de bomen en hagen. Daarnaast het toepassen van bloemheesters, bollen en knollen en verschillende beheervormen van de grasvelden zullen de begraafplaats een meer gevarieerde beleving geven. Bomen Het terugdringen van de bomen van de 1e grootte tussen de grafrijen. Enerzijds i.v.m. de worteldruk en anderzijds omdat deze grote bomen te massaal zijn voor de kleine ruimte waarin ze geplaatst zijn. Daarnaast zijn er vele bomen beschadigd welke gevaar kunnen opleveren. Advies Bomen 1e grootte daar plaatsen waar geen gevaar voor worteldruk is, zoals op talud. Op gafvelden zelf bomen van de 2e grootte. Ook het toepassen van een assortiment dat duidelijke bloemen geeft om meer kleurbeleving toe te voegen.

Hagen Het terug dringen van het assortiment om meer eenheid te krijgen. Naast eenheid speelt ook het beheer en onderhoud een grote rol. De buxushagen dienen minimaal 2x per jaar te worden geknipt bij bewolkt weer. Als er wordt aangevangen bij bewolkt weer en tijdens het werk wordt het toch zonnig dan treed er zonnebrand schade op. Hierdoor ontstaan gedeeltelijk kale hagen. Advies Op termijn verwijderen buxushagen en de wenselijke groei hoogte duidelijk aangeven opdat er meer eenheid en een rustiger beeld zal ontstaan. Bloemheesters Hiervoor dient eveneens een beperkt assortiment te worden toegepast met als voorkeur een bloemkleur. Advies Omdat de meeste hagen groenblijvend zijn behoeven deze bloemheesters niet groenblijvend te zijn. In verband met de onderhoudskosten dienen het sterke en makkelijk te onderhouden bloemheesters te zijn. Bollen en knollen. Momenteel worden er geen bollen en knollen toegepast.

Advies Om ook in de winter en vroege voorjaar de nodige kleur op de begraafplaats te brengen kunnen bollen en knollen worden toegepast. De toepassing dient om te verbijzonderen en geen algemene toepassing. Gras De huidige gazons vertonen de nodige achterstand in zodevorming. Hierdoor ontstaan kale plekken waardoor ongewenste kruidengroei ontstaat. Advies Een duidelijk onderhoudsplan waarin structureel bemesting en beluchting wordt opgenomen. Ruw gras Dit wordt momenteel 2x per jaar gemaaid. Ook wordt er voor de bloeiperiode gemaaid waardoor de akkerbloemen geen kans hebben om zich te ontwikkelen. Advies Inzaaien met inheemse kruiden en maaien na de bloeiperiode. Enige tijd laten liggen opdat het zaad de kans krijgt om zich te ontwikkelen. Voor de winter kan nogmaals worden gemaaid. Eventueel aanvullen met bollen en knollen. Zo zal een boeiende bloemenweide ontstaan.

19

Inventarisatie en gebiedsanalyse

Klinkerverharding hoofdroute huidige situatie.

20

Inventarisatie en gebiedsanalyse Conclusies en advies Verharding De slijtlaag is vrijwel verdwenen en het grind van de stenen zelf is zichtbaar, Ook de vele voegen bieden de nodige ruimte aan ongewenste kruidengroei. Met name bij de nieuwe uitleg, grafvelden 5-6 zijn de nodige verzakkingen in de verharding. Hierdoor ontstaat plasvorming. Er is weinig of geen zichtbare worteldruk op de verharding. Op de nieuwe aanleg zijn ook een aantal schelpenpaden gerealiseerd. Deze paden zijn sterk begroeid met ongewenste kruiden. Deze begroeiing is chemisch bestreden en dit geeft een door de bruine afgestorven beplanting een onverzorgd beeld. Advies Het realiseren van een naadloze verharding welke minimaal onderhoud vergt.

nieuwe aanleg. De materialisering van deze tappunten dient duurzaam te zijn en minimaal onderhoud. Ook voor in de winter bij het afsluiten tegen vorstschade. Terreinmeubilair Het terreinmeubilair bestaat momenteel uit een tweetal hardhouten zitbanken en een tweetal kunststof grijze afvalcontainers. De banken staan bij het aanwezige gebouwtje en een bij de kinderbegraafplaats. De afvalcontainers staan bij het gebouwtje en bij het watertappunt bij de rotonde in de laatste uitbreiding. Advies Het afstemmen van de materialisering van de watertappunten en de afvalcontainers.

Watertappunten Er zijn momenteel een tweetal watertappunten. Te weten aan het aanwezige gebouwtje en bij het nieuwe gedeelte bij de rotonde van de laatste uitbreiding.

Klinkerverharding hoofdroute deel van berm met wit bloeiende bollen en knollen.

Advies Het realiseren van meer watertappunten in de

21

Referentie onderzoek IJhorst & Rouveen IJhorst De begraafplaats IJhorst heeft recent een uitbreiding en renovatie ondergaan. Een bijzondere plek grenzend aan het Reestdal. Vernieuwde paden en nieuwe grafvelden en plekken voor contemplatie en uitzicht op het fraaie Reestdal.

22

Plek voor contemplatie en uitzicht.

Bron: streetview Google earth.

Historisch kerkhof.

Lage beplanting tussen de toekomstige grafstenen.

Bronvermelding

Paden afgewerkt met een splitlaag.

Adfaltpaden afgezet met bomen en hagen.

Meidoornlaan te Rouveen.

Rouveen In Rouveen zijn een drietal begraafplaatsen. Van oudsher nog een echt kerkhof in het hof van de kerk aan de Oude Rijksweg. Daarnaast een algemene begraafplaats aan de Scholenweg en Meidoornlaan.

Referentie onderzoek Nagele en Zwolle Nagele De begraafplaats Nagele is in 1960 ontworpen door de bekende tuinarchitecte Mien Ruys. Mien Ruys was lid van de achitectencollectieven ´De 8´ en ´De Opbouw´ Welke het dorp Nagele ontworpen hebben. 50 jaar na dato is een belangrijk element dat Mien Ruys had aanbevolen gerealiseerd, namelijk de berceau bij de entreepartij.

Na 50 jaar een berceau.

Grasveld met bomen 3e grootte.

Paden van halfverharding en eenvoudige bank.

Zwolle Kranenburg is een algemene begraafplaats in Zwolle welke in 1933 in gebruik is genomen. Het ontwerp is toentertijd vervaardigd door de bekende tuinarchitect Louis Copijn. Deze eclectische stijl met zijn cirkels en ellipsen is heden ten dage nog duidelijk zichtbaar. In 1984 is er een crematorium aan toegevoegd. In 1991 is een nieuwe uitbreiding ontworpen het Hagenpark. Eind 2013 heeft er een uitbreiding plaats gevonden met een Chinese begraafplaats.

Bomenlaantje, 2e-3e grootte, op Kranenburg.

Graven in een besloten ´bos´ Omgeving.

Graven op een open grasveld.

23

Bronvermelding

Referentie onderzoek

Berceau te Nagele geflankeerd door bomen.

24

Watertappunt te IJhorst en de straatkolk voor wateropvang en -afvoer.

Referentie onderzoek Conclusies Het bezoeken van referentieprojecten is niet alleen een leerzame maar ook een leuke in inspirerende activiteit. Het is de kans om buiten te komen waar het eigenlijke werk ligt en daar lering uit te trekken. Ik heb in eerste instantie gekeken naar die begraafplaatsen welke de gemeente Staphorst rijk is. Daarna heb ik een begraafplaats gezocht van gelijke omvang van ca. 3 ha. Welke tevens een rationele inrichting heeft. Deze heb ik gevonden in Nagele. Om een wat bredere kijk te krijgen op de begraafplaats cultuur in de regio. Hierbij kwam ik bij een van de grootste begraafplaatsen van Nederland uit, Kranenburg te Zwolle.

Bomen van de 2e - 3e grootte in gazon.

naar op zoek was voor de begraafplaats te Staphorst. • De toevoeging van een berceau en welk gevoel dit bij mij oproept in de setting van een begraafplaats. En of ik dit gevoel ook zou willen overbrengen of juist niet. • De detaillering bij de begraafplaats te IJhorst voor een tappunt voor water. Dit straalt aandacht en kwaliteit uit. • De soort en afwerking van de paden in IJhorst en Rouveen in vergelijk met die van Staphorst. Deze aandachtspunten zal ik zeker meenemen in mijn planvorming en advisering voor de renovatie en realisatie van de nieuwe aanleg.

Wat mij van de bezochte begraafplaatsen is opgevallen en wat ik heb toegepast in de visie en ontwerp voor de begraafplaats te Staphorst zijn: • Heldere vlak- en ruimte verdeling en het spel tussen de horizontale en verticale lijnen in Nagele. • De toepassing van bomen van de 2-3e grootte in Nagele. Dit gaf voor mij een meer besloten gevoel en beleving waar ik

25

26 Bronvermelding

2

Visie & randvoorwaarden

27

Visie & randvoorwaarden Totale begraafplaats

Kerk

Gemeentelijke werkplaats

Markt

GRAFVELD 1 GRAF VELD 5

3.07

GRAFVELD 6

GRAFVELD 3

Binnenweg

Nieuwe hoofdstructuur.

28

GRAFVELD 2 Bronvermelding

GRAFVELD 4

De Engelse auteur en landschapsarchitect Joseph Spence (1699-1768) zei: “Wat is, is de grote gids over wat zou moeten zijn. Respect voor het verleden, gecombineerd met een nieuwsgierigheid naar wat is en een gevoel voor wat zou kunnen zijn”. Bovenstaande in ogenschouw nemende kom ik tot de volgende visie.

Bomen Oude historische bomen en coniferen behouden. Bomen van 1e grootte aan de randen van de grafvelden. Hierbij kunnen bomen van deze grote worden toegevoegd in de wind/zichtsingel en op de taluds van grafveld 5. Bomen op monumentenlijst vervangen voor meer duurzame bomen.

Visie Een besloten, eenvoudige, heldere en rationele begraafplaats welke recht doet aan de cultuur van Staphorst en waar de verschillende tijdslagen duidelijk waarneem- en beleefbaar zijn. Dit alles binnen een degelijke en duurzame ontwikkeling met diversiteit in beleving, met oog voor detail en de ecologische waarden. Met ruimte voor herinnering, overdenking en bezinning.

Hagen Het assortiment beperken en de soorten per functie en/of richting bepalen. Omkadering in groenblijvende hagen. Op de grafvelden zelf een combinatie tussen bladverliezend en groenblijvend.

Missie Het ontwerpen en afwegen van mogelijkheden en beperkingen. Dit met de beleidsmakers en diegenen die het beleid uitvoeren. Een helder ontwerp en een gedegen uitvoeringsplan met een heldere visie op beheer en onderhoud. Niet alleen vanuit kostenbeheersing maar ook om het opvolgende onderhoud goed en eenduidig uit te kunnen voeren, voor het nodige werkplezier.

Heesters Lage bloemheesters toepassen waar mogelijk. Gras Hier kan variatie worden aan gebracht in beheervormen. Extensief gras aanvullen met inheemse bloeiende kruiden en bollen en knollen en ander maairegiem. Water De aanwezige watergang kan recht worden getrokken waardoor meer ruimte zal ontstaan voor extra graven. Hiervoor dient het flauwe talud ‘scherper’ te worden gerealiseerd.

Visie en randvoorwaarden Renovatie & uitbreiding 2015-2016 Visie voor deel renovatie Een eenvoudig en helder te beheren grafveld opdat er geen achterstallig onderhoud meer zal optreden. Aanbrengen van een bloeiende laag boven de te creĂŤren hagenstructuur. Opgave gebied 2 Nieuwe aanleg

Missie Een duidelijke en samenhangende toepassing van het assortiment voor hagen. Dit houdt in dat de noord-zuid gerichte hagen overeenstemmen met de noord-zuid gerichte hagen in de delen 5 & 6, zijnde beuken hagen. Deze hagen dienen niet zo hoog te zijn opdat ze het onderhoud lastig en kostbaar maken, maar wel zo hoog dat ze privacy geven. De hagen die oost-west zijn gelegen zullen traaggroeiende groenblijvende hagen zijn welke ook elders op de begraafplaats worden toegepast, zijnde taxushagen. Gezien de minimaal beschikbare ruimte het toepassen van kleine bomen in de hagen zelf. Bomen met minder worteldruk dan de nu aanwezige bomen. Daarnaast dienen de bomen te bloeien. Bloemkleur wit.

Visie voor nieuwe aanleg Een omsloten grafveld, afgesloten naar de omgeving maar met uitzicht naar de overige grafvelden. Dit door een groenblijvende haag met aan de west- en noordzijde een wind/ zichtsingel. De richting van de beukenhagen en grafrijen refereren aan het slagenlandschap. Daar waar ruimte is toevoegen van meer kleurbeleving op maaiveld niveau. Missie De aanwezige Thuja haag verlengen, grotendeels op een lager niveau om zicht te houden op de andere grafvelden. Deze groenblijvende afkadering zorgt ook als achtergrond voor de te realiseren bloemenweide op de taluds. Hierdoor ontstaat een sterk contrast wat een boeiende beleving geeft. Het vervangen van de aanwezige esdoorns van de 1e grootte door een en kleinere boom. Boom met opvallende bloei. De aanwezige beukenhagen binnen het grafveld behouden. Deze hagen geven de hoofdrichting aan binnen dit grafveld. De lagere hagen dienen groenblijvend te zijn. Ook een plek voor contemplatie kan onderdeel uitmaken binnen het geheel.

Opgave gebied 1 Te renoveren deel.

Huidige situatie. Werkgrens van het te renoveren deel is aangegeven door onderbroken lijn in paars.

29

Visie & randvoorwaarden Randvoorwaarden Prioriteit is dat de uitvoerende mensen de graven goed en veilig kunnen delven, zonder schade toe te brengen aan andere graven. In nauw overleg met de uitvoerende mensen is de maatvoering voor de graven bij de nieuwe aanleg bepaald. Hierbij zijn de volgende gegevens verstrekt: • minimale breedte graf 90 cm. • lengte graf 250 cm. • ruimte tussen graven in de rij 30 cm. • paden tussen de graven min. 150 cm. • paden naast haag min. 175 cm. • kindergraven 0-1 jaar 125x68 cm. • kindergraven 1-10 jaat 191x81 cm. • graven volwassenen 217x80 cm.

30

Bronvermelding

Bronvermelding

Ook wordt een trekker veelvuldig ingezet voor het hagen knippen en afvoeren van vrijkomend groenafval. De breedte van de trekker is 150 cm. Een knippad tussen haag en talud van minimaal 100 cm. wordt ten zeerste op prijs gesteld om het werk snel en gemakkelijk te kunnen uitvoeren.

Visie en randvoorwaarden Randvoorwaarden

Bron: Mark Wiebenga

Bij de prioriteiten is ook aangegeven dat er veilig gewerkt moet kunnen worden.

Stamvoet schade juni 2015.

Wat betreft de aanwezige esdoorns op de nieuwe uitleg, velden 5 & 6 oorspronkelijk, zijn er 30 esdoorns geplant. Hiervan zijn er ondertussen 3 stuks gekapt en 4 stuks slecht. Dat betekent een uitval van ca. 25%. In het verlengde hiervan, over het bruggetje buiten opgave gebied, veld 4, zijn langs het hoofdpad 14 esdoorns geplant, waarvan 2 stuks zijn gekapt en 5 stuks slecht zijn. Dat is een uitval van 50%. De overige esdoorns groeien wel, maar niet optimaal. Dat geldt voor meer bomen op de begraafplaats. Ook is recent in juni 2015 een esdoorn spontaan omgevallen, zie foto’s hiernaast.

Bron: Mark Wiebenga

Bovenstaande gegevens pleiten ervoor dat op korte termijn de bomen vervangen zullen gaan worden.

Gevallen esdoorn bij nieuwe uitbreiding, juni 2015.

Grote bomen welke graven opdrukken.

Een ander aandachtspunt dat is genoemd is de verharding. De schelpenpaden zijn lastig of niet schoon te houden dan alleen door veelvuldig toepassen van bestrijdingsmid-

delen. Ook de klinkerverharding heeft de nodige voegen waartussen onkruid groeit. Ook hier vindt bestrijding plaats door middel van toepassing van chemische bestrijdingsmiddelen. In het kader van duurzaamheid en ecologisch bewust zijn wordt gevraagd om hier alternatieven voor aan te dragen. Hierbij kan verwezen worden naar de asfalt verharding bij de begraafplaats IJhorst en Rouveen welke een meer verzorgd beeld geeft. Gebruikers en bezoekers Naast de medewerkers dient de begraafplaats te voldoen aan de eisen en wensen van de verschillende gebruikers. Hiervoor zijn de navolgende aandachtspunten genoemd. • Voldoende watertappunten voor verzorging bloemen/beplanting op graven door bezoekers; • Aanbrengen/verplaatsen van banken; • Plaatsing van afval containers om vrijkomend afval in te gooien; • Privacy; • Door kunnen lopen aan het einde van een grafrij om te voorkomen dat de genodigden bij een begrafenis niet tegen elkaar in gaan lopen in het zelfde pad.

31

Hoofdstuk 1

32

Bronvermelding

Bronvermelding

Paragraafnummer

3

Hoofdstuk 1 Paragraafnummer

Bronvermelding

Bronvermelding

Ontwerpen

33

Markt

Markt

Markt

Markt

Ontwerpen

34

3.07

3.07

3.07

SO | schetsontwerpen

Binnenweg Grafveld 3 met werkgrens in paars.

Bomenstructuur variant IBinnenweg

Bomenstructuur variant IIBinnenweg

Binnenweg Bomenstructuur variant III

Te renoveren deel

Bomenstructuur variant I

Bomenstructuur variant II

Bomenstructuur III

Huidige situatie grafveld 3. Hiervan zal in 2015/2016 een groot deel worden gerenoveerd. De renovatie behelst alleen die plantvakken waar de coniferen tot ca. 2 meter hoogte zijn geknipt en daarna niet meer.

Tijdens de schetsfase zijn voor de bomenstructuur een 3 tal varianten besproken. Deze variant plaatst de bomen op de â&#x20AC;&#x2DC;T-splitsingenâ&#x20AC;&#x2122; van de plantvakken.

Hier zijn de bomen in lijn geplaatst met de hagen, in noord-zuid richting.

Hier zijn de bomen lijn geplaatst met de hagen, in de oost-west richting.

Hierdoor ontstaat een meer formele beleving. Het contrast tussen de strak geknipte hagen en de los groeiende en bloeiende bomen geven een contrastrijke beleving.

Op deze wijze ontstaat een tegendraadse beleving ten opzichte van de overheersende noord-zuid richting.

Hierdoor ontstaat een los en een informeel beeld qua beleving. De hagen zullen op maaiveld hoogte zorgen voor strakke belijning en vakken. De daarboven gelegen bomenlaag zal bestaan uit los groeiend en bloeiende bomen.

Ontwerpen SO | schetsontwerpen Nieuwe aanleg

Hagen De hoogte welke hier is toegepast bedraagt 100 cm. Hierdoor komen de grafstenen niet meer met de bovenzijde boven de hagen uit.

Bomen Momenteel staan daar esdoorns welke een hoogte kunnen bereiken van 20 meter. (Acer pseudoplatanus â&#x20AC;&#x2DC;Bruchemâ&#x20AC;&#x2122;). In verband met de nodige uitval en mogelijk toekomstige uitval wordt geadviseerd deze bomen te vervangen. In de visie aangaande bomenstructuur wordt aangeven dat de bomen op de grafvelden zelf in een kleinere grootte aangeplant dienen te worden.

Zo krijgen de grafstenen een totale achtergrond in plaats van een deel. Als de grafstenen niet meer boven de hagen uitsteken geeft dit ook een groener en rustiger beeld voor de bezoekers en gebruikers. De hagen zijn in noord-zuid richting geplaatst.

Studiemodel: bomen 1e grootte.

Studiemodel: bomen 2e grootte.

Studiemodel: bomen 1e grootte.

Studiemodel: bomen 2e grootte.

Grafrijen

Hiervoor zijn een aantal studiemodellen vervaardigd om het verschil te kunnen beleven tussen bomen van de 1e grootte en die van een 2e tot 3e grootte. De wind/zichtsingel is in deze modellen niet opgenomen. Binnen deze singel kunnen bomen van de 1e grootte worden toegevoegd.

35

Ontwerpen VO | Voorlopig ontwerp De inrichtingsprincipes welke zijn toegepast bij het voorlopig ontwerp zijn: • daar waar mogelijk toepassing van de slagenstructuur, zie pagina 13. Waarbij de richtingen van de hagen de verbeelding zijn van de landschappelijke elzensingels; • bomen als begeleiding van de verharding; of • bomen als bloeiende laag boven de hagen; • graven haaks op de verhardingsrichting; • hagen tussen de verschillende grafrijen; • afkadering nieuwe aanleg grafveld 5 en 6 met hagen om dit verhoogde deel te accentueren. • minimale toepassing van verharding, waarbij rondgang mogelijk is; • rondgang mogelijkheden tussen de verschillende grafrijen; • heldere ruimtelijke identiteit voor de verschillende grafvelden.

Bronvermelding

Aanvullende opgaven

36

Voorlopig ontwerp opgave gebieden.

In de opgave is aangegeven dat er naast renovatie en nieuwe aanleg aanvullende opgaven zijn geformuleerd, deze waren: • Onderzoek naar meervoudig ruimte gebruik van de begraafplaats.

Bij meervoudig ruimtegebruik in de gegeven situatie kan gedacht worden aan een parken recreatieve aanleg. In overleg met dhr. ing. J.B. Boer is besloten dat dit de komende jaren nog niet van toepassing zal zijn binnen de gemeente Staphorst. • Meer kleur op de begraafplaats. De huidige begraafplaats heeft weinig of geen bloeiende beplanting. Ook is er geen cultuur van het plaatsen van bloemen en planten op de graven en de verzorging daarvan. Dit wordt momenteel sporadisch toegepast. Om toch meer kleur te krijgen op de begraafplaats is de gevraagd daar waar mogelijk kleur aan te brengen. Gekozen is voor een eenduidige bloemkleur, te weten wit. In het te renoveren deel is alleen ruimte voor bloeiende beplanting in de plantvakken tussen de graven. Hier is gekozen voor een hoge haag, noord-zuid en lage hagen oost-west met daarboven een laag van wit bloeiende bomen. Bij de nieuwe aanleg is er minimale ruimte tussen hagen en verharding. Deze ruimte is gebruikt om er bloemheesters te planten.

Ontwerpen

Bronvermelding

Bronvermelding

VO | Voorlopig ontwerp

Studiemodel hoogten hagen te renoveren deel. Licht kleur is beukenhaag op hoogte 160 cm. De donkere kleur zijn de Taxus hagen op een hoogte van 100 cm. Bomen ca. 850 cm.

37

Ontwerpen Aanbevelingen Contemplatie plek

Kunstwerk

Momenteel is er op de begraafplaats geen plek voor bezinning en overpeinzing. In de nieuwe aanleg kan een dergelijk plek gerealiseerd worden bij de plek voor de kindergraven.

Het volledige kunstwerk kan in metaal worden uitgevoerd. Hierbij wordt gedacht aan brons en/of bruin en/of groen koper.

De ruimte voor kindergraven is dermate ruim en we hopen en verwachten dat deze beschikbare ruimte nimmer vol zal komen.

Het kunstwerk bestaat uit een bladrozet waaruit (gebogen) bloemstengels komen. Aan deze bloemstengels hangen plaatjes van een kleur.

Deze plek kan ook worden gebruikt om een interactief kunstwerk toe te voegen voor het doodgeboren kindje.

Als iemand de naam van hun doodgeboren kindje wil plaatsen als herinnering, dan wordt het plaatje gekleurd in de voorkeur kleur van de ouders. De naam van het kindje kan er dan worden ingeĂŤtst.

De plek kenmerkt zich door een zachte en organische vormgeving. Deze wordt ingevuld door wolkenhagen en ronde en deels ronde zitelementen.

Het metalen plaatje wordt dan vast gesoldeerd aan de bloemaar.

Het kunstelement wordt geplaatst in een vaste plantenbed.

Op deze wijze geven de namen van de kinderen kleur aan deze bloem en plek. Zie schets op andere pagina.

38

Ontwerpen Aanbevelingen Ecologische waarden De huidige ecologische waarde van d e begraafplaats is minimaal. De aanwezige linden fungeren als drachtplant voor bijen. Om de ecologische waarden te verhogen zou het ruwe gras op de onbeplante taluds van grafveld 5 ingezaaid kunnen worden met inheemse kruiden. Hiervoor zijn speciale kruidenmengsels ontwikkeld die overblijvend zijn en speciaal voor bijen. Ook het aanbrengen van bollen/knollen kan ook in het vroege voorjaar de drachtplanten voor bijen uitbreiden. In het beplantingsplan kan ook rekening gehouden worden met de ecologische waarde van de beplanting. Naast verhoging van de ecologische waarden en dus de biodiversiteit ontstaat ook meer diversiteit in beleving tijdens de verschillende seizoenen.

39

Ontwerpen Aanbevelingen

40

+290

+205

geeft die de graven kan beschadigen. Klimplantbegeleider. Klimplantbegeleider.

Ontwerpen Aanbevelingen

Uitvoering in metaal en begroeit met een soort klim- of leiplant. Loofgang

Het hoofdpad tussen de entrees aan de

Gemeenteweg en Binnenweg onderscheidt

zich niet van de overige verharding als zijnde de hoofdroute.

Door het plaatsen van kolommen waar klimplanten tegenaan kunnen groeien ontstaat een duidelijk accent.

Deze kolommen vormen een open loofgang

die weinig ruimte inneemt en geen worteldruk

Wilgen vervangen door duurzamer soort.

Plaatsing klimplant kolommen langs hoofdroute.

5

10

15

20

25

Belijning t.b.v. graven / grafstenen.

Meubilair / 3 persoons bank

Watertappunt

Hardhouten brug

Werkgrens renovatie oud gedeelte 2015-2016

Watergang

Verharding

Extensief beheerd gras

Intensief beheerd gazon

Werkruimte voor graven

Afdeksteen of andere grafbedekking.

Gedenkplaats voor het overleden ong kind. Omringd met ´wolken´ hagen, zitelem kunstwerk voor gedenkplaatjes.

Thuja haag + 175 cm. tenzij anders aa Beuken haag +150 cm. Taxus haag + 100 cm. Buxus haag

Nieuwe lage bloeiende heester beplanting 0,5 - 1 mtr.

Aanwezige hoge heester beplantig 3-

Uitgegroeide coniferenhaag te renove gedeelte

Nieuw aan te planten heesters. Tussen 4 en 6 meter hoog.

Nieuw aan te planten bomen 2e grootte in opgave gebied. Tussen 6 en 12 meter.

Nieuw aan te planten bomen 1e grootte in opgave gebied. > 12 meter.

Aanwezige bomen 1e grootte in opgave gebied. > 12 meter

Aanwezige bomen begraafplaats buiten opgave gebied.

Legenda

0

41

Nieuwe bomen 1e grootte of solitaire heester 5-6 mtr.

Aanwezige hoge heester beplan

Nieuwe lage bloeiende heester beplanting 0,5 - 1 mtr.

Thuja haag Beuken haag Taxus haag Buxus haag

Ontwerpen

Gedenkplaats voor het overlede kind. Omringd met ´wolken´ hagen, zi kunstwerk voor gedenkplaatjes.

Afdeksteen of andere grafbede

Werkruimte voor graven

Instensief beheerd gazon

Extensief beheerde bloemenwe

Intensief beheerd gazon met vo

Profielen en doorsneden

Verharding

Watergang

Werkgrens renovatie oud gedee 2015-2016

Hardhouten brug

Watertappunt

Meubilair / 3 persoons bank

+290

Belijning t.b.v. graven / grafstene

+205

Locatie van de doorsnede

Doorsnede noord-zuid eind beeld nieuwe aanleg. Schaal 1:200

Beuken hagen

+150 cm.

Taxus hagen

+100 cm.

Treurwilgen op monumenten lijst

Talud beplanten met enkele bomen 1e grootte

42

Subroute Bomen 2e - 3e grootte

Extra bomen 1e grootte aanbrengen in wind-/zichtsingel

Hoofdroute Bomen 2e - 3e grootte

Beuken hagen

Ontwerpen

+150 cm.

Profielen en doorsneden Taxus hagen

+100 cm.

Locatie van de doorsnede Treurwilgen op monumenten lijst

Doorsnede oost-west nieuwe situatie te renoveren gedeelte. Schaal 1:200

Bomen 2e - 3e grootte

Beukenhaag + 150-160 cm.

Te handhaven aanwezige bomen ( 2 van de 8 ). Liquidambar styraciflua.

Beukenhaag + 150-160 cm.

Taxushaag + 100 - 110 cm.

Hoofdroute

Verwijderen 4 aanwezige lindebomen. Vervangen door aanwezige sierpeer.

43

Ontwerpen Profielen en doorsneden

Huidige talud. Zicht vanaf brug naar grafveld 1.

Nieuw talud met ingezaaid met bloemenmengsel, van drachtplanten. Coniferenhaag rechts verplaatst aanbrengen nieuwe lage haag. In talud aanplant nieuwe bomen.

44

Ontwerpen Resumé huidige situatie en eindbeeld Legenda

Legenda

Aanwezige bomen begraafplaats buiten opgave gebied.

Aanwezige bomen begraafplaats buiten opgave gebied.

Aanwezige bomen 1e grootte in opgave gebied.

Aanwezige bomen 1e grootte in opgave gebied. > 12 meter

Beplantingsvak Nieuw aan te planten bomen 1e grootte in opgave gebied. > 12 meter.

Geknipte coniferenkegels

Nieuw aan te planten bomen 2e grootte in opgave gebied. Tussen 6 en 12 meter.

Uitgegroeide coniferenhaag te renoveren gedeelte

Nieuw aan te planten heesters. Tussen 4 en 6 meter hoog.

Aanwezige hoge heester beplantig 3-5 mtr. Uitgegroeide coniferenhaag te renoveren gedeelte

Nieuwe lage bloeiende heester beplanting 0,5 - 1 mtr.

Aanwezige hoge heester beplantig 3-5 mtr.

Thuja haag + 175 cm. tenzij anders aangegeven. Beuken haag +150 cm. Taxus haag + 100 cm. Buxus haag

Nieuwe lage bloeiende heester beplanting 0,5 - 1 mtr.

Gedenkplaats voor het overleden ongeboren kind. Omringd met ´wolken´ hagen, zitelementen en kunstwerk voor gedenkplaatjes.

Thuja haag + 175 cm. tenzij anders aangegeven. Beuken haag +150 cm. Taxus haag + 100 cm. Buxus haag

Afdeksteen of andere grafbedekking.

+290

Gedenkplaats voor het overleden ongeboren kind. Omringd met ´wolken´ hagen, zitelementen en kunstwerk voor gedenkplaatjes.

Werkruimte voor graven

Afdeksteen of andere grafbedekking.

Intensief beheerd gazon

Valt buiten opgave

Werkruimte voor graven

+290 Extensief beheerd gras

Intensief beheerd gazon

Verharding

Extensief beheerd gras

+205

+205 Watergang

Verharding

Werkgrens renovatie oud gedeelte 2015-2016

Watergang

Hardhouten brug

Werkgrens renovatie oud gedeelte 2015-2016

Watertappunt

Hardhouten brug

Meubilair / 3 persoons bank

Watertappunt

Belijning t.b.v. graven / grafstenen.

Meubilair / 3 persoons bank

Belijning t.b.v. graven / grafstenen.

0

5

10

15

20

25

Gebied buiten opgave

Gebied buiten opgave

Huidige situatie.

Valt buiten opgave 0

5

10

15

20

25

Valt buiten opgave

Treurwilgen op monumenten lijst

Toekomstige situatie grafvelden 3 en 5-6.

Wilgen vervangen door duurzamer soort.

45

4

Realisatie & beheer

Realisatie & beheer Voorstel faseringen Fase I Uitvoering 2015/2016

Faseringen De huidige opgave behelst een deelrenovatie van grafveld 3 en de nieuwe uitbreiding op grafveld 6.

Fase II Uitvoering 2016/2020

Fase III Uitvoering 2020/2025

Bronvermelding

VTA 2015/2016

48

Advies 1 Een totaalplan ontwikkelen voor de gehele begraafplaats. 2 Het geheel begroten. 3 Budgetteren & realiseren per fase.

Indien het ontwerp en adviezen worden overgenomen zal een totaalplan voor de gehele begraafplaats moeten worden gemaakt. Om uitvoeringskosten te besparen dient er dan zoveel mogelijk werk met werk te worden gemaakt. Dit houdt in dat als de nieuwe verharding wordt aangebracht er grond voor het cunet zal worden ontgraven. In plaats van deze grond af te voeren kan deze dan ook gebruikt worden om het oude talud te herprofileren. Hierdoor ontstaat meer ruimte voor extra graven en worden afvoerkosten bespaard. Vanzelfsprekend kunnen wijzigingen in de fasering worden aangebracht, zoals de kinderbegraafplaats en de extra bomen in de wind/zichtsingel ( met te verplanten lindebomen grafveld 2?). Ook adviseer ik om een Visual Tree Assessment te laten uitvoeren om de kwaliteit/conditie van de bomen op de begraafplaats te laten bepalen. Op basis hiervan kunnen dan beleidsbeslissingen worden genomen.

Realisatie & beheer Materialisatie Levende materialen

Bron: Bronvermelding ijsselstein.groei.net

Bronvermelding Bron: mijntuin.nl

Bronvermelding

Om te komen tot een goed beplantingsadvies is een bodemonderzoek en analyse van essentieel belang. Ook de waterhuishouding in van belang voor het bepalen van een succesvolle beplanting.

Amelanchier arborea ‘Robin Hill’.

Cornus kousa ‘Milky Way’.

Algemene criteria voor de beplantingen: • passend bij grondsoort • passend bij de aanwezige pH • passend bij de vochthuishouding Bomen Criteria voor de bomen: • 2e grootte, tussen de 6 en 12 meter; • witbloeiend in verschillende perioden; • Niet te breed groeiend; • Half open kroon; • Wening onderhoud vergend. Mogelijk assortiment: • Amelanchier arborea ‘Robin Hill’ • Cornus kousa • Fraxinus ornus ‘Anita’ • Prunus padus ‘Albertii’ • Prunus yedoenensis • Pterostyrax hispida • Pyrus nivalis • Sorbus commixta

• Tetradium daniellii var. hupehensis • Tetradium daniellii Hagen Criteria voor de hagen: Assortiment dient reeds op begraafplaats aanwezig te zijn, zoals daar zijn: • Thuja plicata ‘Brabant’ • Fagus sylvatica • Taxus baccata Heesters Criteria voor de heesters: • laag blijvend tot max. 125 cm. • wit bloeiend; • onkruidonderdrukkend; • makkelijk in onderhoud; • niet giftig; • geen doornen; • bladverliezend. Mogelijk assortiment: • Deutzia gracilis • Deutzia rosea ‘Campanulata’ • Rosa ‘White Pavement’ • Spiraea betulifolia ‘Tor’ • Spiraea nipponica’June Bride’

49

Realisatie & beheer Materialisatie

50

Bron: cruydthoeck

Kruidenmengsel N1.

Bron: Bronvermelding hezenwegenbouw bv

Crocus ‘Ard Schenk’

Bronvermelding Bron: splitkorrle.nl

Bron: alpinegardensociety.net

Bollen en knollen Criteria voor toepassing van bollen en knollen: • geschikt voor verwildering; • Vroeg bloeiend; • Wit bloeiend.

Masagrind 4-8 mm.

Aanbrengen splitlaag.

Mogelijk assortiment: • Crocus chrysanthus ‘Ard Schenk’; • Crocus chrysanthus ‘Snowbunting’; • Crocus sieberi ‘Bowles White’; • Narcis poeticus ‘Polar Ice’; • Narcis poeticvus ‘Recruvus’; • Narcis segovia; • Muscari aucheri ‘White Magic’ • Muscari botryoides album

Bloemenmengsel Is sterk afhankelijk van bodemonderzoek en -analyse. Criteria: • mengsel waar veel drachtplanten in aanwezig zijn; • Overblijvende/vaste soorten i.v.m. laag onderhoudsniveau en duurzaamheid. • laag maairegiem.

Bouwmaterialen Verharding Welke verharding het beste kan worden toegepast is sterk afhankelijk van de aanwezige grondslag. Hier zal nader onderzoek naar gedaan dienen te worden. Criteria: • een naadloze verharding; • weinig of geen onderhoud; • snel is te herstellen; • gunstige milieu effecten; • eenvoudig en snel aan te brengen; • Natuurlijke uitstraling; • goede prijs/kwaliteit verhouding. Mogelijke toepassing van: • Aanbrengen asfaltlaag over aanwezige klinkerverharding met splitlaag; • Penetratie verharding; • Asfalt verharding met splitlaag; • Achterhoeks Padvast; • Stabilizer.

Realisatie & beheer Materialisatie

Terreinmeubilair

Bron: delta.nl

Bron: tuinteak.nl

Banken Aanpassen aan de reeds aanwezige tuinbanken.

Tuinbank 150 of 180 cm.

Watertappunten Criteria voor een watertappunt zijn: degelijke en stoere uitstraling; • vorstvrij; • duurzaam; • waterbesparende kraan; • Verplaatsbaar plateau voor gieters e.d.; • uitvoering in RVS

Bron: falco

Bron: velopa

Afvalcontainers Criteria zijn: • met deksel; • met plastic zak; of • gemeentelijke vuilcontainer; • makkelijk te legen; • zelfde materiaal als tappunt.

Afvalbak

Afvalbak

51

Realisatie & beheer

Bronvermelding Bron: plantplaces.com

Beheervisie

Prunus yedoensis

De beplanting van de begraafplaats bestaat voornamelijk uit bomen, hagen , gazon en een minimale hoeveelheid sierplantsoen. Deze meeste elementen dienen intensief te worden onderhouden. Het beeld dat hierbij wenselijk is dat er zo min mogelijk ongewenste kruidengroei zichtbaar is. De uitstraling dient verzorgt te zijn en valt binnen het hoogste netheidsbeeld wat wordt gehanteerd door de gemeente. Onder de bomen dient een vrije doorgang te zijn van minimaal 2½ meter. De hagen dienen niet meer dan 20 cm. Schot te krijgen.

Bron: Bronvermelding eggert-baumschulen

Het snoeien van de sierheesters dient erop gericht te zijn dat deze voldoen aan de twee functies, te weten: • onderdrukking ongewenste kruiden groei; • Vorming van bloemen.

Prunus padus ‘Watereri’

52

Pterostyrax hispida

Het intensieve gazon dient niet hoger te roeien dan 5 cm. De grasmat dient vitaal en met zo min mogelijk ongewenste kruiden te worden onderhouden. Bij de bloemenweide dient het maairegiem voor het volgende te zorgen:

Het definitieve ontwerp dient te worden vergezeld van aanbevelingen door het toekomstige onderhoud. Deze aanbevelingen dienen te worden getoetst door de gemeente. Op basis van deze toetsing zal het nadere definitieve ontwerp uitgewerkt kunnen worden. De uitwerking van het definitieve ontwerp in een beplantingsplan dient te worden vergezeld door een beheervisie en een specifiek onderhoudsplan. Dit onderhoudsplan dient rekening te houden met de totale visie voor de begraafplaats, de zichtlijnen en vitaliteit van de toegepaste beplantingen.

Realisatie & beheer Van VO naar realisatie en beheer

Bron: sodinukai.it

Bron: botany.csdla.tamu.edu

Dit voorlopige ontwerp en de geformuleerde visie dient als basis en uitgangspunt voor verdere planvorming.

Sorbus commixta

Fraxinus ornus ‘Anita’

Vervolgstappen voor de realisatie, beheer en onderhoud zijn: • Een definitief ontwerp Dit definitieve ontwerp legt de maatvoering en uiteindelijke materialisatie vast voor verder uitwerking. Omdat de verschillende plantvakken op het te renoveren deel verschillende breedte hebben dient elk plantvak apart te worden ingemeten.

Bron: Bronvermelding rangedata-plantskola.se

Ook zal er een uitspraak dienen te komen qua fasering.

Prunus nipponica ´June Bride´

Spiraea betulifolia ‘Tor’

• Beplantingsplan Basis voor het beplantingsplan is het bodemonderzoek en de analyse daarvan. De grond waar momenteel de uitgegroeide coniferen staan is dermate verarmt dat de kans groot is dat er nieuwe bemeste teelaarde dient te worden aangebracht en door de resterende grond dient te worden verwerkt. • Verhardingsplan Afhankelijk van de fasering zal een gedeeltelijk

of een compleet verhardingsplan vervaardigd dienen te worden, opdat deze in het bestek kan worden opgenomen.

• Terreinmeubilair In overleg met gemeente zal het toe te passen terreinmeubilair worden bepaald. Als alle onderdelen zijn bepaald kan dit worden opgenomen in een uitvoeringsbestek of werkomschrijving. Op basis hiervan kan een aanbesteding plaats vinden en een eventuele nota van toelichtingen. In overleg met de gemeente zal het opvolgend onderhoud worden bepaald. Na bovengenoemde planvorming dient er een afgestemd beheer- en onderhoudsplan te worden opgesteld. Het onderhoudsplan dient praktisch werkbaar te zijn voor diegenen die het werk in de toekomst gaan uitvoeren. Hierbij kan worden uitgegaan van gewenst beeld of van een specifieke resultaatsverplichting.

53

54

Realisatie & beheer Aanbeveling De opdracht behelsde een voorlopig ontwerp voor het aangegeven te renoveren deel en de nieuwe aanleg. Desalniettemin is er een totaalvisie voor de begraafplaats geformuleerd in woord en beeld en van daaruit gewerkt.

Indien dit achterwege blijft is er een reeĂŤle kans dat een latere uitwerking door anderen achterwege zal blijven, en er ruimte ontstaat voor ad hoc beslissingen of een afwijkende planvorming. Dit brengt kan hogere kosten met zich mee en niet altijd het gewenste beeld.

Omdat delen van de begraafplaats buiten de opdracht vielen zijn deze dan ook buiten beschouwing gelaten voor het voorlopige ontwerp.

Het is veelal wenselijk om planvorming van een gebied binnen een vakkundige hand te laten plaatsvinden voor het beste eindresultaat.

Het zou goed zijn om een ook voor de nog ontbrekende grafvelden een voorlopig ontwerp te vervaardigen welke binnen de geformuleerde visie past. Dit zorgt ervoor dat bij fasering een eenheid ontstaat voor de hele begraafplaats.

Uitvoering met beleid Omdat het werk plaats vindt op die plekken waar de nodige emotionele binding mee is dient dit werk zeer zorgvuldige te worden gedaan. Advies in deze is om voor uitvoering der werkzaamheden alle graven op foto vast te leggen. Mocht er onverhoopt tijdens het werk beschadiging plaats vinden aan grafstenen dan is duidelijk aantoonbaar dat dit al dan niet tijdens de werkzaamheden heeft plaats gevonden.

Dit VO dient dan verder uit te worden gewerkt in een DO en uitvoeringsplannen. Op deze wijze kan er nauwkeurig worden begroot en gebudgetteerd. Zo kan er zo goed mogelijk met tijd, geld en energie worden omgegaan. Het uiteindelijke doel is om binnen een gestelde termijn de totale begraafplaats te restylen waardoor een representatieve en attractieve begraafplaats ontstaat.

55

56

Bijlagen

57

Bijlagen Historische kaarten en meer Op de verschillende topografische kaartjes is te zien in welke periode welke delen zijn gerealiseerd.

58

Watwaswaar.nl

Bronvermelding Watwaswaar.nl

Watwaswaar.nl

Begraafplaats 1893

Foto onderschrift

Begraafplaats 1964

Bronvermelding Watwaswaar.nl

Watwaswaar.nl Bronvermelding

Watwaswaar.nl

Watwaswaar.nl

Op de onderste afbeelding is te zien de mogelijke uitbreiding van de begraafplaats. Het rode vlak is nu de Gemeentelijke Werf.

Begraafplaats 1974

Begraafplaats 1988

Begraafplaats 1995

Ruimte voor uitbreiding begraafplaats.

Bijlagen Landschappelijke structuren De begraafplaats is gelegen direct achter de kerk welke deel uitmaakt van de historische lintbebouwing.

Beplanting • elzensingels (één rij) op perceelsgrenzen; • laanbeplanting van eik langs wegen; • rijke erfbeplanting met solitaire kastanje en/of beuk; • sortiment: omgeving Rouveen vooral els, omgeving Staphorst ook eik. Verkaveling • smalle percelering, tamelijk langgerekt, soms met knikken zoals in het open slagenlandschap. Bronvermelding

Landschapsplan Nieuwland advies.

Algemene karakteristieken Houtsingellandschap De Streek zijn: • tamelijk kleinschalig gebied met kenmerkende houtsingels; • elzensingels; • eikenlanen; • karakteristiek onderscheid tussen houtsingellandschap bij Staphorst en Rouveen.

Maat van de ruimte • kleinschalig halfopen landschap, bestaande uit kleine langgerekte kamers. *Bron: landschapsplan Nieuwland Advies

Landschapsplan gemeente Staphorst.

59

Bijlagen Diverse tekeningen Door de gemeente zijn verschillende tekeningen verstrekt.

Bron: gemeente Staphorst.

De basis tekening vanwaaruit is gewerkt, is een verstrekte CAD tekening met hoogten zoals hiernaast is afgebeeld.

CAD ondergrond met hoogten | DWG formaat.

60

Bijlagen

Bron: gemeente Staphorst.

Bron: gemeente Staphorst.

Diverse tekeningen

Te renoveren deel in rood - 2A -, stijlperiode in groen - 2B - | JPG formaat.

Vroegere grafindeling te renoveren gedeelte | JPG formaat.

61

Bijlagen

62

Bron: gemeente Staphorst.

Bron: gemeente Staphorst.

Diverse tekeningen

Oorspronkelijke tekening voor uitbreiding | JPG formaat.

Profielen | JPG formaat.

Bijlagen Conclusie Feitelijk is er slechts een werktekening beschikbaar en dat is de CAD verstrekte tekening. Op deze tekening staan niet alle aanwezige bomen en ook niet de verschillende breedtes van de plantvakken in het te renoveren gedeelte. Om het te vervaardigen VO goed naar een DO en uitvoeringstekeningen te krijgen zijn nadere terreinmetingen onontbeerlijk. Wellicht dat bij een goede terreinmeting niet alleen de juiste plaats van de bomen kan worden opgenomen maar ook de kroonprojectie. Hierdoor ontstaat een meer realistisch beeld waarmee gewerkt kan worden, niet alleen in de planvorming maar ook in het toekomstige beheer en onderhoud.

Bron: gemeente Staphorst.

Een goede terreinmeting is het fundament voor een goede planvorming en daarop volgende realisatie.

Profielen | Scan.

63

64

Bijlagen Geraadpleegde bronnen Geschrift Scriptie van ir. A. Geuze en ir. A. Guinee 1987. Bibliotheek Academie van Bouwkunst Amsterdam. • Vormingsargumenten voor de Nederlandse begraafplaats. Boek Wessel Meijer en Paula Pisu 1992 Leon Bok en Ypie Attema 2003 Bibliotheek otl ‘zwolle’ bv. • Begraafplaatsen als cultuurbezit

Tekeningen

Beelden Voor beeldmateriaal is gebruik gemaakt van zelf gemaakte foto’s en van internet. Daar waar foto’s van internet zijn gebruikt is per beeld bronvermelding aangegeven.

Tekeningen 2015 - 051.01 Huidige situatie begraafplaats 2015 - 051.02 Eindsituatie begraafplaats 2015 - 051.01 Huidige situatie begraafplaats A3 2015 - 051.02 Eindsituatie begraafplaats A3 2015 - 051.03 Noordelijk deel A1 2015 - 051.04 Zuidelijk deel A1

65

otl ‘zwolle’ bv ontwerpburo voor tuin- en landschap

Koedijk 8 7711 DL Nieuwleusen T: M:

06-53 250 362 info@otl.nl

+290